✨Stêphanô Tri Bửu Thiên
Stêphanô Tri Bửu Thiên (sinh 1950) là một Giám mục của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Ông từng đảm trách vai trò Giám mục chính tòa của Giáo phận Cần Thơ và đảm nhiệm vai trò này từ năm 2010 đến năm 2025 thì nghỉ hưu. Trong Hội đồng Giám mục Việt Nam, giám mục Tri Bửu Thiên giữ chức Chủ tịch Ủy ban Thánh Nhạc trong hai nhiệm kỳ liên tiếp, từ năm 2004 đến năm 2010. Hiện nay, ông phụ trách vấn đề Đối thoại Liên tôn trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam, nhiệm kỳ 2019-2022 (từ nhiệm kỳ 2022 được gọi là "Văn phòng").
Giám mục Tri Bửu Thiên sinh ra tại Sóc Trăng, từ thuở thiếu thời đã đi theo con đường tu học trong các Chủng viện Công giáo. Sau khoảng thời gian dài tu học cũng như gián đoạn, năm 1987, ông được truyền chức linh mục. Sau khi lần lượt đảm nhận nhiều chức vụ khác nhau như quản giáo họ Xuân Hòa, giáo sư Chủng viện, ông được cử đi du học Rôma và tốt nghiệp Tiến sĩ Thần học Luân Lý. Trở về Việt Nam, ông tiếp tục công việc giảng dạy tại Đại chủng viện.
Tháng 11 năm 2002, Tòa Thánh bổ nhiệm linh mục Stêphanô Tri Bửu Thiên làm giám mục phó Cần Thơ. Lễ tấn phong diễn ra sau đó vào tháng 2 năm 2003. Ông kế vị chức giám mục Cần Thơ vào tháng 10 năm 2010, sau khi giám mục Lê Phong Thuận từ trần. Giám mục Tri Bửu Thiên được ghi nhận về phong cách sống cũng như hành xử bình dân đối với mọi người. Trăn trở của ông trong vai trò giám mục là loan truyền Kinh Thánh trong đời sống giáo dân và đào tạo hàng giáo sĩ. Ông cũng tích cực tham gia các hoạt động liên quan đến vấn đề đối thoại liên tôn.
Tu nghiệp và thời kỳ linh mục
Giám mục Stêphanô Tri Bửu Thiên sinh ngày 15 tháng 2 năm 1950 tại Trà Long, Tân Long, Sóc Trăng (nay thuộc xã Tân Long, huyện Thạnh Trị, tỉnh Sóc Trăng), thuộc Giáo phận Cần Thơ. Cậu bé Thiên nhận Bí tích Rửa Tội cùng vào năm 1950, trong khi nhận Bí tích Thêm Sức vào năm 12 tuổi, tức năm 1962. Nói về món ăn yêu thích từ thuở ấu thơ, ông cho biết là món Súp xá bấu, vốn là một món ăn chỉ gồm món củ cải được muối mặn theo cách thức của người Hoa và nấu với sườn heo.
Gia đình cậu bé Tri Bửu Thiên cư ngụ phía sau nhà dòng Chúa Cứu Thế. Thuở thiếu thời, cậu Thiên đảm nhận công việc giúp lễ ở Đền Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp. Người dẫn dắt cậu đến với con đường tu trì là thầy Fidel, theo cách gọi của cậu. Hằng năm, Tri Bửu Thiên đều về nơi đây để cảm tạ Mẹ Maria và tri ân người thầy Fidel của mình. Thầy Fidel của cậu bé Thiên vốn là người hỗ trợ trong phòng thánh của đền Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp. Việc bổ nhiệm này là kết quả của cuộc gặp thứ 12 của phái đoàn Tòa Thánh và chính phủ Việt Nam.
Từ năm 2004, giám mục Thiên giữ chức Chủ tịch Ủy ban Thánh Nhạc trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam và được tái cử chức vụ này trong nhiệm kỳ thứ hai, đảm nhận vai trò này đến năm 2010.
Tháng 6 năm 2008, giám mục Tri Bửu Thiên có bài thuyết giảng tại Đại hội Thánh Thể tại Tổng giáo phận Atlanta, Hoa Kỳ. Trong một cuộc gặp gỡ trước khi dự lễ tấn phong tân giám mục giáo phận Bắc Ninh Cosma Hoàng Văn Đạt, một ít người cùng dự bữa ăn cùng ông ghi nhận việc vị giám mục Cần Thơ việc di chuyển của mình khi cần về Thành phố Hồ Chí Minh đó là đi xe đò cao tốc. Ông cho biết việc đi xe đò thuận lợi, đúng giờ và tiết kiệm chi phí hơn so với việc dùng phương tiện là xe hơi cá nhân. Trong trường hợp kẹt xe, ông có thể chọn phương án di chuyển bằng xe ôm hoặc đi bộ.
Giám mục chính tòa Cần Thơ
Giai đoạn 2010 – 2014
Ngày 17 tháng 10 năm 2010, giám mục Tri Bửu Thiên kế nhiệm làm Giám mục chính tòa Giáo phận Cần Thơ sau khi giám mục chính tòa Emmanuel Lê Phong Thuận qua đời. Ngay sau khi chính thức quản lý giáo phận, giám mục Thiên quan niệm điều hành giáo phận theo tính đồng đoàn – tập thể nên ông quyết định bổ nhiệm linh mục Carôlô Hồ Bặc Xái, giám đốc Đại chủng viện Thánh Quý làm Tổng đại diện Giáo phận Cần Thơ, đồng thời thiết lập Ban cố vấn gồm 7 linh mục quản hạt cùng linh mục Tổng đại diện và thiết lập Hội đồng linh mục, theo quy định của Giáo luật. Ngoài 20 ủy ban giáo phận có sẵn ông cho thiết lập Ban Mục vụ Giáo phận để định hướng và hỗ trợ Hội đồng linh mục.
Trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2012, giám mục Tri Bửu Thiên quản lý giáo phận theo các chủ đề "Thăng tiến Giáo phận": thăng tiến hàng giáo sĩ (2010), thăng tiến các hội đoàn (2011) và thăng tiến đời sống Kitô hữu (2012). Trong giai đoạn ba năm sau đó, từ năm 2013 đến năm 2016, ông quản lý giáo phân theo chủ đề Tân phúc âm hóa: Tân phúc âm hóa gia đình (2014), tân phúc âm hóa Cộng đoàn Giáo xứ – Dòng tu (2015) và tân phúc âm hóa Xã hội (2016).
Ngày 5 tháng 1 năm 2012, giám mục Tri Bửu Thiên khởi sự án tuyên phong Chân phước cho linh mục Phanxicô Xaviê Trương Bửu Diệp và khởi động tiến trình điều tra tại cấp giáo phận. Ngày 21 tháng 7 cùng năm, ông chủ sự nghi thức đặt viên đá đầu tiên công trình Trung tâm mục vụ Giáo phận Cần Thơ, vốn là việc mong muốn của nhiều đời giám mục tiền nhiệm.
Ngày 31 tháng 10 năm 2014, bộ phong thánh thuộc Giáo triều Rôma gửi thư xác nhận với giám mục Tri Bửu Thiên về tiến trình tuyên phong chân phước cho linh mục Trương Bửu Diệp rằng không có gì ngăn trở hồ sơ.
Giai đoạn 2015 - nay
trái|nhỏ|Giám mục Tri Bửu Thiên với một đạo hữu Cao Đài Nhằm thực hiện thông điệp Laudato si' của Giáo hoàng Phanxicô về chủ đề môi trường, giám mục Stêphanô Tri Bửu Thiên triển phổ biến đến các giáo hạt chương trình "Người tín hữu Công giáo có ý thức và có hành vi tích cực bảo vệ môi trường, làm giảm biến đổi khí hậu". Ngày 20 tháng 9 năm 2015, giám mục Thiên chủ sự lễ kỷ niệm 60 năm thành lập Giáo phận Cần Thơ. Trong dịp này, ông cũng thực hiện nghi thức làm phép một số cơ sở thuộc Trung tâm Mục vụ Giáo phận Cần Thơ. Trước đó, ông chủ sự nghi thức đặt viên đá đầu tiên cho công trình này năm 2012 và công trình hoàn thành tháng 7 năm 2014.
Ngày 27 tháng 10 năm 2015, Stêphanô Tri Bửu Thiên tham gia đại hội Liên tôn lần V với chủ đề Bồi đắp văn hóa gặp gỡ, cuộc gặp này tổ chức tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Từ ngày 16 đến 20 tháng 11 năm 2015, giám mục Stêphanô Thiên – phụ trách Đối thoại liên tôn và Đại kết của Hội đồng giám mục Việt Nam đến trung tâm Dòng Chúa Cứu Thế, Pattaya, Thái Lan, Văn phòng Đại kết và Liên tôn (OEIA) của Liên Hội đồng Giám mục Á châu để tham gia Hội nghị Giám mục về Liên tôn lần thứ sáu (BIRA VI) để kỷ niệm 50 năm Tuyên ngôn Nostra Aetate tại châu Á.
Ngày 30 tháng 11 năm 2015, phái đoàn đại diện chính quyền do Phó chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn cùng đoàn công tác của Ban chỉ đạo Tây Nam bộ, Thành ủy Cần Thơ và Tỉnh ủy Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau đã đến thăm và chúc mừng giáo phận Cần Thơ nhân dịp giáo phận Cần Thơ kết thúc Năm Thánh Tâm kỷ niệm 60 thành lập giáo phận. Tại cuộc gặp, ông Mẫn đánh giá cao sự đóng góp của giáo phận với việc phát triển kinh tế, xã hội trong khu vực và mong rằng giáo phận tiếp tục vận động giáo dân sống tốt đời đẹp đạo, tham gia phát triển kinh tế xã hội. Giám mục Tri Bửu Thiên bày tỏ sự cảm ơn chính quyền các cấp quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi để giáo phận sinh hoạt tôn giáo và hỗ trợ giáo dân thoát nghèo, ổn định cuộc sống. Chiều cùng ngày, linh mục Tổng đại diện Hồ Bặc Xái giới thiệu Kỷ yếu Giáo phận Cần Thơ và sáng ngày 1 tháng 12, lễ bế mạc chính thức do Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn chủ tế được cử hành.
Trong hai ngày 19 và 20 tháng 12 năm 2015, Tri Bửu Thiên tham gia họp mặt Bề trên các hội dòng thuộc Giáo tỉnh Sài Gòn tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Cùng tham dự cuộc họp có một số giám mục khác cùng các linh mục đặc trách tu sĩ và hơn 300 tu sĩ nam nữ thuộc 187 dòng tu, tu đoàn và tu hội. Tháng 3 năm 2016, giám mục Thiên ký vào bản thông cáo của Tòa giám mục Cần Thơ với nội dung làm rõ một số chi tiết liên quan đến việc xin tôn phong Chân phước cho linh mục Trương Bửu Diệp.
Các vấn đề mục vụ dưới thời giám mục Tri Bửu Thiên đạt được một số thành tựu nhất định: hoàn thành bản đồ giáo phận và 7 giáo hạt, thống kê về số lượng giáo dân. Việc tổ chức tôn kính Thánh Tâm và chầu Thánh Thể tại nhiều giáo xứ; phát hành tư liệu học hỏi giáo lý 5 phút vào mỗi Chúa nhật; kết nghĩa các họ đạo để hỗ trợ về tinh thần, vật chất và nhân sự, tái hiện thói quen đọc kinh tối trong gia đình của giáo dân; phát động phong trào làm sống lại đức tin Công giáo của các giáo dân rời xa giáo hội và thăm hỏi, mời người ngoài Công giáo tham gia các buổi lễ như lễ giáng sinh và truyền giáo. Ngoài ra, vấn đề giáo lý cũng được chú trọng: phát hành sách giáo lý các cấp học, nhiều sách giáo lý về các chủ đề khác nhau: Học Hỏi Để Gặp Gỡ Đức Giêsu Kitô, Kinh Tin Kính gia đình, Nghi thức sám hối Năm Đức Tin, 12 đề tài về Năm Đức Tin, Youcat – Giáo lý Hội thánh Công giáo cho người trẻ.
Giám mục Tri Bửu Thiên đồng tế lễ bế mạc kỷ niệm 50 năm phong trào Cursillo hoạt động tại Việt Nam vào ngày 21 tháng 10 năm 2017. Sáu ngày sau đó, ông tham gia Hội ngộ Liên tôn lần VII với chủ đề Đồng tâm kiến tạo nhân hòa. Đúng một năm sau đó, ngày 27 tháng 10 năm 2018, ông tham gia Hội ngộ Liên tôn lần VIII tổ chức tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh với chủ đề Hiểu biết phụng sự nhân sinh. Tại chương trình hội ngộ lần này, ông góp phần với lời phát biểu khai mạc chương trình.
Từ ngày 19 đến ngày 21 tháng 2 năm 2019, giám mục Tri Bửu Thiên tham gia hội nghị Ðại hội Kinh Thánh toàn quốc. Tại đại hội, giám mục Thiên có bài chia sẻ với chủ đề Lời Chúa trong việc dạy Giáo lý.
Ngày 1 tháng 1 năm 2025, Văn phòng Báo chí Tòa Thánh công bố chấp thuận đơn từ nhiệm của Giám mục Tri Bửu Thiên, đồng thời thông tin việc kế nhiệm chức Giám mục chính tòa của Giám mục Phêrô Lê Tấn Lợi. Ông đã cử hành lễ tạ ơn kết thúc sứ vụ giám mục chính tòa vào chiều ngày 2 tháng 1 tại Nhà thờ chính tòa Cần Thơ.
Nhận định
Xuân Thái viết trong bài viết Người môn đệ Hai Lúa, và một lần gặp mặt, rất ngắn đưa ra đôi lời nhận định về giám mục Tri Bửu Thiên:
Tông truyền
Linh mục Tri Bửu Thiên được tấn phong Giám mục năm 2003, thời Giáo hoàng Gioan Phaolô II, bởi:
- Chủ phong: Emmanuel Lê Phong Thuận, Giám mục chính tòa Giáo phận Cần Thơ.
- Hai vị Phụ phong: Giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt, Giám mục chính tòa Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng và Giám mục Phêrô Nguyễn Văn Nho, Giám mục Phó Giáo phận Nha Trang.
Giám mục Stêphanô Tri Bửu Thiên là Chủ phong trong nghi thức truyền chức cho Giám mục:
- Năm 2023, Giám mục Phêrô Lê Tấn Lợi, hiện đang là Giám mục chính tòa Giáo phận Cần Thơ.
Giám mục Stêphanô Tri Bửu Thiên là Phụ phong trong nghi thức truyền chức cho các Giám mục:
- Năm 2007, Giám mục Giuse Đặng Đức Ngân, hiện đang là Tổng Giám mục Tổng giáo phận Huế.
- Năm 2008, Giám mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm, hiện đang là Giám mục chính tòa Giáo phận Mỹ Tho.
- Năm 2014, Giám mục Giuse Trần Văn Toản, hiện đang là Giám mục chính tòa Giáo phận Long Xuyên.
- Năm 2015, Giám mục Phêrô Huỳnh Văn Hai, hiện đang là Giám mục chính tòa Giáo phận Vĩnh Long.
- Năm 2016, Giám mục Emmanuel Nguyễn Hồng Sơn, hiện đang là Giám mục chính tòa Giáo phận Bà Rịa.
Dưới đây là sơ đồ tính Tông truyền từ Giám mục Việt Nam đầu tiên được Giám mục ngoại quốc chủ phong cho đến đời Giám mục Tri Bửu Thiên.