✨Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn
Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn (sinh ngày 5 tháng 3 năm 1934) là một hồng y người Việt Nam thuộc Giáo hội Công giáo Rôma và hiện đảm nhận vai trò Hồng y đẳng Linh Mục nhà thờ San Giustino. Ông từng đảm trách vai trò Tổng giám mục Tổng Giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam Ngoài tiếng mẹ đẻ là tiếng Việt, ông có thể sử dụng tiếng Anh và tiếng Pháp.
Phạm Minh Mẫn sinh tại Hòa Thành, Cà Mau, thuộc Hạt Đại diện Tông Tòa Cần Thơ. Từ năm 10 tuổi, cậu bé Mẫn đi theo con đường tu học và việc theo học nhiều chủng viện cho đến năm 1965 thì được thụ phong linh mục. Sau khi được thụ phong, linh mục Mẫn đảm nhiệm vai trò giáo sư cũng như Giám đốc Tiểu chủng viện Cái Răng, Cần Thơ. Năm 1968, ông đi du học Hoa Kỳ và tốt nghiệp văn bằng Phó Tiến sĩ về giáo dục năm 1971. Trở về Việt Nam, linh mục Mẫn tiếp tục làm giáo sư Tiểu chủng viện Cái Răng. Từ năm 1974, ông là Giám đốc Tiểu chủng viện Á Thánh Quý và đến năm 1976 thì ông phụ trách việc đào tạo linh mục của giáo phận Cần Thơ. Năm 1988, ông được bổ nhiệm làm giám đốc Đại chủng viện Thánh Quý sau khi chủng viện này được hoạt động trở lại và nâng cấp từ Tiểu chủng viện thành Đại chủng viện.
Tháng 2 năm 1993, Giáo hoàng Gioan Phaolô II bổ nhiệm Phạm Minh Mẫn làm Giám mục phó với quyền kế vị Giáo phận Mỹ Tho. Lễ tấn phong giám mục được cử hành vào tháng 8 cùng năm tại Cần Thơ. Tháng 3 năm 1998, Giáo hoàng bổ nhiệm Giám mục Mẫn làm Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh.
Tháng 10 năm 2003, Giáo hoàng Gioan Phaolô II cử hành nghi thức trao mũ Hồng y và tước hiệu Hồng y Linh mục Nhà thờ San Giustino cho Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn. Tháng 11 cùng năm, ông được bổ nhiệm làm thành viên Thánh Bộ Phụng Tự và Kỷ Luật Bí Tích và Thánh Bộ Truyền giáo Tòa Thánh. Bằng phẩm giá hồng y, ông đi dự hai Mật nghị Hồng y vào năm 2005 và 2013. Ngày 22 tháng 3 năm 2014, Giáo hoàng Phanxicô chấp thuận đơn từ nhiệm chức tổng giám mục tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh của Hồng y Phạm Minh Mẫn vì lý do tuổi tác, Tổng giám mục phó Phaolô Bùi Văn Đọc kế nhiệm chức vụ này.
Thân thế
Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn sinh ngày 5 tháng 3 năm 1934 tại giáo họ Cái Rắn xã Hòa Thành, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau, thuộc Hạt Đại diện Tông Tòa Cần Thơ Ông cố của Hồng y Mẫn di cư từ Quảng Đông, Trung Quốc và bản thân hồng y không quen biết bất kỳ người thân nào tại vùng này. có một con kênh do ông đào thường được gọi theo tên ông là Kênh Ba Ngàn (Kênh Sáu Hào), Phạm Minh Mẫn khẳng định các việc làm của ông nội và thân phụ hỗ trợ cho họ đạo như dựng nhà thờ, và hỗ trợ dân cư trong vùng truyền giáo như tạo công việc việc làm, [cơ hội] giáo dục đã có sức ảnh hưởng lớn đến cá nhân ông.
Năm 1939, linh mục Phanxicô Xaviê Trương Bửu Diệp (bác họ, được cậu Mẫn gọi là Bác Hai) Do hoàn cảnh chiến sự, sau đó gia đình Phạm Minh Mẫn đã di cư đến sinh sống tại Bạc Liêu. Trong cuộc gặp khoảng năm 1944, linh mục Trương Bửu Diệp đề nghị thân mẫu cậu Mẫn cho theo học Tiểu chủng viện Cù Lao Giêng. Nghe theo lời đề nghị này, cậu bé Mẫn được gia đình cho theo học tại Tiểu chủng viện Cù Lao Giêng. Cậu phụ giúp gia đình trong vòng một năm. Do có khả năng Pháp ngữ, Phạm Minh Mẫn nhận dạy kèm học sinh môn học này, và đông đảo học sinh đã theo học. Sau khi kinh tế gia đình đã ổn định hơn, Phạm Minh Mẫn tiếp tục con đường tu học vào năm 1961.
Thời kì linh mục
Sau quá trình tu học dài hạn, ngày 25 tháng 5 năm 1965, Phó tế Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn được thụ phong linh mục tại Cần Thơ,
Từ năm 1974, ông đảm trách vai trò Giám đốc Tiểu chủng viện Á Thánh Quý, Cái Răng, Cần Thơ và đến năm 1976 thì ông phụ trách việc đào tạo linh mục của giáo phận Cần Thơ. Linh mục Mẫn đã đào tạo chủng sinh, ứng viên linh mục của Cần Thơ từ năm 1976 đến năm 1981, và sau đó, từ năm 1981 cho đến năm 1988, ông gửi các chủng sinh về mục vụ tại các giáo xứ.
Giám mục
Ngày 22 tháng 3 năm 1993, Giáo hoàng Gioan Phaolô II bổ nhiệm linh mục Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn làm Giám mục phó với quyền kế vị Giáo phận Mỹ Tho. Việc bổ nhiệm này được công bố sau đó vào ngày 15 tháng 5. Với tư cách giám mục phó, ông là Giám mục thứ ba có vai trò quản lý giáo phận Mỹ Tho, sau hai giám mục chính tòa Giuse Trần Văn Thiện và Anrê Nguyễn Văn Nam.
Ngay ngày 12 tháng 8, một ngày sau lễ tấn phong, Tân giám mục Phạm Minh Mẫn chính thức về nhận chức vụ Giám mục phó Giáo phận Mỹ Tho. Tân giám mục chọn cho mình câu châm ngôn: Như Thầy yêu thương. Nói về châm ngôn này sau khi đã hồi hưu, Phạm Minh Mẫn cho biết ông luôn nhấn mạnh điều này với các linh mục tại các giáo phận từng cai quản. Ông quan niệm Thiên Chúa dạy chúng ta yêu thương nhau và đối thoại trong yêu thương. Ông cũng cho biết trong khoảng thời gian là Giám mục đã qua, ông luôn cố gắng sống theo châm ngôn giám mục mình đã chọn, yêu thương tất cả mọi người và yêu thương không phân biệt, không loại trừ. Nhân dịp kỷ niệm 27 năm ngày được tấn phong giám mục, Hồng y Phạm Minh Mẫn giải nghĩa khẩu hiệu của mình rằng cá nhân ông phải sống hiếu thảo, lắng nghe và thực hành lời dạy của Thiên Chúa là Cha, qua đó đòi buộc ông sống yêu thương và tương thân tương ái với những người khác là anh em cùng là con chung của Thiên Chúa, chú trọng vào những hoàn cảnh nghèo đói.
Trong dịp đại hội Hội đồng Giám mục Việt Nam lần thứ VI, các giám mục Việt Nam bầu chọn Giám mục Phạm Minh Mẫn giữ chức Phó Tổng thư ký Giáo tỉnh Sài Gòn nhiệm kỳ 1995–1998. Giám mục Phạm Minh Mẫn tham dự chuyến thăm Ad Limina năm 1996 của các giám mục Việt Nam đến Tòa Thánh. Trên thực tế, do Tổng giám mục Bình lâm trọng bệnh, Tòa Thánh đã bổ nhiệm Giám mục Nicôla Huỳnh Văn Nghi làm Giám quản Tông Tòa từ tháng 8 năm 1993, trong khi Tổng giám mục Bình giữ quyền Tổng giám mục đến khi qua đời (tháng 7 năm 1995). Do không được chính quyền Việt Nam chấp thuận, Giám mục Huỳnh Văn Nghi âm thầm liên lạc và điều hành Tổng giáo phận Thành phố từ Giáo phận Phan Thiết.
Ngày 1 tháng 3 năm 1998, Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã bổ nhiệm Giám mục Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn làm Tổng giám mục của Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Việc bổ nhiệm là kết quả của các cuộc gặp cấp cao giữ quan chức chính quyền Việt Nam và các giáo sĩ cấp cao từ Tòa Thánh, kết thúc ba năm bất đồng giữa hai phía. Ngoài việc bổ nhiệm Tổng giám mục Mẫn, trong đợt này còn có hai bổ nhiệm khác tại Việt Nam. Tòa Thánh ra văn thư bổ nhiệm ông làm Tổng giám mục chính tòa Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, trong văn thư xác nhận rằng quyền bính Tòa Thánh đã được sử dụng để hủy bỏ mọi ràng buộc đối với chức giám mục phó Mỹ Tho và trao cho Tân Tổng giám mục mọi quyền bính cũng như nhiệm vụ [của chức Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố]. Bình luận về sự kiện này, linh mục Nguyễn Hữu Lễ đánh giá rằng việc cắt đặt một giám mục phó của một giáo phận nhỏ nhất tại miền Nam Việt Nam làm Tổng giám mục là một quyết định không bình thường. Linh mục này cũng cho rằng đã có sự đồng ý của Linh mục Tổng Đại diện Huỳnh Công Minh để Giám mục Mẫn được bổ nhiệm chức Tổng giám mục. Trước khi chính thức nhận Tổng giáo phận, Tổng giám mục Mẫn cho biết ông quan ngại sâu sắc về sự chia rẽ giữa các linh mục tham gia Quốc hội và các tổ chức chính quyền và các linh mục còn lại. Tổng giám mục Mẫn cho biết vì tôn trọng vị tiền nhiệm, Tổng giám mục Nguyễn Văn Bình, nên ông không thể loại trừ các linh mục đã tham gia Quốc hội với sự cho phép của Tổng giám mục Bình.
Một tháng sau khi tin bổ nhiệm được công bố cách chính thức, ngày 2 tháng 4, tân Tổng giám mục chính thức nhậm chức Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Phát biểu trong bài giảng của lễ nhậm chức, tân tổng giám mục cho biết ông có cảm giác lạ lẫm và âu lo. Tuy nhiên, lạ lẫm chứ không hoàn toàn xa cách, và âu lo chứ không hoảng sợ. Sau hai tuần chính thức về sinh sống tại Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng giám mục Mẫn cho họp các linh mục, tu sĩ nam nữ và cả các giáo dân. Tại cuộc họp này, giám mục Mẫn kêu gọi sống liên đới với các gia đình gặp khó khăn, những người trẻ tuổi không có phương tiện để đi học ở trường hoặc để học nghề. Tổng giám mục Mẫn nhấn mạnh vấn đề giúp đỡ cho những người vô gia cư. Ông cũng nêu ý tưởng về việc tổ chức một Công nghị Giáo phận, với nội dung chính là đoàn kết hàng ngũ linh mục và giáo dân vốn bị chia rẽ trong 5 năm trống tòa.
Tân Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn cùng 18 vị Tổng giám mục mới đến Rôma tham dự nghi thức lãnh nhận dây pallium từ tay Giáo hoàng Gioan Phaolô II vào sáng ngày 29 tháng 6 năm 1998 và tham gia đồng tế một thánh lễ với giáo hoàng. Buổi lễ này cũng có sự tham dự của một phái đoàn Giáo hội Chính Thống do Tòa Giáo chủ Constantinopoli gửi đến mừng bổn mạng của Giáo hội Công giáo Rôma. Sau buổi lễ trao dây Pallium, tất cả các tân tổng giám mục tiếp kiến chung với giáo hoàng vào sáng ngày 30 tháng 6.
Tháng 7 năm 1998, báo Fides của Thánh bộ Truyền giáo Tòa Thánh cho xuất bản cuộc phỏng vấn với Tân Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn, trong đó đề cập đến nhiều vấn đề khác nhau. Khi được hỏi về hiện trạng Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, ông cho biết sự thiếu vắng vị Tổng giám mục chính tòa trong vòng 5 năm đã gây thiệt hại to lớn cho Tổng giáo phận. Nói về các hoạt động âm thầm của Tổng giáo phận như trường học, vườn trẻ, khóa dạy nghề và chẩn y viện, Tổng giám mục Mẫn cho biết ông đang thương lượng với chính quyền dân sự. Chia sẻ thêm về việc chính quyền yêu cầu tách rời các sinh hoạt cộng đồng ra khỏi cơ sở tôn giáo, Tổng giám mục Mẫn cho rằng ông mong luật pháp có sự thay đổi và nhận định có lẽ nên có tự do tôn giáo hoàn toàn. Khi được hỏi về Mặt Trận Công giáo Yêu nước, Tổng giám mục Mẫn nhận định nếu Mặt Trận muốn đoàn kết với người Kitô hữu thì đó là điều tốt đẹp, nhưng nếu Mặt Trận mang đến sự chia rẽ thì đó không phải là điều tốt đẹp. Về vấn đề chọn linh mục Tổng Đại diện là linh mục Huỳnh Công Minh, giám mục Mẫn cho hay ông xác nhận linh mục Minh từng là thành viên tích cực của Mặt Trận Công giáo Yêu nước, nhưng đã rời tổ chức này. Tổng giám mục Mẫn khẳng định, sự bổ nhiệm này là việc tái xác nhận bổ nhiệm của hai vị tiền nhiệm là Tổng giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình và Giám quản Tông Tòa Nicôla Huỳnh Văn Nghi.
Trong đại hội Hội đồng Giám mục Việt Nam lần VII, Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn được các giám mục bầu chọn giữ vai trò Chủ tịch Uỷ ban Phụng tự và giữ nhiệm vụ này trong nhiệm kỳ 1998–2001.
Tháng 7 năm 1999, Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn có chuyến thăm mục vụ Hoa Kỳ, theo lời mời của Đức ông Đa Minh Mai Thanh Lương, Văn phòng Mục vụ cho người Công giáo Việt Nam, trực thuộc Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ. Tổng giám mục Mẫn mong muốn ông thu được nhiều kinh nghiệm mục vụ để giúp cho Tổng giáo phận tại quê hương [mà ông đang quản lý]. Ông đã có dịp cử hành lễ đồng tế với lượng giáo dân tham dự là 2.000 người (ngày 4 tháng 7), cũng như gặp các linh mục [gốc] Việt Nam tại Trung tâm Công giáo Giáo phận Orange (9 tháng 7), cũng như Ban chấp hành Cộng đồng và 12 cộng đoàn giáo dân. Theo Đức ông Nguyễn Đức Tiến thì chuyến thăm này của Tổng giám mục Mẫn không mang tính chất ngoại giao hoặc chính trị. Bản thân Tổng giám mục Mẫn cũng từ chối các cuộc phỏng vấn do lịch trình bận rộn, cũng theo Đức ông Tiến. Trong chuyến thăm mục vụ này, Hồng y Mẫn đã có dịp tiếp xúc nhiều hồng y và giám mục tại Hoa Kỳ. Trong chuyến viếng thăm này, Tổng giám mục Mẫn cũng đi thăm các thân nhân và địa điểm ông từng sinh sống trong giai đoạn từ năm 1968 đến năm 1971. Từ ngày 11 đến ngày 16 tháng 10 năm 1999, Hội đồng Giám mục Việt Nam nhóm họp, chọn ra các giám mục tham dự Thượng Hội Giám mục Thế giới về chức năng Giám mục dự kiến tổ chức vào năm 2000 gồm 5 giám mục trong đó có Tổng Giám mục Phạm Minh Mẫn. Thực tế sau đó Thượng hội đồng này bị hoãn đến tháng 10 năm 2001.
Giai đoạn 2000–2003
Trên cương vị Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, Phạm Minh Mẫn viết thư đề xuất vào năm 2000 với mục đích đề nghị chính quyền thành phố bàn giao trước hạn cơ sở Tiểu Chủng viện Thánh Giuse cũ, đang được sử dụng làm trường Trung học Tài chính Kế toán IV, với mục đích đào tạo giáo dân Tổng giáo phận. Nhiều năm sau đó, tháng 9 năm 2004, Bộ Tài chính quyết định trao lại trường Trung học Tài chính Kế toán IV cho Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh sử dụng, và ban đầu được gọi là Trung tâm Văn hóa Công giáo, sau đó trở thành Trung tâm Mục vụ. Phạm Minh Mẫn bổ nhiệm linh mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm làm Giám đốc Trung tâm này.
Trong dịp Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton đến thăm Việt Nam, ông đã có cuộc gặp riêng với Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn vào ngày 19 tháng 11 năm 2000. Cuộc gặp đột xuất kéo dài 10 phút, được phát ngôn viên An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ là để bày tỏ sự quan tâm của Hoa Kỳ đối với tự do tôn giáo tại Việt Nam. Dịp Giáng sinh năm 2000, Tổng giám mục Mẫn đã đến thăm những người khó khăn, cũng như cử hành [lễ Giáng sinh] ở một nhà thờ nhỏ thuộc Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh.
Tháng 7 năm 2001, Giáo hoàng bổ nhiệm linh mục Giuse Vũ Duy Thống làm Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Tổng giám mục Mẫn đã cử hành nghi lễ tấn phong Giám mục cho tân giám mục vào tháng 8 năm 2001 với tư cách chủ phong. Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn tham dự Thượng Hội đồng Giám mục thế giới năm 2001 (Thượng Hội đồng Thường lệ lần X với chủ đề: Giám mục: người tôi tớ của Phúc Âm Chúa Giêsu Kitô để mang lại hy vọng cho thế giới) và có bài tham luận bằng tiếng Pháp trong khuôn khổ thượng hội đồng vào ngày 3 tháng 10. Một đại diện khác từ Việt Nam là giám mục Phêrô Nguyễn Soạn cũng có bài tham luận trong ngày này. Nội dung Tổng giám mục Mẫn đề cập trong khuôn khổ chương I của tài liệu làm việc: Thừa tác vụ của niềm hy vọng. Dịp Giáng sinh năm 2001, Tổng giám mục Mẫn cử hành lễ riêng cho người tàn tật vào sáng ngày 25 tháng 12.
Năm 2002, Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn khởi sự chương trình Ơn gọi Thánh hiến nhằm mục đích truyền giáo tại Nhật Bản, đặt dưới quyền quản lý của Giám mục Phaolô Bùi Văn Đọc. Ngày 25 tháng 12 năm 2002, phản hồi lời mời của Uỷ ban Đoàn kết Công giáo tham gia đại hội công giáo Việt Nam xây dựng và bảo vệ tổ quốc lần thứ IV, Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn cho biết ông không thể tham gia đại hội vì bận công tác mục vụ. Đáp từ, Tổng giám mục gửi thư cho linh mục Nguyễn Tấn Khóa, quyền Chủ tịch Uỷ ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam và nêu 5 điểm góp ý với nội dung chính là xóa bỏ dần những khuyết tật của xã hội Việt Nam. Quan điểm của ông gây tiếng vang lớn tại cộng đồng Công giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ. Nội dung lá thư, Tổng giám mục Mẫn chia làm hai phần: Xóa bỏ khuyết tật xã hội và phát huy giá trị nhân bản xã hội. Phần đầu tiên, Tổng giám mục Mẫn cho rằng cần xóa bỏ sự tha hóa con người và cơ chế làm tha hóa con người, lần lượt là đánh mất phẩm giá con người và cơ chế xin - cho. Nội dung thư hai, ông nêu lên các luận điểm: phát huy nhân cách, phẩm giá con người; thăng tiến con người trong chân lý; phát huy tình liên đới các dân tộc; phát huy tính phụ đới của các tổ chức xã hội và phát huy thiện chí và ý thức phục vụ ích lợi xã hội.
Trong vòng 5 năm đầu tiên với chức Tổng giám mục Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng giám mục Mẫn đã truyền chức linh mục cho 79 người.
Hồng y
Hồng y GB Phạm Minh Mẫn trước cửa Nhà thờ Lớn Hà Nội
Bổ nhiệm, phản ứng từ chính quyền và các cuộc phỏng vấn
Ngày 28 tháng 9 năm 2003, Giáo hoàng Gioan Phaolô II công bố ông ban tước vị hồng y cho 31 giáo sĩ, trong đó có một tân hồng y được giữ kín danh tính. Danh sách 30 tân hồng y của Giáo hội Công giáo Rôma trong đợi ban tước vị này gồm 7 người hoạt động tại Giáo triều Rôma, 19 giáo sĩ từ các Tổng giáo phận trên thế giới và 4 tân hồng y có xuất thân là linh mục trên 80 tuổi. Tổng giám mục Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn, Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, được nêu tên trong danh sách tân hồng y tại vị trí thứ 22. Với việc bổ nhiệm này, Hồng y Gioan Baotixita là Hồng y thứ năm là người Việt Nam, là hồng y đầu tiên xuất thân từ miền Nam Việt Nam cũng như Hồng y đầu tiên của Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh – Sài Gòn. Đây cũng là lần đầu tiên, Việt Nam có cùng lúc hai Hồng y.
Ngày 30 tháng 9 năm 2003, chính quyền Việt Nam chính thức lên tiếng phản đối vụ việc vinh thăng tước Hồng y cho Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn. Nguồn tin từ hãng thông tấn AP truyền đi từ Hà Nội tái xác nhận thông tin trên. Linh mục Gioan Trần Công Nghị, Giám đốc hãng truyền thanh Công giáo Viet Catholic có cuộc phỏng vấn với Đài Chân lý Á Châu nhân sự kiện này. Nói về việc chính quyền Hà Nội bác bỏ việc "bổ nhiệm" tước vị hồng y cho Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn, linh mục Nghị cho rằng có thỏa thuận giữa chính quyền Việt Nam với Tòa Thánh về bổ nhiệm giám mục, tổng giám mục và hồng y nhưng thông tin từ nhân viên ngoại giao Vatican bác bỏ thỏa thuận này với tước vị hồng y. Ông cho rằng việc vinh thăng tước Hồng y với Tổng giám mục Mẫn là do Tòa Thánh không sắp xếp được nhân sự để nhận tước vị hồng y ở Tòa Tổng giám mục Hà Nội. Ông cho rằng, thông qua quyết định này, vị thế của Tòa Tổng Giám mục Thành phố Hồ Chí Minh tăng cao vì là một Tòa Hồng y, thể hiện được sức sống đạo Công giáo ở miền Nam Việt Nam. Linh mục Nghị cho rằng nghi lễ nhận tước vị chỉ là hình thức, trong khi thực tế vị thế của tân Hồng y đã rất lớn. Ông đánh giá việc chính quyền Việt Nam từ chối cho Tổng giám mục Mẫn tham gia lễ nhận tước vị thể hiện cho thế giới nhận thấy đường lối ngoại giao chưa tế nhị. Linh mục Trần Công Nghị cho rằng Hồng y Mẫn thăng tiến rất nhanh, chỉ trong mười năm, được tấn phong giám mục, tiếp quản chức tổng giám mục và được thăng hồng y.
Nhận được tin hành lang về việc bổ nhiệm làm Hồng y từ các linh mục cũng như giám mục Việt Nam, Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn tiến hành đến gặp gỡ các quan chức chính quyền. Tại đây, Tân hồng y giải thích cho các viên chức biết hồng y chỉ là tước hiệu và mọi việc sẽ như cũ, không có gì thay đổi ngoài màu sắc của phẩm phục. Phạm Minh Mẫn khẳng định với viên chức chính quyền rằng ông phải nhận tước vị đó và viên chức này khuyên Tân hồng y nên viết thư xin thủ tướng công nhận Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn là Hồng y. Hồng y Mẫn xác nhận về cuộc gặp với Ban Tôn giáo Chính phủ tại Hà Nội và chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh trước khi đến Rôma nhận tước vị. Hồng y Mẫn cho biết các quan chức chính quyền Thành phố chúc mừng ông về sự bổ nhiệm này.
Một tuần sau khi có cuộc gặp gỡ với chính quyền, Hồng y Tân cử Phạm Minh Mẫn sang Rôma và có cuộc nói chuyện với Hồng y Tổng trưởng Bộ Truyền giáo Crescenzio Sepe. Hồng y Sepe khẳng định Giáo hoàng Gioan Phaolô II rất vui mừng khi thiết lập nên tòa hồng y thứ hai ở Việt Nam. Trang tin La Croix cho rằng việc phong tước vị hồng y cho Tổng giám mục Mẫn thể hiện sự ủng hộ [của giáo hoàng] dành cho Giáo hội Công giáo Việt Nam nằm trong sự kiểm soát chặt chẽ của một chính quyền theo chủ nghĩa Cộng sản.
Lễ nhận tước vị, các chuyến viếng thăm
Lễ trao mũ Hồng y và tước hiệu Hồng y Linh mục Nhà thờ San Giustino cho tân hồng y Phạm Minh Mẫn được cử hành vào ngày 21 tháng 10 năm 2003, với sự tham gia của 30.000 giáo dân, hàng trăm hồng y, giám mục. Phái đoàn hộ tống Tân hồng y người Việt có khoảng 300 người, gồm các giám mục: Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam Phaolô Nguyễn Văn Hòa, các giám mục Giuse Vũ Duy Thống và Antôn Vũ Huy Chương. Về các linh mục giáo phận có linh mục Huỳnh Công Minh, Tổng đại diện và 2 linh mục phụ trách dòng tu và giáo dân là Đinh Châu Trân và Võ Văn Ánh, chính xứ Tân Định. Ông đồng thời cũng là thành viên Uỷ ban Giáo hoàng Chăm sóc Mục vụ cho Nhân viên Y Tế. Linh mục Nguyễn Công Danh (1935–2016) kể lại khi Tổng Giám mục Phạm Minh Mẫn đến Vatican nhận mũ Hồng y, một phóng viên nước ngoài đã có câu hỏi với tân hồng y rằng họ cho rằng có vài linh mục quốc doanh theo chân Hồng y đến Vatican, đồng thời hỏi về mục đích hộ tống của linh mục này và cho rằng các linh mục này là gián điệp của chế độ cộng sản. Đáp lại câu hỏi từ các phóng viên, Tân hồng y Mẫn nhận định rằng một số linh mục vì mục đích chia vui với tân hồng y, với Tổng giáo phận và với Giáo hội Việt Nam, không có linh mục nào là linh mục quốc doanh. Hồng y Mẫn nhấn mạnh: Linh mục là linh mục của Giáo hội, do các giám mục tấn phong và khẳng định các linh mục này vẫn đang thi hành công tác mục vụ trong Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Để kết thúc câu trả lời, Hồng y Mẫn đúc kết: Linh mục là tài sản của Giáo hội, là sở hữu của Đức cha giáo phận". Nguồn tin từ Uỷ ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam xác nhận linh mục Danh chính là người được minh oan khi Hồng y Mẫn có phát biểu như trên. Trong lễ Tạ ơn Tân Hồng y vào cuối năm 2003, Hồng y Mẫn đã mời nhiều Hồng y đến từ các quốc gia châu Á tham gia đồng tế trong lễ này. Hồng y Mẫn cho rằng đó là sự hiệp thông của Giáo hội Á châu. Đầu tháng 12 năm 2003, Hồng y Mẫn chính thức tổ chức lễ tạ ơn tước vị Hồng y tại Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn. Khoảng 1500 giáo dân đã tham dự lễ tạ ơn dài hai giờ đồng hồ này. Cùng dự lễ tạ ơn của tân Hồng y Mẫn còn có Hồng y Bernard Law.
Sau khi chào thăm giáo dân tại nhiều nơi, tham dự Đại hội Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ, Phạm Minh Mẫn trở về Việt Nam, đến chào thăm Văn phòng Thủ tướng. Phó Thủ tướng Vũ Khoan đã đón tiếp Hồng y Mẫn vào ngày 22 tháng 12. Tại cuộc gặp mặt, Phạm Minh Mẫn loan báo cho ông Phó Thủ tướng rằng Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ và Tổng thống Bill Clinton đang có chủ trương hòa giải giữa hai nước cựu thù và Hồng y Mẫn cũng cho biết thêm, ông đã có buổi làm việc tại Bộ Ngoại giao Mỹ và góp ý rằng chủ trương hoà giải cần phải được thực thi bằng con đường đối thoại trong sự tôn trọng sự thật và tôn trọng lẫn nhau, hợp tác lành mạnh và xây dựng. Ngày 24 tháng 12, Bí thư Thành Uỷ Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Minh Triết đã đến thăm tân Hồng y và chúc mừng Giáng sinh. Trong khuôn khổ cuộc gặp, việc [Tổng giám mục] Phạm Minh Mẫn được phong tước Hồng y được đánh giá là một vinh dự lớn, thể hiện vị thế của Việt Nam trên thế giới.
Cuối tháng 12 năm 2003, bài phỏng vấn Hồng y Phạm Minh Mẫn trả lời phỏng vấn The Boston Globe được chính thức xuất bản. Trong khuôn khổ cuộc phỏng vấn, Hồng y Mẫn cho biết ông đã từng phát biểu với lãnh đạo Việt Nam rằng tự do mà người dân cần có lớn như cái bàn, nhưng cái mà người dân được hưởng thì chỉ nhỏ bằng cái đĩa. Trước đó, vào ngày 20 tháng 10 năm 2003, BBC Tiếng Việt cũng có cuộc phỏng vấn với Hồng y Tân cử, đề cập đến câu nói này. Nói với BBC, Hồng y Mẫn nhận định mối quan hệ giữa chính quyền Việt Nam và Giáo hội đang ở cao điểm tốt.
Giai đoạn 2004–2005
Trong khuôn khổ cuộc họp tại Băng Cốc tháng 8 năm 2004, phóng viên UCA News đã gặp gỡ và thực hiện cuộc phỏng vấn với Hồng y Phạm Minh Mẫn đến những vấn đề khác nhau. Khi được hỏi trở thành Hồng y, ông có thẳng thắn nêu lên quan điểm của mình hay không, Phạm Minh Mẫn khẳng định dù trước đây chưa là hồng y, ông cũng đã cất lên tiếng nói kêu gọi người Công giáo xây dựng đất nước trên tinh thần công bằng và bác ái. Nhận định về pháp lệnh Tôn giáo năm 2004, Hồng y Mẫn khẳng định pháp lệnh này vẫn đi theo lối mòn của cơ chế xin cho. Hồng y Mẫn thường nói với các viên chức chính quyền rằng mỗi khi ông trả lời báo chí nước ngoài về tự do ở Việt Nam, ông đều nói:Việt Nam không có "quyền" tự do, nhưng có tự do "trong sự cho phép". Nói về việc sống đức tin Công giáo trong xã hội, vị hồng y cho hay việc này khá khó khăn vì chính quyền không công nhận Công giáo là một tổ chức. Để hỗ trợ giáo dân, Hồng y Mẫn cho nhóm các giáo dân theo công việc: bác sĩ, nghệ sĩ, giáo viên, doanh nhân và cả viên chức chính quyền là người Công giáo. Ngoài ra, trong công tác xây dựng xã hội, Tổng giáo phận qua các dòng tu đã thành lập các hội truyền giáo tại các vùng không có người Công giáo, các trường dành cho người tàn tật, trường dạy nghề, trường mẫu giáo. Một số dòng tu còn tập hợp các phụ nữ làm nghề mại dâm để hỗ trợ về chăm sóc con cái, gia đình và việc làm mới.
Cũng trong cuộc phỏng vấn với UCA News, Hồng y Phạm Minh Mẫn cũng chia sẻ về hoàn cảnh tại Việt Nam, giai đoạn sau Mở cửa Kinh tế, các tệ nạn tràn vào Việt Nam, gây nên nạn nghiện ma túy dẫn đến HIV/AIDS. Để hỗ trợ, Hồng y Mẫn thiết lập Uỷ ban Mục vụ HIV/AIDS để vận động ngăn ngừa bệnh này cũng như chăm sóc các bệnh nhân mắc bệnh. Các trại cai nghiện ma túy cũng là nguyên nhân lây lan dịch bệnh, Hồng y Mẫn đã phái các nữ tu đến chăm sóc. Năm 2004, Tổng giáo phận dự kiến làm đĩa CD nói về bệnh HIV/AIDS cũng như cách phòng tránh và chăm sóc bệnh nhân, gửi đến khoảng 500 linh mục thuộc Tổng giáo phận. cũng như đã gửi 2 thầy dòng và 8 nữ tu theo lời hưởng ứng của Sở Lao Động và Thương Binh xã hội Thành phố Hồ Chí Minh để tình nguyện hỗ trợ các bệnh nhân HIV/AIDS vào tháng 5 năm 2004. Ngoài các bệnh nhân Hồng y Mẫn quan tâm đến khả năng tái hoài nhập xã hội của các trẻ nghiện ma túy, qua các khía cạnh ngăn chặn tình trạng tái nghiện và có công việc làm ổn định. Chương trình hỗ trợ này được giúp sức bởi các linh mục, nữ tu và giáo dân, ban đầu từ Thành phố Hồ Chí Minh và về sau lan rộng ra các tỉnh thành lân cận. Các bệnh nhân được giúp đỡ không phân biệt tôn giáo.
Từ ngày 17 đến ngày 24 tháng 8 năm 2004, Hồng y Phạm Minh Mẫn tham gia Hội nghị Toàn thể lần thứ VIII của Liên Hội đồng Giám mục Á Châu với chủ đề "Gia Đình Á Châu Hướng Đến Một Nền Văn Hóa Sự Sống" tổ chức tại Daejeon, Hàn Quốc. Bài bình luận của ông tại hội nghị lần này là về vấn đề gia đình. Phát biểu tại hội nghị, Phạm Minh Mẫn nhận định, đối thoại chính là chìa khóa để giải quyết vấn đề về gia đình và nhận định có những đường hướng mục vụ làm gia đình chia rẽ. Phạm Minh Mẫn cũng đề nghị cần thay đổi ngay lập tức, để việc mục vụ góp phần gắn kết các gia đình. Hồng y cũng cho rằng do ảnh hưởng của toàn cầu hóa, nhiều lối sống mới khác biệt các các lối sống truyền thống châu Á như vật chất, thực dụng và khoái lạc [đến châu Á]. Sau năm 1975, giáo dân không được đào tạo về Đức Tin Công giáo và thiếu hiểu biết về mục vụ Công giáo. Nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo giáo dân, Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận đã chính thức được thành lập. Chiều tối ngày 5 tháng 4 năm 2005, Hồng y Phạm Minh Mẫn và Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội Giuse Ngô Quang Kiệt cùng Giám mục Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam – Phaolô Nguyễn Văn Hòa lên đường sang Roma (Italy) dự tang lễ của Giáo hoàng Gioan Phaolô II. Cùng đi với đoàn có linh mục Bùi Thái Sơn (Tòa Giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh), linh mục Giuse Đặng Đức Ngân (Tòa Giám mục Tổng giáo phận Hà Nội) và Giám mục chính tòa Giáo phận Phát Diệm Giuse Nguyễn Văn Yến. Đài tiếng nói Hoa Kỳ VOA Tiếng Việt cho rằng phái đoàn theo Hồng y Mẫn từ Việt Nam, ngoài ông và Tổng giám mục Kiệt, còn có 5 người khác. Chính quyền Hà Nội hỗ trợ nhanh chóng các thủ tục cho đoàn giáo sĩ đi Rôma dự tang lễ. Ban Tôn giáo chính phủ Việt Nam cho biết họ sẽ tạo mọi điều kiện để giáo dân và giáo sĩ có thể đến viếng giáo hoàng. Sau đó, Hồng y Mẫn ở lại Vatican tham dự Mật nghị Hồng y để bầu Giáo hoàng mới sau khi Giáo hoàng Gioan Phaolô II qua đời, và là một trong số 10 hồng y từ châu Á, cũng như trên tổng số 115 hồng y tham dự mật nghị kỳ này.
Nhân dịp kỷ niệm 125 năm Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn và 40 năm linh mục Hồng y Mẫn, một số cá nhân từ hải ngoại đã đóng góp để thay thế cây đàn đại phong cầm cho Nhà thờ Đức Bà. Cây đàn đã về Việt Nam vào tháng 3 và được lắp đặt xong vào tháng 6 năm 2005. Hồng y Phạm Minh Mẫn có chuyến viếng thăm Hoa Kỳ vào năm 2005. Chuyến thăm này không những được quan tâm từ các cộng đồng gốc Việt, nhưng cũng được các báo chí Hoa Kỳ đưa tin. Cá nhân Hồng y Mẫn cũng được các giáo sĩ và giáo dân Hoa Kỳ chào đón. Cá nhân Hồng y Mẫn cho biết chuyến thăm này của ông có ba mục đích chính: cảm tạ các hội đồng giám mục [tại Hoa Kỳ] đã chăm sóc cho cộng đồng giáo dân gốc Việt; thăm viếng và cùng các cộng đoàn gốc Việt tạ ơn Thiên Chúa; và chuẩn bị cho các công việc mục vụ về nhân sự và về cơ sở vật chất, hỗ trợ các bệnh nhân AIDS và nhất là hỗ trợ cho các linh mục hưu dưỡng. Ngày 24 tháng 7 năm 2005, Hồng y Mẫn được thông báo sẽ chủ tế tại Đại Hội Thánh Thể Cộng Đồng, tổ chức tại Anaheim Convention Center, theo thông báo ngày 14 tháng 7 cùng năm. Hồng y Mẫn nhân dịp này, theo lịch trình vào ngày 14, sẽ tổ chức xin gây quỹ hỗ trợ các nhà hưu dưỡng linh mục trong Tổng giáo phận. Cũng trong khuôn khổ chuyến thăm, Hồng y Phạm Minh Mẫn đã có cuộc gặp với giáo dân và giới trẻ Công giáo tại Trung tâm Công giáo Giáo phận Orange vào ngày 22 tháng 7 năm 2005.
Giai đoạn 2006–2007
Hồng y Phạm Minh Mẫn đã có buổi chia sẻ với Liên Tu sĩ Sài Gòn vào cuối tháng 4 năm 2006. Trong khuôn khổ cuộc gặp, Hồng y Mẫn thông tin về tình trạng thiếu nơi giảng dạy và sinh hoạt cho các chủng sinh, do số lượng chủng sinh không còn bị khống chế, tình trạng xây dựng nhà thờ và dư luận lên án việc này, về số giáo dân. Riêng về số giáo dân, không kể đến các di dân, dưới thời Hồng y Mẫn quản lý, năm 1998 có 520.000 giáo dân, nhưng đến năm 2005 đã tăng lên mức 630.000. Thông tin đăng trên Asia News vào tháng 5 năm 2006 cho biết Hồng y Phạm Minh Mẫn đã mời các hồng y từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Philippines và Ấn Độ đến thăm Việt Nam vào đầu tháng 12 năm 2006. Cũng trong khoảng thời gian này, Hồng y Mẫn kêu gọi các thành viên Dòng Tên sưu tập các tài liệu và tổ chức một hội thảo với chủ đề sứ mạng của Dòng Tên tại Việt Nam. Các hồng y được mời đã đến Thành phố Hồ Chí Minh gồm Hồng y-Giám mục chính tòa Giáo phận Hồng Kông Giuse Trần Nhật Quân, Hồng y Tổng giám mục Tổng giáo phận Manila Gaudencio Borbon Rosales và Hồng y Tổng giám mục Tổng giáo phận Ranchi Telesphore Toppo. Cuộc viếng thăm kéo dài từ ngày 2 đến ngày 4 tháng 12, và các hồng y đã cùng đồng tế lễ kỷ niệm 500 năm ngày sinh Thánh Phanxicô Xaviê, bổn mạng truyền giáo. Một số quan chức đã tham dự lễ đồng tế này, cùng với hơn 1.200 giáo dân. Chủ tịch nước Việt Nam có nhã ý gặp các hồng y, nhưng theo hồng y Toppo, họ không có đủ thời gian [để tổ chức cuộc gặp].
Tháng 11 năm 2006, Hồng y Phạm Minh Mẫn và một số giám mục đã gặp Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết. Hồng y Mẫn cho biết ông đã thảo luận với ông Chủ tịch về các vấn đề như các quyền tư hữu tài sàn, tự do tôn giáo. Nói về trách nhiệm của Giáo hội Công giáo trong công cuộc phát triển Việt Nam, hồng y lưu ý về hai lĩnh vực giáo dục và y tế. Hồng y Mẫn cho biết Chủ tịch Triết hứa sẽ dần dần đáp ứng các nguyện vọng mà chính phủ xem là chính đáng. Thư Mục vụ Giáng sinh năm 2006, Hồng y Mẫn kêu gọi mọi người rũ bỏ ''các tính toán ích kỷ, ham muốn bất chính" và quan tâm chia sẻ hỗ trợ cho nạn nhân cơn bão Durian.
Thủ tướng Việt Nam, ông Nguyễn Tấn Dũng đã có cuộc gặp mặt với Giáo hoàng Biển Đức XVI vào ngày 25 tháng 1 năm 2007. Đây là lần đầu tiên một lãnh đạo Việt Nam theo chủ nghĩa Cộng sản có cuộc gặp mặt với giáo hoàng. Bình luận về sự kiện này, linh mục Huỳnh Công Minh đại diện Hồng y Phạm Minh Mẫn đánh giá rằng đây là một tin vui mừng và bày tỏ niềm hy vọng rằng cuộc gặp mở đường cho việc phát triển ngoại giao bình thường giữa Tòa Thánh và Việt Nam. Ngày 30 tháng 3 năm 2007, Tòa án Nhân dân Thừa Thiên-Huế xét xử và ra phán quyết 8 năm tù với linh mục Tađêô Nguyễn Văn Lý vì tội "tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam". Hội đồng Giám mục Việt Nam im lặng trước biến cố này, do đó Đài Á Châu Tự Do (RFA) đã có cuộc phỏng vấn với Hồng y Phạm Minh Mẫn về vấn đề này. Hồng y thông tin Hội đồng Giám mục sẽ họp vào tháng 10, và do linh mục Lý thuộc Tổng giáo phận Huế nên chỉ có Đức Cha (Tổng giám mục Huế) mới có quyền đề xuất việc này vào chương trình nghị sự. Cá nhân Hồng y Mẫn cho biết ông không rõ nguyên nhân cũng như các khía cạnh trong cuộc sống của linh mục Lý.
Ngày 7 tháng 7 năm 2007, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam Phaolô Nguyễn Văn Hòa viết thư gửi Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết. Trong thư này, giám mục cho rằng báo Tuổi trẻ ngày 6 tháng 7 năm 2007 có nội dung không đúng sự thật về việc Chủ tịch nước nói rằng Vatican và Hội đồng Giám mục cũng đồng tình với Nhà nước Việt Nam trong việc xét xử linh mục Nguyễn Văn Lý. Ngày 10 tháng 7 năm 2007, Hồng y Phạm Minh Mẫn cho xuất bản lá thư gửi đến báo Công giáo và Dân tộc cũng như truyền thông tại Việt Nam. Trong thư, vị tổng giám mục Thành phố chỉ trích sự đưa tin với chiều hướng một chiều, sự thật bị cắt xén và bóp méo. Hồng y Mẫn cũng đưa ra một số dẫn chứng về việc thông tin bị bóp méo, với sự kiện gần nhất là việc đưa tin CNN phỏng vấn Chủ tịch nước Việt Nam với nội dung bị cắt xén và thêm thắt, gây ảnh hưởng xấu đến Hội đồng Giám mục Việt Nam và Chủ tịch Hội đồng này phải có tin đính chính. Cũng trong thư này, Hồng y Mẫn cho rằng tất cả sự việc này gây ra sự nghi kị, dần biến mọi người thành Tào Tháo, đồng thời kêu gọi truyền thông Công giáo không biến tín hữu trở thành những kẻ đa nghi với Chúa và Giáo hội. Trong thư, Hồng y Mẫn lên án xã hội băng hoại: [...] Thay vì biến giai cấp vô sản thành người đầy tớ phục vụ nhân dân theo như lời Bác dạy, thì thực tế cho thấy là giai cấp vô sản biến nhân dân thành vô sản, và tự biến mình thành một giai cấp mới mà tôi nghe nhiều người gọi là tư sản đỏ. [...] Lâu lâu rồi, tôi thấy báo chí tường thuật lời ông Tổng Bí thư tuyên bố tham nhũng là quốc nạn. Có lẽ là quốc nạn cho người dân, chớ còn đối với nhiều đày tớ của nhân dân, đó là cơ hội tốt để trở thành đại gia đỏ.
Tại Đại hội Hội đồng Giám mục Việt Nam lần X, Hồng y Phạm Minh Mẫn được các giám mục bầu chọn giữ vai trò Chủ tịch Uỷ ban Mục vụ Di dân nhiệm kỳ 2007–2010 và tái đắc cử chức vụ này ở nhiệm kỳ 2010–2013.
Ngày 24 đến ngày 28 tháng 9 năm 2007, Hồng y Phạm Minh Mẫn tham dự phái đoàn Công giáo Việt Nam có chuyến thăm đến Trung Quốc, nhận lời mời từ Cục Tôn giáo Trung Quốc. Phái đoàn đã có cuộc gặp chính thức với các quan chức Trung Quốc: Cục Trưởng Cục Tôn giáo, Trưởng ban Mặt Trận Thống Nhất, Vụ phó Vụ Châu Âu, Bộ Ngoại giao và Vụ trưởng Vụ 2 Cục Tôn giáo Trung Quốc. Phái đoàn do vị Hồng y Tổng giáo phận Thành phố dẫn đầu đã đến thăm Bắc Kinh và Thượng Hải. Tại đây, ông cũng có dịp tiếp xúc với Tổng giám mục Tổng giáo phận Bắc Kinh Giuse Lý Sơn, vị giám mục vừa được bổ nhiệm vào ngày 21 tháng 9 và chào xã giao giám mục giáo phận Thượng Hải Alôsiô Kim Lỗ Hiền. Phái đoàn từ Việt Nam, ngoài hồng y Mẫn còn có Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội Giuse Ngô Quang Kiệt và giám mục phó Giáo phận Nha Trang Giuse Võ Đức Minh. Trả lời phỏng vấn của Asia News với nội dung được đăng vào tháng 11 năm 2007, Hồng y Phạm Minh Mẫn cho biết đôi khi ông cảm thấy khó khăn để thực thi nhiệm vụ của mình tại thành phố [mà ông đang quản lý mục vụ Công giáo]. Cũng theo Hồng y Mẫn cho biết ông quan tâm đến đồng hành cùng những người nghèo khó, bệnh nhân AIDS, cũng như bác ái Công giáo. Ông bày tỏ mong muốn tham gia vào các vấn đề xã hội để hỗ trợ cho người nghèo và các nạn nhân của [bất công] xã hội.
Sau chuyến viếng thăm Trung Quốc, Hồng y Phạm Minh Mẫn đã trả lời phỏng vấn UCA. Trong khuôn khổ cuộc phỏng vấn, Hồng y Mẫn đã chia sẻ về tình trạng Giáo hội Việt Nam: sau năm 1975, giáo hội tại miền Nam bị tịch thu nhiều tài sản, và đến thập niên 1980, với quá trình Đổi Mới, các giáo hội ngoại quốc đã hỗ trợ về kinh tế những như đào tạo nhân sự, và chính quyền đã trả lại tài sản bị tịch thu, cũng như cộng tác với Giáo hội, điển hình là về công tác phòng chống HIV/AIDS. Hồng y Mẫn cho biết ban đầu Ban tổ chức Hội đồng Giám mục Á Châu dự định chọn Việt Nam làm nơi tổ chức đại hội vào năm 2008, nhưng Hồng y Mẫn đã bác bỏ đề xuất này vì lý do thiếu cơ sở vật chất để tổ chức đại hội. Trong cuộc phỏng vấn, Hồng y Mẫn cũng nhắc đến tình trạng "linh mục chui" tại miền Bắc, và nhận định rằng Giáo hội Công giáo Việt Nam vốn chia rẽ sau chiến thắng của chính quyền theo chủ nghĩa Cộng sản trong thập niên 1950, cho đến khi thành lập Hội đồng Giám mục 25 năm sau đó. Nhắc lại trong cuộc phỏng vấn với Hội đồng Giám mục Việt Nam, hồng y Mẫn cho biết sau khi ông từ chối đề nghị của Phó Tổng thư ký FABC, một cán bộ thuộc Ban Tôn giáo Chính phủ đã đề nghị Hồng y Mẫn nhận lại đề nghị, tuy vậy Hồng y cho rằng ông không thể rút lời.
Giai đoạn năm 2008
Ngày 25 tháng 1 năm 2008, Hồng y Mẫn chủ sự lễ mừng thọ 90 tuổi và kỷ niệm 60 năm linh mục, 40 năm giám mục cho Hồng y Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng. Sau cuộc lễ này, giáo dân tràn vào khu vực Tòa Khâm sứ cũ đang tranh chấp. Cũng trong năm này, một bộ phim về cuộc đời Hồng y Phạm Minh Mẫn (Life story of Cardinal: Pham Minh Man) do đạo diễn Diamond Bích Ngọc được phát hành trên trang web cá nhân của đạo diễn này. Ngày 8 tháng 4 năm 2008, Hồng y Phạm Minh Mẫn đã chủ tọa cuộc họp nhằm thống nhất cách thức chuẩn bị và phân công cho các thành phần tham dự trong việc chuẩn bị Năm Thánh 2010.
Tháng 6 năm 2008, nhân dịp Đại hội Giới trẻ Thế giới tổ chức tại Sydney (Úc), Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn có gửi một lá thư cho ba giám mục Việt Nam dẫn đầu phái đoàn Công giáo nước này sang tham dự sự kiện này. Hồng y Mẫn cho rằng tinh thần hiệp thông chưa bao giờ xây dựng trên nền tảng của chủ nghĩa trần thế. Nội dung thư của Hồng y Mẫn cũng ẩn chứa thông điệp hòa giải: Người mẹ Việt Nam, lúc mặc áo vàng, lúc mặc áo đỏ... vẫn là người mẹ đã dày công sinh thành dưỡng dục con dân Việt Nam.
Hồng y Mẫn sau đó cáo bệnh và hủy các lịch trình tại Nam California. Tuy vẫn lưu lại Hoa Kỳ, ông đến thăm các địa điểm khác như Washington. Ngày 21 tháng 6, cộng đồng Công giáo Việt Nam quy tụ và tham dự lễ do Hồng y Mẫn chủ tế tại nguyện đường Đức Mẹ La Vang thuộc Vương Cung thánh đường Đức Mẹ Vô nhiễm nguyên tội tại Washington D.C. Ngày 1 tháng 7, Hồng y Mẫn cùng với Hồng y Tổng giám mục Tổng giáo phận Los Angeles Roger Mahony để chính thức ký văn kiện kết nghĩa Tổng giáo phận Los Angeles và Tổng giáo phận Sài Gòn. Hai nhân chứng là Giáo sư Michael Downey và Linh mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm. Đây là văn kiện kết nghĩa đầu tiên của cả hai tổng giáo phận. Với văn thư đề ngày 4 tháng 6 năm 2008, Hồng y Mẫn đã bị tẩy chay trong dịp Đại hội này tại Úc. Đầu tháng 8 năm 2011, tại Văn phòng riêng, Hồng y Mẫn đã có cuộc phỏng vấn với cáo thỉnh viên vụ án phong thánh cho linh mục Phanxicô Xaviê Trương Bửu Diệp. Trong bối cảnh cuộc phỏng vấn, cá nhân Hồng y Mẫn nhận định các người dân không tôn giáo và thuộc tôn giáo khác từ rất lâu đã "phong thánh" cho cố linh mục.
Trong bối cảnh tình hình căng thẳng giữa giáo xứ Thái Hà, Hà Nội và chính quyền sở tại, Hồng y Phạm Minh Mẫn công bố "Lá thư Mục Tử" đề ngày 1 tháng 9 năm 2008 gửi tu sĩ và giáo dân. Nội dung thư, hồng y kêu gọi đối thoại với các bên để giải quyết với ý thức tôn trọng chân lý, công lý và bác ái. Trong vụ việc này, linh mục Trần Công Nghị, giám đốc VietCatholic News đánh giá cá nhân Hồng y Mẫn đã bày tỏ sự ủng hộ đối với Giáo xứ Thái Hà. Cũng trong nội dung bức thư, Hồng y Mẫn cho rằng cách truyền thông Nhà nước đưa tin vụ việc chỉ phục vụ lợi ích phe nhóm và cá thể trong khi không phục vụ cho lợi ích của người dân. Hồng y Mẫn xác quyết rằng Dòng Chúa Cứu Thế có đủ nhân chứng và vật chứng chứng minh quyền sở hữu khu đất đang trong tình trạng tranh chấp. Cũng trong những ngày đầu tháng 9, Hồng y Mẫn được ghi nhận đã gửi thư chúc mừng Đại hội Những người công giáo Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc do Uỷ ban Đoàn kết Công giáo Thành phố tổ chức.
Trong cuộc họp với Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ngày 20 tháng 9 năm 2008, Tổng giám mục Hà Nội Giuse Ngô Quang Kiệt đã có câu nói trong bài phát biểu dẫn đến việc các cơ quan truyền thông tại Việt Nam đặt câu hỏi về lòng yêu nước. Cụ thể, Tổng giám mục đã phát biểu: "Chúng tôi đi nước ngoài rất nhiều, chúng tôi rất là nhục nhã khi cầm cái hộ chiếu Việt Nam, đi đâu cũng bị soi xét, chúng tôi buồn lắm chứ !" Nhiều báo chí Việt Nam và đài truyền hình Việt Nam đăng tải câu nói Chúng tôi đi nước ngoài rất nhiều, chúng tôi rất là nhục nhã khi cầm cái hộ chiếu Việt Nam là viết nhiều bài báo chỉ trích ông Ngô Quang Kiệt. Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn với cương vị Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh chỉ trích các cơ quan truyền thông được Nhà nước Việt Nam kiểm soát vì bóp méo lời tuyên bố của Tổng Giám mục Hà Nội Ngô Quang Kiệt. Hồng y Mẫn cũng cáo buộc các bản tin truyền thông sử dụng một vài cụm từ biệt lập trong phát biểu của Tổng giám mục Kiệt và tách nó ra khỏi bối cảnh để đánh giá lòng yêu nước của ông này.
Ngày 1 tháng 10 năm 2008, phái đoàn giám mục đại diện Hội đồng Giám mục Việt Nam đã đến gặp thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng để trao đổi các vấn đề tranh chấp đất đai tại Hà Nội. Đoàn giám mục đại diện gồm Chủ tịch Hội đồng giám mục Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, Đại diện Giáo tỉnh Hà Nội là Giám mục Antôn Vũ Huy Chương, giám mục chính tòa Giáo phận Hưng Hóa, đại diện Giáo tỉnh Huế là Tổng giám mục Tổng giáo phận Huế Stêphanô Nguyễn Như Thể và đại diện Giáo tỉnh Sài Gòn là Hồng y – Tổng giám mục Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn. Một ngày sau đó, ngày 2 tháng 10, Hồng y Phạm Minh Mẫn gọi linh mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm để thông báo về việc Tòa Thánh đã chọn linh mục Khảm làm Giám mục phụ tá (thứ hai) của Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Việc bổ nhiệm chính thức được thông báo vào ngày 15 tháng 10, và Hồng y Mẫn đã chủ sự lễ truyền chức giám mục cho tân giám mục phụ tá vào ngày 15 tháng 11 cùng năm.
Giai đoạn 2009–2010
Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh phát triển mạnh dưới thời Hồng y Mẫn. Hồng y Mẫn đã cung cấp một số số liệu về Tổng giáo phận do mình cai quản, từ năm 1998 đến năm 2009 như sau: số giáo dân tăng từ 524.281 người lên mức 662.148 người, số linh mục tăng lên con số 318 từ mốc 244 năm 1998. Số tu sĩ cũng có biến động: 327 nam tu sĩ và 4.754 nữ tu sĩ vào năm 2009, so với tương ứng 169 nam tu sĩ và 2655 nữ tu sĩ vào năm 1998.
Tháng 2 năm 2009, Hồng y Phạm Đình Tụng, nguyên Tổng giám mục Hà Nội qua đời. Lễ an táng đã được Hồng y Mẫn, đại diện Tòa Thánh chủ sự vào ngày 26 tháng 2 năm 2009 tại Nhà thờ Lớn Hà Nội. Cuối tháng 3 năm 2009, Hồng y Mẫn cùng giám mục phụ tá Nguyễn Văn Khảm đã gặp gỡ 2000 người đang trong quá trình theo đạo Công giáo (dự tòng). Đây là lần đầu tiên tổ chức buổi gặp giữa giám mục giáo phận và các học viên dự tòng. Cuối tháng 4 năm 2009, Hồng y Mẫn đã đón tiếp Hồng y Theodore Edgar McCarrick và bốn thành viên thuộc Cơ quan Bác ái thuộc Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ. Giữa tháng 4 năm 2009, nhân dịp lễ kính Lòng Thương Xót Chúa lần đầu tiên được công nhận, Hồng y Mẫn đã đồng tế lễ cùng Giám mục Phaolô Nguyễn Văn Hòa tại khuôn viên Đại chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn. Khoảng 13.000 giáo dân từ thành phố Hồ Chí Minh cũng như các tỉnh xung quanh. Lễ này chỉ chính thức được Hồng y Mẫn công nhận vào tháng 6 năm 2008. Hồng y Mẫn cũng chính thức thiết lập Caritas Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh sau hơn 30 năm tạm ngưng với tên cũ là Caritas Sài Gòn vào ngày 9 tháng 5 năm 2009.
Về vấn đề tranh cãi khai thác bô xít ở Tây Nguyên, ngày 31 tháng 5 năm 2009, Hồng y Phạm Minh Mẫn ra thư gửi các tu sĩ và giáo dân về vấn đề bảo vệ môi trường, qua đó chỉ trích các nhà đầu tư dự án chỉ quan tâm tính toán đến lợi ích mà bỏ qua tác động đến đời sống con người. Trong vụ việc này, Hồng y Mẫn được La Croix đánh giá là đã kiềm chế để tránh sử dụng các lập luận thiên về chủ nghĩa dân tộc, vốn đã dẫn đến việc chỉ trích các linh mục tại Hà Nội là ngu xuẩn và thiếu hiểu biết, cũng như bắt giữ một số cá nhân có liên quan đến việc chống lại dự án này. RFA đánh giá nội dung thư của Hồng y Mẫn là "gay gắt". Wikileaks công khai một bức điện tín gửi từ Hà Nội đến nhiều địa điểm và tổ chức như CIA, ASEAN,... đánh giá rằng tiếng nói của Hồng y là một tiếng nói có sức ảnh hưởng lớn. Bức thư được công bố sau khi Quốc hội Việt Nam đã thông qua dự án khai thác này. Ngày 24 tháng 7 cùng năm, Hồng y Mẫn dự kiến tham gia dự thảo về chủ đề Biên giới Việt-Trung tại Hội trường Tòa Tổng giám mục. Dưới áp lực của chính quyền, cuộc hội thảo phải bị dời đến nơi khác, trong khi Hồng y Mẫn rút lui không tham gia hội thảo vì lý do mục vụ.
Trong khuôn khổ chuyến thăm Ad Limina của Hội đồng Giám mục Việt Nam, Hồng y Mẫn đã chủ sự lễ sáng vào ngày 24 tháng 6, cũng là lễ bổn mạng của ông. Cũng trong khuôn khổ chuyến thăm và trong chuyến thăm đến Bộ Giáo dục, Hồng y Mẫn đã trình bày hiện trạng chung của giáo dục Công giáo tại Việt Nam. Hồng y Mẫn nhận định từ sau năm 1975, trên phạm vi cả nước, Nhà nước giữ độc quyền trong việc giáo dục, trong khi Công giáo chỉ tham gia vào công tác giáo dục ở cấp mầm non. Sau khi Hồng y Mẫn và các giám mục Việt Nam tham dự chuyến thăm Ad Limina, ông đã trở về Thành phố Hồ Chí Minh và nhận trả lời phỏng vấn với Union of Catholic Asian News (UCAN) vào tháng 7 năm 2009. Hồng y Mẫn cho rằng về việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Tòa Thánh và nhà nước Việt Nam, Tòa Thánh đã có mong ước này từ lâu, nhưng quyết định thuộc về chính quyền Việt Nam. Tháng 12 cùng năm, nói về chuyến thăm của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đến Vatican, Hồng y Mẫn cũng nêu quan điểm rằng cả hai bên đều có mong muốn xây dựng mối quan hệ. Cá nhân hồng y hy vọng rằng bối cảnh là thích hợp để các bên thực hiện hóa mong ước này.
Đầu tháng 10 năm 2009, Hồng y Mẫn kêu gọi giáo dân Tổng giáo phận dè sẻn chi tiêu để đóng góp hỗ trợ cho các nạn nhân bão lụt cho các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên Việt Nam bị ảnh hưởng bởi cơn bão Ketsana (bão số 9) đánh vào các vùng này vào cuối tháng 9. Hồng y Phạm Minh Mẫn là một trong số bảy đại biểu Việt Nam tham dự Hội thảo do Văn phòng Giáo dục và Đào tạo Đức tin (OEFF) thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu năm 2009 tổ chức vào tháng 10 năm 2009 tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Ông và một số doanh nhân Công giáo đã gặp các linh mục Việt Nam thi hành mục vụ cho giáo dân tại Singapore vào trung tuần tháng 10 năm 2009. Ông cũng đã nhận trả lời phỏng vấn trang tin Tổng giáo phận sau chuyến đi này.
Cuối tháng 11 năm 2009 đến đầu tháng 1 năm 2011, Giáo hội Công giáo Việt Nam cử hành Năm Thánh để đánh dấu 350 năm thiết lập hai Địa phận Tông Tòa đầu tiên ở Việt Nam. Tại giáo xứ Sở Kiện, Tổng giáo phận Hà Nội, ngày 24 tháng 11 năm 2009, Hồng y Phạm Minh Mẫn, với tư cách Trưởng Ban Tổ chức Năm Thánh (còn gọi là Chủ tịch) đã chủ sự lễ khai mạc Năm Thánh. Cùng đồng tế có 28 giám mục, 950 linh mục từ 26 giáo phận. Giáo dân Công giáo từ ba miền, tham dự lễ này ước đạt 100.000 người, theo BBC. Trang tin Hội đồng Giám mụct cho biết ngoài chủ tế là Hồng y Mẫn, có 31 giám mục, hơn 400 linh mục đã cùng đồng tế, với sụ tham dự của gần 1.000 tu sĩ và 70.000 giáo dân. Báo Nhân Dân ghi nhận con số là 30 giám mục, gần 500 linh mục và hàng nghìn tu sĩ đã tham dự lễ khai mạc, trong khi Catholic News Agency dẫn lời linh mục JB An Dang đánh giá con số là 120.000 người, với sự tham dự của 4 hồng y, 30 giám mục, 1200 linh mục và nhiều giáo sĩ ngoại quốc. Báo Người Lao Động ước tính con số tham dự là vào khoảng 60.000 người, Đồng ý với số liệu giáo sĩ và tu sĩ, cách riêng Giám mục Vinh Sơn Nguyễn Văn Bản ước chừng 70.000 giáo dân đã tham gia buổi lễ. Trong tuyên bố khai mạc Năm Thánh, Hồng y Mẫn kêu gọi cộng đồng Công giáo sống tinh thần yêu thương vì sự phát triển của xã hội và quốc gia. Ngày 5 tháng 12 năm 2009, Hồng y Mẫn cho thành lập Uỷ ban Mục vụ Đối thoại liên tôn của Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Cuộc gặp giữa các đại diện các tôn giáo lần đầu đã được tổ chức vào ngày 19 cùng tháng, theo sáng kiến của Hồng y Mẫn. Trong cuộc gặp này, Hồng y Mẫn đã xin đại diện các tôn giáo tha thứ cho các lỗi lầm của giới Công giáo trong quá khứ, vốn dẫn đến nghi ngờ và hiềm khích. Hồng y bày tỏ mong muốn bắt đầu lịch sử tương giao mới trên nền tảng cảm thông và hiểu biết. Cũng trong tháng 12 năm 2009, hồng y Mẫn và số ít giám mục và linh mục được Giám mục Giáo phận Chanthaburi mời tham gia lễ kỷ niệm 300 năm thành lập địa phận đầu tiên.
Ngày 4 tháng 1 năm 2010, Giám tỉnh Dòng Tên Việt Nam Tôma Vũ Quang Trung đã gửi thư đến Hồng y Phạm Minh Mẫn và giám mục phụ tá Nguyễn Văn Khảm để trình bày về tình trạng linh mục giả Nguyễn Thanh Phụng. Linh mục Trung nêu quan điểm rằng ông không rõ Tòa Giám mục có cần ra thông cáo để ngăn trừ hậu họa của người giả linh mục này hay không. Ông cũng lần đầu tiên đồng tế với các linh mục thuộc Uỷ ban Đoàn kết Công giáo Thành phố Hồ Chí Minh vào đầu tháng 1 năm 2010. Hồng y Phạm Minh Mẫn đã trả lời phỏng vấn báo La Croix vào tháng 1 năm 2010. Trong cuộc phỏng vấn này, Hồng y đã được trích dẫn cho biết ông có chủ trương "đối thoại và hợp tác trên cơ sở sự thật và công ích". Hồng y bày tỏ thái độ không đồng tình với quyết định xóa bỏ tư hữu đất đai, và tin rằng nguyên nhân này làm cho có nhiều lạm dụng, bất công và bất ổn trong xã hội. Ông cũng đánh giá rằng thái độ đối kháng cũ đã gây ra nhiều hậu quả. Nói về niềm tin Công giáo, Hồng y Mẫn bày tỏ sự lo ngại về niềm tin trong giới trẻ. Sau ba năm xây dựng, Mái ấm Mai Tâm được Hồng y Mẫn khánh thành vào tháng 2 năm 2010, tiếp nối những hoạt động của ông để hỗ trợ các người bệnh HIV/AIDS từ năm 2004.
Ngày 11 tháng 3 năm 2010, tại trụ sở Nguyệt San Diễn Đàn Giáo Dân tại thành phố Westminter, Quận Cam, California đã diễn ra một cuộc họp của đại diện tổ chức "Phong trào Giáo dân" và "Diễn đàn Giáo dân" và đại diện một số tổ chức và cá nhân khác nhằm mục đích phản đối việc Hồng y Phạm Minh Mẫn được mời chủ lễ Lòng Thương Xót Chúa trong khuôn viên Đại học Cal State Long Beach. Trước đó, một cá nhân đã gửi thông tin đến Văn phòng Tòa Tổng giám mục để thông báo rằng sự hiện diện của Hồng y sẽ bị phản kháng. Ông Trần Văn Cảo, đại diện Diễn đàn Giáo dân cho biết sau sự việc bị tẩy chay trong Đại hội Giới Trẻ Thế giới (năm 2008), hồng y Mẩn đã vì các nhà thờ vùng [California] không chấp nhận đến cử hành lễ cũng như bị dòng Đồng Công hủy bỏ lời mời chủ sự Đại Hội Thánh Mẫu Missouri. Cuộc họp này cũng chính thức thiết lập Ủy Ban Phản Kháng Sự Hiện Diện của Hồng Y Phạm Minh Mẩn Trong Cộng Đồng Việt Nam Tỵ Nạn Cộng Sản. Nội dung cuộc họp, các thành viên đồng ý liên lạc trước với Tổng giáo phận Los Angeles và sẽ tổ chức họp lần thứ hai vào ngày 18 tháng 3 cùng năm. Một thông báo được công bố bởi ban tổ chức "Đại Hội Lòng Chúa Thương Xót" được công bố trong hai ngày 22 và 23 tháng 3 trên nhiều phương tiện truyền thông, vị trí chủ sự thuộc về giám mục Solis A. Osca, Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Los Angeles. Thông báo của "Ủy ban Phản kháng" đề ngày 27 tháng 3 loan tin trên và cho rằng sự xuất hiện của Hồng y Mẫn đã được hủy bỏ, do đó cũng thông báo hủy cuộc biểu tình dự kiến được tổ chức.
Trên Internet xuất hiện lời kêu gọi biểu tình chống đối khi Hồng y Phạm Minh Mẫn đến California trong buổi sáng ngày 11 tháng 4 tại Đại học Cal State Long Beach. Ngày 9 tháng 4 cùng năm, một l