Văn bia thời Mạc là hệ thống những bia đá được dựng và khắc chữ văn bản dưới triều đại này. Hệ thống văn bia thời Mạc không chỉ là những tư liệu lịch sử bổ sung về nhà Mạc mà còn có giá trị văn học, nghệ thuật.
Hệ thống văn bia
Lệ dựng bia thời Mạc trong lịch sử Việt Nam kế tục truyền thống từ thời Lý, Trần và Lê sơ. Bia đầu tiên xuất hiện là Đại bi tự năm Minh Đức thứ 3 (1529) ở chùa Bối Khê, huyện Thanh Oai, Hà Nội và bia tiến sĩ đề danh ở Văn Miếu. Bia cuối cùng của nhà Mạc là Tam giáo tự tam bảo bi dựng năm Hồng Ninh thứ 2 (1592).
Bia nhà Mạc phần lớn gắn trên di tích làng xã như chùa, đền, vách đá, lăng mộ, từ đường. Bia nhà Mạc còn lại không có những cụm tại các di tích của triều đình như Lam Kinh của nhà Hậu Lê hay khu lăng tẩm của nhà Nguyễn.
Hình thức
Bia thời Mạc chủ yếu là bia dẹt, có 1 hoặc 2 mặt, dựng trên lưng rùa hoặc bệ đá vuông. Chỉ có 2 bia bia 4 hoặc 6 mặt ở chùa Báo Ân và cầu Lam Kiều. Đá bia màu ngà lấy từ núi Dương Nham (Hải Dương).
Kích cỡ bia thời Mạc vừa phải, trung bình là 0,6 x 0,9 m.
Trang trí, bố cục
Hoa văn trang trí được chạm khắc trên trán bia, hai diềm bên và hai diềm chân bia. Ở trán bia, đề tài trang trí chủ yếu là mặt trời tua mây hoặc Mặt Trăng và rồng hay phượng. Ở bên chủ yếu là hoa văn dây leo. Dưới cánh sen là dây leo hoặc thú.
Mặt trời và Mặt Trăng được dùng theo thuật ngữ "lưỡng long triều nguyệt" (hai rồng chầu nhật nguyệt) hoặc "lưỡng phượng triều dương" (hai phượng chầu mặt trời). Đặc điểm của Mặt Trăng, mặt trời trên bia nhà Mạc lớn hơn so với bia nhà Lê sơ và nhà Nguyễn, xung quanh thường có cánh hoa nhỏ.
Điểm nổi bật trong nghệ thuật trang trí bia thời Mạc là mộc mạc, giản đơn nhưng thanh thoát, tinh xảo từ bố cục đến kỹ thuật chạm khắc. Bố cục phổ biến nhất là đăng đối: cùng là rồng chầu thì một bên đuôi cong lên, một bên đuôi cụp xuống; cùng là hoa văn thì đường xoắn bên phải ngược đường xoắn bên trái, đường xoắn bên trên ngược chiều đường xoắn bên dưới.
Nhìn chung, bia thời Mạc được khắc chìm và đường nét mềm mại, phù hợp với nội dung ngắn gọn của các bài văn bia. Có ý kiến cho rằng điều này phản ánh không khí mới khẩn trương và tính thực dụng cao của con người và xã hội đương thời. Thợ khắc bia chủ yếu là người các tỉnh Hải Dương, Hưng Yên và Hải Phòng.
Một số ít bia do các thợ bình dân khắc, thường có bề mặt không thật bằng phẳng, không ghi rõ họ tên người soạn bia, chữ khắc không tinh tế, hoa văn trang trí cũng không được chú trọng.
Nội dung
Văn bia thời Mạc gồm bia chùm là phổ biến. Văn tự ghi chữ Hán, còn chữ Nôm chỉ dùng cho tên đất và tên người. Các bài văn bia do các vị khoa bảng, quan lại, nho sinh và nhà sư tại địa phương biên soạn. Trong số các vị tiến sĩ, Đỗ Uông là người soạn nhiều văn bia nhất.
Cơ cấu bài văn gồm có: tên bia, tên bài ký, bài minh. Phần chính của bia là bài ký hoặc bài minh. Bài ký thường ngắn gọn, khoảng 250-300 chữ, bài minh cũng chỉ khoảng 10 câu.
Bố cục bài ký như sau:
- Lịch sử cảnh quan nơi dựng bia
- Vì lâu ngày trải việc binh đao mà hư hỏng, mong muốn xây dựng lại
- Nhờ người công đức mà công việc được thực hiện
- Quá trình xây dựng quy mô hơn trước
- Nêu gương hậu thế
Bài minh là những câu thơ 4 chữ, tóm lược nội dung bài ký. Nội dung bia nhà Mạc ít lý giải những giáo lý cao siêu của đạo Phật như văn bia Lý, Trần mà chủ yếu là người thật, việc thật.
*Hoàng tộc*: nhiều nhân vật trong hoàng tộc được xác định qua văn bia như chính phi Hoàng Ngọc Trâm, Hoàng thái hậu họ Vũ, Hoàng thái hậu họ Bùi, Quế Dương quận chúa Mạc Ngọc Mai, Nghi Xuân quận chúa Mạc Ngọc Lương, Phúc Thành thái trưởng công chúa Mạc Ngọc Lâm, Bảo Hoa thái trưởng công chúa Mạc Ngọc Lượng...
Khoa cử: nhà Mạc đã tổ chức tất cả 22 khoa thi, lấy đỗ 485 tiến sĩ nhưng trong suốt thời Mạc, việc khắc tên tiến sĩ vào bia đá trong Văn Miếu chỉ được thực hiện 2 lần, vào năm 1529 thời Mạc Thái Tổ và năm 1536 thời Mạc Thái Tông.
Lần dựng bia tiến sĩ năm 1529 ghi khoa thi năm đó của nhà Mạc;
** Lần dựng bia năm 1536 (trong hoàn cảnh nhà Lê trung hưng bắt đầu được dựng lại từ năm 1533) lại không phải là bia tiến sĩ thi cử thời Mạc mà là bia tiến sĩ 2 khoa thi năm 1502 (thời Lê Hiến Tông) và 1518 (thời Lê Chiêu Tông) của nhà Hậu Lê đối địch. Việc dựng bia các tiến sĩ đỗ thời Lê sơ được nhìn nhận trên 2 góc độ: nhà Mạc trân trọng nhân tài và đồng thời muốn tranh thủ sự hợp tác của các nho sĩ cũ của nhà Lê.
Các chùa thường được xây với quy mô không lớn nhưng kiến trúc khá hoàn chỉnh, gồm Tam quan - tiền đường – thiêu hương - thượng điện. Một số khác có thêm hậu đường – gác chuông – hành lang, phòng oản - cầu giếng. Chùa có xu thế du nhập cả đạo Lão.
Văn học
Văn bia có giá trị ngôn từ văn học khá cao. Các nhà nghiên cứu cho rằng nghệ thuật ngôn từ này làm cho văn bia nhà Mạc nói riêng và văn bia Việt Nam nói chung có vị trí xứng đáng trong kho tàng văn học Việt Nam.
Trong các bài ký, văn bia được viết theo lối biền ngẫu, ngôn từ có hàm xúc, bố cục chặt chẽ, đặc biệt là bài ký của các nhà khoa cử và nho sinh. Những bài ký nổi tiếng là bài của Nguyễn Bỉnh Khiêm trên Tam giáo tượng bi minh hay bài của Vũ Bang Kiệt trên Triệu hoàng thần từ bi....
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Văn bia thời Mạc** là hệ thống những bia đá được dựng và khắc chữ văn bản dưới triều đại này. Hệ thống văn bia thời Mạc không chỉ là những tư liệu lịch sử
**Giáo dục khoa cử thời Mạc** trong lịch sử Việt Nam phản ánh hệ thống trường học và chế độ khoa cử nước Đại Việt từ năm 1527 đến năm 1592 trong vùng nhà Mạc
**Thủ công nghiệp Đại Việt thời Mạc** chủ yếu là những ngành nghề gốm sứ, đúc tiền, chạm khắc đá và nghề dệt. Các ngành thủ công nghiệp được triều đình chú trọng phát triển,
Chân đèn trang trí họa tiết rồng thời Mạc **Nghệ thuật Đại Việt thời Mạc** phản ánh các thành tựu về nghệ thuật của nước Đại Việt dưới thời nhà Mạc từ năm 1527 đến
**Nông nghiệp Đại Việt thời Mạc** phản ánh tình hình ruộng đất và sản xuất nông nghiệp nước Đại Việt dưới quyền cai quản của nhà Mạc trong khoảng thời gian từ 1527 đến 1592.
**Thương mại Đại Việt thời Mạc** phản ánh những hoạt động nội thương và ngoại thương của nước Đại Việt từ năm 1527 đến năm 1592 trong vùng lãnh thổ do nhà Mạc quản lý.
**Bia Thiết Cảng** là một bia đá cổ nằm giữa cột cây số 27 - 28 Hà Nội - Vinh, bên trục đường Quốc lộ 1, đoạn thuộc địa phận xã Diễn An, huyện Diễn
**Mạc Hiến Tông** (chữ Hán: 莫憲宗 1517 – 1546) là vị hoàng đế thứ ba của nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam, ở ngôi từ năm 1540 đến 1546 và chỉ dùng một niên
**Nguyễn Bỉnh Khiêm** (chữ Hán: 阮秉謙; 13 tháng 5 năm 1491 – 28 tháng 11 năm 1585), tên huý là **Văn Đạt** (文達), tự là **Hanh Phủ** (亨甫), hiệu là **Bạch Vân am cư sĩ**
[[Bia tiến sĩ khoa thi nho học năm Nhâm Tuất (1443) niên hiệu Đại Bảo thứ 3, là bia tiến sĩ đầu tiên của Việt Nam.|phải]] **Bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long**, hay **bia
**Mạc Thái Tổ** (chữ Hán: 莫太祖 22 tháng 12, 1483 – 11 tháng 9, 1541), tên thật là **Mạc Đăng Dung** (莫登庸), là một nhà chính trị, vị hoàng đế sáng lập ra vương triều
**Hành chính Việt Nam thời Nam Bắc triều** phản ánh bộ máy chính quyền trung ương tới địa phương của hai triều đình Lê-Mạc từ năm 1527-1592 trong lịch sử Việt Nam. Bộ máy hai
**Ma Nhai kỷ công bi văn** là tấm văn bia khắc trực tiếp trên núi đá tại núi Thành Nam, xã Chi Khê, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An kỉ niệm chiến thằng của Thái
**Mạc Đôn Nhượng** (1540-1593) là hoàng tử và là tướng nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam. Ông tham gia cuộc chiến tranh Lê-Mạc cho tới khi kết thúc thời Nam Bắc triều. ## Thân
Thăng Long - Kẻ Chợ thời Mạc - Lê Trung hưng là công trình cuối cùng trong bộ sách Các vương triều trên đất Thăng Long. Dưới thời Mạc - Lê Trung hưng 1527 -
**Hành chính Việt Nam thời Lý** phản ánh bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương của nước Đại Việt thời nhà Lý (1009-1225) trong lịch sử Việt Nam. Từ thời nhà Đinh,
Xét từ khoa Tiến sĩ thời Lê Hồng Đức bắt đầu dựng bia ở Quốc tử giám, theo nếp người xưa, việc biên chép là để biết được truyền thống khoa cử. Xét những ghi
**Thời kỳ Bắc thuộc lần thứ tư** hay còn gọi là **thời Minh thuộc** trong lịch sử Việt Nam bắt đầu từ năm 1407 khi đế quốc Minh đánh bại nhà Hồ-Đại Ngu và chấm
Biến động biên giới Việt - Trung, 1428 - 1895. **Vấn đề biên giới Việt-Trung thời Lê trung hưng** phản ánh những hoạt động quân sự - ngoại giao giữa nhà Lê trung hưng ở
**Mạc Phúc Tư** (chữ Hán: 莫福滋; 1524 - 1593), thụy hiệu là **Phúc Triệu**, tước Ninh vương (寧王), là tướng nhà Mạc thời Nam Bắc triều trong lịch sử Việt Nam. Cùng với những thân
**Văn miếu Bắc Ninh** là một trong 6 văn miếu của Việt Nam. Tại đây thờ Khổng tử, và 12 bia "Kim bảng lưu phương" lưu danh 677 vị đại khoa quê hương Kinh Bắc
Một nông dân [[Ai Cập cổ đại|Ai Cập cổ đang cày ruộng bằng cày có bò kéo]] nhỏ|300x300px|[[Ai Cập cổ đại là một ví dụ điển hình của một nền văn hóa sơ khai được
Combo trị da khô,da xá viêm chân lông, mụn lưng hiệu quả-Bạn đang buồn thỉu buồn thiu vì da bị bong tróc, da khô sần sùi chả khác gì rắn cả hoặc viêm lỗ chân
Combo trị da khô,da xá viêm chân lông, mụn lưng hiệu quả-Bạn đang buồn thỉu buồn thiu vì da bị bong tróc, da khô sần sùi chả khác gì rắn cả hoặc viêm lỗ chân
**Văn học Đàng Ngoài thời Lê trung hưng** là một bộ phận của văn học Việt Nam, phản ánh các thành tựu về văn, thơ của nước Đại Việt dưới thời nhà Lê trung hưng
**Giang Văn Minh** (chữ Hán: 江文明, 1573 - 1638) tự **Quốc Hoa**, hiệu **Văn Chung**, là quan nhà Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam. Ông nổi tiếng với giai thoại sứ thần "Bất
Người mẫu trên sàn diễn thời trang trong một chương trình thời trang năm 2004. **Thời trang** là một sự thể hiện thẩm mỹ phổ biến tại một thời gian, địa điểm cụ thể, trong
[[Tập tin:America 1000 BCE.png|thumb|right|Lược đồ thể hiện các cộng đồng người ở châu Mỹ vào năm 1000 trước Công nguyên. ]] **Thời kỳ tiền Colombo** () bao hàm tất cả các giai đoạn lịch sử
Vùng núi Andes giữa [[Chile và Argentina]] Vào thời kỳ trước khi Christopher Columbus đến châu Mỹ, ở Nam Mỹ từng tồn tại nền văn minh cổ đại lâu đời của người thổ dân châu
**Nền văn minh Chavin** là nền văn minh thời tiền sử đã biến mất đặt tên theo Chavin de Huantar, địa chỉ khảo cổ học chính với các hiện vật tiêu biểu đã được tìm
**Giáp Hải** (1517 - 1586), sau đổi **Giáp Trừng**, là một nhà chính trị thời nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam. Ông giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình dưới thời Mạc
**Văn Vương** (trị vì 737 – 793) có tên là **Đại Khâm Mậu** (대흠무, 大祚榮, Dae Heum-mu), là vị vua thứ ba và có thời gian trị vì dài nhất của vương quốc Bột Hải.
**Cụm di tích Đình – Chùa – Bia Bà La Khê** là di tích văn hóa ở làng La Khê, Phường La Khê, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội. Cụm di tích này bao
**Kinh tế Việt Nam thời Nam Bắc triều** phản ánh những vấn đề liên quan tới hoạt động kinh tế trong thời Nam Bắc triều (1527-1592) trên lãnh thổ nước Đại Việt đương thời. Thời
**Nguyễn Văn Thực** (chữ Hán: 阮文實, có tài liệu ghi là **Nguyễn Danh Thực**, 1631 - 1693) đỗ Thám Hoa năm 1659 đời vua Lê Thần Tông. ## Tiểu sử **Nguyễn Danh Thực** sinh năm
nhỏ|phải|Một con rùa lớn, trong văn hóa, rùa biểu tượng cho vũ trụ, huyền cơ, sự trường thọ nhỏ|phải|Tượng rắn thần [[Naga, đây là hình mẫu mỹ thuật ở những nền văn hóa Ấn Độ
**Mạc Công Tài** (鄚公材 hay **Mạc Công Thôn**, ?–1833), là một viên quan triều Nguyễn, từng làm Quản thủ Hà Tiên. Mạc Công Tài là con người thiếp thứ 3 của Mạc Tử Hoàng, em
Ban nhạc rock người Anh The Beatles thường được coi là ban nhạc quan trọng và có ảnh hưởng nhất trong lịch sử âm nhạc đại chúng. Với đội hình bao gồm John Lennon, Paul
**Phạm Tử Nghi** (范子儀, 1509 -1551) là một võ tướng dưới triều đại nhà Mạc. Phạm Tử Nghi là con ông Phạm Hành (mất sớm) và bà Nguyễn Thị Bèo, (bà người huyện Nghi Dương,
**Sân vận động Luzhniki** (, ) là sân vận động quốc gia của Nga, nằm ở thủ đô của đất nước, Moskva. Tên đầy đủ của sân vận động là **Grand Sports Arena của Khu
**Văn minh Maya** là một nền văn minh Trung Bộ châu Mỹ của người Maya, nổi bật với hệ chữ tượng hình ký âm—hệ chữ viết tinh vi bậc nhất ở Châu Mỹ thời tiền
**Văn miếu Xích Đằng** hay còn gọi là **Văn miếu Hưng Yên** là một di tích quan trọng trong quần thể di tích Phố Hiến. Văn miếu Xích Đằng là văn miếu thuộc hàng tỉnh,
**Lê Quang Bí** (1506 - ?) là quan nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam và là nhà thơ Việt Nam. Ông người làng Mộ Trạch, huyện Đường An, nay là thôn Mộ Trạch, xã
**Mạc Cửu** (鄚玖), hay **Mạc Kính Cửu** (鄚敬玖): 1655 – 1735); là một thương gia người Hoa có công khai phá, hình thành vùng đất Hà Tiên (Kiên Giang) vào khoảng đầu thế kỷ XVII
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên có ít nhất mười nhà máy bia cỡ lớn và nhiều xưởng bia cỡ nhỏ cung cấp nhiều sản phẩm bia khác nhau. Thương hiệu hàng đầu
**Mạc Chính Trung** (chữ Hán: 莫正中; ?-?) là hoàng tử nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam. Ông tham gia tranh chấp ngôi báu nhà Mạc giữa thời Nam-Bắc triều và cuối cùng thất bại.
nhỏ|phải|Phơi nắng trong công viên trong bộ bikini nhỏ|phải|Một phụ nữ mặc bikini tắm nắng **Áo tắm trong văn hóa đại chúng** (_Bikini in popular culture_) đề cập đến hình ảnh của Bikini trong văn
Lễ giỗ lần thứ 259 năm của Bà Mạc Mi Cô diễn ra trong 03 ngày, từ ngày 22 đến ngày 24 tháng 10 năm 2022 (nhằm ngày 27, 28, 29 tháng 9 năm Nhâm
**Hình tượng con ngựa** hiện diện từ sớm trong văn hóa Đông-Tây, con ngựa là một trong những loài vật được con người thuần hóa và sử dụng trong đời sống hàng ngày và loài
nhỏ|phải|Một lễ hội bia ở Kentucky nhỏ|phải|Lễ hội bia ở Anh **Lễ hội bia** (_Beer festival_) là một sự kiện, lễ hội mà người ta bày bán tập trung nhiều loại bia để du khách,