✨Chiếc váy (hiện tượng mạng)

Chiếc váy, chiếc váy đổi màu hay The dress là một hiện tượng mạng năm 2015 về hình ảnh một chiếc váy. Màu sắc của chiếc váy trong hình ảnh đã gây ra nhiều tranh cãi; một số người thấy màu của chiếc váy là xanh lam và đen, người khác lại thấy là trắng và vàng. Hiện tượng này minh hoạ sự khác biệt về nhận thức màu sắc của con người và trở thành chủ đề nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học thần kinh và thị giác.

Hiện tượng mạng này bắt nguồn từ hình ảnh một chiếc váy đăng tải trên mạng xã hội Facebook. Chiếc váy có màu gốc là xanh lam và đen, nhưng điều kiện ánh sáng trong hình ảnh khiến một số người thấy màu của chiếc váy là trắng và vàng. Sự mâu thuẫn đó đã gây ra những làn sóng tranh cãi trên khắp các trang mạng. Trong vòng một tuần, đã có hơn mười triệu tweet đề cập đến chiếc váy này. Roman Originals, công ty sản xuất chiếc váy, cho biết doanh số bán hàng của chiếc váy đã tăng đột biến khi hiện tượng mạng diễn ra. Công ty sau đó đã sản xuất một phiên bản giới hạn màu vàng–trắng để bán từ thiện.

Nguồn gốc

Vào tháng 2 năm 2015, Grace và Keir Johnston tổ chức đám cưới ở hòn đảo Colonsay, Scotland. Trước đó một tuần, Cecilia Bleasdale, mẹ của Grace, đã ghé trung tâm thời trang Cheshire Oaks ở thành phố Chester, Anh để mua một bộ váy dự đám cưới. Cô chụp ảnh chiếc váy trong cửa hàng Roman Originals và gửi cho Grace trên đường về nhà. Chiếc váy có màu xanh lam sọc đen. Tuy nhiên, Grace nói với mẹ rằng cô thấy chiếc váy có màu trắng sọc vàng.

Sau khi Grace đăng hình ảnh chiếc váy lên Facebook, bạn bè của cô cũng tranh cãi về màu của chiếc váy giữa xanh lam và đen với trắng và vàng.

Vào ngày tổ chức đám cưới, Caitlin McNeill (bạn của cô dâu và chú rể) khi đang trình diễn cùng ban nhạc Canach thì tận mắt nhìn thấy mẹ cô dâu mặc chiếc váy. Mặc dù chiếc váy "rõ ràng là có màu xanh lam và đen", nhưng những thành viên trong ban nhạc vẫn không ngừng tranh luận về bức ảnh và suýt quên lên sân khấu biểu diễn.

Phản ứng

Bùng nổ ban đầu

Cates Holderness, chủ biên trang Tumblr của BuzzFeed, đã nhận được tin nhắn từ McNeill về việc nhờ giải quyết tranh luận về màu của chiếc váy. Cô ban đầu không quan tâm nhiều về tin nhắn của McNeill, nhưng khi kiểm tra lại bài đăng Tumblr đó vào cuối ngày làm việc, cô phát hiện bài đã nhận được gần 5.000 note (một con số lớn đối với Tumblr tại thời điểm đó). Tom Christ, giám đốc dữ liệu của Tumblr, cho biết lượt xem cao nhất của bài viết là 14.000 lượt xem mỗi giây (840.000 lượt xem mỗi phút), vượt xa các bài viết khác. Sau một đêm, số note của bài đã tăng gấp mười lần.

Holderness đưa bức ảnh cho các thành viên khác trong đội ngũ truyền thông của BuzzFeed xem, và ngay lập tức họ bắt đầu tranh cãi về màu sắc của chiếc váy. Cô tạo một cuộc bỏ phiếu đơn giản trên Tumblr trước khi về nhà. Ngay khi vừa bước ra khỏi tàu và kiểm tra điện thoại, cô phát hiện hàng loạt tin nhắn được gửi tới dồn dập. Chiều hôm đó, trang của Holderness đã lập kỷ lục mới cho số lượt xem nhiều nhất trong cùng một thời điểm với 673.000 lượt xem.Hình ảnh chiếc váy trở thành một meme Internet trên khắp các trang mạng xã hội. Trên Twitter, các bài viết gắn hashtag "#whiteandgold", "#blueandblack" và "#dressgate" liên tục xuất hiện nhằm chia sẻ ý kiến cá nhân về màu sắc của chiếc váy và giả thuyết xoay quanh vấn đề này. Lượng tweet đề cập đến chiếc váy liên tục tăng qua đêm; lúc 23:36 (GMT), đã có hơn 5.000 tweet sử dụng hashtag "#TheDress" được đăng tải mỗi phút, sau đó tăng vọt lên 11.000 tweet mỗi phút lúc 1:31 (GMT). Một số bài báo châm biếm rằng chiếc váy có thể khiến nhiều người rơi vào khủng hoảng hiện sinh hoặc làm ảnh hưởng đến mối quan hệ với người thân. Một số khác cố giải thích lý do tại sao mọi người tranh cãi ầm ĩ chỉ vì một vấn đề "tầm phào".

Nổi tiếng sau một đêm

Vào buổi chiều lúc BuzzFeed đăng bài, Bevil Conway, một nhà khoa học thần kinh từ đại học Wellesley, đã đưa ra vài lời bình luận về hiện tượng chiếc váy trong cuộc phỏng vấn với Adam Rogers thuộc tạp chí Wired. Trước khi kết thúc, Rogers cảnh báo ông rằng: "Ngày mai của ông sẽ không như bình thường đâu". Conway tưởng Rogers đang nói quá. Bài viết của Rogers sau đó nhận được 32,8 triệu lượt xem độc lập. Khi Conway thức dậy vào sáng hôm sau, hộp thư điện tử của ông tràn ngập tin nhắn đươc gửi đến, nhiều đến nỗi ông tưởng email mình bị hack. Sau đó, Conway nhận ra rằng đa số chúng đều là lời mời phỏng vấn từ các công ty truyền thông đại chúng. Conway chia sẻ rằng: "Tôi đã trả lời tới 10 cuộc phỏng vấn trong ngày hôm đó và đồng nghiệp của tôi phải đứng lớp thay". Kim Kardashian tweet rằng cô thấy chiếc váy màu vàng–trắng, còn Kanye West, chồng cô thời điểm đó, thấy màu xanh–đen. Lucy Hale, Phoebe Tonkin và Katie Nolan thấy nhiều màu khác nhau ở thời điểm khác nhau. Lady Gaga miêu tả chiếc váy có màu "dừa cạn và cát", còn David Duchovny nói nó màu mòng két. Những người nổi tiếng khác, bao gồm Ellen DeGeneres và Ariana Grande, đề cập đến chiếc váy nhưng không nói rõ nó có màu gì. Các chính trị gia, tổ chức chính phủ và tài khoản mạng xã hội của các nhãn hàng cũng đăng một số bài hài hước về chiếc váy. Sau 24 giờ, chiếc váy đã trở thành chủ đề của 4,4 triệu bài tweet. Ở Vương quốc Anh, nơi hiện tượng mạng khởi nguồn, Ian Johnson, giám đốc sáng tạo của Roman Originals, đã biết đến cuộc tranh cãi về chiếc váy qua dòng tin tức trên Facebook vào buổi sáng. Ông chia sẻ: "Tôi đã thực sự choáng ngợp. Tôi đã cười lớn và bảo vợ tôi rằng tôi nên đi làm luôn".Những doanh nghiệp không liên quan đến chiếc váy hay cả ngành công nghiệp may mặc nói chung cũng quan tâm đến hiện tượng chiếc váy trên mạng xã hội. Trang Twitter của Adobe đã tweet lại bài của một người dùng sử dụng phần mềm của công ty để xác định màu của chiếc váy. Karen Do, quản lý mạng xã hội cấp cao của công ty, nói rằng đội truyền thông đã "nhảy vào cuộc thảo luận và nghĩ 'để coi ra sao' ". Jenna Bromberg, quản lý mạng của Pizza Hut, thấy chiếc váy có màu vàng và trắng và đăng một tweet viết rằng pizza của họ cũng có màu giống như vậy. Do gọi nó là "không khác gì một tweet mà cả thế giới đều nghe thấy". Đến ngày 1 tháng 3, bài báo BuzzFeed đầu tiên về chiếc váy đã nhận được hơn 37 triệu lượt xem. Biên tập viên CNN Mel Robbins cho rằng chiếc váy là một hiện tượng mang những đặc điểm tích cực điển hình như "kinh ngạc, gây cười và thích thú". Cô cũng so sánh nó với câu chuyện về đàn lạc đà không bướu trốn thoát khỏi một khu nghỉ dưỡng dành cho người hưu trí ở Arizona vào cùng ngày, cũng như với những lời chia buồn dành cho diễn viên Leonard Nimoy sau khi ông qua đời vào ngày hôm sau.

Màu sắc thật của chiếc váy

Chiếc váy được xác nhận là mẫu "Lace Bodycon Dress" màu xanh lam của công ty Roman Originals, và màu sắc thật sự của chiếc váy là xanh lam và đen. Mặc dù mẫu váy có ba biến thể màu khác (đỏ, hồng và trắng ngà với sọc đen), công ty chưa sản xuất phiên bản vàng–trắng vào thời điểm đó. Một ngày sau khi McNeill đăng bài về chiếc váy, trang web của Roman Originals nhận được lượng truy cập tăng đột biến, và mẫu váy được bán hết chỉ trong vòng 30 phút. Ngày 28 tháng 2, Roman Originals thông báo sẽ sản xuất phiên bản màu vàng–trắng cho buổi đấu giá từ thiện của Comic Relief.

Ngày 3 tháng 3, gia đình Johnston, Bleasdale và McNeill xuất hiện trong vai khách mời trong chương trình The Ellen DeGeneres Show ở Mỹ. MC chương trình Ellen DeGeneres đã tặng cho họ đồ lót lấy cảm hứng từ chiếc váy kết hợp cả hai bộ màu. Mạnh thường quân của chương trình đã tặng cho gia đình Johnston 10.000 đô-la và một chuyến tuần trăng mật ở Grenada để bù đắp cho hai vợ chồng phải kết thúc tuần trăng mật sớm để dự chương trình. Một số người cho rằng chiếc váy tự đổi màu.

Lý giải khoa học

phải|nhỏ|Có hai cách để nhận biết màu sắc của chiếc váy trong hình ảnh: Nguyên nhân chiếc váy gây ra những nhận thức màu sắc trái chiều vẫn chưa có lời giải đáp thống nhất. Giá trị RGB trung bình của hai màu rõ nhất trong hình ảnh chiếc váy có tên gần đúng là "Goldenrod" (vàng Solidago – (218, 165, 32)) và "Light steel blue" (xanh thép nhạt – (176, 196, 222)), nhưng màu sắc mà mỗi người nhìn thấy trong hình ảnh có thể khác nhau. Nhà khoa học thần kinh Bevil Conway và Jay Neitz tin rằng điều này là do nhận thức màu sắc và khả năng thích ứng màu của con người. Conway cho rằng nó liên quan đến cách mà bộ não xử lý các sắc độ của ánh sáng ban ngày: "Hệ thống thị giác của bạn nhìn vào thứ này, và bạn đang cố gắng loại bỏ độ lệch màu của ánh sáng ban ngày ... người ta hoặc bỏ màu xanh lam, khi đó họ thấy màu trắng và vàng, hoặc bỏ màu vàng, vì vậy họ thấy màu xanh lam và đen". Neitz phát biểu:

Paul Knox từ Đại học Liverpool cũng đề ra những giả thuyết tương tự khi cho rằng cách bộ não xử lý màu sắc có thể bị ảnh hưởng bởi thiết bị xem ảnh hoặc kỳ vọng của người xem. Anya Hulbert và cộng sự cũng nghiên cứu vấn đề theo hướng nhận thức màu và cho rằng sự khác biệt về nhận thức của mỗi người là do sự khác biệt về cách ổn định màu sắc. nhỏ|Ảo giác bàn cờ đánh lừa màu sắc tương tự như hình ảnh chiếc váy. Ô A và B có màu giống nhau, nhưng phần đổ bóng khiến cho nhận thức màu của ô B bị sai lệch. Nhà khoa học thần kinh và tâm lý học Pascal Wallisch phát biểu rằng mặc dù hiện tượng kích thích mơ hồ vốn đã được khoa học thị giác nghiên cứu nhiều năm, nhưng đây là lần đầu tiên một kích thích màu sắc thu hút sự chú ý của giới khoa học thông qua mạng xã hội. Sự khác biệt trong nhận thức được cho là do sự khác biệt về ánh sáng và chất liệu của vải, nhưng ông cũng lưu ý rằng kích thích này rất bất thường vì nhận thức của mọi người hầu như không thay đổi, nếu có thì cũng chỉ xảy ra sau một khoảng thời gian rất dài. Điều này rất hiếm đối với các kích thích ổn định đôi (bistable), vì vậy nhận thức qua học tập có thể đóng một vai trò quan trọng. Wallisch cũng nhấn mạnh rằng những thảo luận về bức ảnh này không hề tầm thường, vì nó vừa đáng quan tâm với khoa học, vừa là một ví dụ điển hình cho việc những người khác nhau thật sự có thể nhìn nhận thế giới theo những cách khác nhau. Daniel Hardiman-McCartney từ Hội Nhãn khoa (College of Optometrists) nói rằng hình ảnh chiếc váy là mơ hồ, và đề xuất rằng ảo ảnh xảy ra là do có một nguồn sáng vàng mạnh chiếu vào chiếc váy, và con người nhận thức màu sắc của chiếc váy và nguồn sáng bằng cách so sánh nó với những vật thể và màu sắc khác trong bức ảnh. Nhà triết học Barry C. Smith so sánh hiện tượng này với ảo ảnh thỏ–vịt của Ludwig Wittgenstein; trong trường hợp này, người xem có thể thay đổi góc nhìn khác dễ dàng.

Journal of Vision, một tạp chí khoa học về nghiên cứu thị giác, thông báo vào tháng 3 năm 2015 rằng họ sẽ xuất bản một ấn phẩm đặc biệt với tiêu đề A Dress Rehearsal for Vision Science (Buổi thử đầm cho khoa học thị giác). Ba tháng sau hiện tượng chiếc váy, Current Biology xuất bản bài nghiên cứu khoa học quy mô lớn đầu tiên liên quan đến chiếc váy. Bài nghiên cứu có sự tham gia của 1.400 người, trong đó 57% thấy chiếc váy màu xanh lam và đen, 30% thấy trắng và vàng, 11% thấy xanh lam và nâu, và 2% thấy màu khác. Một nghiên cứu khác của Pascal Wallisch trong tờ Journal of Vision cho thấy những người dậy sớm có xu hướng cho rằng chiếc váy được chiếu dưới ánh sáng tự nhiên và thấy màu trắng và vàng, còn những người thức khuya thấy màu xanh lam và đen.

Một nghiên cứu bởi Schlaffke và cộng sự cho thấy đối với những người thấy chiếc váy màu vàng và trắng, phần thùy trán và thùy đỉnh của bộ não hoạt động nhiều hơn. Những khu vực này có vai trò quan trọng cho các hoạt động nhận thức cấp cao trong nhận thức thị giác.

Di sản

"Chiếc váy" được liệt kê trong nhiều danh sách meme Internet nổi bật nhất năm 2015. Daniel Howland, một người đam mê xỏ khuyên ở Texas, đã xăm hình chiếc váy màu xanh lam và đen với dòng chữ "White and Gold?" (Trắng và Vàng?), và trả lời phỏng vấn rằng: "Hình xăm này khá là đỉnh, nó hơi ngu ngốc ... Tôi thấy nó khá buồn cười vì đã chọc giận nhiều người".

Bleasdale và chồng cô Paul Jinks, người đã khơi mào và phát tán hiện tượng, sau này cảm thấy khó chịu và tiếc nuối vì "hoàn toàn bị bỏ ra khỏi câu chuyện". Cặp vợ chồng cho biết họ không được kiểm soát mức độ lan truyền, không được công nhận việc phát hiện ra chiếc váy và bị mất bản quyền thương mại của bức hình. Chiếc váy cũng là nhân vật chính trong truyện ngắn gợi tình "Pounded By The Gay Color Changing Dress" của nhà văn đồng tính Chuck Tingle.