Vũ Duy Thanh (chữ Hán: 武維清, 1807 - 1859), tự Trừng Phủ, hiệu Mai Khê, Vĩ Nhân, được gọi là "Trạng Bồng" (tuy ông chỉ đỗ bảng nhãn). Ông là một nhà thơ và là quan nhà Nguyễn theo chủ trương chống Pháp trong lịch sử Việt Nam. Đương thời ông được ví như "Quế tiên nơi bình địa, Trạng nguyên chốn dân gian". Vũ Duy Thanh còn được xem là người chế tạo tàu ngầm đầu tiên trong lịch sử Việt Nam.
Tuổi thơ
Vũ Duy Thanh khi còn nhỏ có tên là Vũ Duy Tân, sinh ngày 9 tháng 8 năm 1807 ở làng Kim Bồng, thuộc phủ Yên Khánh; nay là xã Khánh Hải, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình.
Sinh ra trong một gia đình nho học, Vũ Duy Thanh [http://www.baobinhphuoc.com.vn/Content/vu-duy-thanh-15193 nổi tiếng] là thần đồng ngay từ nhỏ. Ông có tư chất thông minh, phàm sách đã trông qua một lượt là nhớ, lại có tài ứng đối mẫn tiệp. Ở vùng quê Yên Khánh còn lưu truyền nhiều giai thoại về ông lúc nhỏ, điển hình là câu chuyện đối đáp giữa ông và tri phủ Yên Khánh như sau:
Ngày còn đi học trên con đê sông Đáy, gặp năm nước sông lên to, tri phủ Yên Khánh về đốc dân hộ đê, ông đi ngang qua đó, lính bắt phải xuống khiêng đất, ông xin miễn lấy cớ là thư sinh. Tri phủ nói: Nếu thực là học trò giỏi, giải được câu đối sau ta sẽ cho qua:
::Quan thị đắp đê Kim Bồng, chắn hồng thủy cho dân được cậy
Vũ Duy Thanh khi đó hiểu câu đối ra dụng ý dùng bốn thứ quả: thị, hồng, bồng, cậy liền đối đáp ngay:
::Nhà nho đỗ khoa bảng nhãn, quyết tranh khôi, thì chí mới cam
Câu đối lại cũng có bốn thứ quả: nho, nhãn, chanh, cam.
Lúc đối là ngẫu nhiên, cốt đối cho đúng lệ mà thôi, ai ngờ về sau ông đỗ bảng nhãn, thành ra câu đối có vẻ ứng nghiệm như lời thi sấm, nên mới được truyền tụng trong dân gian.
Một lần khác, Quan phủ đi chợ Chàng (nay thuộc xã Khánh Cư, Yên Khánh) gặp Vũ Duy Thanh, muốn thử tài cậu bé lần nữa liền ra vế đối:
::Đi một thôi, đến chợ Chàng, vắt chân ngóe, ăn thịt ếch, có trả tiền, thế mới ương.
Vũ Duy Thanh hiểu rằng vế đối toàn các con vật: chẫu chàng, ngóe, ếch, ễnh ương và có hàm ý giễu cợt liền đối ngay:
::Học Nam Kinh, thi trường phượng, đỗ bảng rồng, làm quận công, cuốc lấy bạc, nhanh như cắt.
Vế đối không chỉ có các con vật: phượng, rồng, công, cuốc, cắt mà còn hàm ý quan phủ ăn tiền của dân nhanh như cắt.
Sự nghiệp
Năm 36 tuổi, Vũ Duy Thanh thi đỗ Tú tài vào năm Thiệu Trị thứ 3 (1843), rồi đỗ Phó bảng trong kỳ thi Hội vào năm Tự Đức thứ 4 (1851), tức khi ấy ông đã 44 tuổi.
Mùa hè năm ấy (1851), nhà vua lại cho mở chế khoa, và trực tiếp ra đề, Vũ Duy Thanh lại đỗ "Đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ đệ nhị danh" (tức Bảng nhãn) .
::''-Giữ nghiêm phép dạy ở các trường phủ huyện.
::''-Nghị đổi lại phép thi Hương.
::''-Mở rộng phép dạy ở các nhà quốc học.
::''-Chọn thầy, bạn cho các tôn sinh.
::''-Sửa định lại việc ban phát kinh sách.
:Sớ tâu lên, (nhà vua) giao xuống bộ Lễ, rồi không quả quyết thi hành .
Chuyện tìm ra than đá ở Việt Nam lần đầu tiên dưới thời Minh Mạng theo sử cũ ghi lại cũng là sự tình cờ; ấy là vào khoảng năm 1820, có một tiều phu, sau một trận mưa lớn, đi kiếm củi ở vùng núi Đông Triều, thấy những tảng đá đen óng ánh, xù xì trồi lên mặt đất. Khi lấy mấy hòn đá đen ấy kê làm bếp đun nấu thì thấy nó bén lửa cháy đỏ rực và toả ra khí nóng kỳ lạ. Người tiều phu lượm mấy hòn đá đen chạy về báo quan. Viên quan đứng đầu tỉnh Quảng Yên khi ấy rất lo sợ, vội vã cho vật lạ vào hòm, niêm phong cẩn thận, rồi cử người, ngựa chạy suốt ngày đêm về kinh đô Huế tâu trình. Triều đình cho đấy là "quái thạch". Vua hoang mang, hạ lệnh tống giam "quái thạch" vào ngục thất. Duy có sĩ tử Vũ Duy Thanh biết đó không phải là "quái thạch" mà là than đá nên đã hết lời phân giải với triều đình về cội nguồn, công dụng của than đá và xin vua ban sắc chỉ cho khai thác nguồn tài nguyên quý giá này, nhưng không được chấp nhận.
Đến đầu thế kỷ XIX (khoảng năm 1840), triều đình nhà Nguyễn mới bắt đầu chú ý đến việc khai thác và sử dụng than đá. Triều đình ra sắc lệnh lấy sức dân khai thác 1 ngàn tấn than ở núi Yên Lãng (Đông Triều) chuyển về kinh đô Huế sử dụng, chủ yếu dùng trong việc đúc tiền và rèn vũ khí...
Năm 1840, trong bức dụ của vua Minh Mạng cho phép Tổng đốc hạt Hải Yên (vùng Quảng Ninh ngày nay) là Tôn Thất Bật, khai thác than đá ở Đông Triều. Bức Dụ đã được lưu giữ tại Trung tâm và được dịch ra có nội dung:
Tháng này, Tổng đốc Hải Yên Tôn Thất Bật tâu xin thuê dân công đào mỏ lấy than ở núi An Lãnh, xã Đông Triều, thuộc hạt đó. Trước đây Bộ (Hộ -người dịch chú thích thêm) đã tư cho hạt đó đào lấy 10 vạn cân than đúng kỳ chở về kinh đô giao nạp. Trẫm nghĩ nhân dân hạt đó vừa mới lại được hơi an ổn, sao nỡ đem việc không gấp gáp mà làm họ vất vả. Bọn Bật lại tâu hạt đó sau biến cố (vừa dẹp giặc xong -người dịch chú thích thêm) vụ mùa vừa mất, thu hoạch kém, đời sống rất khó khăn, dân đều tình nguyện làm thuê để lấy tiền nuôi thân. Nay nghĩ dân trong hạt phần lớn nghèo hèn, đáng thương xót chu cấp. Lệnh chuẩn theo lời cầu xin. Các ngươi nên thận trọng, chớ sơ suất để an uý lòng Trẫm muốn ra ân cho dân. Khâm thử.
Vũ Duy Thanh là "người yêu nước chân thành"
:''Nam Bắc đâu đâu cũng một trời,
:''Tấc vàng, tấc đất, hỡi ai ơi!
:''Trăm năm công đức nên ghi dạ,
:''Một gánh cương thường phải ghé vai.
:''Sự thế ngán thay cơn gió bụi,
:''Anh hùng bao quản bước chông gai.
:''Hoài Nam khúc cũ ai còn nhớ,
:''Còn nhớ cùng nhau họa mấy bài.
Ca ngợi tài năng và khí tiết của một người học rộng tài cao, các nho sĩ Ninh Bình đã làm một bài thơ tưởng niệm Vũ Duy Thanh như sau:
:Bảng vàng bia đá bậc tam khôi,
:Giấc mộng phù sinh luống ngậm ngùi.
:Nền Hạnh mây mờ sao điểm tối,
:Rừng Quỳnh nắng rọi đoá mai rơi.
:Vài tờ chương sớ nghìn thu để,
:Hai chữ châu phê chín bệ soi.
:Trên chốn đô môn ngày vĩnh quyết,
:Tình này cảnh ấy thuở nào nguôi.
Tôn vinh
Di tích quốc gia Nhà thờ và mộ Vũ Duy Thanh ở Ninh Bình nằm tại xã Khánh Hải, huyện Yên Khánh.
Vũ Duy Thanh được đặt tên cho các đường phố ở thành phố Tam Điệp, thành phố Ninh Bình, Hải Phòng,...
Năm 2012, ở Yên Khánh, Ninh Bình thành lập Quỹ Khuyến học, khuyến tài Vũ Duy Thanh để trao thưởng hàng năm cho học sinh có thành tích xuất sắc hoặc hoàn cảnh đặc biệt.
Sách tham khảo
Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam chính biên liệt truyện, mục: "Vũ Duy Thanh". Nhà xuất bản Văn học, 2004.
Nhiều người soạn, Văn học yêu nước và cách mạng Hà Nam Ninh (Tập I), mục: "Vũ Duy Thanh". Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 1981.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Vũ Duy Thanh** (chữ Hán: 武維清, 1807 - 1859), tự _Trừng Phủ_, hiệu _Mai Khê_, _Vĩ Nhân_, được gọi là "**Trạng Bồng**" (tuy ông chỉ đỗ bảng nhãn). Ông là một nhà thơ và là
**Giuse Vũ Duy Thống** (2 tháng 7 năm 1952 – 1 tháng 3 năm 2017) là một giám mục Công giáo người Việt. Ông là giám mục chính tòa Giáo phận Phan Thiết, trước đó
**Đoàn Duy Thành** (sinh năm 1929 tại Hải Dương) nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam; nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Bộ trưởng Bộ Kinh tế
**Giuse Maria Vũ Duy Nhất** (1911 –1999) là một Giám mục của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Ông nguyên là Giám mục chính tòa của Giáo phận Bùi Chu. Khẩu hiệu Giám mục
**Các vụ án liên quan đến Tập đoàn Dầu khí Việt Nam** là việc các doanh nhân nhà nước tại Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) bị cáo buộc có các hành vi cố
**Vũ** hay **Võ** (武) là một họ phổ biến tại Việt Nam, Trung Quốc, Triều Tiên và Hàn Quốc. Số lượng người mang họ Vũ phổ biến đứng thứ 7 với 3,9% dân số tại
**Vũ Duy Đoán** (chữ Hán: 武惟斷; 1621-1684) là đại thần nhà Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. ## Thân thế Vũ Duy Đoán người làng Mộ Trạch, huyện Đường An, (nay thuộc xã
An cung ngưu Hàn Quốc Vũ Hoàng Thanh Tâm Hộp 10 viên - WOO HWANG CHUNG SIM WON KWANGDONG➢An Cung Ngưu Hoàng hoàn là gì? An Cung Ngưu Hoàng hoàn là một sản phẩm trong
**Vụ Mường Thanh** là vụ tập đoàn xây dựng Mường Thanh bị điều tra tại 21 tỉnh, thành về những vị phạm có hệ thống với những dự án, công trình đồ sộ ngay giữa
**Vũ Duy Chí** (1604-1678) là quan nhà Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. ## Sự nghiệp Vũ Duy Chí là người làng Mộ Trạch, huyện Đường An (nay là huyện Bình Giang, Hải
**Phạm Thanh** (1821-?), hiệu là **Đạm Trai** và **Nghị Trai**, tự là **Di Khanh**, là nhà khoa bảng thời Nguyễn. ## Cuộc đời và sự nghiệp Phạm Thanh là người thôn Nội, xã Trương Xá,
**Lê Duy Thành** (sinh năm 1969) là một cựu chính trị gia người Việt Nam. Ông nguyên là Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc nhiệm kỳ 2016-2021_._ Trong Đảng Cộng sản Việt
**Vũ Như Thành** (sinh ngày 28 tháng 8 năm 1981 tại Nam Định) là một huấn luyện viên bóng đá người Việt Nam hiện đang dẫn dắt câu lạc bộ Phú Thọ thi đấu tại
Thần Đồng Đất Việt 64 - Mưu Đồ Bắc quốc Giặc phương Bắc lăm le bờ cõi Hòa hay chiến Quyết chiến Quyết chiến Vang vọng tiếng hô hào hùng của Hội nghị Diên Hồng
**Phạm Duy** (5 tháng 10 năm 1921 – 27 tháng 1 năm 2013), tên khai sinh **Phạm Duy Cẩn** là nhạc sĩ, nhạc công, ca sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc lớn của Việt Nam.
Bức hình so sánh giữa hai ngọn đèn: một bên là lửa ở trên [[Trái Đất (bên trái) và một bên là lửa ở trong môi trường vi trọng lực (bên phải), một ví dụ
**Thành ủy Đà Nẵng**, hay còn được gọi là **Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố Đà Nẵng**, hay **Đảng ủy Thành phố Đà Nẵng**, là cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng bộ
**Câu lạc bộ bóng đá Công an Thành phố Hồ Chí Minh** là một câu lạc bộ bóng đá có trụ sở ở Thành phố Hồ Chí Minh. Đội bóng này là hậu thân của
**Bao thanh toán** là một nghiệp vụ tài chính, theo đó một doanh nghiệp bán các khoản phải thu của nó (ví dụ, các hóa đơn) cho một bên thứ ba (gọi là người bao
**Trần Duy Hưng** (16 tháng 1 năm 1912 – 2 tháng 10 năm 1988) là một bác sĩ, Thị trưởng Hà Nội (1945–1946), Chủ tịch Ủy ban Hành chính đầu tiên của Hà Nội (1954–1977),
Các cuộc thảm sát và bất ổn dân sự ở Indonesia từ năm 1965 đến 1966 nhằm vào các thành viên và những người ủng hộ Đảng Cộng sản Indonesia (PKI), cũng như các nhóm
**Thanh Hóa** là thành phố tỉnh lỵ cũ của tỉnh Thanh Hóa, Bắc Trung Bộ, Việt Nam. Thành phố Thanh Hóa từng là một trong những thành phố trực thuộc tỉnh lớn nhất của cả
**Vụ Trịnh Xuân Thanh trở về Việt Nam** là một câu chuyện có 2 phiên bản khác nhau. Chính vì 2 phiên bản trái ngược đưa đến một cuộc khủng hoảng quan hệ ngoại giao
**Ngọ Duy Hiểu** (sinh ngày 5 tháng 2 năm 1973) là một chính trị gia người Việt Nam. Ông hiện là Chủ tịch Công đoàn Viên chức Việt Nam, Phó Chủ tịch Ban Chấp hành
**Thanh tác vụ** (**Taskbar**) là một phần của giao diện đồ hoạ người dùng có nhiều mục đích khác nhau. Taskbar thường hiển thị chương trình máy tính nào hiện đang chạy. Thiết kế và
nhỏ nhỏ|Bia tiểu sử Đào Duy Từ mặt sau tại đền thờ Đào Duy Từ, khu phố Cự Tài, [[Hoài Nhơn Tây|P. Hoài Nhơn Tây, tỉnh Gia Lai]] nhỏ|Đền thờ Đào Duy Từ (Kp. Cự
**Vụ sai phạm tại Tập đoàn Phúc Sơn** là một vụ án tham nhũng nghiêm trọng tại Việt Nam xoay quanh Công ty cổ phần Tập đoàn Phúc Sơn. Các sai phạm diễn ra trong
**Hội đồng nhân dân thành phố Đà Nẵng** là cơ quan quyền lực Nhà nước tại thành phố Đà Nẵng, được tổ chức và có chức năng theo quy định của _Luật tổ chức Hội
**Thành ủy** còn được gọi **Ban chấp hành Đảng bộ Thành phố**, hay **Đảng ủy thành phố** là cơ quan đứng đầu tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam tại thành phố trực thuộc trung
**Cơ quan Mật vụ Hoa Kỳ** hay **Sở Mật vụ Hoa Kỳ** (tiếng Anh: _United States Secret Service_, viết tắt: **USSS**) là cơ quan thực thi pháp luật liên bang của Hoa Kỳ và trực
Theo sự phân chia hành chính ở nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thì có ba cấp đô thị, cụ thể: trực hạt thị là thành phố trực thuộc trung ương đồng cấp với
**Phạm Duy Hải** là kiểm sát viên cao cấp người Việt Nam. Ông hiện là Quyền Chánh Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao Việt Nam. ## Tiểu sử Chiều ngày 21 tháng
**Đoàn Thanh niên Cộng sản Trung Quốc** (), thường được gọi tắt **Cộng Thanh Đoàn** (共青团) là tổ chức thanh niên cộng sản do Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập và lãnh đạo. Điều
MB Store được thành lập từ năm 2007, công ty TNHH TM DV MB (Mbstore.vn) đã trải qua hơn 16 năm phát triển, xây dựng được một đội ngũ trẻ, có kỹ năng và luôn
**Thanh lý** là quá trình kế toán cuối cùng khi một công ty xảy ra sự cố phá sản ở Canada, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ, Ireland, Úc, New Zealand, Ý và nhiều quốc gia
**Biên niên sử Thành phố Hồ Chí Minh** ghi lại các sự kiện lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh theo thứ tự thời gian. ## Thế kỷ 18 ***1782** **Thảm sát Chợ Lớn 1782
**Trận thành Gia định** hay Trận Gia Định là một trận chiến diễn ra vào rạng sáng ngày 17 tháng hai năm 1859, giữa liên quân Pháp và Tây Ban Nha với quân đội vương
**Quan Vũ** (, 158?–220), hay **Quan Công**, tự **Vân Trường** (雲長), là một vị tướng nổi tiếng thời kỳ cuối nhà Đông Hán và thời Tam Quốc ở Trung Quốc. Ông là người đã góp
**Trần Lương Vũ** (sinh 24 tháng 10 năm 1946) là Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc, Bí thư Thành ủy Thượng Hải kiêm Thị trưởng Chính phủ Nhân dân thành phố
nhỏ|265x265px|Trụ sở Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh **Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh**, thường được gọi ngắn gọn là **Đoàn**, là một tổ chức chính trị – xã hội của thanh
**Vũng Tàu** là một thành phố cũ thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, vùng Đông Nam Bộ, Việt Nam. Đây là trung tâm kinh tế, tài chính, văn hóa, du lịch, và là một
**Vụ án Vạn Thịnh Phát** (hay **Đại án Vạn Thịnh Phát**), cũng được Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh gọi là **vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm**, là một vụ
**Cố Viêm Vũ** (; 15 tháng 7 năm 1613 – 15 tháng 2 năm 1682), vốn tên là **Cố Giáng** (), tự **Trung Thanh** (忠清), sau đổi tên thành **Viêm Vũ** (炎武), tự **Ninh Nhân**
**Vụ án Hàn Đức Long** là một vụ án oan xảy ra tại tỉnh Bắc Giang của Việt Nam. Trong vụ án này, ông Hàn Đức Long đã bốn lần bị tòa án cấp sơ
**Những vụ án ấu dâm của giáo sĩ triều Rôma** đề cập tới các vụ án, điều tra, truy tố, xét xử và những cáo buộc về lạm dụng tình dục trẻ em đối với
**Thanh Xuân** là một phường thuộc thành phố Hà Nội, thủ đô của Việt Nam. Phường được hình thành trên cơ sở sáp nhập một phần diện tích tự nhiên, quy mô dân số của
**Thành Gia Định** hay còn được gọi là **Phụng Thành**, **Phượng Thành** là tên một tòa thành cổ của Việt Nam do vua Minh Mạng ra lệnh xây mới sau khi thành Bát Quái bị
**Dịch vụ công** hay **dịch vụ công cộng** là một dịch vụ nhằm phục vụ tất cả các thành viên của cộng đồng. Nó thường được chính phủ cung cấp cho những người sống trong
Kiên Giang đã đề ra nhiều giải pháp thực hiện để phát triển khu vực dịch vụ trở thành khu vực chủ chốt trong thời gian tới. Tỉnh đã định hướng và đưa ra các
**Tuyến vú** là một tuyến ngoại tiết ở người và các động vật có vú khác, với nhiệm vụ sản xuất sữa để nuôi con non. Động vật có vú (mammal) có tên từ chữ