Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde (4 tháng 12 năm 1892 – 20 tháng 11 năm 1975), thường được gọi là Francisco Franco , phiên âm tiếng Việt là Phơ-ran-xít-cô Phơ-ran-cô) hay Francisco Franco y Bahamonde là một nhà hoạt động chính trị, quân sự và nhà lãnh đạo tối cao của Tây Ban Nha từ năm 1936 đến 1975.
Giai đoạn nắm quyền của ông được xem là một trong những giai đoạn chia rẽ nhất trong lịch sử Tây Ban Nha thời hiện đại. Những người cánh tả coi Franco là một nhà độc tài, trong khi những người ủng hộ Franco ca tụng công lao to lớn của ông trong việc giữ Tây Ban Nha trung lập trong thế chiến thứ 2, loại bỏ ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản ở trong nước, duy trì các giá trị truyền thống của quốc gia cũng như xây dựng và phát triển Tây Ban Nha trở thành một cường quốc về kinh tế ở châu Âu.
Trước khi trở thành Quốc trưởng
Thời trẻ, Franco là một chàng trai tràn đầy lý tưởng. Ông đã tình nguyện đi chiến đấu từ năm 18 tuổi. Trên con đường binh nghiệp, ông - một người ranh mãnh có vẻ ngoài vô cùng điềm đạm - thăng tiến rất nhanh. Từ năm 1923 đến năm 1927, ông là người chỉ huy đạo quân lê dương tại xứ Maroc. Năm 33 tuổi, trong tay ông nắm gần như tất cả mọi quyền hành về quân sự. Năm 1933, ông trở thành Tổng tham mưu trưởng quân đội Tây Ban Nha. Sau chiến thắng của Mặt trận nhân dân, Franco rời bỏ chức này, và tiến hành đảo chính năm 1936. Ông đã thực hiện nội chiến chống những người cộng hoà.
Thủ lĩnh tối cao
Đối nội
Vào năm 1939, Franco lên làm quốc trưởng Tây Ban Nha và là tổng tư lệnh quân đội của nước này, được gọi là "lãnh tụ tối cao" (Caudilo, đọc là Cao-đi-lô).
Là một nhà độc tài, Franco đã thành lập một quốc gia dựa trên những thế lực của quân đội, Giáo hội và địa chủ. Nhà nước này kết hợp chủ nghĩa nghiệp đoàn và chủ nghĩa dân tộc đầu thế kỷ XX và tập trung vào các giá trị truyền thống. Từ năm 1947, ông khôi phục chế độ quân chủ, trở thành nhiếp chính vương trên thực tế của Tây Ban Nha. Năm 1969, tướng Franco chọn Juan Carlos làm người nối ngôi. Sau khi ông qua đời năm 1975, Juan Carlos I lên ngôi vua Tây Ban Nha.
Theo ước tính, khoảng từ 500.000 đến 1.000.000 người đã bị sát hại dưới chế độ Franco. Chế độ của ông còn hạ sát nhiều nghệ sĩ, trí thức và nhà chính trị người Tây Ban Nha, hoặc đày ải họ ở những nơi xa. Phần lớn trong số họ đến từ xứ Catalonia.
Đối ngoại
Franco đã ký kết hiệp ước chống lại tổ chức Đệ Tam Quốc tế của những người cộng sản vào năm 1939.
Mặc dù trong Chiến tranh thế giới lần thứ hai (1939 - 1945), ông tuyên bố Tây Ban Nha là nước trung lập, nhưng quốc gia này lại phái một sư đoàn tham gia cùng quân đội Đức Quốc xã tấn công vào lãnh thổ Liên bang Xô viết vào năm 1941.
Năm 1956, nền thống trị của Tây Ban Nha tại Morocco (Bắc Phi) đã kết thúc. Đến năm 1968, đến lượt Guinea thuộc Tây Ban Nha tuyên bố độc lập, trở thành một quốc gia mới với tên gọi Guinea Xích Đạo.
Trong Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ đã thành lập liên minh với Tây Ban Nha, vì Tây Ban Nha đã thể hiện thái độ chống cộng rõ rệt. Tổng thống Hoa Kỳ khi ấy là Richard Nixon đã ăn lát bánh mì nướng với Franco, và, sau khi Franco qua đời, Nixon chia buồn và tuyên bố rằng: "Tướng Franco mãi mãi là một người bạn và là một đồng minh trung thành của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ."
Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Tây Ban Nha về mặt chính trị và kinh tế khá tách biệt so với thế giới bên ngoài cho đến tận năm 1955. Trong thập niên 1960, Tây Ban Nha đã đạt được sự tăng trưởng kinh tế chưa từng thấy và được gọi Phép màu Tây Ban Nha, giúp chuyển đổi nước này thành một quốc gia công nghiệp hóa hiện đại. Từ năm 1959 đến 1974, Tây Ban Nha là nước có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh nhất thế giới nếu không tính Nhật Bản. Các chính sách tự do hóa chính trị và kinh tế trong những năm cuối cầm quyền của Franco được thực hiện khiến cho ngành du lịch hết sức phát triển, mức sống của người dân Tây Ban Nha được nâng cao rõ rệt.
Sau khi chết
Mặc dù sau cái chết của Franco quá trình chuyển đổi hòa bình cho dân chủ đã thành công, nhưng gần cả 30 năm mà không có một đánh giá tận gốc thời đại Franco.
Vì vậy, mãi đến đêm ngày 17 tháng 3 năm 2005 bức tượng cao bảy mét Franco tại Plaza de San Juan de la Cruz, tại Madrid mới bị dời bỏ. Trong đêm và ngày sau đó, cảnh sát đã phải can thiệp đối phó với một số đối thủ phản đối hành động này. Đại diện của phe đối lập, Đảng Partido Popular của cựu Thủ tướng José María Aznar đã chỉ trích chính sách này. Họ cho là với việc loại bỏ những "biểu tượng lịch sử trên đường phố" chỉ "mở lại những vết thương".
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde** (4 tháng 12 năm 1892 – 20 tháng 11 năm 1975), thường được gọi là **Francisco Franco** , phiên âm tiếng Việt là **Phơ-ran-xít-cô Phơ-ran-cô**) hay **Francisco Franco
**Tây Ban Nha thời Franco** () hoặc **Chế độ độc tài Francisco Franco** (), chính thức được gọi là **Quốc gia Tây Ban Nha** (), là thời kỳ lịch sử Tây Ban Nha từ năm
**Nội chiến Tây Ban Nha** () là một cuộc nội chiến giữa phe Cộng hòa và phe Quốc dân diễn ra ở Tây Ban Nha từ năm 1936 tới năm 1939. Phe Cộng hòa là
Biểu trưng ETA **ETA** là chữ viết tắt của tổ chức **Quê hương Basque tự do** (tiếng Basque: **Euskadi Ta Askatasuna**). Đây là tổ chức chính trị và quân sự theo chủ nghĩa Mác Lênin
**Marielle Francisco da Silva**, còn có tên là **Marielle Franco**, (27 Tháng 7 năm 1979 – 14 tháng 3 năm 2018) là nhà hoạt động chính trị, nữ quyền và nhân quyền người Brasil. Bà
**Francisco Morato** là một thành phố ở bang São Paulo ở Brasil. Thành phố này có dân số năm 2006 là 170.585 người, mật độ dân số là 3470 người/km² với diện tích 49 km². Thành
**Cortes Españolas** (), được gọi một cách không chính thức là **Cortes franquistas** (), là tên của cơ quan lập pháp do _Caudillo_ của Tây Ban Nha Francisco Franco được thành lập vào ngày 17
Vào ngày 13 tháng 6 năm 1943, **Real Madrid** đánh bại **Barcelona** với tỷ số 11–1 trong trận lượt về thuộc vòng bán kết Copa del Generalísimo 1943, một giải đấu Tây Ban Nha đã
**Caudillo** (; tiếng Tây Ban Nha: _cabdillo_, tiếng Latinh _capitellum_, số ít là _caput_ có nghĩa là "lãnh tụ") là một nhóm nhà các chủ sở hữu đất đai, nhà quân sự có quyền lực
**Lịch sử Tây Ban Nha** bắt đầu từ khu vực Iberia thời tiền sử cho tới sự nổi lên và lụi tàn của một đế quốc toàn cầu, cho tới lịch sử thời hiện đại
**Tây Ban Nha** ( ), tên gọi chính thức là **Vương quốc Tây Ban Nha** (), là một quốc gia có chủ quyền với lãnh thổ chủ yếu nằm trên bán đảo Iberia tại phía
**El Clásico** (tiếng Tây Ban Nha, cũng bằng chữ thường; ) hoặc **El Clàssic** (tiếng Catalunya, ), cả hai đều có nghĩa là "Kinh Điển", là tên gọi dành cho bất kỳ trận đấu bóng
**_The Disaster Artist_** là một bộ phim tiểu sử chính kịch hài hước của Mỹ năm 2017 do James Franco đạo diễn. Kịch bản phim được viết bởi Scott Neustadter và Michael H. Weber, trong
**Câu lạc bộ bóng đá Barcelona** (), thường được biết đến với tên gọi tắt **Barcelona**, hay đơn giản là **Barça** (), là một câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp có trụ sở tại
**_The Room_** là một bộ phim điện ảnh chính kịch độc lập của Mỹ năm 2003, do Tommy Wiseau viết kịch bản, sản xuất và đạo diễn, đồng thời thủ vai nam chính cùng với
**Cộng hòa Guinea Xích Đạo** (phiên âm tiếng Việt: **Ghi-nê Xích Đạo**; tiếng Tây Ban Nha: _República de Guinea Ecuatorial_) là một quốc gia nằm ở bờ biển phía tây của Trung Phi, với diện
**Danh sách nguyên thủ quốc gia của Tây Ban Nha** đó là các vị vua và tổng thống cai trị Tây Ban Nha. Tiền thân là ngôi vua của các chủ thể trong lịch sử
**_Dawn of the Planet of the Apes_** (tựa Việt: _Sự khởi đầu của hành tinh khỉ_) là một bộ phim khoa học viễn tưởng Mỹ công chiếu năm 2014. Phim được đạo diễn bởi Matt
**Club Atlético de Madrid, S.A.D.** (; nghĩa là "Câu lạc bộ thể thao của Madrid") thường được biết đến với cái tên **Atlético Madrid**, hay đơn giản là **Atlético**, là một câu lạc bộ bóng
**Real Madrid Club de Fútbol** (), thường được gọi là **Real Madrid** hay đơn giản là **Real**, là một câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp của Tây Ban Nha có trụ sở tại Madrid.
**Đế quốc Tây Ban Nha** () là một trong những đế quốc lớn nhất thế giới và là một trong những đế quốc toàn cầu đầu tiên trên thế giới. Đạt tới thời kỳ cực
Đây là **danh sách vị quân chủ Tây Ban Nha**, được xem là người cai trị của đất nước Tây Ban Nha theo nghĩa hiện đại của từ này. Tiền thân của ngôi vua Tây
Mầm mống của cuộc **Nội chiến Tây Ban Nha** bắt nguồn từ cuối thế kỷ 19, khi các địa chủ lớn, gọi là _latifundios_, nắm giữ hầu hết quyền lực trong một thể chế quyền
**_Sự trỗi dậy của hành tinh khỉ_** hay **_Sự nổi dậy của bầy khỉ_** (tựa tiếng Anh: _Rise of the Planet of the Apes_) là bộ phim khoa học viễn tưởng 2011 của đạo diễn
**Nhà nước Mới** (tiếng Bồ Đào Nha: **_Estado Novo_**, ) là chế độ chính trị theo chủ nghĩa xã đoàn của Bồ Đào Nha từ năm 1933 đến năm 1974. Tiền thân của Nhà nước
**Vua Tây Ban Nha** (), hiến pháp gọi là **Ngôi vua** (la Corona) và thường được gọi **chế độ quân chủ Tây Ban Nha** (Monarquía de España) hoặc **chế độ quân chủ Hispanic** (Monarquía Hispánica)
**Thế kỷ 20** là khoảng thời gian tính từ ngày 1 tháng 1 năm 1901 đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2000, nghĩa là bằng 100 năm. Thế kỷ 20 bị chi phối bởi
**Cách mạng Guatemala** (), cũng được gọi là **Thập kỷ xuân**, là một thời kỳ trong lịch sử Guatemala từ khi Jorge Ubico bị đảo chính vào năm 1944 đến khi Jacobo Árbenz bị đảo
Đây là một **Niên biểu các sự kiện diễn ra trong thời gian Chiến tranh thế giới thứ hai**, trong năm 1940. ## Tháng 1 năm 1940 :1: 10.000 quân Nhật mở cuộc phản công
**_Sundown_** là một bộ phim chính kịch năm 2021 do Michel Franco viết kịch bản và đạo diễn. Phim có sự tham gia của Tim Roth, Charlotte Gainsbourg và Iazua Larios. Cốt truyện kể về
**Gibraltar** ( , ) là một Lãnh thổ hải ngoại thuộc Anh và tồn tại như một thành bang nằm ở mũi phía nam của Bán đảo Iberia. Nó có diện tích 6,7 km2 (2,6
**Chủ tịch Chính phủ Tây Ban Nha** (), thường được gọi là **thủ tướng Tây Ban Nha**, là người đứng đầu chính phủ của Tây Ban Nha. Chủ tịch Chính phủ bổ nhiệm các bộ
**Nhà Bourbon** (; ; phiên âm tiếng Việt: _Buốc-bông_) là một hoàng tộc châu Âu có nguồn gốc từ Pháp, và là một nhánh của Nhà Capet cai trị Pháp. Tổ tiên đầu tiên của
**Lịch sử thế giới hiện đại** theo mốc từng năm, từ năm 1910 đến nay. ## Thập niên 1910 * 1910: Bắt đầu cuộc cách mạng México. George V trở thành vua của Vương quốc
phải|nhỏ|345x345px| [[Don Quijote|Don Quixote của Cervantes được coi là tác phẩm tiêu biểu nhất trong các kinh điển của văn học Tây Ban Nha và một tác phẩm cổ điển của văn học phương Tây.]]
nhỏ|Một chiếc T-26 **T-26** là một xe tăng bộ binh hạng nhẹ của Liên Xô, được sử dụng trong nhiều cuộc chiến hồi những năm 1930 cũng như trong Chiến tranh thế giới thứ hai.
**Catalunya** (phiên âm: "Ca-ta-lu-nha", , , , ) là một cộng đồng tự trị của Tây Ban Nha tọa lạc ở miền đông bắc bán đảo Iberia. Catalunya bao gồm bốn tỉnh: Barcelona, Girona, Lleida,
**Chiến dịch Barbarossa** (), còn được gọi là **Cuộc xâm lược của Đức vào Liên Xô** là mật danh của chiến dịch xâm lược Liên Xô do Quân đội Đức Quốc xã tiến hành trong
nhỏ| Các thành viên kháng chiến Hà Lan với Sư đoàn Dù 101 của Hoa Kỳ tại [[Eindhoven, tháng 9 năm 1944 ]] **Chống phát xít** là sự đối lập với các hệ tư tưởng,
(, nghĩa là "Hành khúc Hoàng gia") là quốc ca của vương quốc Tây Ban Nha, một trong một số các quốc ca không có lời. Nó cũng được gọi là **Himno Nacional de España**,
**Otto Skorzeny** (12 tháng 6 năm 1908 tại Viên – 6 tháng 7 năm 1975 tại Madrid) là một trung tá (tiếng Đức: _Obersturmbannführer_) của Lực lượng Vũ trang SS trong suốt giai đoạn Chiến
**Chính phủ Vichy**, hoặc **Phát xít Pháp** hay chỉ gọi đơn giản là **Vichy** là thuật ngữ thường dược dùng để miêu tả chính phủ Pháp hợp tác với phe Trục từ tháng 7 năm
**Sevilla** là thành phố nằm ở phía nam Tây Ban Nha, là thành phố lớn nhất và thủ phủ của vùng Andalucía và tỉnh Sevilla, nằm ở hạ lưu sông Guadalquivir, nơi có cảng cho
**Đệ nhị Cộng hòa Tây Ban Nha** () là một nhà nươc trong lịch sử Tây Ban Nha có khuynh hướng thiên tả, tồn tại từ năm 1931 đến năm 1939 tại Tây Ban Nha.
**Phục bích** (chữ Hán: 復辟), còn được phiên âm là **phục tích** hay **phục tịch**, nghĩa đen là "khôi phục ngôi vua" ## Phân loại Phục bích có nhiều dạng, đại để như sau: #Trường
**Joan Laporta i Estruch** (; sinh 29 tháng 6 năm 1962) là một chính trị gia người Tây Ban Nha, hiện đang là chủ tịch của FC Barcelona. Laporta là một luật sư. Ông từng
**Ernest Miller Hemingway** (21 tháng 7 năm 1899 – 2 tháng 7 năm 1961) là một tiểu thuyết gia người Mỹ, nhà văn viết truyện ngắn và là một nhà báo. Ông là một phần
**Madrid** () là thủ đô và là thành phố lớn nhất của Tây Ban Nha. Dân số thành phố vào khoảng 3,4 triệu người, toàn bộ dân số của vùng đô thị Madrid ước tính
**Adolfo Suárez González**, Công tước Suárez thứ nhất, Grandee của Tây Ban Nha KOGF OCIII (, 25 tháng 9 năm 1932 – 23 tháng 3 năm 2014) là một luật sư và chính trị gia
thumb|Những người ủng hộ nền độc lập của Catalan vào năm 2010 thumb|"L'Estelada Blava" (_Cờ Sao xanh_), phiên bản màu xanh da trời của cờ ủng hộ độc lập. thumb|"L'Estelada Vermella" (_Cờ Sao đỏ_), phiên