✨Kiến trúc máy tính
thumb|481x481px|Một thiết kế đường ống của kiến trúc MIPS. Đường ống là một khái niệm quan trọng trong kiến trúc máy tính.
Trong kỹ thuật máy tính, kiến trúc máy tính () là thiết kế khái niệm và cấu trúc hoạt động căn bản của một hệ thống máy tính. Nó là một bản thiết kế (blueprint) mô tả có tính chất chức năng về các yêu cầu (đặc biệt là tốc độ và các kết nối tương hỗ) và những sự thi hành thiết kế cho những bộ phận khác nhau của một máy tính - tập trung chủ yếu vào việc CPU hoạt động nội tại như thế nào và truy cập các địa chỉ trong bộ nhớ bằng cách nào.
Nó cũng có thể được định nghĩa như là khoa học và nghệ thuật lựa chọn và kết nối các thành phần phần cứng để tạo thành các máy tính đáp ứng được các mục đích về tính năng, hiệu suất và giá cả.
Kiến trúc máy tính bao gồm ít nhất ba phạm trù con chính:
- Kiến trúc tập lệnh (Instruction set architecture, ISA), là hình ảnh trừu tượng của một hệ thống tính toán được nhìn từ góc độ của một lập trình viên sử dụng ngôn ngữ máy (hay hợp ngữ), bao gồm tập lệnh, cách đánh địa chỉ bộ nhớ (memory address modes), các thanh ghi, và các định dạng địa chỉ và dữ liệu.
- Vi kiến trúc (Microarchitecture), còn gọi là Tổ chức máy tính (Computer organization) là một mô tả bậc thấp, cụ thể hơn về hệ thống. Mô tả này nói về các bộ phận cấu thành của hệ thống được kết nối với nhau như thế nào và chúng hoạt động tương hỗ như thể nào để thực hiện kiến trúc tập lệnh. Ví dụ, kích thước bộ đệm cache của một máy tính là một đặc điểm về tổ chức máy tính mà thường không liên quan đến kiến trúc tập lệnh.
- Thiết kế hệ thống (System Design) bao gồm tất cả các thành phần phần cứng khác bên trong một hệ thống tính toán chẳng hạn:
các đường kết nối hệ thống như bus (máy tính) và switch
các bộ điều khiển bộ nhớ (memory controller) và các cây phả hệ bộ nhớ
các cơ chế CPU off-load như Direct memory access (''truy nhập bộ nhớ trực tiếp)
các vấn đề như đa xử lý (multi-processing).
👁️ 1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|481x481px|Một thiết kế đường ống của kiến trúc MIPS. Đường ống là một khái niệm quan trọng trong kiến trúc máy tính. Trong kỹ thuật máy tính, **kiến trúc máy tính** () là thiết kế
nhỏ|Kiến trúc Harvard Cụm từ **kiến trúc Harvard** được dùng để chỉ những kiến trúc máy tính mà trong đó phân biệt rõ ràng bộ nhớ dữ liệu và bộ nhớ chương trình, chúng có
nhỏ|4 khe cắm [[PCI Express (từ trên xuống dưới: x4, x16, x1 and x16), bên cạnh khe PCI 32 bit (dưới cùng)]] Trong kiến trúc máy tính, **bus** (là tên viết gọn của từ Latin
thumb|Sơ đồ kiến trúc Von Neumann **Kiến trúc von Neumann** - còn được gọi là **mô hình von Neumann** hoặc **kiến trúc Princeton** - là kiến trúc máy tính dựa trên mô tả năm 1945
nhỏ|Mô hình ngôn ngữ máy được lập nên bởi nhà toán học, nhà thủy văn và lập trình viên Vladimir Mikhailovich Kazakov, nhân viên Máy tính của Viện Energosetproekt năm 1962-1972. **Ngôn ngữ máy** (còn
Khoa học máy tính nghiên cứu các cơ sở lý thuyết của thông tin và tính toán, cùng với các kỹ thuật thực tiễn để thực hiện và
Một **tập lệnh**, hoặc **kiến trúc tập lệnh** (tiếng Anh: instruction set architecture, viết tắt _ISA_), là một phần của kiến trúc máy tính liên quan đến lập trình, bao gồm các bản địa các
thumb|right|upright=1.2|Trẻ em được dạy cách sử dụng máy tính xách tay cá nhân; màn hình CRT, bàn phím và chuột máy tính để bàn cũ hơn (thời 1990) có thể nhìn thấy trong nền. **Máy
**Nền tảng máy tính**,** Nền tảng điện toán** hoặc **nền tảng** **kỹ thuật số** là môi trường trong đó một phần mềm được thực thi. Nó có thể là phần cứng hoặc hệ điều hành,
**Bộ nhớ máy tính** (tiếng Anh: Computer data storage), thường được gọi là ổ nhớ (_storage_) hoặc bộ nhớ (_memory_), là một thiết bị công nghệ bao gồm các phần tử máy tính và lưu
**Kiến trúc Romanesque** là một phong cách kiến trúc của châu Âu Trung Đại, đặc trưng bởi các vòm nửa hình tròn. Người ta chưa đạt được đồng thuận về thời điểm bắt đầu của
**Thiết kế hậu hiện đại** (tiếng Anh: _postmodernism_) được xem như sự tiếp tục của lối thiết kế hiện đại trong kiến trúc. So với trường phái thiết kế Hiện đại chỉ gồm những đường
[[Phần cứng|Phần cứng máy tính là nền tảng cho xử lý thông tin (sơ đồ khối). ]] **Lịch sử phần cứng máy tính** bao quát lịch sử của phần cứng máy tính, kiến trúc của
**Kiến trúc tham số** (Parametric architecture/ Parametricism) là dạng kiến trúc, ở đó các đối tượng thiết kế (công trình hoặc đô thị) không phải là đối tượng tĩnh, các mối quan hệ bên trong
Mục từ "Computer-generated imagery" dẫn đến bài này.
Một ví dụ về bức ảnh phong cảnh tĩnh, giống tự nhiên được mô phỏng bằng máy tính **Công nghệ mô phỏng hình ảnh bằng máy**Kiến trúc sư** (chữ Hán: 建筑师; bính âm: _Jiànzhúshī_; phiên âm: _kiến trúc sư_; tạm dịch: _người thầy có chuyên môn kỹ thuật và thẩm mỹ về kiến tạo cấu trúc_) là người thông qua
nhỏ|Một chiếc laptop [[Lenovo "thời hiện đại"]] **Máy tính xách tay** hay **máy vi tính xách tay** (Tiếng Anh: **laptop computer** hay **laptop PC**) là một chiếc máy tính cá nhân nhỏ gọn có thể
**Máy tính bảng** (Tiếng Anh: Tablet computer hay tablet PC), là một thiết bị di động, thông thường có hệ điều hành di động và mạch xử lý, màn hình cảm ứng và viên pin
**Máy tính cá nhân IBM**, thường được gọi là **IBM PC**, là máy tính vi tính đầu tiên của IBM và là nền tảng của tiêu chuẩn de facto tương thích IBM PC. Được phát
Các thành phần chính của [[máy tính cá nhân để bàn.1: Màn hình, 2: Bo mạch chủ, 3: CPU, 4: Chân cắm ATA, 5: RAM, 6: Các thẻ cắm mở rộng chức năng cho máy,
**Đà Lạt** là phường may mắn sở hữu nhiều di sản kiến trúc giá trị, ví dụ như bảo tàng lưu trữ kiến trúc thuộc địa thế kỷ XX,... Từ một đô thị nghỉ dưỡng
thumb|right|[[Hunter Biden năm 2014]] Vào tháng 10 năm 2020, một cuộc tranh cãi nổ ra liên quan đến một chiếc máy tính xách tay được cho là thuộc về Hunter Biden. Chủ một cửa hàng
:_Xem nghĩa khác của_ **_loa_** _từ bài _ **_Loa (định hướng)_** **Loa máy tính** là thiết bị dùng để phát ra âm thanh phục vụ nhu cầu làm việc và giải trí của con người
**PC game** còn gọi là **trò chơi máy tính**, là thể loại trò chơi video được chơi trên các máy tính cá nhân (PC), thay vì chơi trên máy chơi trò chơi điện tử tại
**Máy tính tương thích với IBM PC** là các máy tính tương tự như IBM PC, XT và AT ban đầu, có thể sử dụng cùng một phần mềm và card mở rộng. Các máy
Biểu trưng chính thức nhỏ|250x250px|Một biển báo điện tử hiển thị ngày 3 tháng 1 năm 1900 vào ngày 3 tháng 1 năm 2000 ở [[Pháp.]] **Sự cố máy tính năm 2000** (còn được gọi
nhỏ|Bộ tản nhiệt cùng quạt của hãng AMD được gắn bên trên bo mạch chủ của một chiếc máy tính **Tản nhiệt máy tính**, **giải nhiệt trong máy tính** hay **làm mát trong máy tính**
Ziggurat **Lưỡng Hà** (_Mesopotamia_) là một bình nguyên nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates thuộc Tây Á, ngày nay là miền nam của Iraq. ## Giai đoạn 4000 năm trước Công nguyên Các
Trong kiến trúc máy tính, một thanh ghi (registers) là một bộ nhớ dung lượng nhỏ và rất nhanh được sử dụng để tăng tốc độ xử lý của các chương trình máy tính bằng
phải|nhỏ|277x277px| Minh họa của một ứng dụng sử dụng libvorbisfile để phát file Ogg Vorbis Trong khoa học máy tính, **thư viện** là tập hợp các tài nguyên không biến động được sử dụng bởi
Trong điện toán, **luồng dữ liệu** (tiếng Anh: **dataflow**) là một khái niệm rộng, có nhiều ý nghĩa khác nhau tùy thuộc vào ứng dụng và ngữ cảnh. Trong bối cảnh của kiến trúc phần
**Phòng thí nghiệm khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo MIT (CSAIL) **là một phòng thí nghiệm nghiên cứu tại viện công nghệ Massachusetts thành lập bởi sự sáp nhập vào năm 2003
thế=Saint Basil's Cathedral, with multicolored onion-shaped domes against a blue sky|nhỏ|354x354px|[[Nhà thờ chính tòa Thánh Vasily|Nhà thờ chính tòa Saint Basil (1482–95) là một ví dụ điển hình của kiến trúc Moskva Nga.]] **Kiến trúc
nhỏ| Chương trình máy tính "Xin chào, thế giới" của [[Brian Kernighan (1978) ]] **Chương trình máy tính** là tập hợp các câu lệnh thực hiện một tác vụ cụ thể khi được máy tính
**Kiến trúc nội thất** là một lĩnh vực bao hàm thiết kế và kiến tạo không gian bên trong một tòa nhà hoặc nơi trú ẩn. Nó không chỉ đơn giản là bài trí nội
Một ví dụ về mặt tiền của [[Nhà thờ Vilnius với phong cách Tân cổ điển.]] **Kiến trúc tân cổ điển** là một phong cách kiến trúc do trào lưu tân cổ điển tạo ra,
phải|khung|Một minh hoạ cách điệu của máy tính để bàn, bao gồm một vỏ hộp (có chứa bo mạch chủ và bộ vi xử lý), màn hình, bàn phím và chuột **Máy tính để bàn**,
[[Cray-2; máy tính nhanh nhất thế giới trong thời gian 1985–1989.]] Một **siêu máy tính ** là một máy tính vượt trội trong khả năng và tốc độ xử lý. Thuật ngữ **Siêu Tính Toán**
Thuật ngữ **máy tính mini** được phát triển vào những năm 1960 để mô tả các máy tính nhỏ hơn trở thành có thể với việc sử dụng các bóng bán dẫn và công nghệ
nhỏ|[[Đền Parthenon trong khi được trùng tu năm 2008]] nhỏ|Đền thờ Concordia ở [[Thung lũng Đền thờ tại Agrigento ]] **Kiến trúc Hy Lạp cổ đại** ra đời và hình thành trên một vùng đất
thumb|NOAH, the New Orleans Arcology Habitat, được thiết kế bởi Ahearn Schopfer and Associates**Kiến trúc sinh thái**, một từ ghép giữa " kiến trúc" và "sinh thái", là tầm nhìn về các nguyên tắc thiết
nhỏ|280x280px|Chi tiết mặt tiền của [[Lâu đài Praha|Vườn Hoàng gia Praha. Các thức cột Ionic Bonifác Wohlmut xây dựng vào năm 1569]] phải|nhỏ|280x280px|[[Lâu đài Litomyšl do Ulrico Aostalli xây dựng vào năm 1575–81]] **Kiến trúc
nhỏ|phải|243x243px|Ảnh chụp giao diện [[phần mềm diệt virus có tên FireLion- FastHelper]] Trong khoa học máy tính viễn thông, **virus máy tính** hay **virus tin học** (thường được người sử dụng gọi tắt là **virus**)
Mô hình 3D với DirectX 9.0: Ấm trà Utah **Đồ họa máy tính** () là một lĩnh vực của khoa học máy tính nghiên cứu về cơ sở toán học, các thuật toán cũng như
Một trong những kiến trúc máy tính lượng tử có triển vọng nhất là **máy tính lượng tử bẫy ion**. Thiết kế này đã được đề xuất lý thuyết vào năm 1995 bởi Cirac và
**Kiến trúc Ba Lan** bao gồm các công trình kiến trúc trong quá khứ và hiện tại, có sự ảnh hưởng to lớn đến lịch sử kiến trúc Ba Lan. Một số công trình quan
nhỏ|Máy tính cờ vua sử dụng lực ép bằng cảm giác thập niên 1990 với màn hình LCD **Cờ vua máy tính** bao gồm cả phần cứng (máy tính chuyên dụng) và phần mềm có
phải|Trang trí trần trong sảnh chính của Medinet habu Nhà nước Ai Cập cổ đại là một trong những nhà nước ra đời sớm nhất ở lưu vực sông Nin (Nile) vùng đông bắc châu
phải|Một ví dụ minh hoạ cho hoạt hình máy tính, được sản xuất theo phương pháp "[[nắm bắt chuyển động".]] **Hoạt hình máy tính** hay **hoạt hình mô phỏng bằng máy tính** (**hoạt hình CGI**;
nhỏ|Các loại dữ liệu có thể được hình dung thông qua một thiết bị máy tính **Dữ liệu **là chuỗi bất kỳ của một hoặc nhiều ký hiệu có ý nghĩa thông qua việc giải