✨Ngụy thư

Ngụy thư

Ngụy thư (chữ Hán giản thể: 魏书; phồn thể: 魏書) là một sách lịch sử theo thể kỷ truyện trong 24 sách lịch sử Trung Quốc (Nhị thập tứ sử) do Ngụy Thâu, người Bắc Tề viết và biên soạn vào năm Thiên Bảo thứ 5 (năm 554), đến năm Thiên Bảo thứ 10 (năm 559) thì hoàn thành.

Ngụy thư hiện tại bao gồm 114 quyển, bao gồm Đế kỷ 12 quyển, Liệt truyện 92 quyển, Chí 10 quyển, sách ghi chép lịch sử hưng thịnh và suy vong của Bắc Ngụy thời Nam Bắc Triều từ khi Đạo Vũ Đế kiến quốc năm 386 cho đến khi Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế bị phế truất năm 550.

Quá trình biên soạn

Trong công việc biên soạn cuốn sách này, Ngụy Thâu bị phê phán vì thể hiện sự thiên vị đối với các tổ tiên của các liên minh chính trị và sự phỉ báng có chủ đích hoặc hoàn toàn không thừa nhận đối với tổ tiên của các kẻ thù chính trị. Những người gièm pha cuốn sách gọi nó là uế thư (穢書), khi phát âm gần giống như 'Ngụy thư', nhưng có nghĩa là "cuốn sách rác rưởi".

Theo quan điểm của các sử gia hiện đại thì Ngụy thư có các vấn đề khá rõ, do nó ca ngợi Bắc Ngụy quá đáng, trong khi lại có trình bày sai có chủ ý về quốc gia trước đó của nhà nước này là nước Đại, một quốc gia từng là chư hầu của Tây Tấn, Hậu Triệu, Tiền Yên và Tiền Tần, nhưng trong sách này lại thể hiện Đại là một quốc gia hùng mạnh với các quốc gia nói trên đều là chư hầu của nó. Bên cạnh đó, cuốn sách còn mô tả các quốc gia thù địch như là những kẻ mọi rợ và đưa ra những lời kết tội thiếu căn cứ đối với các vị quân chủ của các nhà nước đó.

Ngoài ra, cuốn sách còn dùng các tên họ Hán hóa do hoàng đế Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế Nguyên Hoành quy định vào năm 496 để áp dụng cho các nhân vật và sự kiện diễn ra trước đó khá lâu, gây ra nhiều khó khăn không cần thiết đối với các độc giả để có thể biết được tên họ thật sự của các cá nhân được đề cập tới. Cuốn sách cũng bị phê bình ở chỗ do Ngụy Thâu là một viên quan của Đông Ngụy và nhà nước kế tục triều đại này, nhà Bắc Tề, nên ông chỉ liệt kê vị hoàng đế duy nhất của Đông Ngụy là Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế trong danh sách các vị hoàng đế trong khi cố tình bỏ qua 3 vị hoàng đế của nhà nước kình địch là Tây Ngụy sau sự phân hóa Bắc Ngụy vào năm 534 và coi các triều đại Nam triều là man di mọi rợ. Tuy nhiên, ông dược công nhận là đã làm khớp các tường thuật về các sự kiện rất lọn xộn và rời rạc từ thời nước Đại cho tới đầu thời kỳ Bắc Ngụy cũng như tạo ra sự gắn kết chặt chẽ cho các sự kiện trong giai đoạn đó.

Chính vì thế, Tùy Văn Đế coi Ngụy thư của Ngụy Thâu là không chính xác nên đã lệnh cho Ngụy Đạm, Nhan Chi Suy soạn lại, Tùy Dạng Đế sau đó cũng mệnh cho Dương Tố, Phan Huy, Trử Lượng, Âu Dương Tuân viết lại. Ngụy thư nguyên bản gồm 114 quyển đến đầu thời Bắc Tống đã bị thất lạc nhiều, các sử gia sau này căn cứ Bắc sử bổ sung thêm để có Ngụy thư như ngày nay. Bản Ngụy thư hiện nay do Đường Trường Nhụ chủ trì chỉnh lý được Trung Hoa Thư Cục xuất bản phổ biến và được xem là bản tốt nhất.

Người đời sau căn cứ vào các nguồn sử liệu khác nhau mà bổ sung thêm vào phần chí biểu của Ngụy thư, theo như trong sách Lịch đại sử biểu của Vạn Tư Đồng đời Thanh liệt kê ra có Ngụy chư đế thống hệ đồ, Ngụy chư vương thế biểu, Ngụy Dị Tính chư vương thế biểu, Ngụy Ngoại thích chư vương thế biểu, Ngụy Tương Tương Đại thần niên biểu, Tây Ngụy tương tương đại thần niên biểu, Đông Ngụy tương tương đại thần niên biểu tất cả có 1 quyển, Ngụy thư binh chí 1 quyển của Cốc Tễ Quang thời Cận đại, và Nguyên Ngụy phương trấn niên biểu 2 quyển của Ngô Đình Tiếp.

Mục lục

Bản kỷ

  • Quyển 1 - Tự kỷ
  • Quyển 2 - Thái Tổ Đạo Vũ Đế
  • Quyển 3 - Thái Tông Minh Nguyên Đế
  • Quyển 4 Thượng - Thế Tổ Thái Vũ Đế
  • Quyển 4 Hạ - Thế Tổ Thái Vũ Đế ・Cung Tông Cảnh Mục Đế
  • Quyển 5 - Cao Tông Văn Thành Đế
  • Quyển 6 - Hiển Tổ Hiến Văn Đế
  • Quyển 7 Thượng - Cao Tổ Hiếu Văn Đế
  • Quyển 7 Hạ - Cao Tổ Hiếu Văn Đế
  • Quyển 8 - Thế Tông Tuyên Vũ Đế
  • Quyển 9 - Túc Tông Hiếu Minh Đế
  • Quyển 10 - Kính Tông Hiếu Trang Đế
  • Quyển 11 - Tiền Phế Đế・Hậu Phế Đế・Xuất Đế
  • Quyển 12 - Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế

Liệt truyện

  • Quyển 13: Liệt truyện 1 Hoàng hậu truyện - Thần Nguyên hoàng hậu Đậu thị, Văn Đế hoàng hậu Phong thị , Hoàn Đế hoàng hậu Kỳ thị, Bình Văn hoàng hậu Vương thị, Chiêu Thành hoàng hậu Mộ Dung thị, Hiến Minh hoàng hậu Hạ thị, Đạo Vũ hoàng hậu Mộ Dung thị, Đạo Vũ Tuyên Mục hoàng hậu Lưu thị, Minh Nguyên Chiêu Ai hoàng hậu Diêu thị, Minh Nguyên Mật hoàng hậu Đỗ thị, Thái Vũ hoàng hậu Hách Liên thị, Thái Vũ Kính Ai hoàng hậu Hạ thị, Cảnh Mục Cung hoàng hậu Uất Cửu Lư thị, Văn Thành Văn Minh hoàng hậu Phùng thị, Văn Thành Nguyên hoàng hậu Lý thị, Hiến Văn Tư hoàng hậu Lý thị, Hiếu Văn Trinh hoàng hậu Lâm thị, Hiếu Văn Phế hoàng hậu Phùng thị, Hiếu Văn U hoàng hậu Phùng thị, Hiếu Văn Chiêu hoàng hậu Cao thị, Tuyên Vũ Thuận hoàng hậu Vu thị, Tuyên Vũ hoàng hậu Cao thị, Tuyên Vũ Linh hoàng hậu Hồ thị, Hiếu Minh hoàng hậu Hồ thị, Hiếu Tĩnh hoàng hậu Cao thị.
  • Quyển 14: Liệt truyện 2 Thần Nguyên Bình Văn chư đế tử tôn truyện - Thượng Cốc Công Hột La, Kiến Đức Công Anh Văn, Chân Định Hầu Lục, Vũ Lăng Hầu Nhân, Trường Nhạc Vương Thọ Nhạc, Vọng Đô Công Đồi, Khúc Dương Hầu Tố Duyên, Thuận Dương Công Uất, Nghi Đô Vương Mục Thần, Mục Đế Trường Tử Lục Tu, Cát Dương Nam Bỉ Kiền, Giang Hạ Công Lữ, Cao Lương Vương Cô, Tây Hà Công Đôn, Tư Đồ Thạch, Vũ Vệ Tương Quân Vị, Hoài Lăng Hầu Đại Đầu, Hà Gian Công Tề, Phù Phong Công Xử Chân, Văn An Công Nê
  • Quyển 15: Liệt truyện 3 Chiêu Thành tử tôn truyện - Thật Quân, Tần Minh Vương Hàn, Thường Sơn Vương Tuân, Trần Lưu Vương Kiền, Bì Lăng Vương Thuận, Liêu Tây Công Ý Liệt, Quật Đoát
  • Quyển 16: Liệt truyện 4 Đạo Vũ thất vương truyện - Thanh Hà Vương Thiệu, Dương Bình Vương Hy, Hà Nam Vương Diệu, Hà Gian Vương Tu, Trường Nhạc Vương Xử Văn, Quảng Bình Vương Liên, Kinh Triệu Vương Lê
  • Quyển 17: Liệt truyện 5 Minh Nguyên lục vương truyện - Nhạc Bình Vương Phi, An Định Vương Di, Nhạc An Vương Phạm, Vĩnh Xương Vương Kiện, Kiến Ninh Vương Sùng, Tân Hưng Vương Tuấn
  • Quyển 18: Liệt truyện 6 Thái Vũ ngũ vương truyện - Tấn Vương Phục La, Đông Bình Vương Hàn, Lâm Hoài Vương Đàm, Quảng Dương Vương Kiến, Nam An Vương Dư
  • Quyển 19 thượng: Liệt truyện 7 thượng - Cảnh Mục thập nhị vương truyện - Dương Bình Vương Tân Thành, Kinh Triệu Vương Tử Thôi, Tế Âm Vương Tiểu Tân Thành, Nhữ Âm Vương Thiên Tứ, Nhạc Lãng Vương Vạn Thọ, Quảng Bình Vương Lạc Hầu
  • Quyển 19 trung: Liệt truyện 7 trung - Cảnh Mục thập nhị vương truyện - Nhâm Thành Vương Vân
  • Quyển 19 hạ: Liệt truyện 7 hạ - Cảnh Mục thập nhị vương truyện - Nam An Vương Trinh, Thành Dương Vương Trường Thọ, Chương Vũ Vương Thái Lạc, Nhạc Lăng Vương Hồ Nhân, An Định Vương Hưu
  • Quyển 20: Liệt truyện 8 Văn Thành ngũ vương truyện - An Nhạc Vương Trường Nhạc, Quảng Xuyên Vương Lược, Tề Quận Vương Giản, Hà Gian Vương Nhược, An Phong Vương Mãnh
  • Quyển 21 thượng: Liệt truyện 9 thượng Hiến Văn lục vương truyện - Hàm Dương Vương Hy, Triệu Quận Vương Cán, Quảng Lăng Vương Vũ, Cao Dương Vương Ung, Bắc Hải Vương Tường
  • Quyển 21 hạ: Liệt truyện 9 hạ Hiến Văn lục vương truyện - Bành Thành Vương Hiệp
  • Quyển 22: Liệt truyện 10 Hiếu Văn ngũ vương truyện - Phế Thái Tử Tuân, Kinh Triệu Vương Du, Thanh Hà Vương Dịch, Quảng Bình Vương Hoài , Nhữ Nam Vương Duyệt
  • Quyển 23: Liệt truyện 11 - Vệ Thao, Mạc Hàm, Lưu Khố Nhân truyện
  • Quyển 24: Liệt truyện 12 - Yến Phượng, Hứa Khiêm, Trương Cổn, Thôi Huyền Bá, Đặng Uyên truyện
  • Quyển 25: Liệt truyện 13 - Trường Tôn Tung, Trường Tôn Đạo Sinh truyện
  • Quyển 26: Liệt truyện 14 - Trường Tôn Phì, Úy Cổ Chân truyện
  • Quyển 27: Liệt truyện 15 - Mục Sùng truyện
  • Quyển 28: Liệt truyện 16 - Hòa Bạt, Hề Mục, Mạc Đề, Dữu Nghiệp Duyên, Hạ Địch Kiền, Lý Lật, Lưu Khiết, Cổ Bật, Trương Lê truyện
  • Quyển 29: Liệt truyện 17 - Hề Cân, Thúc Tôn Kiến truyện
  • Quyển 30: Liệt truyện 18 - Vương Kiến, An Đồng, Lâu Phục Liên, Khâu Đôi, Nga Thanh, Lưu Ni, Hề Quyến, Xa Y Lạc, Túc Thạch, Lai Đại Thiên, Chu Ky, Đậu Đại Điền, Chu Quan, Lư Đại Phì, Úy Bát, Lục Chân, Lữ Lạc Bạt truyện
  • Quyển 31: Liệt truyện 19 - Vu Lật Đê truyện
  • Quyển 32: Liệt truyện 20 - Cao Hồ, Thôi Sính, Phong Ý truyện
  • Quyển 33: Liệt truyện 21 - Tống Ẩn, Vương Hiến, Khuất Tuân, Trương Bồ, Cốc Hồn, Công Tôn Biểu, Trương Tể, Lý Tiên, Cổ Di, Tiết Đề truyện
  • Quyển 34: Liệt truyện 22 - Vương Lạc Nhân, Xa Lộ Đầu, Lư Lỗ Nguyên, Trần Kiến, Vạn An Quốc truyện
  • Quyển 35: Liệt truyện 23 - Thôi Hạo truyện
  • Quyển 36: Liệt truyện 24 - Lý Thuận truyện
  • Quyển 37: Liệt truyện 25 - Tư Mã Hưu Chi, Tư Mã Sở Chi, Tư Mã Cảnh Chi, Tư Mã Thúc Phan・Tư Mã Thiên Trợ truyện
  • Quyển 38: Liệt truyện 26 - Điêu Ung, Vương Tuệ Long, Hàn Duyên Chi, Viên Thức truyện
  • Quyển 39: Liệt truyện 27 - Lý Bảo truyện
  • Quyển 40: Liệt truyện 28 - Lục Sĩ truyện
  • Quyển 41: Liệt truyện 29 - Nguyên Hạ truyện
  • Quyển 42: Liệt truyện 30 - Tiết Biện, Khấu Tán, Ly Phạm, Hàn Tú, Nghiêu Huyên truyện
  • Quyển 43: Liệt truyện 31 - Nghiêm Lăng, Mao Tu Chi, Đường Hòa, Lưu Hưu Tân, Phòng Pháp Thọ truyện
  • Quyển 44: Liệt truyện 32 - La Kết, Y Bố, Ất Hoàn, Hòa Kỳ Nô, Cẩu Đồi, Tiết Dã , Vũ Văn Phúc, Phí Vu, Mạnh Uy truyện
  • Quyển 45: Liệt truyện 33 - Vy Lãng, Đỗ Thuyên, Bùi Tuấn, Tân Thiệu Tiên, Liễu Sùng truyện
  • Quyển 46: Liệt truyện 34 - Đậu Cẩn, Hứa Ngạn, Lý Hân truyện
  • Quyển 47: Liệt truyện 35 - Lư Huyền truyện
  • Quyển 48: Liệt truyện 36 - Cao Duẫn truyện
  • Quyển 49: Liệt truyện 37 - Lý Linh, Thôi Giám truyện
  • Quyển 50: Liệt truyện 38 - Úy Nguyên, Mộ Dung Bạch Diệu truyện
  • Quyển 51: Liệt truyện 39 - Hàn Mậu, Bì Báo Tử, Phong Sắc Văn, Lữ La Hán, Khổng Bá Cung truyện
  • Quyển 52: Liệt truyện 40 - Triệu Dật, Hồ Phương Hồi, Hồ Tẩu, Tống Diêu, Trương Trạm, Tống Khâm, Đoạn Thừa Căn, Hám Nhân, Lưu Bính, Triệu Nhu, Tác Sưởng, Âm Trọng Đạt truyện
  • Quyển 53: Liệt truyện 41 - Lý Hiếu Bá, Lý Trùng truyện
  • Quyển 54: Liệt truyện 42 - Du Nhã, Cao Lư truyện
  • Quyển 55: Liệt truyện 43 - Du Minh Căn, Lưu Phương truyện
  • Quyển 56: Liệt truyện 44 - Trịnh Hy, Thôi Biện truyện
  • Quyển 57: Liệt truyện 45 - Cao Hữu, Thôi Đĩnh truyện
  • Quyển 58: Liệt truyện 46 - Dương Bá truyện
  • Quyển 59: Liệt truyện 47 - Lưu Sưởng, Tiêu Bảo Dần, Tiêu Chính Biểu truyện
  • Quyển 60: Liệt truyện 48 - Hàn Kỳ Lân, Trình Tuấn truyện
  • Quyển 61: Liệt truyện 49 - Tiết An Đô, Tất Chúng Kính, Thẩm Văn Tú, Trương Đảng, Điền Ích Tông, Mạnh Biểu truyện
  • Quyển 62: Liệt truyện 50 - Lý Bưu, Cao Đạo Duyệt truyện
  • Quyển 63: Liệt truyện 51 - Vương Túc, Tống Biện truyện
  • Quyển 64: Liệt truyện 52 - Quách Tộ, Trương Di truyện
  • Quyển 65: Liệt truyện 53 - Hình Loan, Lý Bình truyện
  • Quyển 66: Liệt truyện 54 - Lý Sùng, Thôi Lượng truyện
  • Quyển 67: Liệt truyện 55 - Thôi Quang truyện
  • Quyển 68: Liệt truyện 56 - Chân Sâm, Cao Thông truyện
  • Quyển 69: Liệt truyện 57 - Thôi Hưu, Bùi Duyên Tuấn, Viên Phiên truyện
  • Quyển 70: Liệt truyện 58 - Lưu Tảo, Phó Vĩnh, Phó Thụ Nhãn, Lý Thần truyện
  • Quyển 71: Liệt truyện 59 - Bùi Thúc Nghiệp, Hạ Hầu Đạo Thiên, Lý Nguyên Hộ, Tịch Pháp Hữu, Vương Thế Bật, Giang Duyệt Chi, Thuần Vu Đản, Lý Miêu truyện
  • Quyển 72: Liệt truyện 60 - Dương Ni, Cổ Tư Bá, Lý Thúc Hổ, Lộ Thị Khánh, Phòng Lượng, Tào Thế Biểu, Phan Vĩnh Cơ, Chu Nguyên Húc truyện
  • Quyển 73: Liệt truyện 61 - Hề Khang Sinh, Dương Đại Nhãn, Thôi Duyên Bá truyện
  • Quyển 74: Liệt truyện 62 - Nhĩ Chu Vinh truyện
  • Quyển 75: Liệt truyện 63 - Nhĩ Chu Triệu, Nhĩ Chu Ngạn Bá, Nhĩ Chu Độ Luật, Nhĩ Chu Thiên Quang truyện
  • Quyển 76: Liệt truyện 64 - Lư Đồng, Trương Liệt truyện
  • Quyển 77: Liệt truyện 65 - Tống Phiên, Tân Hùng, Dương Thâm, Dương Cơ, Cao Sùng truyện
  • Quyển 78: Liệt truyện 66 - Tôn Thiệu, Trương Phổ Huệ truyện
  • Quyển 79: Liệt truyện 67 - Thành Yêm, Phạm Thiệu, Lưu Đào Phù, Lưu Đạo Bân, Đổng Thiệu, Phùng Nguyên Hưng, Lộc Duy, Trương Tập truyện
  • Quyển 80: Liệt truyện 68 - Chu Thụy, Sất Liệt Duyên Khánh, Hộc Tư Xuân, Cổ Hiển Độ, Phiền Tử Hộc, Hạ Bạt Thắng, Hầu Mạc Trần Duyệt, Hầu Uyên truyện
  • Quyển 81: Liệt truyện 69 - Kỳ Tuấn, Sơn Vỹ, Lưu Nhân Chi, Vũ Văn Trung Chi truyện
  • Quyển 82: Liệt truyện 70 - Lý Diễm Chi, Tổ Oánh, Thường Cảnh truyện
  • Quyển 83 thượng: Liệt truyện 71 Thượng - Ngoại thích truyện - Hạ Nột, Lưu La Thần, Diêu Hoàng My, Đỗ Siêu, Hạ Mê, Lư Bì, Phùng Hy, Lý Tuấn, Lý Huệ
  • Quyển 83 hạ: Liệt truyện 71 Hạ - Ngoại thích truyện - Cao Triệu, Vu Kính, Hồ Quốc Trân, Lý Duyên Thật
  • Quyển 84: Liệt truyện 72 Nho lâm truyện - Lương Việt, Lư Xú, Trương Vỹ, Lương Tộ, Bình Hằng, Trần Kỳ, Thường Sảng, Lưu Hiến Chi, Trương Ngô Quý, Lưu Lan, Tôn Huệ Úy, Từ Tuân Minh, Đổng Trưng, Điêu Trùng, Lư Cảnh Dụ, Lý Đồng Quỹ, Lý Nghiệp Hưng
  • Quyển 85: Liệt truyện 73 Văn uyển truyện - Viên Dược, Bùi Kính Hiến, Lư Quán, Phong Túc, Hình Tang, Bùi Bá Mậu, Hình Hân, Ôn Tử Thăng
  • Quyển 86: Liệt truyện 74 Hiếu cảm truyện -
  • Quyển 87: Liệt truyện 75 Tiết nghĩa truyện -
  • Quyển 88: Liệt truyện 76 Lương lại truyện -
  • Quyển 89: Liệt truyện 77 Khốc lại truyện -
  • Quyển 90: Liệt truyện 78 Dật sĩ truyện -
  • Quyển 91: Liệt truyện 79 Thuật nghệ truyện -
  • Quyển 92: Liệt truyện 80 Liệt nữ truyện -
  • Quyển 93: Liệt truyện 81 Ân hãnh truyện -
  • Quyển 94: Liệt truyện 82 Yêm quan truyện -
  • Quyển 95: Liệt truyện 83 - Hung Nô Lưu Thông, Yết Hồ Thạch Lặc , Thiết Phất Lưu Hổ, Đồ Hà Mộ Dung Ngụy, Lâm Vị Đê Phù Kiện, Khương Diêu Trường, Lược Dương Đê Lữ Quang truyện
  • Quyển 96: Liệt truyện 84 - Tiếm Tấn Tư Mã Duệ, Tung Lý Hùng truyện
  • Quyển 97: Liệt truyện 85 - Đảo Di Hoàn Huyền, Hải Di Phùng Bạt, Đảo Di Lưu Dụ truyện
  • Quyển 98: Liệt truyện 86 - Đảo Di Tiêu Đạo Thành, Đảo Di Tiêu Diễn truyện
  • Quyển 99: Liệt truyện 87 - Tư Thự Lương Châu Mục Trương Thật, Tiên Ty Khất Phục Quốc Nhân, Tiên Ty Thốc Phát Ô Cô, Tư Thự Lương Vương Lý Cảo, Lư Thủy Hồ Tự Cừ Mông Tốn truyện
  • Quyển 100: Liệt truyện 88 - Cao Câu Ly, Bách Tế, Vật Cát, Thất Vy, Đậu Mạc Lâu, Địa Đậu Vu, Khố Mạc Hề, Khiết Đan, Ô Lạc Hầu truyện
  • Quyển 101: Liệt truyện 89 - Đê, Thổ Cốc Hồn, Đãng Xương Khương, Cao Xương, Đặng Chí, Man, Lão truyện
  • Quyển 102: Liệt truyện 90 Tây Vực truyện - Thiện Thiện, Vu Điền, Xa Sư, Yên Kỳ, Quy Tư, Ô Tôn, Sơ Lặc, Duyệt Bàn, Ba Tư, Đại Nguyệt Thị, An Tức, Đại Tần
  • Quyển 103: Liệt truyện 91 - Nhuyễn Nhuyễn, Hung Nô Vũ Văn Mạc Hòe, Đồ Hà Đoạn Tựu Lục Quyến, Cao Xa truyện
  • Quyển 104: Liệt truyện 92 - Tự tự

Chí

  • Tiền thượng thập chí khải
  • Quyển 105 nhất - Thiên tượng chí 1
  • Quyển 105 nhị - Thiên tượng chí 2
  • Quyển 105 tam - Thiên tượng chí 3
  • Quyển 105 tứ - Thiên tượng chí 4
  • Quyển 106 thượng - Địa hình chí thượng
  • Quyển 106 trung - Địa hình chí trung
  • Quyển 106 hạ - Địa hình chí hạ
  • Quyển 107 thượng - Luật lịch chí thượng
  • Quyển 107 hạ - Luật lịch chí hạ
  • Quyển 108 nhất - Lễ chí 1
  • Quyển 108 nhị - Lễ chí 2
  • Quyển 108 tam - Lễ chí 3
  • Quyển 108 tứ - Lễ chí 4
  • Quyển 109 - Nhạc chí
  • Quyển 110 - Thực hóa chí
  • Quyển 111 - Hình phạt chí
  • Quyển 112 thượng - Linh trưng chí thượng
  • Quyển 112 hạ - Linh trưng chí hạ
  • Quyển 113 - Quan thị chí
  • Quyển 114 - Thích Lão chí
👁️ 3 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Ngụy Thư** (chữ Hán: 魏舒; 565 TCN-509 TCN), hay **Ngụy Trà** tức **Ngụy Hiến tử** (魏献子) là vị tông chủ thứ sáu của họ Ngụy, thế gia nước Tấn thời Đông Chu trong lịch sử
**Ngụy Thư** (chữ Hán: 魏舒, 209 – 290), tự **Dương Nguyên**, người huyện Phiền, quận Nhiệm Thành, quan viên cuối đời Tào Ngụy thời Tam Quốc, đầu đời Tây Tấn. ## Sự nghiệp Thư sớm
**Ngụy Vũ tử** (chữ Hán: 魏武子; ?-?), là vị tông chủ thứ ba của họ Ngụy, một đại gia tộc của nước Tấn, chư hầu nhà Chu trong lịch sử Trung Quốc, và cũng là
**Ngụy Thủ** (chữ Hán: 魏取; ?-?), còn gọi là **Ngụy Giản tử** (魏简子), là vị tông chủ thứ 7 của họ Ngụy, thế gia của nước Tấn thời Xuân Thu trong lịch sử Trung Quốc,
**Phúc Âm theo Giacôbê** hay **Tin Mừng của Giacôbê** còn được gọi là **Tin Mừng Thời thơ ấu của Giacôbê** hoặc **Thủ quyển Phúc Âm thư của Giacôbê**, là một Phúc Âm ngoại điển có
**Ngụy thư** (chữ Hán giản thể: 魏书; phồn thể: 魏書) là một sách lịch sử theo thể kỷ truyện trong 24 sách lịch sử Trung Quốc (_Nhị thập tứ sử_) do Ngụy Thâu, người Bắc
**Ngụy Thu Nguyệt** (; sinh ngày 26 tháng 09 năm 1988 ở Thiên Tân), là thành viên của Đội tuyển bóng chuyền nữ quốc gia Trung Quốc và từng đội trưởng đội bóng chuyền nữ
**Nhà Bắc Ngụy** (tiếng Trung: 北魏朝, bính âm: běi wèi cháo, 386–535), còn gọi là **Thác Bạt Ngụy** (拓拔魏), **Hậu Ngụy** (後魏) hay **Nguyên Ngụy** (元魏), là một triều đại thời Nam Bắc triều trong
**Bắc Ngụy Thái Vũ Đế** (chữ Hán: 北魏太武帝; 408 – 11 tháng 3, 452), là vị Hoàng đế thứ ba của triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Ông thường được nhìn nhận
**Bắc Ngụy Đạo Vũ Đế** (chữ Hán: 北魏道武帝; 371–409), tên húy là **Thác Bạt Khuê** (拓拔珪), tên lúc sinh là **Thác Bạt Thiệp Khuê** (拓拔渉珪), là hoàng đế khai quốc của triều đại Bắc Ngụy
**Văn Minh Phùng Hoàng hậu** (chữ Hán: 文明馮皇后, 441 - 17 tháng 10, 490), thường gọi là **Văn Minh Thái hậu** (文明太后) hoặc **Bắc Ngụy Phùng Thái hậu** (北魏冯太后), là Hoàng hậu của Bắc Ngụy
**Ngụy** là một họ của người ở vùng Văn hóa Đông Á. Họ này có mặt ở Việt Nam, Trung Quốc (chữ Hán: 魏, Bính âm: Wei), và Triều Tiên (Hangul: 위, Romaja quốc ngữ:
**Tào Ngụy** (曹魏) là một trong 3 quốc gia thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Hoa, kinh đô ở Lạc Dương. Tào Ngụy do Tào Tháo xây dựng tiền đề nhưng con trai Tào
**Thư Cừ Mục Kiền** () (? 447), hoặc **Thư Cừ Mậu Kiền** (沮渠茂虔), là một người cai trị của nước Bắc Lương vào thời Ngũ Hồ thập lục quốc trong lịch sử Trung Quốc. Hầu
**Ngụy Mạn Đa** (chữ Hán: 魏曼多, bính âm: Wèi Mànduō), hay **Ngụy Xỉ** (魏侈), tức **Ngụy Tương tử** (魏襄子), là vị tông chủ thứ 8 của họ Ngụy, một trong Lục khanh nước Tấn thời
**Tây Ngụy Văn Đế** (西魏文帝) (507–551), tên húy là **Nguyên Bảo Cự** (元寶炬), là một hoàng đế của triều đại Tây Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Năm 534, Nguyên Bảo Cự, khi đó là
**Vương Túc** (chữ Hán: 王肃, 464 - 501), tên tự là **Cung Ý**, người Lâm Nghi, Lang Tà , đại thần, tướng lĩnh, ngoại thích nhà Bắc Ngụy. ## Thân thế Vương Túc là hậu
**Ngụy Thu** (chữ Hán: 魏収; bính âm: Wei Shou) (506 – 572), tự **Bá Khởi**, thụy là **Văn Trinh**, con trai của Thái học Bác sĩ Ngụy Tử Kiến, người Hạ Khúc Dương Cự Lộc
**Ngụy Giáng** (chữ Hán: 魏絳; ?-?), còn gọi là **Ngụy Chiêu tử** hay **Ngụy Trang tử**, là vị tông chủ thứ năm của họ Ngụy, thế gia của nước Tấn thời Xuân Thu trong lịch
**Hầu Mạc Trần Kiến** (chữ Hán: 侯莫陈建, ? – 485), quen gọi là **Trần Kiến**, người bộ lạc Hầu Mạc Trần, dân tộc Tiên Ti, có hộ tịch ở quận Đại (nay thuộc Sơn Tây),
**Vương Kiến** (chữ Hán: 王建, ? - ?), người huyện Quảng Ninh, quan viên nhà Bắc Ngụy. Ông hoạt động chủ yếu trong giai đoạn hậu kỳ của thời Thập Lục Quốc, đã từng kiến
**Chiêu Ai hoàng hậu** (chữ Hán: 昭哀皇后, ? - 420), họ Diêu (姚氏), là công chúa Hậu Tần và là phi tần của Bắc Ngụy Minh Nguyên Đế của nhà Bắc Ngụy trong lịch sử
**Lý quý nhân** (chữ Hán: 李贵人; ? - 456), là phi tần của Bắc Ngụy Văn Thành Đế, hoàng đế Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Bà là sinh mẫu của Bắc Ngụy Hiến
_Kẻ bạc gian_ (Le Tricheur), họa phẩm của [[Georges de La Tour, trưng bày tại bảo tàng Louvre, Paris]] **Ngụy biện con bạc**, hay **ngụy biện của tay cá cược**, **ngụy biện Monte Carlo** hoặc
**Ung thư** (tiếng Anh: _cancer_), còn được gọi là **khối u ác tính**, **K**, là một nhóm các bệnh liên quan đến việc tăng sinh tế bào một cách mất kiểm soát và những tế
nhỏ|phải|Năm 440: **Chiến tranh Lưu Tống – Bắc Ngụy** là cuộc chiến tranh quy mô thời Nam-Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc giữa nhà Lưu Tống và nhà Bắc Ngụy. Cuộc chiến tranh kéo
**Chiến tranh Nam Tề-Bắc Ngụy** diễn ra vào thời Nam-Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc giữa nhà Nam Tề và nhà Bắc Ngụy. Từ năm 479 đến năm 500, Nam Tề cùng Bắc Ngụy
nhỏ|phải|Ngụy quốc
([[triện thư, 220 TCN)]] **Ngụy** (Phồn thể: 魏國; Giản thể: 魏国) là một quốc gia chư hầu trong thời kỳ Chiến Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Lãnh thổ của quốc gia này hiện
**Ngụy Văn hầu** (chữ Hán: 魏文侯; trị vì: 403 TCN - 387 TCN hoặc 403 TCN-396 TCN), tên thật là **Ngụy Tư** (魏斯), là vị quân chủ khai quốc của nước Ngụy - chư hầu
**Tây Ngụy** (tiếng Trung:西魏) là triều đại xuất hiện sau khi có sự tan rã của nhà Bắc Ngụy và cai trị vùng lãnh thổ miền Bắc Trung Quốc từ năm 535 tới năm 557.
**Thư Cừ Vô Húy** () (?-444) được một số sử gia nhìn nhận là một người cai trị của nước Bắc Lương. Sau khi phần lớn lãnh thổ của Bắc Lương rơi vào tay Bắc
**Bắc Ngụy Minh Nguyên Đế** (chữ Hán: 北魏明元帝; 392–423), tên húy là **Thác Bạt Tự** (拓拔嗣), là hoàng đế thứ hai của triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Ông là con trai
Trong Thủy thủ Mặt Trăng, mỗi Chiến binh thủy thủ đều có những món phụ kiện và vũ khí đặc biệt để chiến đấu với kẻ xấu. Có rất nhiều những phụ kiện góp phần
được biết nhiều hơn với cái tên là nhân vật chính trong Series Sailor Moon. Cô là kiếp sau của Princess Serenity và là hình dáng con người của Sailor Moon. Đây là nhân vật
thumb|Biểu tượng nguy hiểm của tác nhân gây ung thư trong _[[Hệ thống hài hòa toàn cầu về phân loại và ghi nhãn hóa chất_]] Các **tác nhân gây ung thư** gồm các chất, đồng
**Ung thư tụy** phát sinh khi các tế bào ở tụy, một cơ quan phía sau dạ dày, bắt đầu nhân lên vượt tầm kiểm soát và tạo thành khối u. Các tế bào ung
nhỏ|ung thư vú giai đoạn 1A **Ung thư vú** là loại ung thư thường gặp nhất và gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ nhiều nước công nghiệp. Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung
**Ung thư phổi** là căn bệnh trong đó xuất hiện một khối u ác tính được mô tả qua sự tăng sinh tế bào không thể kiểm soát trong các mô phổi. Nếu người bệnh
**Ung thư tuyến giáp** là ung thư về tuyến giáp, chiếm khoảng 1% các loại ung thư. Nó là ung thư tuyến nội tiết thường gặp nhất. Đa số ung thư tuyến giáp là carcinôm
phải|Một đội bắn tỉa của [[Lê dương Pháp]] Lính bộ binh bắn tỉa của Quân đội Mỹ với súng bắn tỉa [[súng bắn tỉa M24|M24 tại Afghanistan ngày 19 tháng 10 năm 2006.]] Lính bắn
**Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế** (東魏孝靜帝) (524–552), tên húy là **Nguyên Thiện Kiến** (元善見), là hoàng đế duy nhất của triều đại Đông Ngụy, một nhà nước kế thừa triều đại Bắc Ngụy trong lịch
**Ngụy An Ly vương** (chữ Hán: 魏安釐王; trị vì: 277 TCN - 243 TCN), tên thật là **Ngụy Ngữ** (魏圉), là vị vua thứ sáu của nước Ngụy - chư hầu nhà Chu thời Chiến
**Chiến tranh Ngụy-Trung Sơn** hay **Trận Ngụy diệt Trung Sơn** (chữ Hán: 魏滅中山之戰, Hán Việt: _Ngụy diệt Trung Sơn chi chiến_), là cuộc chiến tranh diễn ra từ năm 408 TCN đến năm 406 TCN
nhỏ|Quảng cáo này cho thấy một chế độ ăn uống lành mạnh giúp phòng ngừa bệnh ung thư. thumb|right|Một quảng cáo trên tờ Washington Post, ngày 6 tháng 11 năm 1985. Quảng cáo nói về
**Thú mỏ vịt** (tên khoa học: **_Ornithorhynchus anatinus_**) là một loài động vật có vú đẻ trứng bán thuỷ sinh đặc hữu của miền đông Úc, bao gồm cả Tasmania. Dù đã khai quật được
**Bắc Ngụy Hiếu Minh Đế** (chữ Hán: 北魏孝明帝; 510 – 31/3/528) tên húy là **Nguyên Hủ** (), là hoàng đế thứ chín của triều đại Bắc Ngụy trong lịch sử Trung Quốc. Do ông chỉ
**Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế** (chữ Hán: 北魏孝文帝; 13 tháng 10 năm 467 – 26 tháng 4 năm 499), tên húy lúc sinh là **Thác Bạt Hoành** (拓拔宏), sau đổi thành **Nguyên Hoành** (元宏), là
**Ngụy Vũ hầu** (chữ Hán: 魏武侯; trị vì: 395 TCN - 370 TCN), là vị vua thứ hai của nước Ngụy - chư hầu nhà Chu trong lịch sử Trung Quốc. Ông tên thật là
**Vương Minh** (chữ Hán: 王盟, ? – 545), tự **Tử Ngỗ**, người quận Lạc Lãng, tướng lãnh nhà Tây Ngụy. Ông là cậu của Vũ Văn Thái – quyền thần nhà Tây Ngụy. ## Thân
phải|Một [[xạ thủ bắn tỉa của lực lượng Thủy quân lục chiến Mỹ]] **Ngụy trang quân sự** là việc sử dụng ngụy trang bởi một lực lượng quân sự để bảo vệ nhân sự và