Xứ Thái (tiếng Thái: Chau Thai; tiếng Pháp: Pays Taï), hoặc Khu Tự trị Thái (tiếng Thái: สิบสองจุไทย (Mười hai xứ Thái); tiếng Pháp: Territoire autonome Taï, TAT) là một lãnh địa tự trị tồn tại trên phần lớn khu vực Tây Bắc Việt Nam từ năm 1948 đến 1954.
Lược sử
Miền đất này từng là nơi chồng lấn của nhiều thế lực chính trị tại khu vực phía Nam Trung Hoa, trước khi trở thành một phần của Liên bang Đông Dương. Sau khi Phát xít Nhật đầu hàng Việt Minh, khu vực này thuộc quyền kiểm soát của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong thời gian Thực dân Pháp quay lại xâm lược Việt Nam, đây là vùng tranh chấp giữa Việt Minh và các lực lượng của Pháp. Tới năm 1954, với việc Thực dân Pháp thất trận tại Điện Biên Phủ và phải rút khỏi Việt Nam, khu vực này tiếp tục được Việt Nam Dân chủ Cộng hòa quản lý.
Các địa danh vùng biên giới tây bắc giữa [[tỉnh Hưng Hóa (Việt Nam) với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) vào đầu thế kỷ XX, được cho là 7 châu của phủ An Tây (trừ Chiêu Tấn) Việt Nam mất về Trung Quốc: Mường La-Quảng Lăng, Mường Tè-Tuy Phụ, Mường Tong-Hoàng Nham, Phong Thổ-Chiêu Tấn, Mường Boum hoặc M.Léo-Lễ Tuyền, Tché My (Xiềng My)-Hợp Phì, Khiêm Châu - Mường Tinh (M.Tía), Tung Lăng - Phù Phang (Pou Fang gần Mường Nhé (M.Nhié)) hoặc Quảng Lăng (Ta Leng Po).]]
Tiền Pháp thuộc
Nhằm bảo vệ cương thổ, lịch đại quân chủ phong kiến Việt Nam thường cai trị vùng này theo lối ki mi, trao quyền tự trị nhất định cho các sắc tộc thiểu số, trong đó có người Thái và Mông. Dù vậy, các khu vực này được đặt các vùng này vào các đơn vị hành chính chứ không được công nhận như những thổ ti.
Theo David Wyatt, trong cuốn Thailand: A short history, người Thái xuất xứ từ phía Nam Trung Hoa, có cùng nguồn gốc với người Choang, Tày, và Nùng. Dưới sức ép của người Hán và người Việt ở phía Đông và Bắc, người Thái dần di cư về phía Nam và Tây Nam. Người Thái xâm nhập Miền Bắc Việt Nam từ thế kỷ VII đến thế kỷ XIII. Trung tâm của dân tộc Thái khi đó là Mường Thanh; từ đó họ tỏa đi khắp nơi ở Đông Nam Á như Lào, Xiêm, Shan, sang tận Đông Bắc Ấn Độ cũng như Vân Nam.
Theo sử sách Việt Nam, vào thời Nhà Lý, man Ngưu Hống thuộc đạo Đà Giang (được cho là một khu vực cư trú của người người Thái Đen), đã triều cống lần đầu tiên vào năm 1067. Vào thế kỷ XIII, người Ngưu Hống từng liên kết với người Ai Lao chống lại Nhà Trần và bị đánh bại. Năm 1280, chúa đạo Đà Giang là Trịnh Giác Mật quy thuận Trần Nhật Duật nhưng chưa rõ nguồn gốc dân tộc của nhân vật này. Năm 1337, lãnh tụ Xa Phần bị giết sau một cuộc xung đột; xứ Ngưu Hống bị sáp nhập vào lãnh thổ Đại Việt và đổi tên thành Mường Lễ, hay Ninh Viễn (Lai Châu ngày nay) và giao cho họ Đèo cai quản. Năm 1431, lãnh tụ Đèo Cát Hãn, người Thái Trắng tại Mường Lễ, nổi lên chống lại triều đình, chiếm hai lộ Quy Hóa (Lào Cai) và Gia Hưng (giữa sông Mã và sông Đà), tấn công Mường Mỗi (Sơn La). Đèo Mạnh Vượng (con của Đèo Cát Hãn) lên làm tri châu. Năm 1466, khu vực lãnh thổ miền Tây Bắc Đại Việt, được cho là bao gồm cả những khu vực cư trú của người Thái, được tổ chức lại thành vùng (thừa tuyên) Hưng Hóa, gồm 3 phủ: An Tây (tức Phục Lễ), Gia Hưng và Quy Hóa, 4 huyện và 17 châu.
Những lãnh tụ Thái được gọi là "phìa tạo", được phép cai quản một số lãnh địa và trở thành quý tộc của vùng đó, như dòng họ Đèo cai quản các châu Lai, Chiêu Tấn, Tuy Phụ, Hoàng Nham; dòng họ Cầm các châu Phù Hoa, Mai Sơn, Sơn La, Tuần Giáo, Luân, Ninh Biên; dòng họ Xa cai quản châu Mộc; dòng họ Hà cai quản châu Mai, dòng họ Bạc ở châu Thuận; họ Hoàng ở châu Việt...
Năm 1841, trước sự đe dọa của người Xiêm La, triều đình Nhà Nguyễn kết hợp ba châu Ninh Biên, Tuần Giáo và Lai Châu bên bờ tả ngạn Mê Kông thành phủ Điện Biên.
Liên bang Đông Dương
phải|Sip Song Chau Thai thời Pháp thuộc 1887-1895.
Hiệu kỳ giai đoạn 1946 - 1950.
Năm 1890, Auguste Pavie, lúc bấy giờ là đại diện của Pháp tại Luang Prabang đề nghị với chính phủ bên chính quốc công nhận Đèo Văn Trị, một thủ lĩnh người Thái Trắng làm lãnh chúa xứ Thái vùng Sip Song Chau Tai - สิบหกชไทย. Sự việc này coi như trả công cho họ Đèo đã giúp người Pháp xác định khu vực biên giới giữa Việt Nam với Trung Quốc và Lào. Triều đình Huế theo đó phong cho Đèo Văn Trị chức tri châu, được phép thế tập (cha truyền con nối) tại Điện Biên, cai quản đạo Lai Châu, một lãnh thổ rộng lớn từ Điện Biên Phủ đến Phong Thổ.
Vào thập niên 1940 khi tình hình Chiến tranh Việt-Pháp ngày càng lan rộng, người Pháp quyết định tách xứ Thái ra khỏi Bắc Kỳ và chính thức thiết lập Khu tự trị Thái vào tháng 7 năm 1948. Nằm trong đơn vị này là các sắc dân Lô Lô, Khơ-mú, Dao và H'Mông đều thuộc quyền cai quản của lãnh chúa Thái. Chủ tâm của người Pháp là để tranh thủ sự ủng hộ của dân địa phương trong khi đánh dẹp Việt Minh. Khu tự trị Thái bao gồm tỉnh Lai Châu, Sơn La và Phong Thổ. Tiếng Thái và tiếng Pháp là hai ngôn ngữ chính thức của xứ Thái.
Quốc gia Việt Nam
Năm 1950 dưới chính thể Quốc gia Việt Nam của Quốc trưởng Bảo Đại, chiếu theo Dụ số 6 ký ngày 15 Tháng Tư thì Khu Tự trị Thái được gom vào cùng với tỉnh Hải Ninh và Xứ Thượng Nam Đông Dương ở Cao nguyên Trung phần để thành Hoàng triều Cương thổ (tiếng Pháp: Domaine de la Couronne). Theo đó thì xứ Thái có vị khâm mạng cai trị nhân danh hoàng đế Bảo Đại. Khi người Pháp thất trận tại Đông Dương thì khu tự trị này cũng tan rã.
Hành chính 1948 - 1954
- Cơ quan lập pháp là hội đồng đại biểu của các châu, có nhiệm kỳ là bốn năm.
Tên gọi qua các thời kỳ
- ? - 1067: Mường Ngưu Hống (thuộc vương quốc Đại Lý)
- 1067 - 1280: Mường Ngưu Hống
- 1337 - 1466: Mường Lễ
- 1466 - 1490: Thừa tuyên Hưng Hóa
- 1490 - 1509: Xứ Hưng Hóa
- 1509 - 1831: Trấn Hưng Hóa
- 1831 - 1841: Tỉnh Hưng Hóa
- 1841 - 1890: Phủ Điện Biên (thuộc Liên bang Đông Dương)
- 1890 - 1947: Sipsong Chautai (Mười hai xứ Thái / Pays Taï)
- 1947 - 1948: Liên bang Thái (Fendin Tai / Fédération Taï), Khu Tự trị Tây Bắc (Zone autonome du Nord Ouest) hoặc Xứ Thượng Bắc Đông Dương (Pays Montagnard du Nord Indochinois)
- 1948 - 1950: Khu Tự trị Thái (Territoire autonome Taï) hoặc Siphoc Chautai (Mười sáu xứ Thái)
- 1950 - 1954: Khu Tự trị Thái (Hoàng triều Cương thổ)
- 1954 - 1955: Khu Tự trị Thái (thuộc Việt Nam Dân chủ Cộng hòa)
- 1955 - 1962: Khu Tự trị Thái-Mèo
- 1962 - 1975: Khu Tự trị Tây Bắc
- 1975 - 1976: Vùng Tây Bắc
- 1976 - 1997: Vùng Tây Bắc bộ
- 1997 - nay: Tây Bắc bộ (thuộc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam)
Thứ tự các đời lãnh chúa
- Trịnh Giốc Mật (nửa sau thế kỷ XIII)
- Xa Phần (nửa đầu thế kỷ XIV)
- Đèo Cát Hãn (nửa sau thế kỷ XIV - nửa đầu thế kỷ XV)
- Đèo Mạnh Vượng (giữa thế kỷ XV)
- Đèo Cầm Công (1650 - 1675)
- Đèo Kim Cát (? - ?)
- Đèo Văn Ơn (? - 1869)
- Đèo Văn Seng (1869 - 1878)
- Đèo Văn Trị (1878 - 1908)
- Đèo Văn Kháng (1908 - 1927)
- Đèo Văn Long (1927 - 1975)
- Đèo Văn An (? - ?)
- Đèo Nàng Tỏi (1975 - 2008)
- Đèo Văn Đức (2008 - ?)
Hình:Sceau Du Grand Chancelier du Mérite Taï.jpg|Dấu triện của chúa Thái thuộc hoàng triều Việt Nam
Hình:SA Deo Van Tri en costume de mandarin.jpg|Chúa Đèo Văn Trị.
Hình:SA Deo Van Long - Lai Chau.jpg|Chúa Đèo Văn Long.
Hình:SA Deo Nang Toï Seigneur du Pays Taï.jpg|Chúa Đèo Nàng Tỏi.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Xứ Thái** (tiếng Thái: _Chau Thai_; tiếng Pháp: _Pays Taï_), hoặc **Khu Tự trị Thái** (tiếng Thái: สิบสองจุไทย (Mười hai xứ Thái); tiếng Pháp: _Territoire autonome Taï_, **TAT**) là một lãnh địa tự trị tồn
**Xứ Nùng** (tiếng Pháp: _Pays Nung_), hoặc **Khu tự trị Nùng** (tiếng Pháp: **Territoire Autonome Nung**) là một đơn vị hành chính ở Bắc Kỳ vào cuối thời Pháp thuộc. Văn bản quy định xứ
**Chủ tịch Chính phủ Nhân dân Khu tự trị Nội Mông Cổ** (Tiếng Trung Quốc: **内蒙古自治区人民政府主席**, Bính âm Hán ngữ: _Nèi Méng Gǔ Zìzhìqū Rénmín Zhèngfǔ Zhǔxí_, _Nội Mông Cổ tự trị Khu Nhân dân
**Khu ủy Khu tự trị Nội Mông Cổ** là khu ủy của Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Khu tự trị Nội Mông Cổ. Bí thư Khu ủy là chức vụ cấp cao nhất trong
**Khu tự trị Chukotka** (; tiếng Chukchi: , _Chukotkaken avtonomnyken okrug_, /tɕukotˈkaken aβtonomˈnəken ˈokɹuɣ/) hay **Khu tự trị Sở Khoa Kì** (楚克奇), là một chủ thể liên bang của Nga. Nó có vị trí địa
**Khu tự trị Bougainville**, trước đây gọi là _Bắc Solomon_, là một đơn vị hành chính tại Papua New Guinea. Hòn đảo lớn nhất là Bougainville (cũng là đảo lớn nhất của quần đảo Solomon),
**Chính phủ Nhân dân Khu tự trị Tây Tạng** là cơ quan hành chính cấp tỉnh của Tây Tạng, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Chính quyền cấp tỉnh này bao gồm Đại hội Đại
**Khu tự trị Thái - Mèo** (1955-1962) hay **Khu tự trị Tây Bắc** (1962-1975), là một đơn vị hành chính cũ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là một trong hai vùng
'' **Khu tự trị Việt Bắc** (1956 -1975) là một đơn vị hành chính cũ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tiền thân của nó là Liên khu Việt Bắc. ## Lịch sử
**Tỉnh tự trị Xã hội chủ nghĩa Kosovo**, được gọi đơn giản là **Kosovo**, là một trong hai tỉnh tự trị của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Serbia thuộc Nam Tư (tỉnh còn lại
**Tỉnh tự trị Do Thái** (, _Yevreyskaya avtonomnaya oblast_; , _yidishe avtonome gegnt_) là một chủ thể liên bang của Nga (một tỉnh tự trị) nằm ở Viễn Đông Nga, giáp với vùng Khabarovsk và
**Thạch Thái Phong** (; sinh tháng 9 năm 1956) là giáo sư, thạc sĩ luật học, chính khách nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Ông là Ủy viên Bộ Chính trị khóa XX, Phó
Người biểu tình áo đỏ đụng độ với quân đội trên đường Pracha Songkhro, Bangkok ngày 13 tháng 4 năm 2009 Một loạt các cuộc biểu tình chính trị và tình trạng bất ổn theo
**Tỉnh tự trị Nagorno-Karabakh** **(NKAO)** là một tỉnh tự trị thuộc Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Azerbaijan, nơi đây là khu vực sinh sống chủ yếu của người Armenia. ## Lịch sử
**Cộng hòa tự trị Nam Kỳ** () hay Nam kỳ tự trị là chính thể tự trị trong khuôn khổ Liên bang Đông Dương, do Pháp lập nên, tồn tại trong giai đoạn 1946 -
Có nhiều quốc gia vì muốn duy trì toàn vẹn lãnh thổ trước những đòi hỏi về tự quyết hoặc độc lập của dân tộc bản địa (_indigenous_) hay sắc tộc (_ethnic_) đôi khi áp
**Cộng hòa Tự trị Krym** (, chuyển tự: _Avtonomna Respublika Krym_; , chuyển tự: _Avtonomnaya Respublika Krym_; , Къырым Мухтар Джумхуриети) là một nước cộng hòa tự trị thuộc Ukraina nằm trên bán đảo cùng
**Người Thái** với tên tự gọi là _Tay/Tày/Thay/Thày_ () tùy thuộc vào cách phát âm của từng khu vực. Các nhóm, ngành lớn của người Thái tại Việt Nam bao gồm: **Tay Đón** (Thái Trắng),
**Thời gian biểu biểu tình chính trị Thái Lan 2010** ## Tháng 3 ### 12 tháng 3 *Thành phần chống chính phủ tại Thái Lan khởi sự kéo về thủ đô Bangkok bằng đủ mọi
Tại Thái Lan, một loạt các cuộc biểu tình chính trị chống lại chính quyền do Đảng Dân chủ lãnh đạo đã xảy ra tháng ba-tháng 5 năm 2010 do một kết quả của một
phải| Liên minh Nhân dân vì Dân chủ bao vây và chiếm Nhà quốc hội Thái Lan từ tháng 8 tới tháng 12 năm 2008. Kể từ năm 2008, các cuộc khủng hoảng chính trị
**Tiếng Thái Đen** (Koam pák Tai Dam, tiếng Thái: ภาษาไทดำ, phát âm là _pʰāːsǎː tʰāj dām_ (Pha-xả Thay- đằm), , hay ), là ngôn ngữ của người Thái Đen ở Việt Nam, Lào, Thái Lan
**Khử từ** (Degaussing) là quá trình giảm hoặc loại bỏ Từ hóa dư cho một khối vật liệu hay thiết bị. Nó được đặt tên theo gauss, một đơn vị đo từ được đặt tên
**Thái Nguyên** là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc Bộ, Việt Nam. Trung tâm hành chính của tỉnh là phường Phan Đình Phùng, cách trung tâm Hà Nội khoảng 70 km. Năm 2025, hai tỉnh Thái
**Tân Cương** (; ; bính âm bưu chính: **Sinkiang**), tên chính thức là **Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương**, là một khu vực tự trị tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm
**Tứ Xuyên** () là một tỉnh nằm ở tây nam của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tỉnh lị của Tứ Xuyên là Thành Đô, một trung tâm kinh tế trọng yếu của miền Tây
**Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên** là bệnh viện hạng đặc biệt trực thuộc Bộ Y tế, ở khu vực Trung du Miền núi phía Bắc, được thành lập từ năm 1951. Có nhiệm vụ
Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên (Bệnh viện) là Bệnh viện hạng Đặc biệt quốc gia, trực thuộc Bộ Y tế, được công nhận tại Quyết định số 811/QĐ-BNV ngày 14/7/2021 của Bộ Nội vụ.
Lăn khử mùi Snail thái lan tặng kèm serum trị thâm nách - Lăn khử mùi hôi náchLăn khử mùi Snail thái lan tặng kèm serum trị thâm náchXuất xứ: Thái LanCông thức độc đáo
thumb|right|[[Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Ilyich Brezhnev — giai đoạn do ông lãnh đạo nền kinh tế đình trệ, còn gọi "trì trệ"]] **Thời kỳ Trì trệ** () hay còn gọi
thumb|Từ bên trái: Hàn Chấn Kỷ, Lưu Thụy Long, Điền Thú Nghiêu, [[Trương Ái Bình và Vi Quốc Thanh, đánh dấu cuộc họp của Đơn vị 5 của Bát lộ quân và Bộ Tư lệnh
Ngày 22 tháng 5 năm 2014, Lực lượng Vũ trang Hoàng gia Thái Lan, lãnh đạo bởi Đại tướng Prayut Chan-o-cha, Tổng tư lệnh của Quân đội Hoàng gia Thái Lan, phát động cuộc đảo
**Chính trị Philippines** được tổ chức trong khuôn khổ của một chế độ dân chủ, tam quyền phân lập. Tổng thống Philippines là nguyên thủ quốc gia kiêm người đứng đầu chính phủ, thực hiện
**Tađêô Lê Hữu Từ** (28 tháng 10 năm 1897 – 24 tháng 4 năm 1967) là một giám mục Công giáo người Việt Nam, với khẩu hiệu giám mục là "Tiếng kêu trong hoang địa" (_Vox
**Vương Lị Hà** (hoặc **Vương Lê Hà**, tiếng Trung giản thể: 王莉霞, bính âm Hán ngữ: _Wáng Lì Xiá_, sinh tháng 6 năm 1964, người Mông Cổ) là nữ chuyên gia kinh tế học, chính
**Mã Hưng Thụy** (tiếng Trung giản thể: 马兴瑞, bính âm Hán ngữ: _Mǎ Xìng Ruì_, sinh ngày 6 tháng 10 năm 1959, người Hán) là chuyên gia kỹ thuật cơ khí và nhà khoa học
**Lương Ngôn Thuận** (tiếng Trung giản thể: 梁言顺, bính âm Hán ngữ: _Liáng Yán Shùn_, sinh tháng 12 năm 1962, người Hán) là nhà kinh tế học, chính trị gia nước Cộng hòa Nhân dân
**Vương Chính Vĩ** (tiếng Trung giản thể: 王正伟; bính âm Hán ngữ: _Wáng Zhèng Wěi_; tiểu nhi kinh: وْا ﺟْﻊ وِ; sinh tháng 6 năm 1957, người Hồi) là chuyên gia kinh tế, chuyên gia
**Quách Kim Long** (; sinh tháng 7 năm 1947) là chính khách nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Chỉ đạo Xây dựng Văn minh tinh thần Trung ương
**Dãy núi Hoành Đoạn** (tiếng Trung: 横断山脉; bính âm: Héngduàn Shānmài, Hán-Việt: Hoành Đoạn sơn mạch) là một dãy núi ở Trung Quốc trong khu vực có tọa độ khoảng từ 22° tới 32°05' vĩ
Bản đồ biển Chukotka (biển Chukchi). **Biển Chukotka** hay **biển Chukotskoye** (tiếng Nga: Чукотское море) hoặc **biển Chukchi** là một biển trên thềm lục địa (biển ven bờ) trong Bắc Băng Dương. Nó có ranh
**Bành Thanh Hoa** (sinh tháng 4 năm 1957) là chính khách nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Ông là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa XIX, nguyên
giữa|Quân khu Quảng Châu **Quân khu Quảng Châu** (tiếng Trung: 广州军区, bính âm: guǎngzhōu jūnqū; Việt bính: gwong2zau1 gwan1keoi1) là một trong bảy đại Quân khu của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Quân
**Quân khu Thành Đô** ( là một trong 7 đại quân khu của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, bao gồm Trùng Khánh, Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu và Khu tự trị Tây
MÔ TẢ SẢN PHẨMPHẤN NÁCH THẦN THÁNH KHỬ MÙI - TRỊ THÂM CỦA THÁI , bao hiệu quả luôn nè cả nhà Phấn nách thần thánh ko thể nào thiếu trong giỏ xách đc. Kiềm
**Chủ nghĩa vô trị** hay **chủ nghĩa vô chính phủ** là một trường phái triết học và phong trào chính trị chủ trương hoài nghi bất cứ sự hợp thức hóa nào về chính quyền,
**Viện Dân biểu Thái Lan** (tiếng Thái: **_สภาผู้แทนราษฎร_**; Chuyển tự Hoàng gia: **_Sapha Phuthaen Ratsadon_**) là hạ viện của cơ quan lập pháp lưỡng viện - Quốc hội Thái Lan. Hệ thống chính trị Thái
**Quần đảo Diomede** (; , _ostrová Diomída_), ở Nga còn có tên là **Quần đảo Gvozdev** (, _ostrová Gvozdjeva_), gồm hai hòn đảo đá dạng núi đỉnh bằng: * Hòn đảo _Diomede Lớn_ của Nga
CÔNG DỤNG:- Giúp nuôi dưỡng da, tái tạo tế bào mới và chống lão hóa da.- Tăng khả năng phục hồi về tế bào, cung cấp độ ẩm, tăng tính đàn hồi cho da.- Giúp
**Chữ Thái Việt Nam** (tiếng Thái Đen: , phát âm là "Xư Tay") (; ; , đọc là _ặc-xỏn Thay-đằm_) là chữ viết thuộc hệ thống chữ Brahmic được người Thái Đen ở Việt Nam