✨Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang
Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang (8 tháng 1 năm 1931 – 5 tháng 10 năm 2017) là một giám mục của Giáo hội Công giáo Rôma tại Việt Nam. Ông nguyên là Giám mục chính tòa Giáo phận Thái Bình, đảm nhận chức vụ này trong gần 20 năm, từ năm 1990 đến năm 2009. Khẩu hiệu giám mục của ông là "Chân lý trong tình thương".
Ngoài việc quan tâm đến đời sống tôn giáo, giám mục Sang còn viết, xuất bản nhiều đầu sách khác nhau về văn thơ với bút danh Bạch Lạp, giám mục Nguyễn Văn Sang được bổ nhiệm làm Giám mục chính tòa Giáo phận Thái Bình vào cuối năm 1990. Giám mục Sang có cách tiếp cận và đề nghị khéo léo với các cấp chính quyền để đề nghị các nhu cầu của Giáo phận. Ngoài công tác mục vụ, ông cũng thường làm các công tác từ thiện. Ông giữ chức vụ Giám mục Thái Bình đến khi nghỉ hưu năm 2009.
Tại Hội đồng Giám mục Việt Nam, Nguyễn Văn Sang từng giữ nhiều chức vụ quan trọng khác nhau: Tổng Thư ký (1983 – 1989), Phó Chủ tịch (1989 – 1995), Chủ tịch Ủy ban Giáo dân (1995 – 2004).
Năm 2004, Chủ tịch nước trao tặng Giám mục Nguyễn Văn Sang Huân chương Đại đoàn kết dân tộc. Nguyễn Văn Sang sinh tại giáo xứ Lại Yên, thuộc huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc xã Lại Yên, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội), thuộc Tổng giáo phận Hà Nội. Cậu bé Nguyễn Văn Sang được cho học tại trường nhà xứ Hà Nội Gendreau và được linh mục giám đốc là linh mục Hạnh tuyển làm giúp lễ, chính vì thế, ước muốn tu tập của cậu nảy sinh. Thời gian học Đại chủng viện, thực tế chỉ có duy nhất chủng sinh Nguyễn Văn Sang được 6 giáo sư giảng dạy, vì chủng viện chỉ có một mình ông là Chủng sinh. Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Hà Nội, ông được tấn phong Giám mục ngày 22 tháng 4 cùng năm do Hồng y Giuse Maria Trịnh Văn Căn chủ phong, phụ phong có Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh Phaolô Nguyễn Văn Bình và Giám mục Giáo phận Hải Phòng Giuse Maria Nguyễn Tùng Cương.
Ngày 25 tháng 4 năm 1981, Hồng y Giuse Trịnh Văn Căn đặt Tân giám mục phụ tá Nguyễn Văn Sang làm Tổng đại diện giáo phận Hà Nội, theo Giáo luật. Ngày 1 tháng 5, tân giám mục được chọn giữ chức vụ Giám đốc Đại chủng viện Hà Nội.
Từ năm 1983 đến năm 1989, Nguyễn Văn Sang đảm trách vai trò Tổng thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam và giữ chức vụ này trong hai nhiệm kỳ liên tiếp. Năm 1985, ông tham dự Diễn đàn quốc tế về Hoà bình tổ chức tại Mascơva, do Giáo hội Chính Thống tổ chức. Một năm sau đó, giám mục Sang tham dự cuộc họp C.I.D.S.E. ở Bruxelles (Bỉ). Và cũng chính tại nơi này vào năm 1987, ông tham dự Hội nghị Hoà bình. Ngày 3 tháng 12 cùng năm, Tòa Thánh bổ nhiệm giám mục này làm Giám mục chính tòa Giáo phận Thái Bình.
Giám mục Nguyễn Văn Sang khắc khoải nhắc về thời gian đầu nhận giáo phận, ông đã quỳ xuống bến phà Tân Đệ và hôn mặt đất nơi này, sau đó vào nhà thờ Chính toà Thái Bình. Ông đánh giá giáo dân nơi đây rất sốt sắng nhưng bảo thủ, vì ảnh hưởng bởi sự giáo dục của các linh mục Dòng Đa Minh. Giám mục Sang nhắc nhớ lại cái nhìn không thiện cảm đối với tân giám mục của một số người, trong đó các cả linh mục, cả những tiếng nói hoài nghi về khả năng quản lý giáo phận của vị tân chức. Trước việc bổ nhiệm này, phía chính quyền địa phương có thành kiến với giám mục Sang, đánh giá rằng vị giám mục đang có vị trí cao trong Hội đồng giám mục, công tác tại Thủ đô được bổ nhiệm đến Thái Bình, có thể là nội gián của Vatican. Vì thế, trong suốt 2 năm, giám mục Sang không thể xin được Hộ khẩu, các chuyến công tác ngoại quốc đều không được cấp phép. Ngoài ra, chính quyền địa phương từng gửi thư tố cáo giám mục Nguyễn Văn Sang 10 tội trạng khác nhau. Nói về vấn đền tự do tôn giáo ở Việt Nam, trong một cuộc phỏng vấn năm 2000 với phóng viên của CNS Hoa Kỳ, trong dịp Tổng thống Bill Clinton sang thăm Việt Nam giám mục Nguyễn Văn Sang cho biết ông quan niệm dù bất kỳ quốc gia nào, có tôn giáo như Ý, Afghanistan đều không bao giờ có tự do tín ngưỡng, tự do tôn giáo hoàn toàn, tuyệt đối. Làm rõ hơn về nhận định này, giám mục Sang đánh giá đó là vấn đề của mỗi quốc gia, hệ thống chính trị khác nhau và vấn đề tự do tôn giáo ở Việt Nam hiện tiến triển rất nhiều. Việc này cũng được nhắc đến trong bài viết "Những tiếng nói thiện chí của các tổ chức, cá nhân ở nước ngoài và trong nước về tự do tôn giáo ở Việt Nam" đăng trên trang web của Ban Tôn giáo Chính phủ Việt Nam. Để hàn gắn và hòa giải những mâu thuẫn trong quá khứ, Giám mục Nguyễn Văn Sang có những hành động thực tế. Năm 2000, tại nhà thờ Cao Mại, cơ sở tôn giáo từng bị đốt năm 1950 vì những khác biệt lương giáo. Cử hành lễ tại đây, đến nghi thức chúc bình an, giám mục Nguyễn Văn Sang mời gọi mọi người bắt tay và ôm hôn nhau. Chính giám mục Sang, nơi cung thánh nhà thờ này, đã ôm hôn một vị Hòa thượng, ông Bí thư và ông Chủ tịch. Ông giải thích việc làm trên là biểu lộ của sự tha thứ và hòa hợp.
Trong vai trò Chủ tịch Ủy ban Giáo dân trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam, giám mục Nguyễn Văn Sang nhiều lần dẫn đầu các phái đoàn các giáo dân trẻ tuổi tham gia Đại hội Giới trẻ Công giáo Thế giới như tổ chức tại Pháp, Ý, Canada,... và tổ chức thành công nhiều cuộc hội thảo khoa học về chủ đề "Hội nhập văn hoá" như Văn hoá Công giáo Việt Nam (năm 2000); Sống đạo theo cung cách Việt Nam (năm 2003).
Giám mục Nguyễn Văn Sang có cách hành xử khôn léo với chính quyền các cấp, ông thường nhiều lần đến thăm, chúc Tết các cơ quan trung ương và khéo léo đề nghị những vấn đề liên quan đến ích lợi của giáo phận. Trong sự kiện tranh chấp đất đai tại Hà Nội năm 2008 tại Tòa Khâm sứ cũ 42 Nhà Chung và 178 Nguyễn Lương Bằng, Giám mục Nguyễn Văn Sang âm thầm thương thuyết với chính quyền, dàn xếp giữa Tòa Giám mục lẫn Dòng Chúa Cứu Thế Hà Nội nhưng sự việc lại bất thành.
Giám mục Sang cũng rất kĩ tính trong việc chọn giám mục kế vị mình: khi nhận được tin Bộ Truyền giáo đề nghị một nhân sự ở phía Nam ra tiếp quản giáo phận, Giám mục Sang tỏ vẻ không đồng tình vì cho rằng phía Bắc, Giáo hội cũng có nhiều người tài.
Nghỉ hưu và qua đời
Ngày 6 tháng 7 năm 2009, hồng y Ivan Dias và giám mục Robert Sarah gửi thư đến Giám mục Nguyễn Văn Sang, công bố việc sẽ công bố tin bổ nhiệm Tân giám mục chính tòa Thái Bình là Giám mục Phêrô Nguyễn Văn Đệ sau đó vào ngày 25 cùng tháng. Đúng như thông báo trước đó, ngày 25 tháng 7 năm 2009, Tòa Thánh chính thức loan báo giáo hoàng đã chấp thuận đơn từ nhiệm Giám mục chính tòa Thái Bình của Giám mục Nguyễn Văn Sang, bổ nhiệm giám mục phụ tá Giáo phận Bùi Chu Nguyễn Văn Đệ kế vị. Cùng trong bản tin này, Giáo hội Việt Nam còn có nhiều tin bổ nhiệm khác như: giáo hoàng chấp thuận đơn xin hồi hưu của giám mục chính tòa Giáo phận Phan Thiết Phaolô Nguyễn Thanh Hoan, đồng thời bổ nhiệm Giám mục Giuse Vũ Duy Thống kế nhiệm, bổ nhiệm Giám mục chính tòa Giáo phận Phát Diệm Giuse Nguyễn Năng và giám mục phụ tá Giáo phận Xuân Lộc Tôma Vũ Đình Hiệu. Sau khi Nguyễn Văn Sang về hưu, có cán bộ mong muốn mời Giám mục Sang sau khi nghỉ hưu sẽ tham gia Mặt trận Tổ Quốc hay Quốc hội nhưng Giám mục Sang từ chối.
Giám mục Nguyễn Văn Sang qua đời vào khoảng 19 giờ ngày 5 tháng 10 năm 2017.
Văn học
Giám mục Nguyễn Văn Sang viết nhiều sách, với gần 100 đầu sách, trong đó có nhiều cuốn được xuất bản: Bước đường hành hương (3 tập, Nhà xuất bản Hà Nội), Hành hương và Thăm viếng (2 tập, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn), Đối thoại Tôn giáo (3 tập, Nhà xuất bản Tôn giáo), Đời dâng hiến (Nhà xuất bản Tôn giáo),...
Nhận định
Trong lễ an táng Giám mục Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang, giám mục Giuse Vũ Văn Thiên có lời nhận định:
Tông truyền
Giám mục Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang được tấn phong giám mục năm 1981, thời Giáo hoàng Gioan Phaolô II, bởi:
- Giám mục Chủ phong: Hồng y Giuse Maria Trịnh Văn Căn, Tổng giám mục đô thành Tổng giáo phận Hà Nội.
- Hai giám mục Phụ phong: Phaolô Nguyễn Văn Bình, Tổng giám mục đô thành Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh và giám mục Giuse Maria Nguyễn Tùng Cương, giám mục chính tòa Giáo phận Hải Phòng.
Giám mục Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang là Giám mục Phụ phong cho các giám mục:
- Năm 1991, giám mục Giuse Nguyễn Phụng Hiểu, hiện đang là cố giám mục chính tòa Giáo phận Hưng Hóa.
- Năm 1999, giám mục Giuse Trần Xuân Tiếu, hiện đang là nguyên giám mục chính tòa Giáo phận Long Xuyên.
- Năm 1999, giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt, hiện đang là nguyên Tổng giám mục đô thành Tổng giáo phận Hà Nội.
- Năm 2001, giám mục Giuse Hoàng Văn Tiệm, hiện đang là cố giám mục chính tòa Giáo phận Bùi Chu.
- Năm 2003, giám mục Giuse Vũ Văn Thiên, hiện đang là Tổng giám mục đô thành Tổng giáo phận Hà Nội.
Dưới đây là sơ đồ tính Tông truyền từ giám mục Việt Nam đầu tiên được giám mục ngoại quốc chủ phong cho đến đời Giám mục Nguyễn Văn Sang.