Tiếng Rwanda hay tiếng Kinyarwanda (, , ở Uganda được gọi là Fumbira), là ngôn ngữ chính thức của Rwanda, thuộc nhóm Rwanda-Rundi, được nói bởi hơn 11 triệu người tại Rwanda, đông Cộng hòa Dân chủ Congo và những vùng lân cận thuộc Uganda (tiếng Rundi gần gũi là ngôn ngữ chính thức của nước láng giềng Burundi.)
Đây là một trong bốn ngôn ngữ chính thức của Rwanda (cùng với tiếng Anh, tiếng Pháp, và tiếng Swahili), và là ngôn ngữ của gần như toàn bộ người dân bản xứ. Điều này trái với nhiều nước châu Phi khác, những nơi mà đường biên giới được vẽ ra bởi thực dân, không tương đồng với biên giới dân tộc hay vương quốc thời tiền thuộc địa.
Ngữ âm
Phụ âm
Nguyên âm
Cả năm nguyên âm đều có dạng ngắn và dài.
Thanh điệu
Tiếng Rwanda là một ngôn ngữ thanh điệu. Như nhiều ngôn ngữ Bantu khác, tiếng Rwanda phân biệt giữa thanh cao và thấp (thanh thấp có thể xem như không có).
Ngữ pháp
Danh từ
Tiếng Rwanda có 16 lớp danh từ. Bảng dưới là các lớp từ và cách chúng được cặp theo đôi.
Động từ
Tất cả động từ ở dạng vô định bắt đầu bằng ku- (hay kw- trước nguyên âm, gu- trước phụ âm vô thanh theo luật Dahl). Khi chia động từ, tiền tố vô định (ku-, kw-, gu-) được thay thế bởi tiền tố tương ứng với chủ từ trong câu. Sau đó phụ tố chỉ thì có thể được lồng vào.
Các tiền tố tương ứng với chủ từ là như sau:
- 'Tôi' = n-
- 'bạn' = u-
- 'anh ấy/cô ấy' = y-/a- (tức tiền tố lớp I số ít)
- 'chúng tôi' = tu-
- 'các bạn' = mu-
- 'họ' = ba- (tiền tố lớp I số nhiều)
Các phụ tố chỉ thì như sau:
- Hiện tại: - (không phụ tố)
- Hiện tại tiếp diễn: -ra- (chuyển thành -da- khi đứng sau n)
- Tương lai: -za-
- Tiến hành tiếp diễn (tức 'vẫn đang'): -racya-
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Tiếng Rwanda** hay **tiếng Kinyarwanda** (, , ở Uganda được gọi là **Fumbira**), là ngôn ngữ chính thức của Rwanda, thuộc nhóm Rwanda-Rundi, được nói bởi hơn 11 triệu người tại Rwanda, đông Cộng hòa
**Rwanda**, quốc hiệu là **Cộng hòa Rwanda** (tiếng Pháp: _République Rwandaise_; tiếng Anh: _Republic of Rwanda_; tiếng Rwanda: _Repubulika y'u Rwanda_), là một quốc gia nội lục tại Vùng hồ lớn trung đông Phi. Rwanda
**_Hotel Rwanda** (Tạm dịch: Khách sạn Rwanda)_ là một bộ phim thuộc thể loại chính kịch năm 2004 của đạo diễn Terry George. Phim được chuyển thể từ kịch bản bởi George và Keir Pearson,
**Vườn quốc gia Núi lửa Rwanda** (tiếng Pháp: _Parc National des Volcans_) nằm ở Tây bắc đất nước Rwanda, gần với Vườn quốc gia Virunga (Cộng hòa Dân chủ Congo) và Vườn quốc gia Gorilla
**Tiếng Swahili** (tiếng Swahili: __) là một ngôn ngữ Bantu được nói bởi các dân tộc sinh sống ở khu vực trải dài dọc bờ biển Ấn Độ Dương từ phía bắc Kenya tới miền
**Tiếng Pháp** (, IPA: hoặc , IPA: ) là một ngôn ngữ Rôman (thuộc hệ Ấn-Âu). Giống như tiếng Ý, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, România, Catalonia hay một số khác, nó xuất phát
[[Tập tin:English language distribution.svg|nhỏ|upright=2| Các quốc gia trong đó tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức (de facto hoặc de jure). ]] Khoảng 330 đến 360 triệu người nói tiếng Anh là ngôn ngữ đầu
[[Tập tin:Detailed SVG map of the Anglophone world.svg|nhỏ|upright=2| Các quốc gia trong đó tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức (de facto hoặc de jure). ]] nhỏ|upright=2| Tất cả các khu vực trên thế giới
sinh ngày 20 tháng 2 năm 1980 tại tỉnh Kagawa, là một diễn viên lồng tiếng Nhật Bản và thuộc Intention. ## Anime và Tokusatsu **ANIME** **THEATER ANIMATION** **WEB ANIMATION** **TOKUSATSU** ## Drama CD *
**Sân vận động Amahoro** (; ; tiếng Rwanda nghĩa là "Sân vận động Hòa bình"), tên chính thức là **Sân vận động Quốc gia Amahoro**, Việc xây dựng bắt đầu vào tháng 3 năm 1984,
**Tiếng Kirundi**, cũng được gọi là **Rundi**, là một ngôn ngữ Bantu được nói bởi khoảng chín triệu người tại Burundi, những vùng lân cận tại Tanzania và Cộng hòa Dân chủ Congo, và Uganda.
**** (tiếng Anh: _International Criminal Tribunal for Rwanda_) là một tòa án quốc tế được thành lập vào tháng 11 năm 1994 bởi Nghị quyết 955 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc có
phải|nhỏ|Cộng hòa dân chủ Congo **Cộng hòa Dân chủ Congo** (tiếng Pháp: _République Démocratique du Congo_) là một quốc gia ở Trung Châu Phi. Cộng hòa Dân chủ Congo còn được gọi là **Congo-Leopoldville**, hay
**Kigali** () là thủ đô và thành phố lớn nhất của Rwanda. Nó tọa lạc gần điểm trung tâm địa lý của đất nước. Thành phố đã là trung tâm kinh tế, văn hóa, và
**Louise Mushikiwabo** (sinh ngày 22 tháng 05 năm 1961), là Tổng thư ký thứ tư và hiện tại của tổ chức internationale de la Francophonie. Trước đây bà từng là Bộ trưởng Bộ Ngoại giao
**Judith Kanakuze** (19 tháng 9 năm 1959 – 7 tháng 2 năm 2010) là một chính trị gia Rwanda và nhà hoạt động vì quyền phụ nữ nổi tiếng với việc thông qua luật chống
**Dian Fossey** (; 16 tháng 1 năm 1932 – 27 tháng 12 năm 1985) là một nhà linh trưởng học, nhà bảo tồn động vật người Mỹ được biết đến qua việc đã thực hiện
**Hutu** còn được gọi là **người Abahutu** là một nhóm sắc tộc hoặc nhóm xã hội vùng Baltu có nguồn gốc từ khu vực Hồ Lớn châu Phi của Châu Phi, một khu vực hiện
nhỏ|phải|Trẻ em người Hutu **Người Hutu** còn được gọi là **người Abahutu** là một nhóm sắc tộc hoặc nhóm xã hội vùng Baltu có nguồn gốc từ khu vực Hồ Lớn châu Phi của Châu
**Agedit Kanziga Habyarimana** (_nhũ_ danh Kanziga) (sinh năm 1942 tại Karago, quận Gisenyi, tỉnh miền Tây, Rwanda) là góa phụ của cựu Tổng thống Rwanda Juvénal Habyarimana và cựu Đệ nhất phu nhân Rwanda từ
**Burundi** ( hoặc ), tên chính thức **Cộng hòa Burundi** (, hoặc ) là một quốc gia ở phía đông châu Phi. ## Lịch sử Vào thế kỷ XV, những người du mục Tutsi (còn
**Uganda**, tên gọi chính thức là **Cộng hòa Uganda** (, ), là một quốc gia không giáp biển, nằm hoàn toàn trong lục địa châu Phi. Giáp Kenya về phía Đông, phía Tây giáp với
thumb|Phân bố của các tộc người Pygmy theo [[Cavalli-Sforza. Nhóm Twa miền Nam nằm ngoài bản đồ.]] Người Pygmy của miền nhiệt đới châu Phi là những tộc "người rừng" mà đang, hay cho đến
**Marie-Christine Gasingirwa** là Tổng giám đốc Khoa học, Công nghệ và Nghiên cứu Bộ Giáo dục Rwanda. ## Giáo dục Gasingirwa có bằng cử nhân về Động vật học và Hóa sinh, tiếp theo là
**Pauline Nyiramasuhuko** (sinh 1946) là một chính trị gia Rwanda, Bộ trưởng phúc lợi gia đình và các tiến bộ của phụ nữ. Bà bị buộc tội kích động có quân đội và dân quân
thumb|Hồ Kivu **Hồ Kivu** là một trong các Hồ Lớn châu Phi. Hồ nằm trên biên giới giữa Cộng hòa Dân chủ Congo và Rwanda, và nằm tại đới tách giãn Albertine, nhánh phía tây
**Zura Karuhimbi** (1925 – 17 tháng 12 năm 2018) là một phụ nữ Rwanda đã cứu hơn 100 người tránh khỏi cuộc sát hại của dân quân Hutu trong cuộc diệt chủng năm 1994 ở
**Joaquin Rafael Phoenix** (; nhũ danh **Botttom**; sinh 28 tháng 10 năm 1974) là một diễn viên, nhà sản xuất, và nhà hoạt động vì quyền động vật người Mỹ. Anh thường vào vai những
**Tòa án Hình sự Quốc tế** là một tổ chức, tòa án quốc tế có trụ sở tại Den Haag, Hà Lan và là tòa án quốc tế thường trực đầu tiên và duy nhất
**Cộng đồng Đông Phi** (tiếng Anh: _East African Community_, viết tắt: **EAC**) là một tổ chức liên chính phủ của 6 nước Đông Phi là Burundi, Kenya, Rwanda, Tanzania, Uganda và Nam Sudan. EAC vốn
**Linh dương sừng móc** hay còn gọi là **Linh dương Topi** (Danh pháp khoa học: _Damaliscus korrigum jimela_, Matschie, 1892) là một phân loài linh dương sừng bẻ hay linh dương sừng ngoặt của loài
**Hà Lan** ( ) là một quốc gia tại Tây Âu. Đây là quốc gia cấu thành chủ yếu của Vương quốc Hà Lan, và còn bao gồm ba lãnh thổ đảo tại Caribe (Bonaire,
**Cộng hòa Thống nhất Tanzania** (phiên âm Tiếng Việt: **Tan-za-ni-a**; tiếng Swahili: _Jamhuri ya Muungano wa Tanzania_) là một đất nước ở bờ biển phía đông châu Phi. Phía bắc giáp Kenya, hồ Victoria và
**Zimbabwe** (tên chính thức là: **Cộng hòa Zimbabwe**, trước đây từng được gọi là **Nam Rhodesia**, **Cộng hòa Rhodesia** và sau đó là **Zimbabwe Rhodesia**) là một quốc gia không giáp biển nằm ở phía
**Trâu rừng châu Phi** (tên tiếng Anh: **African buffalo** hoặc **Cape buffalo** (trâu Cape), danh pháp hai phần: _Syncerus caffer_) là một loài lớn thuộc họ Trâu bò ở châu Phi. Loài trâu này không
**Kenya**, quốc hiệu là **Cộng hòa Kenya**, là một quốc gia ở Đông Phi. Với dân số ước tính là 52,4 triệu người tính đến giữa năm 2024, Kenya là quốc gia đông dân thứ
**Susan Alexandra Weaver** (sinh ngày 8 tháng 10 năm 1949), thường được biết đến với nghệ danh **Sigourney Weaver**, là một nữ diễn viên người Mỹ. Ra mắt lần đầu tiên với một vai diễn
**Nội chiến Cộng hòa Trung Phi** là một cuộc xung đột đang diễn ra tại Cộng hòa Trung Phi giữa chính phủ, phiến quân của liên minh _Séléka_ cũ, dân quân chống balaka và lực
**_Colobus guereza_** là một loài động vật có vú trong họ Cercopithecidae, bộ Linh trưởng, là một Khỉ Colobus đen trắng. Loài này được Rüppell mô tả năm 1835. Đây là loài bản địa phần
[[Tập_tin:Parties_to_the_Geneva_Conventions.svg|thế=A political map of the world|nhỏ|Quốc gia thành viên các Công ước Genève và các Nghị định thư ]] **Các Công ước Genève** là bốn công ước và ba nghị định thư luật nhân đạo
**Cộng hòa Congo**, cũng được gọi là **Congo-Brazzaville** hay đơn giản là **Congo**, là một quốc gia có chủ quyền nằm ở Trung Phi. Congo giáp với năm quốc gia: Gabon và Đại Tây Dương
**Vượn thỏ Senegal** (_Galago senegalensis_) là một loài linh trưởng nhỏ trong họ Galagidae. Loài này sinh sống ở châu Phi phía nam sa mạc Sahara và các đảo gần đó bao gồm Zanzibar. Chúng
**Hiệp ước Cấm thử nghiệm Hạt nhân Toàn diện**, viết tắt tiếng Anh: CTBT (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty) là một hiệp ước đa phương ngăn cấm tất cả các vụ nổ hạt nhân cho cả mục
**FIFA Series 2024** là lần tổ chức đầu tiên của FIFA Series, một giải đấu bóng đá giao hữu của FIFA giữa các đội tuyển quốc gia đến từ các liên đoàn châu lục khác
nhỏ|Nạn nhân [[Nạn diệt chủng Rwanda|diệt chủng Rwanda]] **Diệt chủng** (tiếng Anh: _Genocide_) là sự tiêu diệt một phần, hoặc toàn bộ một cộng đồng con người. Raphael Lemkin lần đầu tiên sử dụng thuật
**Alice Rwema**, là một luật sư và công chức ở Rwanda, kể từ tháng 8 năm 2014, đã giữ chức Phó chủ tịch của hội đồng quản trị tại Rwanda Energy Group (REG), một công
**Francine Tumushime**, là một chính trị gia Rwanda, từng giữ chức bộ trưởng nội các của Đất và Lâm nghiệp (Minilaf), kể từ ngày 31 tháng 8 năm 2017. Danh dự Francine TUMUSHIME được bổ
Bản đồ khí hậu đơn giản hoá của châu Phi: Hạ Saharan gồm vùng [[Sahel và Sừng châu Phi khô cằn ở phía bắc (màu vàng), các savanna nhiệt đới (lục sáng) và các rừng
**François Maurice Adrien Marie Mitterrand** (Phát âm tiếng Việt như là phờ-răng-xoa mít-tờ-răng; sinh ngày 16 tháng 10 năm 1916 – mất ngày 8 tháng 1 năm 1996) là Tổng thống Pháp và Đồng hoàng
**Sông Nin** hoặc **Nile** (tiếng Ả Rập: النيل, _an-nīl_, tiếng Ai Cập cổ đại: iteru hay Ḥ'pī - có nghĩa là sông lớn), là dòng sông thuộc châu Phi, là sông chính của khu vực