✨Lâm Duy Hiệp

Lâm Duy Hiệp (林維浹, 1806-1863), có sách ghi là Lâm Duy Thiếp (林維浹), bổn danh Lâm Duy Nghĩa (林維義), tự Chính Lộ (正路), hiệu Thất Trai (質齋); là đại thần triều Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. Ông được biết đến là sứ thần cùng với ông Phan Thanh Giản vào Gia Định để hòa giải với thực dân Pháp. Kết quả là Hòa ước Nhâm Tuất ra đời, bị nhiều sĩ dân ở đất nước ông (nhất là ở Nam Kỳ) phê phán vì bất bình đẳng.

Tiểu sử

Lâm Duy Thiếp trước gọi là Lâm Duy Nghĩa, sinh tại thôn An Nhơn, huyện Tuy Viễn, tỉnh Bình Định (nay là huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định). Tổ tiên của ông là người gốc Hoa, tránh giặc Mãn Châu mà chạy xuống nước Nam, đời đời định cư ở tỉnh Bình Định. Thuở nhỏ, ông có tiếng là thông minh, nhanh nhẹn. Năm 1828 đời Minh Mạng, ông thi đỗ cử nhân, được bổ làm tri huyện, rồi tri phủ, có tiếng là chính trị giỏi.

Năm thứ 18 Minh Mạng (1837), được thăng thị độc học sĩ sung tham biện việc Nội các, rồi cất lên làm thị lang vẫn sung tham biện việc Nội các. Tháng 7 năm đó được cử vào coi trường thi Hương ở Nghệ An. Khoa ấy chỉ lấy đỗ 5 người, mà bộ Lễ xét duyệt lại lấy thêm 15 người, nên ông cùng với quan coi thi khác là Võ Đức Khuê đều bị giáng một cấp.

Năm 1841, vua Thiệu Trị kế ngôi, xét ông là người vâng chỉ tính đường, làm việc siêng năng nhanh chóng, nên gia hàm Tham tri, chuẩn cho ăn lương tòng nhị phẩm. :Đó là 4 việc lớn trong đạo làm vua, ta từ ban mai đến xế rồi tới đêm, siêng năm lo sợ, cũng chỉ có 4 việc ấy mà thôi.

Năm 1846, thăng ông làm thự thượng thư bộ Công, chưa bao lâu thì đổi sang bộ Lễ, kiêm quản cả thị vệ.

Tháng 9 năm 1847, vua Thiệu Trị bệnh nặng, đòi Lâm Duy Thiếp cùng bọn Trương Đăng Quế, Võ Văn Giải, Nguyễn Tri Phương vào hầu, di chiếu nhường ngôi cho hoàng tử thứ 2 là Phước Tuy công, sung các ông này đều làm Phụ chính đại thần. Cả bốn ông đều khóc lạy lãnh mạng. Phước Tuy công lên kế ngôi, là vua Tự Đức, lại thăng ông làm Hiệp tá đại học sĩ. Lúc đó, gặp người nước Thanh tên là Lý Thái đến Huế buôn bán, ông xin phái nhân viên đưa của công sang Quảng Đông đổi chác, bị đình thần tham hặc đòi cách chức. Việc tâu lên, nhà vua chỉ cho giáng chức, bãi việc quản lĩnh, chỉ chuyên làm việc ở bộ Lễ. Bấy giờ kinh kỳ ít mưa, Thiếp cùng đình thần dâng sớ xin nhận tội.. Đó là bản Hòa ước Nhâm Tuất. Do vậy, ông và chánh sứ Phan Thanh Giản đều bị vua Tự Đức khiển trách nặng nề, bị sĩ dân Việt Nam (nhất là ở Nam Kỳ) oán thán (Phan, Lâm mãi quốc, triều đình khi dân). Liền sau đó, ông bị đổi làm tuần phủ ở Thuận Khánh, Phan Thanh Giản bị đổi làm tổng đốc Vĩnh Long để tìm cách chuộc lại lỗi lầm này.

Năm 1863, Lâm Duy Thiếp bệnh chết, thọ được 57 tuổi. Vua nghĩ là bậc cựu thần, cấp thêm cho vóc lụa tiền nong để chôn cất. Đến năm 1867, nhân việc Phan Thanh Giản một tay dâng cả ba tỉnh Long, An, Hà cho người Tây, triều đình lại hặc tội, ông bị liên đới, bị truy đoạt cả phẩm hàm. Mãi đến khi vua Đồng Khánh kế ngôi (1885), nhờ đại thần Nguyễn Hữu Độ đứng ra tâu, ông mới được khai phục làm thị lang bộ Binh. Ông có con trai tên là Duy Chạm lấy công chúa (không rõ là vị công chúa nào),, cháu là Duy Điện, được ấm hàm Cẩm y hiệu úy.