✨Ngụy Trưng

Ngụy Trưng (, 580 - 11 tháng 2 năm 643), biểu tự Huyền Thành (玄成), là một nhà chính trị và sử học thời đầu thời nhà Đường.

Xuất thân ở Hà Bắc trong một gia đình nghèo, Ngụy Trưng từng đi theo Ngõa Cương quân của Lý Mật rồi trở thành quân sư cho Thái tử Lý Kiến Thành, con trai cả của Đường Cao Tổ. Trong Sự biến cửa Huyền Vũ, Lý Kiến Thành bị em trai là Tần vương Lý Thế Dân, tức Đường Thái Tông sau này, giết chết.

Tuy từng phục vụ nhiều đối thủ trên chiến trường và chính trường của Đường Thái Tông, Ngụy Trưng vẫn được nhà vua trọng dụng, ông được phong chức Gián nghị đại phu với nhiệm vụ can gián vua không mắc phải những quyết định sai lầm. Sự thẳng thắn và sáng suốt của Ngụy Trưng đã trở nên nổi tiếng trong sử sách và ông được coi là vị gián quan nổi tiếng nhất trong lịch sử Trung Quốc. Ngụy Trưng còn là một nhà sử học có tiếng đầu thời nhà Đường, ông là chủ biên bộ sách Tùy thư, bộ sử chính thức về nhà Tùy và là một trong Nhị thập tứ sử.

Sự nghiệp

Tiểu sử

Ngụy Trưng sinh năm 580 tại Cự Lộc (nay thuộc Hình Đài), Hà Bắc, Trung Quốc). Xuất thân nghèo khó trong hoàn cảnh Trung Quốc bắt đầu rơi vào tình trạng hỗn loạn cuối thời Tùy Dạng đế, Ngụy Trưng ngay từ trẻ đã tham gia Ngõa Cương quân, một lực lượng nổi dậy do Lý Mật (tức Ngụy công sau này) cầm đầu, nhưng không được Lý Mật trọng dụng. Sau đó Lý Mật thất bại trước Vương Thế Sung, phải hàng nhà Đường, ông theo Lý Mật sang nhà Đường.

Ngụy Trưng được giao đi Sơn Đông phủ dụ thủ hạ còn lại của Lý Mật là Lý Tích mang kho Lê Dương về hàng nhà Đường. Ngụy Trưng thuyết phục được Lý Tích, nhưng ngay sau đó Hạ vương Đậu Kiến Đức tấn công Lê Dương, Ngụy Trưng bị bắt. Ông được Hạ vương giao chức Khởi cư xá nhân.

Đậu Kiến Đức bị nhà Đường đánh bại, ông trở về với nhà Đường của Lý Uyên và được Lý Kiến Thành, con trai cả của Lý Uyên, thu nhận, phong ông làm Thái tử Tẩy mã, rất kính trọng ông. Ngụy Trưng biết rõ mâu thuẫn giữa thái tử Kiến Thành và em là Tần vương Lý Thế Dân. Ông mấy lần khuyên Kiến Thành ra tay trước nhưng Kiến Thành do dự không động thủ.

Ngày 2 tháng 7 năm 626, Lý Kiến Thành bị Tần vương Lý Thế Dân giết chết trong sự biến cửa Huyền Vũ. Là thủ hạ thân tín của thái tử, Ngụy Trưng lập tức bị bắt và thẩm vấn về việc ly gián anh em Tần vương. Tuy nhiên bằng thái độ dũng cảm, cương trực, Ngụy Trưng đã khiến Lý Thế Dân quyết định không những tha chết mà còn trọng dụng trở lại Ngụy Trưng cùng nhiều người thủ hạ cũ của Kiến Thành, Nguyên Cát. Tể tướng Phòng Huyền Linh có thắc mắc, vua trả lời: "Triều đình đặt ra quan chức để cai trị đất nước, cần phải biết chọn người hiền tài, chứ sao lại lấy mối quan hệ để làm tiêu chuẩn chọn lựa. Nếu người mới có tài năng, người cũ không có thì không nên bài xích người mới mà cứ sử dụng người cũ".

Năm Trinh Quán thứ nhất (627), ông được phong Thượng thư Tả thừa. Năm thứ 3 (629), phong Bí thư giám, bắt đầu tham dự triều chính. Năm Trinh Quán thứ 7 (633), ông được phong tước Trịnh quốc công (郑国公), rồi lên hàng Thị trung.

Trung thần ngay thẳng

Sau khi lên ngôi, Đường Thái Tông Lý Thế Dân ban đầu phong Ngụy Trưng chức Gián nghị đại phu với nhiệm vụ can gián nhà vua tránh mắc phải những quyết định sai lầm.

Có lần Đường Thái Tông hỏi Ngụy Trưng: “Các hoàng đế trong lịch sử, tại sao có người sáng rất sáng suốt, có người lại rất u mê?”. Ông trả lời: “Ai biết lắng nghe mọi ý kiến thì sẽ sáng suốt, ai chỉ nghe theo một loại ý kiến thì sẽ u mê”. Rồi ông kể ra các ví dụ về Nghiêu, Thuấn và Tần Nhị Thế, Lương Vũ Đế, Tùy Dạng Đế và nói: "Vị hoàng đế nào cai trị thiên hạ, biết tiếp nhận ý kiến của bên dưới thì tình hình bên dưới thông suốt lên trên, những kẻ thân tín muốn che đậy cũng không được”. Đường Thái Tông gật đầu.

Một hôm khác, sau khi đọc xong văn tập của Tùy Dạng Đế, vua lại nói với tả hữu: "Trẫm thấy Tùy Dạng Đế là người có học vấn uyên bác, biết rõ Nghiêu, Thuấn là tốt; Kiệt, Trụ là xấu; mà tại sao ông ta lại hành động buông thả vô độ như vậy?”.

Tượng Ngụy Trưng.

Ngụy Trưng đáp ngay: “Một hoàng đế mà chỉ dựa vào thông minh uyên bác thì không đủ mà còn phải khiêm tốn lắng nghe ý kiến bày tôi. Dạng Đế tự cho mình là tài cao, nên kiêu ngạo tự mãn, nói lời nói của Nghiêu, Thuấn, nhưng làm những việc của Kiệt, Trụ; càng về sau càng hồ đồ nên đã tự tạo nên sự diệt vong".

Thái Tông nghe xong, xúc động sâu xa, thở dài nói: “Ồ, những bài học quá khứ đúng là thầy dạy chúng ta”.

Sau đó Ngụy Trưng càng nêu nhiều ý kiến. Hễ thấy Thái Tông có điểm gì không đúng là ông đều ra sức tranh biện. Có lúc, vua thấy khó chịu, sầm mặt lại, nhưng ông vẫn tiếp tục nói, khiến vua không dứt ra được. Một lần, Ngụy Trưng tranh cãi với vua đến đỏ mặt tía tai. Đường Thái Tông không muốn nghe nữa toan nổi nóng, nhưng lại ngại làm như thế trước mặt đại thần thì mất tiếng tốt xưa nay là chịu tiếp thu ý kiến các đại thần, nên ông đành nhịn. Sau khi thoái triều, Đường Thái Tông hầm hầm về nội cung, thấy Trưởng Tôn hoàng hậu, liền bực tức nói: “Thế nào cũng có ngày ta phải giết chết lão già nhà quê đó”.

Hoàng hậu hỏi, vua mới nói: "Là Ngụy Trưng làm nhục trẫm trước mặt đại thần, không sao nhịn được nữa". Hoàng hậu nghe nói mới mặc triều phục trở ra, sụp lạy Đường Thái Tông, nói: “Thiếp nghe nói chỉ có bậc thiên tử anh minh mới có được các đại thần chính trực. Nay Ngụy Trưng có thái độ chính trực như vầy, tỏ rằng bệ hạ rất anh minh, thiếp không thể không chúc mừng bệ hạ”.

Đường Thái Tông lập tức nguôi giận. Từ đó, ông không còn giận Ngụy Trưng nữa mà còn khen ngợi: “Mọi người đều nói Ngụy khanh có lời nói cử chỉ thô lỗ, nhưng ta thấy đó chính là chỗ đáng yêu của ông ta".

Thái Tông tỏ ra cũng muốn Ngụy Trưng nể mặt ông khi can gián:

- Ông từ nay về sau đừng ngại gì, có gì thấy không đúng thì cứ nói, nhưng trước mặt mọi người thì cũng giữ thể diện cho Trẫm, chờ khi vắng người thì nói với Trẫm, Trẫm nhất định nghe theo lời của ông.

Ngụy Trưng không bằng lòng, nói:

- Vua Thuấn từng nói với quần thần, không thể trước mặt thì tỏ ra bằng lòng, sau lưng lại nói khác. Bệ hạ tuy chưa nhắc nhở Ngụy Trưng điều này, nhưng từ khi sinh ra, thần đã là người như thế.

Thái Tông biết không thể nào ép được ông, đành phải tiếp tục nghe những lời khuyên can không chút nể vì của Ngụy Trưng. Nhưng nghĩ đi nghĩ lại, Thái Tông cũng thấy thật may mắn khi có một đại thần cương trực, không a dua như thế. Thái Tông từng nhận xét:

- Viên ngọc đẹp sinh ra từ tảng đá thô kệch, nếu không có bàn tay của người thợ giỏi mài giũa sao có thể thành được? Trẫm tuy chưa phải là viên ngọc quý, nhưng nhờ có Ngụy Trưng nhắc nhở, dùng đạo đức để khuyên can, ông ta có thể coi là một người thợ khéo.: :Hiền thần là bề tôi ngay thẳng được Nghiêu Thuấn tín nhiệm như Tắc, Tiết, Cao Dao; còn trung thần là bề tôi ngay thẳng can ngăn bị Kiệt, Trụ giết như Long Bàng, Tỷ Can. Hiền thần có thể làm cho nước rạng danh, nhà vua được vinh dự, có thực danh. Trung thần thì chính mình bị tru diệt, vua bị mang tiếng ác, chỉ có hư danh. Hai loại người đó khác nhau rất xa

Nguyên tắc làm hiền thần không làm trung thần được Ngụy Trưng thực hiện xuyên suốt trong sự nghiệp và Đường Thái Tông tán đồng. Tuy nhiên, cũng có lúc lời can quá ngay thẳng của ông khiến vua Đường tức giận, nhưng cuối cùng ông vẫn được Thái Tông đánh giá rất cao

Trước khi ông rời đi, Thập Điện Diêm vương cao hứng nói: “Chỗ ta chỉ toàn là dưa hấu, không có bí đỏ (南瓜 - nam qua)”. Đường Thái Tông liền nói, sau khi hồi dương sẽ gửi tặng bí đỏ cho Diêm Vương. “Nam” trong ngũ hành thuộc hỏa, hỏa đối ứng với tâm. Ý tứ của Diêm vương là mong muốn lòng người luôn thuần chính hòa ái; “nam qua” ý chỉ thiện quả được kết thành từ tâm con người

Để tạ ơn, Đường Thái Tông cho Lưu Toàn xuống Diêm phủ dâng bí, câu chuyện "Lưu Toàn dâng bí" có ghi lại trong Liêu Trai Chí Dị của Bồ Tùng Linh.

Tùy Đường Diễn Nghĩa

Ngụy Trưng là nhân vật xuất hiện trong rất nhiều tiểu thuyết lịch sử, chuyển thể thành nhiều phim điện ảnh và phim truyền hình, trong đó có tác phẩm "Tùy Đường Diễn Nghĩa" của Chử Nhân Hoạch. Đây là tác phẩm kể về các sự kiện lịch sử cùng các anh hùng trong thời Tùy mạt Đường sơ đến hết đời vua Đường Minh Hoàng.

Ngụy Trưng trong Tùy Đường Diễn Nghĩa xuất hiện lần đầu ở Chương 10: "Miếu Đông Nhạc anh hùng mắc bệnh, Trang Nhị Hiền tri kỷ giải lòng". Trong chương này, Ngụy Trưng được giới thiệu là đạo sĩ trụ trì miếu Đông Nhạc (ngoài thành Lộ Châu), quê ở Khúc Thành, từ nhỏ đã tinh thông bách gia chư tử, thiên văn địa lý, binh pháp Tôn Tử, Ngô Khởi đều thuộc làu, thích kết giao với hào kiệt thiên hạ. đã cứu được Tần Thúc Bảo đương lúc hoạn nạn, đói rét. Sau đó Ngụy Trưng cùng Tần Thúc Bảo kết giao được với trang chủ Nhị Hiền trang là Đơn Hùng Tín, cùng mưu nghiệp bá, dấy binh chống nhà Tùy.

Gia đình

• Tổ phụ: Ngụy Chiêu (魏钊)
• Phụ thân: Ngụy Uyển (魏琬), tự Trường Hiền (长贤), Bắc Tề Truân Lưu Huyện lệnh
• Thê tử: Hà Đông Bùi thị (河东裴氏)
• Con cháu: Trưởng tử: Ngụy Thúc Ngọc (魏叔玉), Phò mã, Quang lộc Thiếu khanh Ngụy Ưng (魏膺), Bí thư thừa, Trịnh quốc công (郑国公) Nhị tử: Ngụy Thúc Du (魏叔瑜), Binh bộ Lang trung Ngụy Hiến (魏献) * Ngụy Hoa (魏华), Lễ bộ Thị lang ** Ngụy Chiêm (魏瞻), Giá bộ Lang trung Tam tử: Ngụy Thúc Uyển (魏叔琬) Tứ tử: Ngụy Thúc Lân (魏叔璘)