Bùi Huy Bích (chữ Hán: 裴輝璧; 1744 – 1818), tự là Hy Chương (chữ Hán: 熙章), hiệu là Tồn Am và Tồn Ông, là một danh nhân, danh sĩ người Hà Nội, từng giữ chức Tham tụng trong triều đình dưới thời vua Lê-chúa Trịnh.
Tuổi thơ
Ông sinh ngày 28 tháng 8 năm Giáp Tý (tức 3 tháng 10 năm 1744), quê làng Định Công, Hà Nội. Ông là cháu 5 đời của Tiên Quận công Bùi Bỉnh Uyên, cháu 7 đời của Quảng Quận công Bùi Xương Trạch. Cha là Bùi Dụng Tân, hiệu Trúc Viên cư sĩ, dạy học ở nhà.
Bùi Huy Bích có 1 chị và 1 em trai. Năm ông lên 5 tuổi, mẹ ông mất, cha ông mang 3 chị em lên Hải Dương, ở làng An Lâu, huyện Thanh Miện. Trúc Viên dạy học tại đó.
Thuở nhỏ Tồn Am thể chất kém, thường đau ốm luôn, bề ngoài có vẻ "lỗ độn" nhưng trong lại có khiếu thông minh. Bùi Huy Bích không những nhanh chóng học thuộc sách mà ông còn tỏ ra am hiểu về cuộc sống.
Khoa cử
Thuở nhỏ ông học ở nhà, 17 tuổi theo học Nguyễn Bá Trữ. Năm 19 tuổi (1762), đi thi đỗ ngay hương cống nhưng trượt thi hội vào năm sau (1763). Ông về học tiếp bảng nhãn Lê Quý Đôn mở tại kinh thành, nhưng bất mãn trước cảnh xã hội nên không theo tiếp con đường tiến sĩ.
Để chiều lòng cha, mãi năm ông 25 tuổi (1770) ông đi thi và đỗ thi hội rồi đỗ thi đình, đỗ Hoàng giáp.
Làm quan
Sau khi đỗ, ông được bổ dụng làm Hàn lâm viện hiệu lý, lên chức Thị Chế (năm 1771), rồi được thụ chức Thiêm sai phủ liêu Tri hộ phiên, kiêm chức Đông các Hiệu thư.
Năm 1777, ông vào lĩnh chức Đốc đồng Nghệ An rồi lại phụng sai vào Thuận Hóa tuyên dụ. Trong thời gian này ông đã có công bình loạn giặc Mường Thai ở miền tây Nghệ An.
Sau công trạng đó, năm 1780 ông được thăng lên Hiệp trấn Nghệ An kiêm thụ lĩnh chức tham chính. Đến năm Tân Sửu (1781), ông được chúa Trịnh Sâm triệu về triều, trao cho chức Nhập thị Bồi tụng, chức đứng hàng thứ 2 trong phủ chúa sau chức Tham tụng, nhưng ông đệ khải văn xin từ chức, lấy cớ là ốm yếu, dù khi đó mới 38 tuổi và có quan hệ họ hàng với Trịnh Sâm, nhưng bản thân ông không muốn gần gũi với Trịnh Sâm.
Ông là người đã đứng ra can gián Trịnh Sâm khi chúa định bỏ con trưởng Trịnh Tông để lập con nhỏ Trịnh Cán của Tuyên phi Đặng Thị Huệ được sủng ái, nhưng không thành. Chính vì Trịnh Sâm lập con nhỏ nên đã xảy ra loạn trong triều sau khi chúa qua đời.
Trịnh Tông lật đổ Trịnh Cán lên ngôi, cách chức Tham tụng của Phan Lê Phiên (vì Phiên cùng phe với mẹ con Trịnh Cán) và mời Bùi Huy Bích ra làm Hành Tham tụng, hy vọng ông có thể cứu vãn tình thế do loạn kiêu binh gây ra. Sau xảy ra nhiều chuyện, lại do ngờ vực, ông từ quan về dưỡng bệnh tại phường Bích Câu, Hà Nội, gần đền Tú Uyên.
Năm 1786, quân Tây Sơn lấy danh nghĩa "Phù Lê diệt Trịnh" kéo ra bắc, Trịnh Tông điều ông ra mặt trận làm chức đốc chiến. Ông định đến đò Thuý Ái để phối hợp với Hoàng Phùng Cơ chỉ huy thủy quân, nhưng chưa đến nơi thì quân Phùng Cơ đã tan vỡ, quân Tây Sơn thần tốc tiến vào Thăng Long.
Tây Sơn diệt Trịnh không lâu thì Lê Hiển Tông mất, cháu là Lê Chiêu Thống lên thay, Nguyễn Huệ rút quân về nam. Chiêu Thống mời Bùi Huy Bích ra giúp nhưng ông xin từ về quê nhà.
Khi Nguyễn Huệ lên ngôi vua và đánh tan quân Thanh (1789) có mời các danh thần nhà Hậu Lê ra giúp nước nhưng ông không hợp tác. Đến đời Nguyễn Ánh, ông được trọng đãi nhưng ông vẫn xin được sống an nhàn ở quê cho đến khi qua đời ngày 25 tháng 5 năm 1818:
Bích Câu thi tập, gồm 2 tập là tiền tập và hạ tập.
Nghệ An thi tập gồm 2 tập
*Thoái hiên thi tập gồm 3 tập.
Về văn có:
Tồn Am văn cảo
Lữ trung tạp thuyết
Quốc triều chính biên điển lục
Các tập văn thơ ông sưu tập và hợp tuyển: ghi chép từ thời Lý Trần đến thời Lê Hiển Tông:
Hoàng Việt thi tuyển: gồm 562 bài của 167 tác giả.
*Hoàng Việt văn tuyển: 112 bài, gồm 15 bài phú, 15 bài ký, 9 bài tế, 9 bài minh, 25 bài chiếu chế, 22 bài khải, 11 bài tản văn, 6 bài biểu tấu.
Thơ văn của ông phần nhiều tự sự về nhân tình thế thái, tự phê phán bản thân bất lực không làm được gì nhiều giúp dân giúp nước; đồng thời công kích sư sa đoạ của kể sĩ và quan lại đương thời và phê phán quan điểm lệch lạc của các nhà Nho. Bùi Huy Bích không đồng nhất quan điểm cho rằng từ thời Sĩ Nhiếp, Việt Nam mới có chữ viết mà ông cho rằng Việt Nam đã có chữ viết trước đó nhiều.
Giai thoại
Khi Bùi Huy Bích còn nhỏ, ở làng có đám ma. Huy Bích đứng gần người đề chủ. Khi làm lễ, người đề chủ chuẩn bị viết thì mới phát hiện nghiên mực khô khốc. Liếc sang thấy cậu bé Bích đứng gần, ông đề chủ hất hàm ra hiệu. Thấy cạnh nghiên có chén đầy nước, Bùi Huy Bích cầm lấy chén nhưng không đổ cả vào nghiên mà lại nhặt một thoi vàng hồ, chọc thủng một mặt rồi dùng thoi vàng lấy từng ít nước đổ vào nghiên.
Thi lễ xong, ông đề chủ rất khen ngợi cậu bé Bích và mời ngồi cùng vào chiếu rượu dành riêng cho ông. Ông giảng giải:
:Chén nước đầy mà nghiên mực thì nông. Kẻ xốc nổi sẽ cầm cả chén mà rót và thế thì nước sẽ tung toé ra, mất trang nghiêm. Kẻ chậm chạp thì chạy đi lấy thìa và như thế thì nghi lễ bị dở dang. Thoi vàng không phải là thứ múc nước, vậy mà cậu bé biết biến báo thành ra được việc.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Bùi Huy Bích** (chữ Hán: 裴輝璧; 1744 – 1818), tự là **Hy Chương** (chữ Hán: 熙章), hiệu là **Tồn Am** và **Tồn Ông**, là một danh nhân, danh sĩ người Hà Nội, từng giữ chức
Chân dung Bùi Huy Tín.|nhỏ|185x185px **Bùi Huy Tín** (1876-1963) là một doanh nhân nổi tiếng ở Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX, có địa bàn hoạt động khắp Bắc Kỳ, Trung Kỳ và trên
**Bùi** () là một họ người thuộc vùng Văn hóa Đông Á gồm: Việt Nam, Trung Quốc, Triều Tiên. Tại Việt Nam họ Bùi phổ biến đứng hàng thứ 9 trong hơn 200 dòng họ,
**Dòng họ Bùi ở làng Thịnh Liệt** hoặc **Họ Bùi làng Sét**, là một dòng họ khoa bảng có truyền thống lâu đời ở Việt Nam, đã đóng góp nhiều nhân vật quan trọng cho
**Bùi Bỉnh Trục** tức **Bùi Trực** hay **Bùi Trục** (1730 – 1815) hiệu **Đản Trai**, người làng Thịnh Liệt, huyện Thanh Trì (Hà Nội). Ông là tác gia có tiếng, để lại cho đời tác
**Bùi Trụ** (? – ?) là danh thần sinh sống khoảng đầu thế kỉ thứ 16. Ông lúc đầu làm quan nhà Mạc, sau qui thuận nhà Lê Trung Hưng, không rõ năm sinh, năm
**Bùi Thị Bích Phương** (sinh ngày 30 tháng 9 năm 1989), thường được biết đến với nghệ danh **Bích Phương**, là một nữ ca sĩ người Việt Nam. Nổi danh từ mùa thứ ba của
**Bùi Huy Tuấn** (sinh ngày 15 tháng 9 năm 1970), thường được biết đến với nghệ danh **Huy Tuấn**, là một nam nhạc sĩ, nhà soạn nhạc, giám đốc âm nhạc kiêm nhà sản xuất
**Phan Ngọc Bích** (15 tháng 8 năm 1911 – 16 tháng 4 năm 2017) là một trong những người thọ trên trăm tuổi ở Việt Nam. Ông cũng là nhà hoạt động cách mạng Việt
**Bùi Anh Tuấn** (sinh ngày 9 tháng 9 năm 1991) là một nam ca sĩ người Việt Nam. Anh bắt đầu được biết đến khi giành lần lượt giải Nhất các cuộc thi Coca-Cola Music
**Bùi Thúy** (, ? – 525), tự **Uyên Minh** (淵明), người Văn Hỷ, Hà Đông , tướng lĩnh nhà Lương trong lịch sử Trung Quốc, đương thời đánh giá ngang hàng với danh tướng Vi
**_Hoàng Việt thi tuyển_** là tuyển tập thơ Việt Nam viết bằng chữ Hán do danh sĩ Bùi Huy Bích biên soạn. Tập thơ này và tập _Hoàng Việt văn tuyển_ (cùng soạn giả) là
**Lương Bích Hảo** (), thường được biết đến với nghệ danh **Lương Bích Hữu** (, sinh ngày 1 tháng 9 năm 1984), là một nữ ca sĩ, nhạc sĩ, diễn viên kiêm người mẫu người
**Phục bích** (chữ Hán: 復辟), còn được phiên âm là **phục tích** hay **phục tịch**, nghĩa đen là "khôi phục ngôi vua" là trường hợp một quân chủ đã từ nhiệm hoặc đã bị phế
**Đoàn Văn Khâm** (chữ Hán: 段文欽 1020 - 1094) đỗ Thái học sinh thời nhà Lý, là nhà thơ, danh thần, Thượng thư Bộ Công đời vua Lý Nhân Tông (1072-1128). ## Gia thế và
Henriette Bùi Quang Chiêu **Henriette Bùi Quang Chiêu** (1906 – 2012) là một nữ bác sĩ người Việt. Bà được biết đến là nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam. ## Tiểu sử Bà
**Nguyễn Ngọc Bích** (1911–1966) là một kỹ sư, bác sĩ và chính khách người Việt Nam, Đại biểu Quốc hội khóa I Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Ủy viên Ban Thường trực Quốc hội.
**Nguyễn Hoàng Bích** sinh năm 1953 tại Quảng Nam, là nhạc sĩ Việt Nam, được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2022. ## Tiểu sử Nguyễn Hoàng Bích sinh ngày
**Trịnh Sâm** (chữ Hán: 鄭森, 9 tháng 2 năm 1739 – 13 tháng 9 năm 1782), thụy hiệu **Thánh Tổ Thịnh vương** (聖祖盛王), là vị chúa thứ 8 của vương tộc Trịnh cầm quyền ở
**Lê Thành Dương** (sinh ngày 29 tháng 6 năm 1988), thường được biết đến với nghệ danh **Ngô Kiến Huy**, là một nam ca sĩ, diễn viên kiêm người dẫn chương trình truyền hình người
**Hoàng Mai** là một quận nội thành của thành phố Hà Nội, Việt Nam. Đây là quận có diện tích lớn thứ tư của thành phố (sau các quận Long Biên, Hà Đông và Bắc
**Chiến dịch Thăng Long** là giai đoạn cuối cùng của cuộc chiến giữa Tây Sơn và chúa Trịnh trong lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ 18. Chiến dịch Thăng Long 1786 kế tiếp chiến
**Lê Thái Tổ** (chữ Hán: 黎太祖 10 tháng 9 năm 1385 – 5 tháng 10 năm 1433), tên thật là **Lê Lợi** (黎利) là một nhà chính trị, nhà lãnh đạo quân sự, người đã
**Hoàng giáp** () là một loại (gọi là giáp) danh hiệu của học vị Tiến sĩ Nho học trong hệ thống khoa bảng thời phong kiến. Loại danh hiệu này được xác định trong kỳ
**Tam Nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến** (chữ Hán: 阮勸), tên thật là **Nguyễn Thắng** (阮勝), hiệu là _Quế Sơn_, tự _Miễu Chi_, sinh ngày 15 tháng 2 năm 1835, tại quê ngoại làng Văn Khế,
**_Án lệ 15/2017/AL_** về công nhận thỏa thuận miệng của các đương sự trong việc chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp là án lệ công bố thứ 15 thuộc lĩnh vực dân sự
**Bích Liên** (sinh 14 tháng 7 năm 1944) là một ca sĩ nhạc đỏ người Việt Nam, hoạt động chủ yếu trong giai đoạn Chiến tranh Việt Nam. Vào năm 1984, bà đã được nhà
**Thái Thuận** (蔡順, 1441-?), tự: **Nghĩa Hòa**, hiệu: **Lục Khê**, biệt hiệu: **Lã Đường**; là nhà thơ, quan lại Việt Nam thời Lê sơ. ## Tiểu sử **Thái Thuận** sinh ra trong một gia đình
**Hồ Sĩ Đống** (1739-1785), tự **Long Phủ**, hiệu **Dao Đình**; sau đổi tên là **Hồ Sĩ Đồng**, tự **Thông Phủ**, hiệu **Trúc Hiên**. Ông là nhà thơ và là đại quan nhà Lê trung hưng
**_Truyền kỳ mạn lục_** (chữ Hán: 傳奇漫錄, nghĩa là _Ghi chép tản mạn những truyện lạ_), là tác phẩm duy nhất của danh sĩ Nguyễn Dư (thường được gọi là Nguyễn Dữ), sống vào khoảng
**Nạn kiêu binh** hay **loạn kiêu binh** (_Kiêu binh chi loạn_, 驕兵之亂) là tên dùng để chỉ sự việc loạn lạc thời Lê Trung Hưng trong lịch sử Việt Nam, do những quân lính gốc
**Tinh tuyển chư gia luật thi** (_Tập thơ luật lựa chọn phần tinh hoa nhất của các nhà_) là tuyển tập thơ Việt Nam viết bằng chữ Hán do Dương Đức Nhan biên tập. Đây
**Phố Nguyễn Khuyến** (tên thời Pháp thuộc: **Route de Sinh Từ**) là một tuyến phố cổ thuộc phường Văn Miếu, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội, Việt Nam. Theo Nguyễn Vinh Phúc và Trần
**Doãn Uẩn** (chữ Hán: 尹蘊, 1795-1850), tự là **Nhuận Phủ**, **Ôn Phủ**, hiệu là **Nguyệt Giang**, **Tĩnh Trai**, là một danh thần thời Nguyễn, phụng sự ba đời vua liên tiếp: Minh Mạng, Thiệu Trị,
**Đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông** (ký hiệu toàn tuyến là **CT.01**) là tên gọi thông dụng nhất của một tuyến đường cao tốc thuộc hệ thống đường cao tốc của Việt Nam
**Nút giao thông Pháp Vân** hay còn được gọi là **IC Pháp Vân** là nút giao thông khác mức của đường vành đai 3 Hà Nội, đường cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ, quốc
**Quang Huy**, tên đầy đủ là **Nguyễn Quang Huy** (sinh ngày 27 tháng 8 năm 1980) là nhạc sĩ, nhà sản xuất thu âm, đạo diễn phim người Việt Nam và là người sáng lập
Xông mặt thảo dược nhà Bee đang đang dần chinh phục các “tín đồ” yêu làm đẹp thiên nhiên với những hiệu quả bất ngờ mang đến trên làn da. Dù cho vị khách dễ
Xông mặt thảo dược nhà Bee đang đang dần chinh phục các “tín đồ” yêu làm đẹp thiên nhiên với những hiệu quả bất ngờ mang đến trên làn da. Dù cho vị khách dễ
**Bùi Xuân Phái** (1 tháng 9 năm 1920 – 24 tháng 6 năm 1988) là một họa sĩ Việt Nam, nổi tiếng với các tác phẩm vẽ về Phố cổ Hà Nội. ## Tiểu sử
**Nguyễn Văn Lý** (chữ Hán: 阮文理; 1795-1868), húy **Dưỡng**, thường được gọi là **"Cụ Nghè Đông Tác"**, tự **Tuần Phủ**, hiệu **Chí Đình**, **Chí Am**, **Chí Hiên**, biệt hiệu **Đông Khê**, là một danh sĩ,
**_Kinh Thi_** () là một bộ tổng tập thơ ca vô danh của Trung Quốc, một trong năm bộ sách kinh điển của Nho giáo. Các bài thơ trong _Kinh Thi_ được sáng tác trong
**Hồ Tông Thốc** (胡宗簇; 1324-1404) là một chính trị gia và nhà sử học của Việt Nam vào thời vua Trần Nghệ Tông. Ông làm quan cho triều Trần tới chức Hàn Lâm học sĩ
Cách dùng nám Trần Kim Huyền:Rửa sạch mặt bằng nước, dùng bông gòn hoặc tăm bông thấm DUNG DỊCH rồi thoa lên vùng da bị nám và vùng lân cận. Một ngày dùng 2 lần
**Cột đồng Mã Viện** là một cây cột đồng lớn do viên chỉ huy quân đội nhà Hán là Mã Viện cho dựng sau khi chinh phục được cuộc nổi dậy của Hai Bà Trưng
**Nguyễn Cảnh Hoan** (阮景節 1521-1576) là tướng nhà Lê trung hưng trong lịch sử Việt Nam, có tài liệu chép là Nguyễn Cảnh Mô, Trịnh Mô, Nguyễn Hoan tước Tấn Quận công, giữ chức Binh
**Nguyễn Mộng Tuân** (阮夢荀, sinh năm 1380) là một khai quốc công thần, đồng thời cũng là một danh sĩ đã có nhiều đóng góp vào phát triển của Nho giáo thời Lê sơ. Tác
**Trúc Khê** (竹溪, 1901-1947), tên thật là **Ngô Văn Triện** (吳文篆); các bút danh khác là: _Cấm Khê, Kim Phượng, Đỗ Giang, Khâm Trai, Ngô Sơn, Hạo Nhiên Đình_. Ông là nhà văn, nhà báo,
**_Sơn cư tạp thuật_** (chữ Nho: **山居雜述**), còn có tên là **_Sơn cư tạp chí_** (**山居雜誌**), là một tác phẩm dã sử viết bằng chữ Hán do **Đan Sơn** (~1735 - ?) biên soạn vào
phải|Dãy núi Hoành Sơn, nhìn từ Hà Tĩnh **Hoành Sơn** (núi ngang) là một dãy núi ở phía nam tỉnh Hà Tĩnh, phía bắc tỉnh Quảng Bình. Hoành Sơn và sông Gianh là biểu trưng