✨Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng
Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng (20 tháng 5 năm 191922 tháng 2 năm 2009) là một hồng y người Việt Nam thuộc Giáo hội Công giáo Rôma. Ông là vị hồng y thứ ba của Việt Nam, được nhận tước vị này sau hai hồng y Giuse Maria Trịnh Như Khuê và Giuse Maria Trịnh Văn Căn. Ông cũng từng là Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam hai khoá liên tiếp từ năm 1995 đến năm 2001. Ông Phạm Văn Hiến sau này di cư vào Nam và qua đời năm 1966. Kể từ khi di cư, ông Hiến và con mình, lúc này là linh mục Phạm Đình Tụng không hề liên lạc với nhau. và được cử về làm Tuyên úy Cô nhi viện Têrêsa tại Quần Ngựa, do linh mục người Pháp là Paul Léon Seitz Kim làm giám đốc. Trước khi được cử hành nghi thức truyền chức linh mục, vị linh mục tân cử nhận được tin thân mẫu mình qua đời. Cụ thể, khi biết tin con trai mình sắp được truyền chức linh mục, bà di chuyển bằng thuyền từ Phát Diệm đến Hà Nội để mua áo lễ và chén thánh cho con. Bất chấp nguy hiểm của thời chiến, con đường đi lại chính yếu tại thời điểm giữa Phát Diệm và Hà Nội là những chiếc canô. Trên hành trình này, mẹ Phó tế Phạm Đình Tụng trúng một phát đạn khi ca nô di chuyển trên sông tại khu vực gần Đò Lèn. Bà qua đời và sau đó thi thể cũng không được tìm thấy.
Quyết định không di cư vào Nam, năm 1955, linh mục Phạm Đình Tụng được bổ nhiệm làm giám đốc Tiểu Chủng viện Thánh Gioan Hà Nội – một tiểu chủng viện liên địa phận với khoảng hơn 200 chủng sinh thuộc hầu hết các địa phận ở Miền Bắc Việt Nam vào thời điểm này.
Giám mục Bắc Ninh
Ngày 5 tháng 4 năm 1963, Tòa Thánh bổ nhiệm linh mục Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng làm Giám mục chính tòa Giáo phận Bắc Ninh. Lễ tấn phong cho vị giám mục Tân cử được tổ chức tại tại Nhà thờ chính tòa Hà Nội ngày 15 tháng 8 cùng năm, với phần nghi thức chính yếu được cử hành bởi Chủ phong là Tổng giám mục Tiên khởi Tổng giáo phận Hà Nội Giuse Maria Trịnh Như Khuê, hai linh mục phụ phong là Bich và Cung. Tân giám mục chọn cho mình khẩu hiệu Tôi tin vào tình yêu Thiên Chúa hoặc Chúng con tin ở Tình Yêu Chúa.
Theo thông tin từ Giáo phận Bắc Ninh, tân giám mục Tụng được tấn phong tại Tòa Tổng giám mục Hà Nội. Thông tin lan truyền chậm, [trong ngày nhận tòa], chỉ có một số giáo dân từ các giáo xứ xung quanh Tòa giám mục biết tin. Linh mục Quảng (Đa Minh Đinh Huy Quảng), chính xứ Bắc Ninh là linh mục duy nhất đón tân giám mục. Tòa giám mục Bắc Ninh có cử một ô tô do giáo dân làm đại diện đón tân giám mục, nhưng hai đoàn xe Tòa giám mục Hà Nội và Bắc Ninh không gặp nhau, xe Bắc Ninh đi vào Hà Nội, trong khi xe Hà Nội tiễn tân giám mục đến cầu Long Biên, ranh giới hai giáo phận. Tân giám mục Tụng đã thực hiện nghi thức hôn đất. Tân giám mục được đón tiếp tại cổng tòa giám mục, nơi linh mục Quảng, giáo dân chào mừng tân chức. Chính quyền địa phương đã tỏ ra tôn trọng buổi tiếp đón này. Tân giám mục nhận ngai tòa trong cùng ngày, cùng chia sẻ quyết định cá nhân về việc nhận giáo phận ngày lễ Đức Mẹ Mân Côi. Tân giám mục cũng đã gửi Thư Chung đầu tiên đến giáo hữu vào chính ngày lễ Đức Mẹ Mân Côi, ngày 7 tháng 10 năm 1963.
Giáo phận Bắc Ninh là một giáo phận trải dài từ Đồng bằng Sông Hồng đến giáp biên giới Việt Trung gồm "năm tỉnh trực thuộc và 7 tỉnh liên hệ". Số linh mục già yếu ở lại giáo phận sau cuộc di cư 1954 ít ỏi, "trên đầu các ngón tay"! Tình trạng chung của các giáo phận ở miền Bắc Việt Nam sau năm 1954 với tình trạng di cư thì nhân sự còn lại rất ít, các hoạt động tôn giáo bị kiểm soát chặt chẽ. Vì vậy, các hoạt động Công giáo tại các giáo phận này chỉ còn là những hoạt động tối thiểu: mở cửa nhà thờ để đọc kinh, không còn linh mục và các giáo lý viên để đào tạo tín hữu, cùng việc giám mục không được cho phép đi lại trong giáo phận.
Thời giám mục Phạm Đình Tụng nhận giáo phận Bắc Ninh, tình hình tôn giáo rất khó khăn. Giai đoạn này, số lượng giáo dân tăng nhiều nhưng chỉ có khoảng 6 linh mục, trong đó có 4 linh mục tuổi đã cao. Vì vậy, sinh hoạt tôn giáo trong giáo phận chỉ có việc tu học lén lút, vốn nếu để lộ sẽ dễ dàng vào tù. Các cộng đoàn cơ bản do giáo dân tự điều khiển, các xứ họ gặp nhiều khó khăn.
Trong thời kỳ khó khăn, Giám mục Phạm Đình Tụng không thể thành lập chủng viện đào tạo chủng sinh, chính vì vậy, ông quyết định đào tạo chủng sinh bằng phương pháp hàm thụ. Theo trang tin Tổng giáo phận Hà Nội, ngày bổ nhiệm là ngày 4 tháng 7. Giám mục Tụng được nhận định là giám mục can đảm và trung kiên của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Khi đó có nguồn dư luận lo ngại việc bổ nhiệm giám mục Phạm Đình Tụng về làm Tổng giám mục Hà Nội chỉ là một giải pháp tình thế, vì giám mục Tụng vốn có thể trạng gầy gò, ốm yếu và đã đến tuổi nghỉ hưu theo giáo luật Công giáo (75 tuổi). Trong lễ nhậm chức, tân tổng giám mục tiến vào nhà thờ và quỳ, đề nghị mọi người giữ thinh lặng đế tưởng nhớ linh mục Phêrô Phạm Bá Trực – người cha linh hướng của mình và cố hồng y Giuse Maria Trịnh Như Khuê – người nâng đỡ và tấn phong giám mục cho ông vào năm 1963. Tổng giám mục Tụng cũng đã có bài phát biểu trong lễ nhậm chức, trong đó có đoạn: Ngay sau khi nhận tước hồng y, Phạm Đình Tụng nhận thêm nhiệm vụ Giám mục giám quản Tông Toà Giáo phận Hưng Hoá trong bối cảnh giám mục chính tòa giáo phận Giuse Nguyễn Phụng Hiểu qua đời.
Hồng y Phạm Đình Tụng tái thiết Đại Chủng viện Thánh Giuse Hà Nội, tìm cách đối thoại với chính quyền để Giáo hội Công giáo được độc lập và tự chủ hơn trong việc tuyển chọn chủng sinh, đưa các linh mục thụ phong bí mật trước đây được công nhận công khai, xúc tiến mối liên hệ giữa Toà Thánh và chính quyền Việt Nam.
Năm 1996, hồng y Phạm Đình Tụng dẫn đầu phái đoàn các giám mục Việt Nam đến viếng thăm Tòa Thánh, bổn phận của các giám mục Công giáo mang tên Ad Limina. Ngày 1 tháng 8 cùng năm, ông cho thành lập Tu Hội Anh Em Nhà Chúa vốn kế nghiệp Hội Thầy Giảng. Hiện nay Tu Hội có danh xưng mới là Tu đoàn Truyền Tin Hà Nội.
Phạm Đình Tụng được ủy quyền đại sứ cho giáo hoàng tại Đại hội Thánh Mẫu La Vang tổ chức vào ngày 13 tháng 8 năm 1998.
Trong thời gian quản lý Tổng giáo phận Hà Nội, hồng y Phạm Đình Tụng thường quan tâm tổ chức các kỳ thường huấn linh mục, cổ võ ơn gọi tu trì và thăm viếng mục vụ nhiều giáo xứ. Ngoài ra, ông đã ra nhiều thư chung gửi giáo dân. Trong thời kỳ làm Giám đốc Đại chủng viện Hà Nội từ năm 1990 đến năm 2003, Hồng y Tụng sử dụng nhiều phương thức củng cố và phát triển Đại chủng viện. Ông cũng dành thời gian quan tâm đến việc huấn dụ và cử hành lễ cho các chủng sinh đang tu học tại đây. Ngày 19 tháng 2 năm 2005, Toà Thánh chính thức cho phép hồng y Phạm Đình Tụng về hưu theo Giáo luật và bổ nhiệm Giám quản Tông Tòa Giuse Ngô Quang Kiệt làm Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội. Cùng trong bản tin này, Tòa Thánh cũng bổ nhiệm tân Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Huế Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng.
Trước đó, khi Giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt đến Tổng giáo phận Hà Nội đảm nhận chức Giám quản Tông Tòa, có dư luận đánh giá rằng Giám quản Kiệt chỉ là một giám mục mới, đồng thời không có quê quán gốc Hà Nội. Hồng y Phạm Đình tụng soạn văn thư gửi Tòa Thánh chấp thuận cho Giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt kế vị tại Tổng giáo phận. Trong buổi nhậm chức Tổng giám mục của Tân Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt ngày 20 tháng 2 năm 2005, Hồng y Tụng đại diện cộng đoàn giáo dân thuộc Tổng giáo phận Hà Nội nguyện hiệp thông và trung thành với tân Tổng giám mục, xem tân Tổng giám mục là người thầy dạy dỗ cộng đoàn. Sau khi nghỉ hưu, hồng y Tụng có dự định đến địa điểm khác để tĩnh dưỡng nhưng Tổng giám mục Giuse Kiệt xin ông ở lại không chỉ để tiện chăm sóc mà còn là chỗ nương tựa cho mình. Do đó, Hồng y Phạm Đình Tụng quyết định lưu trú tại Toà Tổng giám mục Hà Nội. Từ năm 2006, hồng y Phạm Đình Tụng bị bệnh nặng. Chiều cùng ngày vào lúc 17 giờ, các nhà thờ thuộc Tổng giáo phận Hà Nội đồng loạt tiến hành rung chuông báo tang. Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt cử hành nghi thức làm phép thi hài cố Hồng y tại Nhà Nguyện tòa Tổng Giám mục. Sáng ngày 23 tháng 2, thi thể cố hồng y đã được tẫn liệm. Sau nghi thức tẫn liệm, lễ phát tang đã được cử hành tại Nhà thờ Lớn Hà Nội và giáo dân bắt đầu đến viếng thi hài.
Cũng trong khoảng thời gian này, các phái đoàn ngoại giao tại Hà Nội, chính quyền thành phố Hà Nội, đông đảo đại diện các tôn giáo khác cũng đã đến viếng cố hồng y Phạm Đình Tụng, cũng như gửi lời phân ưu với Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt và Tổng giáo phận Hà Nội:
Lễ an táng
Thánh lễ an táng cố hồng y Phạm Đình Tụng do Hồng y – Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn chủ sự. Hồng y Mẫn được Giáo hoàng Biển Đức XVI cử làm đặc sứ đại diện Tòa Thánh chủ sự lễ an táng được tổ chức vào ngày 26 tháng 2. Vào lúc 9 giờ sáng, đoàn đồng tế gồm Hồng y Phạm Minh Mẫn, Tổng giám mục Ngô Quang Kiệt, Giám mục Nguyễn Văn Nhơn và các giám mục, linh mục đến từ 26 giáo phận và các dòng tu tại Việt Nam. Tham dự lễ tang có đông đảo giáo dân đứng kín các con đường trong khu vực Nhà thờ chính tòa: khu vực Nhà thờ Lớn, Nhà Chung (Tòa Giám mục), đường Lý Quốc Sư, sân trước Văn phòng giáo xứ chính tòa, và đường kiệu xung quanh nhà thờ,... Nguồn tin từ báo Asia News cho rằng số người tham dự tang lễ cố hồng y Tụng ít nhất là vào khoảng 30.000 người, trong khi đó, khoảng 500 linh mục tham gia đồng tế. Tất cả các người tham dự lễ tang đều đeo băng tang trắng. Tang lễ cũng có sự tham dự của đại diện chính phủ và các tôn giáo khác, các đại diện ngoại giao của Đại sứ quán Mỹ, cộng đồng người Hàn Quốc, và các cơ quan đại diện nước ngoài của Paris. Thi hài hồng y Phạm Đình Tụng được an táng trong lòng nhà thờ Chính toà Hà Nội.
Trong lễ giỗ 10 năm của Hồng y Phạm Đình Tụng, một trong những giáo sĩ kế vị cố hồng y, Tổng giám mục Giuse Vũ Văn Thiên đưa ra nhận định:
Tông truyền
Hồng y Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng được tấn phong giám mục năm 1963, thời Giáo hoàng Phaolô VI, bởi:
- Giám mục Chủ phong: Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội Giuse Maria Trịnh Như Khuê.
Hồng y – Tổng giám mục Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng là giám mục chủ phong cho các giám mục:
- Năm 1975, giám mục Đa Minh Đinh Huy Quảng, cố giám mục phụ tá Giáo phận Bắc Ninh.
- Năm 1979, giám mục Vinh Sơn Phaolô Phạm Văn Dụ, cố giám mục chính tòa Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng.
- Năm 1991, giám mục Giuse Nguyễn Phụng Hiểu, cố giám mục chính tòa Giáo phận Hưng Hóa.
- Năm 1994, giám mục Phaolô Lê Đắc Trọng, cố giám mục Phụ tá Tổng giáo phận Hà Nội.
- Năm 2001, giám mục Giuse Hoàng Văn Tiệm, cố giám mục chính tòa Giáo phận Bùi Chu.
- Năm 2003, giám mục Giuse Vũ Văn Thiên, hiện là Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội.
Hồng y – Tổng giám mục Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng là giám mục Phụ phong cho các giám mục:
- Năm 1976, giám mục Giuse Phan Thế Hinh, cố giám mục chính tòa Giáo phận Hưng Hóa.
- Năm 1979, giám mục Giuse Maria Nguyễn Tùng Cương, cố giám mục chính tòa Giáo phận Hải Phòng.
- Năm 1988, giám mục Giuse Nguyễn Văn Yến, hiện là nguyên giám mục chính tòa Giáo phận Phát Diệm.
- Năm 1989, giám mục Giuse Maria Nguyễn Quang Tuyến, cố giám mục chính tòa Giáo phận Bắc Ninh.
- Năm 1992, giám mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên, cố giám mục chính tòa Giáo phận Vinh.
Dưới đây là sơ đồ tính Tông truyền từ giám mục Việt Nam đầu tiên được giám mục ngoại quốc chủ phong cho đến đời Hồng Y Phạm Đình Tụng.