✨Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim

Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim là thương phẩm trái cây đặc sản của tỉnh Tiền Giang, đã được cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý, là một trong hai chỉ dẫn địa lý của tỉnh, cùng với xoài cát Hòa Lộc. Khác với các loại vú sữa khác, vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim có đặc điểm trái to tròn, màu xanh ngà, vỏ mỏng cơm dầy, vị ngọt lịm, dòng nhựa trắng đục như sữa, ít mủ được đánh giá ngon nhất là quả từ vùng đất Vĩnh Kim, huyện Châu Thành. Từ đầu những năm 2000, việc trồng gia tăng từ chủ trương của chính phủ, nhằm phát triển kinh tế đất nước, vú sữa Lò Rèn được đánh giá là có giá trị kinh tế cao. Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim vào năm 2008, và trong thời kỳ đỉnh cao chỉ riêng Tiền Giang đã có hơn 3.000 ha vú sữa, khoảng 1/3 vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim với sản lượng hơn 60.000 tấn trái mỗi năm, nhưng chỉ mười năm sau thì vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim có nguy cơ bị xóa sổ khi diện tích canh tác ngày càng sụt giảm.

Trong tiểu thuyết gián điệp Đòn phép điệp báo của tác giả Người Thứ Tám do Nhà xuất bản Hành Động xuất bản vào năm 1971, hình tượng một cô gái đã được ví von thơm và ngon như vú sữa Lò Rèn.

Lịch sử

Nguồn gốc ban đầu

Chuyện xưa kể lại, trong một buổi tiệc ở nhà ông Huyện Trụ ở xã Long Hưng, có một vị khách mời đến dự tiệc mang tặng chủ nhà mấy trái vú sữa. Ông đã mang ra đãi nhiều người, sau đó mọi người xin hạt về trồng. Về sau chỉ duy nhất hạt của ông thợ rèn Hồ Văn Lễ là lên cây. Thời gian sau, sui gia của ông Lễ là ông chủ Thu, một thầy thuốc đông y, sau khi ăn vú sữa tại nhà ông Lễ đã mang hạt về trồng, ai hỏi thì ông bảo xin ở chỗ ông thợ rèn. Về sau nhiều nông dân đến xin giống cây về trồng, và họ truyền miệng rằng cây giống xin chỗ ông lò rèn. Do địa điểm trồng đầu tiên là một lò rèn chuyên sản xuất nông cụ và người đầu tiên là một thợ rèn Trong những năm 1970, vú sữa Lò Rèn được xem là loại trái quý, dùng để làm quà biếu sang trọng. Sau năm 1975, tình trạng khủng hoảng lượng thực xảy ra nên vùng chỉ trồng cây ngắn ngày. bởi tổ chức SGS New Zealand limited và cấp code nhà đóng gói cho thị trường Mỹ bởi Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ. Theo tiêu chuẩn GlobalGAP, nhà vườn trồng vú sữa phải thay đổi toàn bộ từ nhận thức đến cách trồng: áp dụng kỹ thuật trồng cây an toàn, tạo trái đẹp, kiểm soát chặt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, tuân thủ quy trình bón phân, bao trái, ghi nhật ký,...

Tháng 6 năm 2008, Cục Sở hữu trí tuệ cũng đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00044 cho sản phẩm Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim. Cho đến năm 2014, HTX có 174 ha vú sữa trong đó 55 ha đạt chứng nhận GlobalGAP. Theo kế hoạch của tỉnh, đến năm 2015, diện tích trồng vú sữa sẽ mở rộng đến 5.000 ha,

Canh tác cây vú sữa ở Tiền Giang đã xảy ra nhiều đợt thoái trào, diện tích trồng hay sụt giảm, Đến cuối năm 2019, diện tích vú sữa ở Vĩnh Kim chỉ còn 20 ha. Cây vú sữa bị đốn hạ và được nông dân thay thế bằng những cây trồng khác như sầu riêng, dừa, bưởi, sapôchê,...

Đến hôm nay, tại vườn hộ nông dân Nguyễn Văn Ngàn ở Vĩnh Kim có một cây vú sữa hơn 80 năm tuổi được công nhận là cây nguồn giống đầu dòng. Vú sữa Lò Rèn không được trồng bằng hạt mà nhất thiết phải ghép cây. Mắt ghép được lấy từ các cây vi ghép hoặc lấy trực tiếp từ các cây vú sữa đã được tuyển chọn.

Vườn thường trồng với mật độ 12-17 cây/1000 m², khoảng cách không dưới 7 - 8 m. Do tán cây vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim khi trưởng thành rất to nên việc trồng thường là líp đơn, tức một hàng đất trồng chỉ có duy nhất một hàng cây. Nhưng vẫn có thể trồng thêm 1 hàng cây ở giữa, và khi cây vú sữa còn nhỏ có thể tận dụng trồng xen ở 2 hàng 2 bên líp. Kích thước líp cây trồng là từ 6 - 7 m, trong đó kích thước của mương dẫn nước rộng 1,5 m.

Thời điểm trái vú sữa sinh trưởng tích lũy đường, axit, vitamin C và dịch quả là từ tháng 6 đến tháng 11. Năng lượng 42 kcal Nước 86,4 g Chất đạm 1 g Chất đường bột 9,4 g Chất xơ 2,3 g Các loại vitamin *Khoáng chất: canxi, phốtpho, sắc và magiê.

Thu hoạch

Mùa vụ thu hoạch tập trung từ tháng 1 đến tháng 3.

Kinh tế

Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim là loại trái cây đắt đỏ, hạng sang dùng làm quà biếu trong thập niên 1960-1970, Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim được người tiêu dùng lựa chọn, giống vú sữa này so với các giống vú sữa khác được đánh giá là ngon nhất và có giá bán đắt nhất là đặc sản. Đến năm 2007, 13 xã phía nam Quốc lộ 1 của huyện Châu Thành có tổng diện tích trồng là 2.232 ha, đạt sản lượng hằng năm gần 30.000 tấn. Ngày 1 tháng 3, xuất khẩu lô hàng đầu tiên sang thị trường Canada. Năm 2012, HTX chỉ thu hoạch được hơn 5 tấn vú sữa và vì không bảo quản được lâu nên trong năm này đã không xuất khẩu. Cho đến năm 2014, HTX có 55 ha vú sữa đạt chứng nhận GlobalGAP, năng suất 400 tấn/năm.

Sau gần 10 năm đàm phán, đến tháng 12 năm 2017, chính phủ Mỹ chấp nhận cho phép vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim nhập khẩu sang thị trường nước này. Việc nhập khẩu có hiệu lực từ ngày 19 tháng 1 năm 2018. Năm đầu tiên có 200 tấn vú sữa Lò Rèn nhập vào Mỹ.

Hiện vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim đã được xuất khẩu sang nhiều thị trường khác như Pháp, Đức, Úc, Nhật, Singapore, Đài Loan,... trồng phân bố tại các xã: Vĩnh Kim, Phú Phong, Kim Sơn, Bàng Long, Bình Trưng,...thuộc huyện Châu Thành, với tổng sản lượng toàn tỉnh 63.764 tấn/năm, năng suất bình quân 20 tấn/ha. Bên cạnh đó, vú sữa của nhiều địa phương khác được bày bán trên thị trường dán mác Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim nhằm trà trộn tiêu thụ cũng góp phần gây thiệt hại.

Nỗ lực phục hồi

Năm 2019, UBND tỉnh Tiền Giang phê duyệt dự án “Thí điểm khôi phục cây vú sữa Lò Rèn”. Theo kế hoạch thì cho đến năm 2023, tỉnh sẽ hỗ trợ xã Vĩnh Kim, huyện Châu Thành hơn 30 tỷ đồng để đầu tư xây dựng 6 công trình thủy lợi, 1 tuyến đường dal, 1 máy bơm điện tự động, nạo vét 5 tuyến kênh thủy lợi và hỗ trợ kỹ thuật, con giống để nhà vườn địa phương trồng mới và cải tạo 16 ha cây vú sữa Lò Rèn theo tiêu chuẩn GAP. Tuy nhiên, nhà vườn xã Vĩnh Kim phản đối không hưởng ứng vì thiếu tính khả thi. Do tác động biến đổi khí hậu, đất đai hiện nay kém phù sa nên cây vú sữa Lò Rèn không còn thích nghi với thổ nhưỡng, giống vú sữa Lò Rèn đã bị lai nên năng suất kém đi,

UBND tỉnh Tiền Giang cũng đã phối hợp với các bộ, ngành và các cơ quan liên quan tiến hành chấn chỉnh, xử lý những doanh nghiệp mua bán vú sữa sai phạm, để không làm ảnh hưởng uy tín, thương hiệu vú sữa xuất khẩu vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim. Đồng thời, ra công văn nêu rõ những hạn chế của một số doanh nghiệp xuất khẩu làm ăn thiếu lành mạnh, và yêu cầu các đơn vị chuyên ngành có liên quan phối hợp với các địa phương có vùng trồng cây vú sữa tiến hành kiểm tra, giám sát chặt chẽ về xuất xứ, mẫu mã, chất lượng các lô hàng vú sữa xuất khẩu của các doanh nghiệp trong quá trình làm thủ tục xuất khẩu.

Chính quyền cũng nhấn mạnh việc bảo vệ thương hiệu Vú sữa Lò Rèn đứng vững trên thị trường Mỹ có ý nghĩa rất lớn khi tạo tiền đề cho các loại trái cây đặc sản khác như trái sapôchê, thanh long, sầu riêng,... tiếp cận được thị trường Mỹ trong tương lai, đồng thời mở rộng sang thị trường nước khác.