Đại công quốc (, ) là quốc gia do một đại công tước hoặc nữ đại công tước đứng đầu. Có một số đại công quốc tồn tại ở châu Âu trong khoảng thời gian giữa các cuộc chiến tranh của Napoléon và Chiến tranh thế giới thứ nhất. Thời kỳ Napoléon Bonaparte và sau Đại hội Viên cũng chứng kiến sự ra đời của nhiều đại công quốc. Ngày nay ở châu Âu còn Đại công quốc Luxembourg. Đây là quốc gia độc lập có nền quân chủ lập hiến kết hợp với dân chủ nghị viện.
Thuật ngữ
"Đại công" hay "đại công tước" (tiếng Latinh: Magnus Dux, , ) là một tước hiệu cấp dưới vua nhưng có thứ bậc ngoại giao cao hơn công tước có toàn quyền ().
Tiếng Đức có hai thuật ngữ riêng rẽ: prinz ("hoàng tử") là để chỉ con trai vua, còn fürst ("thân vương có toàn quyền") là để chỉ "phiên vương" (người cai trị nước chư hầu, có quyền cai trị lãnh thổ riêng). Tuy nhiên, hai từ này khi dịch sang tiếng Anh đều là prince. Các ngôn ngữ thiếu từ ngữ riêng biệt để phân biệt giữa hai loại prince này sử dụng thuật ngữ "đại công tước" (ví dụ, tiếng Anh dùng thuật ngữ grand duke) để dịch thuật ngữ "đại thân vương có toàn quyền" (sovereign grand prince). Nói thêm là từ thế kỷ 17, ở nước Nga Sa hoàng có tước hiệu Velikiy Knjaz ("đại thân vương") dành cho các thành viên hoàng tộc. Mặc dù những người này không có quyền lực cai trị nhưng tiếng Anh vẫn dùng thuật ngữ "đại công tước" (grand duke) để dịch tước vị này.
Tuy nhiên, trong tiếng Đức, các đại công tước Litva và các bang lịch sử của Nga cũng như các thân vương Đông Âu được dịch trực tiếp là Großfürst ("đại thân vương") thay vì Großherzog ("đại công tước").
Lịch sử
Một trong những ví dụ đầu tiên về cách dùng không chính thức của thuật ngữ "đại công tước" là vào thế kỷ 15, khi các công tước Burgundy nắm quyền cai trị những dải đất rộng lớn ở miền đông nước Pháp, hầu hết Hà Lan, Bỉ và Luxembourg. Nền quân chủ đầu tiên chính thức dùng danh xưng đại công quốc là nền quân chủ của nhà Medici tại Toscana - (phục tùng các Hoàng đế La Mã Thần thánh) vào năm 1569. Thực thể này tồn tại đến 1860 thì bị Piemonte-Sardegna sáp nhập.
Trước thế kỷ 19, thuật ngữ "đại công quốc" không được dùng rộng rãi lắm. Đến đầu thế kỷ 19, Napoleon gọi một số vùng lãnh thổ mà ông ban cho các đồng minh là đại công quốc. Cách gọi này gia tăng cùng với sự mở rộng đất phong của những người này qua việc thâu tóm đất đai từ các thế lực bại trận. Mặc dù Napoleon bại trận Waterloo và các lãnh thổ chư hầu (như Đại công quốc Berg) bị xóa tên khỏi bản đồ châu Âu, nhưng các đại diện tại Đại hội Viên lại chấp thuận cho các công tước và thân vương (được phục hồi) sử dụng thuật ngữ đó, đặc biệt là dành cho một số vùng đất cấu thành Đế quốc La Mã Thần thánh, dẫn đến hệ quả sản sinh một loạt các nền quân chủ xưng là đại công quốc đây đó ở vùng Trung Âu trong thế kỷ 19.
Cùng lúc đó ở Nga, nhà Romanov cũng tăng cường ban tước vị đại công tước do một số hoàng nam ra đời. Điều này mang lại cho họ khoảng thời gian yên bình sau thế kỷ 18 đầy các rắc rối nảy sinh từ vấn đề quyền kế vị của con trai.
Những người cai trị Litva được cho là đã dùng tước vị đại công tước (tiếng Litva: didysis kunigaikštis) cho mình. Sau khi Đại công tước của Jagiellon trở thành vua Ba Lan, tước vị đại công tước tiếp tục được các vua của Liên bang Ba Lan và Lietuva sử dụng. Các vua người Ba Lan của triều Vasa cũng gọi các lãnh thổ ngoài Ba Lan là đại công quốc.
Ngày nay, Luxembourg là đại công quốc duy nhất còn tồn tại. Lịch sử Đại công quốc Luxembourg bắt đầu từ năm 1815 khi Hà Lan trở thành vương quốc độc lập và Luxembourg được giao cho vua Willem I của Hà Lan, và từ đó cho đến năm 1890 thì Luxembourg và Hà Lan cùng nằm trong một liên minh cá nhân. Năm 1890, vua Willem III của Hà Lan và Đại công tước Luxembourg băng hà mà không có con trai nối ngôi, vì thế mà ngai vàng về tay công chúa Wilhelmina của Hà Lan, còn Đại công quốc Luxembourg thì về tay Công tước Adolphe của Nassau. Liên minh cá nhân Hà Lan-Luxembourg tan rã.
Danh sách đại công quốc phương Tây
- Đại công quốc Toscana (1569-1860, về sau trở thành một phần của Ý)
- Đại công quốc Berg (1806-1813, về sau trở thành một phần của Phổ)
- Đại công quốc Würzburg (1806-1814, về sau trở thành một phần của Bayern)
- Đại công quốc Baden (1806-1918, trở thành một phần của Đế quốc Đức kể từ năm 1871)
- Đại công quốc Hesse (1806-1918, trở thành một phần của Đế quốc Đức kể từ năm 1871)
- Đại công quốc Fulda (1816-1866, một phần của Tuyển hầu quốc Hesse)
- Đại công quốc Phần Lan (dịch chính xác phải là Đại thân vương quốc Phần Lan; 1809-1917 trong liên minh cá nhân với Nga; trở thành nước cộng hòa từ năm 1917)
- Đại công quốc Frankfurt (1810-1813, về sau trở thành bộ phận của một số bang của Đức)
- Đại công quốc Hạ Rhine (1815-1822, một phần của Phổ)
- Đại công quốc Luxembourg (từ 1815 đến 1890, Luxembourg nằm trong liên minh cá nhân với Hà Lan)
- Đại công quốc Mecklenburg-Schwerin (1815-1918, trở thành một phần của Đế quốc Đức kể từ năm 1871)
- Đại công quốc Mecklenburg-Strelitz (1815-1918, trở thành một phần của Đế quốc Đức kể từ năm 1871)
- Đại công quốc Posen (1815-1848, một phần của Phổ)
- Đại công quốc Sachsen-Weimar-Eisenach (1815-1918, trở thành một phần của Đế quốc Đức kể từ năm 1871)
- Đại công quốc Oldenburg (1829-1918, trở thành một phần của Đế quốc Đức kể từ năm 1871)
- Đại công quốc Cracow (1846-1918 trong liên minh cá nhân với Áo)
Thường thấy thuật ngữ "đại công quốc" bị dùng sai để chỉ Công quốc Warszawa (1807-1813, thực chất chỉ là công quốc chứ không phải đại công quốc).
Một số thực thể khác cũng được xem là "đại công quốc":
- Đại công quốc Litva (tiếng Ruthenia: Великое князство Литовского)
- Đại công quốc Moskva (tiếng Nga: Великое Княжество Московское)
- Đại công quốc Kiev (tiếng Ruthenia: Вели́ке Кня́зівство Київське)
- Đại công quốc Ryazan (tiếng Nga: Великое Княжество Рязанское)
- Đại công quốc Rus (tiếng Ruthenia: Велике Князівство Руське)
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Đại công quốc Phần Lan**, tên chính thức và cũng được gọi là **Đại Thân vương quốc Phần Lan**, là tiền thân của Phần Lan hiện đại. Nó tồn tại từ năm 1809 đến năm
**Đại công quốc Toscana** (, ) là một nhà nước quân chủ trên Bán đảo Ý ra đời thay cho Cộng hòa Florence. Nó tồn tại từ năm 1569 đến năm 1859, với một số
**Đại Công quốc Áo** () là một thân vương quốc lớn của Đế quốc La Mã Thần thánh và là trung tâm của Gia tộc Habsburg. Với thủ phủ đặt tại Viên, đại công quốc
Đại lãnh địa Litva rộng lớn nhất vào đầu thế kỷ 15 dưới triều đại của [[Vytautas]] **Đại công quốc Lietuva** (, , , , ), còn gọi là **Đại công quốc Litva**, là một
**Đại Công quốc Oldenburg** (, còn được gọi là **Holstein-Oldenburg**) là một đại công quốc trong Liên minh Đức, Liên bang Bắc Đức và Đế quốc Đức bao gồm ba lãnh thổ tách biệt rộng
**Đại Công quốc Baden** (Tiếng Đức: Großherzogtum Baden), là một nhà nước cấu thành nên Đế quốc Đức, toạ lạc ở phía Tây Nam, trên bờ Đông Sông Rhine. Đại công quốc này tồn tại
**Đại công quốc Posen** (tiếng Đức: _Großherzogtum Posen_; tiếng Ba Lan: _Wielkie Księstwo Poznańskie_; tiếng Anh: _Grand Duchy of Posen_) là một phần của Vương quốc Phổ, được tạo ra từ các vùng lãnh thổ
**Đại Công quốc Mecklenburg-Schwerin** () là một lãnh thổ ở miền Bắc nước Đức do Nhà Mecklenburg thuộc nhánh Schwerin nắm quyền cai trị. Đây là một nhà nước thành viên có chủ quyền của
**Đại công quốc Würzburg** () là một Đại công quốc của Đức với trung tâm là Würzburg tồn tại vào đầu thế kỷ XIX. Theo kết quả của Hiệp ước Lunéville năm 1801, Giám mục
**Đại công quốc Hessen và Rhein** (tiếng Đức: _Großherzogtum Hessen und bei Rhein_), tên ban đầu từ giữa 1806 đến 1816 là **Đại công quốc Hessen** (tiếng Đức: _Großherzogtum Hessen_), là một cựu quốc gia
**Đại công quốc Mecklenburg-Strelitz** () là một nhà nước lịch sử ở miền Bắc nước Đức ngày nay, do dòng dõi trẻ hơn của Nhà Mecklenburg cư trú tại Neustrelitz nắm giữ quyền cai trị.
**Đại công quốc Berg** (tiếng Đức: _Großherzogtum Berg_), còn được gọi là **Đại công quốc Berg và Cleves**, là một Đại công quốc có lãnh thổ được thành lập vào năm 1806 bởi Hoàng đế
**Đại công quốc Frankfurt** (tiếng Đức: _Großherzogtum Frankfurt_; tiếng Pháp: _Grand-duché de Francfort_) là một quốc gia vệ tinh ở Đức do Napoléon Bonaparte sáng lập ra vào năm 1810, thông qua sự kết hợp
**Đại công quốc** (, ) là quốc gia do một đại công tước hoặc nữ đại công tước đứng đầu. Có một số đại công quốc tồn tại ở châu Âu trong khoảng thời gian
**Đại công quốc Avram** là một vi quốc gia được thành lập vào đầu những năm 1980 bởi John Charlton Rudge, một người đàn ông Tasmania, người tự xưng là "Đại công tước xứ Avram".
**Đại Công quốc Flandrensis** (tiếng Hà Lan: _Groothertogdom Flandrensis_) là một vi quốc gia tuyên bố chủ quyền đối với một số vùng lãnh thổ ở Nam Cực, được thành lập năm 2008 bởi Niels
**Công quốc Firenze** () là lãnh địa của thân vương có trung tâm là thành phố Firenze vùng Toscana nước Ý. Công quốc được thành lập sau khi Hoàng đế Charles V khôi phục quyền
**Công quốc Lucca** là một quốc gia nhỏ của Ý tồn tại từ năm 1815 đến năm 1847. Thủ đô là thành phố Lucca. Đến Đại hội Vienna năm 1815, Công quốc quay trở lại
**Đại công quốc Quần đảo Lagoan** (tiếng Anh: _Grand Duchy of the Lagoan Isles_) là một vi quốc gia có trụ sở tại Vương quốc Anh. Nó được thành lập vào năm 2005 bởi giáo
**Công quốc Parma**, tên gọi chính thức là **Công quốc Parma và Piacenza** (; ) là một công quốc lịch sử trên Bán đảo Ý, được thành lập vào năm 1545, toạ lạc ở miền
thumb|Huy hiệu của dòng Ernestines **Các công quốc Ernestine** (tiếng Đức: _Ernestinische Herzogtümer_), còn được gọi là các công quốc Sachsen (Sächsische Herzogtümer, mặc dù các công quốc được cai trị bởi dòng Albertine gồm
**Công quốc Sachsen-Coburg và Gotha** (tiếng Đức: _Herzogtum Sachsen-Coburg und Gotha_) là một nhà nước cấu thành nên Đế quốc Đức, được cai trị bởi một trong những nhánh của dòng Ernestine, chi trưởng của
**Công quốc Oldenburg** (tiếng Đức: _Herzogtum Oldenburg_) là một nhà nước lịch sử toạ lạc ở Tây Bắc nước Đức ngày nay. Tên của nó được đặt theo thị trấn Oldenburg, đồng thời cũng là
**Công quốc Lorraine** ( ; ) ban đầu có tên là **Thượng Lorraine**, là một Công quốc thuộc Đế quốc La Mã Thần thánh, lãnh thổ của nó hiện nay nằm trong Vùng Lorraine, Đông
thumb|Chân dung Công tước và Công tước phu nhân xứ [[Scania năm 1905]] **Công quốc** (, , ), hay **lãnh địa công tước** (), là lãnh thổ quốc gia có chủ quyền do một công
**Công quốc Warszawa** (tiếng Ba Lan: _Księstwo Warszawskie_; tiếng Pháp: _Duché de Varsovie_; tiếng Đức: _Herzogtum Warschau_; tiếng Nga: _Варшавское герцогство_, Varshavskoye gertsogstvo) là một nhà nước tại Ba Lan được thành lập bởi Napoléon
**Công quốc Nassau** (tiếng Đức: _Herzogtum Nassau_; tiếng Anh: _Duchy of Nassau_) là một nhà nước quân chủ độc lập, tồn tại từ năm 1806 đến năm 1866, tọa lạc tại khu vực ngày nay
**Công quốc Berg** (tiếng Đức: _Herzogtum Berg_) là một nhà nước nằm ở hữu ngạn sông Rhein thuộc Đế chế La Mã Thần thánh. Từ thế kỷ XI đến năm 1380, nó là một bá
**Công quốc Carinthia** (tiếng Đức: _Herzogtum Kärnten_; tiếng Slovenia: _Vojvodina Koroška_) là một công quốc nằm ở miền Nam nước Áo và một phần phía Bắc của Slovenia. Nó được tách ra khỏi Công quốc
nhỏ|Tây và Đông Frank, khoảng thế kỷ XI. **Công quốc Franconia** (tiếng Latin _Ducatus Franconiae_), hay **Công quốc Franken** (), là một trong năm công quốc gốc của Đông Francia và Vương quốc Đức thời
**Frederick II** (9 tháng 7 năm 1857 – 9 tháng 8 năm 1928; tiếng Đức: _Großherzog von Baden Friedrich II_) là Đại công tước xứ Baden cuối cùng, trị vì từ năm 1907 cho đến
**Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh** (, viết tắt là **VNUHCM**), mã đại học **QS**, là một trong hai hệ thống đại học quốc gia của Việt Nam bên cạnh Đại học
**Đại biểu Quốc hội Việt Nam** là thành viên của Quốc hội Việt Nam, được cử tri Việt Nam trực tiếp bầu ra theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu
**Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn** ( – **VNU-USSH**) là một trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội. Trụ sở chính của Trường đặt tại số
**Đại Việt Quốc dân Đảng**, thường được gọi tắt là **Đảng Đại Việt**, là một đảng phái chính trị của Việt Nam, thành lập từ năm 1939. Đảng Đại Việt là một trong những đảng
**Ngũ đại Thập quốc** (, 907－979) là một thời kỳ trong lịch sử Trung Quốc, bắt đầu từ khi triều Đường diệt vong, kéo dài đến khi triều Tống thống nhất Trung Quốc bản thổ.
**Đại học Quốc gia Seoul** (Tiếng Hàn: 서울대학교, Hanja: 서울大學校, Romaja quốc ngữ: _Seoul Daehakgyo_) là một đại học kiêm viện nghiên cứu quốc lập ở Gwanak-gu, Seoul, Hàn Quốc. Được thành lập vào ngày
**Đại học Quốc tế Florida** là một trường đại học nghiên cứu công lập với khuôn viên chính tại University Park, Florida, Hoa Kỳ. Được thành lập vào năm 1965 bởi Quốc hội Florida, trường
**Trường Đại học Kinh tế – Luật** ( – **UEL**) là trường đại học đào tạo và nghiên cứu khối ngành kinh tế, kinh doanh và luật hàng đầu Việt Nam nói chung và tại
**Trường Đại học Công nghệ Thông tin** ( – **UIT**) là một trung tâm hàng đầu về nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ về công nghệ thông tin – truyền thông, được
**Trường Đại học Bách khoa** (, **HCMUT**) là trường đại học đầu ngành về lĩnh vực kỹ thuật ở miền Nam Việt Nam, thành viên của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Ngày 22 tháng 5 năm 2011, các cử tri Việt Nam đã tham gia cuộc Bầu cử Đại biểu Quốc hội để chọn 500 đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIII từ 827 ứng
**Đại học Thành Công Quốc lập** (**Thành Đại**; chữ Hán phồn thể: 國立成功大學/成大; bính âm: Guólì Chénggōng Dàxué; phiên âm bạch thoại: Kok-li̍p Sêng-kong Tāi-ha̍k) là trường đại học nghiên cứu công lập ở Đài
**Công quốc Áo** () là một công quốc thời Trung cổ của Đế chế La Mã Thần thánh, được thành lập vào năm 1156 bởi _Privilegium Minus_, khi Phiên hầu quốc Áo (Ostarrîchi) tách khỏi
**Trường Đại học Y Dược** ( – **VNU-UMP**) là trường đại học chuyên ngành y khoa và dược học tại Việt Nam, một trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội.
**Trường Đại học Ngoại ngữ** ( – **VNU-ULIS**), là một trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội, được xếp vào nhóm trường đại học trọng điểm quốc gia Việt Nam.
nhỏ|269x269px|Một góc của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên cơ sở 227 Nguyễn Văn Cừ **Trường Đại Học Khoa Học Tự Nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh** ( – **VNUHCM-US**
**Đại học Quốc gia Singapore**, thường được gọi tắt là **NUS**, là viện đại học lâu đời và lớn nhất về số lượng sinh viên tại Singapore. Là viện đại học đầu tiên được thành
nhỏ|Mikhail II, Đại công tước xứ Tver **Mikhail II Alexandrovich** (tên thánh: Matvey, 1333, Pskov - 26 tháng 8 năm 1399, Tver) - công tước Mikulin và Tver (1368 - 1382), Đại vương công Tver
**Các Công quốc Silesia** (tiếng Đức: _Herzogtümer in Schlesien_; tiếng Ba Lan: _Księstwa śląskie_; tiếng Séc: _Slezská knížectví_) là một tổ hợp hơn 20 công quốc của vùng Silesia được hình thành từ thế kỷ