Sơn cư tạp thuật (chữ Nho: 山居雜述), còn có tên là Sơn cư tạp chí (山居雜誌), là một tác phẩm dã sử viết bằng chữ Hán do Đan Sơn (~1735 - ?) biên soạn vào những năm quân Tây Sơn ra Bắc Hà diệt chúa Trịnh (khoảng 1786 - 1789), tức ở cuối thế kỷ 18 thời Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam.
Hoàn cảnh ra đời
Trong bài Tựa ghi ở tập đầu bộ Sơn cư tạp thuật, Đan Sơn đã nói rõ vì sao có tác phẩm, sau đây là đoạn trích (dịch từ chữ Hán):
Về tác giả
Hiện vẫn chưa rõ tên thật, thân thế và sự nghiệp của Đan Sơn. Đây chỉ là địa danh nơi tác giả ẩn cư, theo đó làm tên hiệu cho mình. Ngoài ra, tác giả còn có một biệt hiệu nữa là Tùng Kinh.
Đan Sơn là người ở làng Lam Kiều (cạnh làng Bột Thượng là quê của Nguyễn Quỳnh, tục gọi là Trạng Quỳnh), huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
Ông sinh vào thời vua Lê Ý Tông (ở ngôi: 1735 - 1740). Khi quân Tây Sơn ra Thăng Long dẹp họ Trịnh (1786), tác giả đang ở Đan Sơn (một làng ở huyện Đan Phượng, Hà Tây; nay thuộc Hà Nội), rồi ẩn cư luôn tại đấy. Trong thời kỳ này, ông viết Sơn cư tạp thuật.
Theo Nguyễn Đăng Na, thì Đan Sơn còn là tác giả Đan Sơn thi tập và Tham khảo tạp ký, mà có người hiểu lầm là do Phạm Đình Hổ soạn.
Về tác phẩm
Sơn cư tạp thuật là một tác phẩm cùng loại và cùng thời với Lữ trung tạp thuyết của Bùi Huy Bích, Vũ trung tùy bút của Phạm Đình Hổ.
Sơn cư tạp thuật có 3 quyển, gồm 184 thiên (truyện). Trong đó có một số truyện do Đan Sơn viết, và ông đã ghi lại khá trung thực những điều mắt thấy tai nghe cũng như những sở đắc của mình khi đọc sách. Có một số truyện, ông chép từ các sách khác, như: Công Dư Tiệp ký (Vũ Phương Đề), Tục Tiệp ký (Trần Tiến), Diễn Trai tập (Lê Dĩnh), Kiên biều tập (Chử Nhân Hoạch), v.v.
Trong Sơn cư tạp thuật có những truyện đáng chú ý và rất có ích cho sử học, như truyện: "Hưng Đạo Vương giáo trung thư", "Thái giám Nguyễn An", "Thăng Long thành", "Man Liêu phong tục", "Thi pháp", "Học thuật", "Đào kép", "Sư chùa núi Yên Tử" (Huyền Quang), "Sứ giả phương Bắc", "Nữ hóa nam", v.v.
Hiện trong Thư viện Khoa học xã hội (Hà Nội) còn lưu giữ được bản chép tay Sơn cư tạp thuật mang ký hiệu A.822, và ở Thư viện Khoa học (Hà Nội) cũng có một bản chép tay khác có tên là Sơn cư tạp chí mang ký hiệu VHv. 1835.
Điểm nổi bật
Tác phẩm đầu tiên nói về chuyển đổi giới
Trong cuộc Hội thảo về Giới trong Văn học và Ngôn ngữ học đã được tổ chức tại Khoa Ngữ văn - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Thanh Tùng cho biết tác phẩm văn học của Việt Nam sớm nhất đề cập đến hiện tượng "chuyển đổi giới' có lẽ là Sơn cư tạp thuật của Đan Sơn (cuối thế kỷ 18).
Trích một đoạn trong truyện "Nữ hóa nam":
Tác phẩm phản ánh sự thắng thế của dục vọng
Không như Tổ gia thực lục và một số sách thiền sử khác, trong truyện "Sư chùa núi Yên Tử", người kể cho rằng sư Huyền Quang đã thông dâm với Thị Bích. Trích một đoạn:
Khi giới thiệu truyện này, Thạc sĩ Đỗ Thu Thủy có kèm theo lời bình như sau:
:Câu chuyện phản ánh sự thắng thế của dục vọng trần tục trước những lý tưởng cao siêu mà xa vời, của phần đời với phần đạo... Cảm hứng bao trùm của câu chuyện, vì thế, là cảm hứng ngợi ca những niềm vui trần thế, là tiếng cười sảng khoái của tác giả khi phát hiện ra "gót chân Asin" của một thần tượng tôn giáo với ý niệm cảm thông hơn là phê phán...
:Điều này minh chứng cho xu thế vận động, phát triển của văn học trung đại nói chung, của văn xuôi tự sự nói riêng qua gần 4 thế kỷ. Đó là quá trình dịch chuyển từ văn học chức năng, coi trọng mục đích truyền đạo, giáo huấn hướng tới sáng tạo nghệ thuật đích thực, coi trọng việc miêu tả, khám phá và tái hiện một cách chân thực bức tranh về đời sống, về con người...
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**_Sơn cư tạp thuật_** (chữ Nho: **山居雜述**), còn có tên là **_Sơn cư tạp chí_** (**山居雜誌**), là một tác phẩm dã sử viết bằng chữ Hán do **Đan Sơn** (~1735 - ?) biên soạn vào
**Văn hóa Đông Sơn** là một nền văn hóa cổ đã xuất hiện vào khoảng năm 800 Trước Công Nguyên, từng tồn tại ở một số tỉnh miền Bắc Việt Nam và Bắc Trung bộ
nhỏ|phải|Thai tạng giới [[Mạn-đà-la ()]] nhỏ|phải|Vòng Pháp luân **Nghệ thuật Phật giáo** là sự phản ánh các khái niệm trong đạo Phật dưới các hình thức nghệ thuật khác nhau – nhất là các lĩnh
thumb|Đĩa sơn mài khắc chữ "Thọ", Trung Quốc _Hoa loa kèn_ _Phong cảnh chùa Thầy_ của [[Hoàng Tích Chù]] **Sơn mài** là một phát minh quan trọng trong công nghệ hóa học và nghệ thuật
Một tranh phun sơn trên tường ở Hall of Fame, [[Ingolstadt, Đức.]] Tranh phun sơn ở [[Bayreuth, Bayern, Đức]] Graffiti ở [[Berlin|Berlin Kreuzberg]] **Tranh phun sơn** từ gốc tiếng Anh là **Graffiti** bắt nguồn từ
nhỏ|Tượng [[Lê Thái Tổ|Lê Lợi với thanh kiếm Thuận Thiên trước trụ sở Ủy ban nhân dân thành phố Thanh Hoá]] nhỏ|Lê Lợi trả kiếm cho [[rùa thần Kim Quy]] **Thuận Thiên kiếm** (chữ Hán:
**Diêm Tích Sơn** () (8 tháng 10, 1883 – 22 tháng 7, 1960) là một quân phiệt Trung Hoa phục vụ trong Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc. Diêm Tích Sơn kiểm soát tỉnh Sơn
**Nguyễn Thanh Tùng** (sinh ngày 5 tháng 7 năm 1994), thường được biết đến với nghệ danh **Sơn Tùng M-TP**, là một nam ca sĩ kiêm nhạc sĩ sáng tác bài hát, nhà sản xuất
**Trịnh Công Sơn** (28 tháng 2 năm 1939 – 1 tháng 4 năm 2001) là một nam nhạc sĩ người Việt Nam. Ông được coi là một trong những nhạc sĩ lớn nhất của tân
**Thuật ngữ văn học Nhật Bản** được trình bày theo thứ tự abc dưới đây là một số thuật ngữ, khái niệm, danh từ riêng thường gặp trong văn học Nhật Bản, bao gồm trong
**Sơn Tây** (, ; bính âm bưu chính: _Shansi_) là một tỉnh ở phía bắc của Trung Quốc. Năm 2018, Sơn Tây là tỉnh đứng thứ mười tám về số dân, đứng thứ hai mươi
nhỏ|304x304px|Bức tranh trừu tượng màu nước đầu tiên của [[Wassily Kandinsky|Kandinsky, 1910 ]] **Nghệ thuật Trừu tượng** là trào lưu hội họa đầu thế kỷ 20, vào những năm 1910 đến 1914. Nghệ thuật trừu
|- | | colspan="2" width=50 |- | | colspan="2" width=50 |} Ca sĩ kiêm sáng tác nhạc người Việt Nam Sơn Tùng M-TP bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là một nghệ
**Trống đồng Đông Sơn** hay **trống đồng Heger loại I** là một loại trống đồng tiêu biểu cho Văn hóa Đông Sơn (thế kỷ 7 TCN - thế kỷ 6 CN) của người Việt cổ.
thế=Một Võ sư Võ cổ truyền Việt Nam.|nhỏ|Một [[Võ sư Võ cổ truyền Việt Nam.|225x225px]] **Võ thuật** là hệ thống được mã hóa và truyền thống chiến đấu được thực hành vì một số lý
**Sơn Đông** () là một tỉnh ven biển phía đông Trung Quốc. Năm 2018, Sơn Đông là tỉnh đông thứ hai về số dân, đứng thứ ba về kinh tế Trung Quốc với 100,4 triệu
**Phẫu thuật chuyển giới** (tiếng Anh: **Sex reassignment surgery**, viết tắt là **SRS**), còn gọi là **giải phẫu chuyển đổi giới tính**, **phẫu thuật xác định lại giới tính**_,_ **phẫu thuật tái tạo bộ phận
**Bầu cử Quốc hội Việt Nam khóa XIV** diễn ra vào ngày 22 tháng 5 năm 2016 thông qua biểu quyết trước đó của Quốc hội vào ngày 24 tháng 11 năm 2015. Qua đó,
nhỏ| [[Torii Kiyomasu, Ichikawa Danjūrō I trong vai Takenuki Gorō. Bản họa kịch sĩ nổi tiếng đầu thế kỷ 18 của trường Torii ]] nhỏ| , bởi [[Hokusai Bảo tàng nghệ thuật Metropolitan ]] thế=|nhỏ|
**Champa** có nền văn minh Ấn hóa ở khu vực duyên hải miền Trung Việt Nam ngày nay trong thời gian từ năm 192 đến 1832 sau Công nguyên. Người Chăm có lẽ là những
nhỏ|phải|Một cổng của [[Nhà thờ Đức Bà Chartres (khoảng năm 1145). Những bức tượng kiến trúc những tác phẩm điêu khắc Gothic sớm nhất và là một cuộc cách mạng trong phong cách và khuôn
**Emmanuel Nguyễn Hồng Sơn** (sinh ngày 2 tháng 1 năm 1952) là một giám mục Công giáo người Việt, hiện là giám mục chính tòa của Giáo phận Bà Rịa và Chủ tịch Uỷ ban
phải|nhỏ|247x247px|_Phách_ dùng trong [[ca trù]] nhỏ|155x155px|Những cặp phách (nhịp sanh) của [[Đạo Cao Đài]] **Phách (hay thanh phách)** là nhạc khí tự thân vang, xuất hiện trong nhiều thể loại ca, múa nhạc ở khắp
**Trần Quang Đức** (sinh năm 1985 tại Hải Phòng) là một tác giả và dịch giả Việt Nam. ## Tiểu sử **Trần Quang Đức** (陳光德), hiệu Vân Trai (雲齋), sinh ngày 16 tháng 05 năm
nhỏ|phải|Họa phẩm nghệ thuật châu Âu nhỏ|phải|Họa phẩm châu Âu nhỏ|phải|Kiến trúc châu Âu **Nghệ thuật Châu Âu** (_Art of Europe_) còn được gọi là **nghệ thuật phương Tây** (_Western art_) bao gồm lịch sử
thế=A light red bar, 39% of which is filled with a darker shade of red|nhỏ| Một thanh HP biểu thị tình trạng sức khỏe của một nhân vật. **Health point** hoặc **hit point, HP, máu**
Bước chuẩn bị bề mặt trước khi thi công sơn là giai đoạn quan trọng nhất để đảm bảo lớp sơn bám dính chắc chắn, bền đẹp và lâu dài. Một bề mặt tường chuẩn
Bước chuẩn bị bề mặt trước khi thi công sơn là giai đoạn quan trọng nhất để đảm bảo lớp sơn bám dính chắc chắn, bền đẹp và lâu dài. Một bề mặt tường chuẩn
Từ trước tới nay, việc chống thấm luôn là một bước quan trọng để đảm bảo công trình bền đẹp theo thời gian. Và để chống thấm hiệu quả, không thể thiếu sự hỗ trợ
**Chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024 của Donald Trump** là chiến dịch tranh cử tổng thống cho cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ 2024 đang diễn ra của cựu tổng thống thứ
**Mô hình hóa và chế tạo kỹ thuật số** và là một quá trình thiết kế và sản xuất kết hợp mô hình hóa 3D hoặc thiết kế có sự hỗ trợ tính toán (CAD)
**Văn học thời Tây Sơn** là một giai đoạn của văn học Việt Nam vào cuối thế kỷ 18, phản ánh các thành tựu về văn, thơ của nước Đại Việt dưới thời Tây Sơn
**Hoa nương** là dụng ngữ xuất hiện sớm nhất từ thời Lê để mô tả phường gái hành nghề xướng kĩ. ## Thuật ngữ **Hoa nương** (花娘) là lối gọi tắt của **hoa mại nương**
**Khoa cử** là chế độ tuyển bạt quan viên qua trắc nghiệm khởi phát từ Trung Hoa và trở thành pháp chế trọng yếu bậc nhất Hán tự văn hóa quyển. ## Thuật ngữ "Khoa
**_Quốc văn giáo khoa thư_** (chữ Hán: 國文教科書, tiếng Pháp: _Manuels de lecture en quoc-van_) là bộ ba tùng thư dạy quốc ngữ cho cấp sơ học yếu lược (Primaire Élémentaire) do Nha học chính
thumb|Bức tranh [[Mona Lisa (1503–1517) của Leonardo da Vinci là một trong những bức tranh nổi tiếng nhất thế giới. ]] thumb|upright=1.8|Một bức tranh nghệ thuật về một nhóm tê giác được vẽ trong hang
Trước đây, việc điều khiển một cỗ máy bằng cách nói chuyện với chúng chỉ là những câu chuyện trong khoa học viễn tưởng. Nhưng viễn tưởng này đang dần trở thành hiện thực với
**Nguyễn Cao Sơn Thạch** (sinh ngày 10 tháng 12 năm 1990), thường được biết đến với nghệ danh **S.T** hay **S.T Sơn Thạch**, là một ca sĩ, diễn viên và vũ công người Việt Nam.
**Chiến dịch Lam Sơn 719** hay **Cuộc Hành quân Hạ Lào** (cách gọi của Việt Nam Cộng hòa) hay **Chiến dịch đường 9 - Nam Lào** (cách gọi của Chính phủ Cách mạng lâm thời
phải|Một người bán hàng tạp phẩm (chạp phô) trong một [[gian hàng (sạp hàng) ở Trường Khang Thôn, Hồng Kông]] Hình ảnh một tiệm tạp hóa được tái hiện trong bảo tàng Deaf Smith County
**Đường Trường Sơn** hay **đường mòn Hồ Chí Minh** () là một tuyến Hậu cần chiến lược bao gồm mạng lưới giao thông quân sự, chạy từ lãnh thổ miền Bắc Việt Nam vào tới
nhỏ|228x228px|Cánh tay robot trong công nghiệp, một trong những ứng dụng của tự động hóa **Tự động hóa** hay **Điều khiển tự động** mô tả một loạt các công nghệ làm giảm sự can thiệp
Trước xu hướng xây dựng xanh và mong muốn giảm thiểu tác động đến môi trường, Everest Bio ra đời với mục tiêu tạo ra sản phẩm sơn ngoại thất thân thiện. Khách hàng ngày
**Thiếu Sơn** (1908 - 1978) tên thật là **Lê Sĩ Quý**; là nhà văn, nhà báo, nhà phê bình văn học Việt Nam. ## Tiểu sử Ông sinh tại Hải Dương trong một gia đình
nhỏ|phải|303x303px| Tháp Bình Sơn, di sản kiến trúc thời Trần bằng gốm cao nhất còn lại đến ngày nay thumb|Tháp Bình Sơn chụp từ đằng xa **Tháp Bình Sơn**, còn gọi là **Tháp chùa Vĩnh
**Nguyễn Thuật** (1842-1911), tự: **Hiếu Sinh**, hiệu: **Hà Đình**; là danh sĩ và là danh thần triều Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. ## Thân thế và sự nghiệp **Nguyễn Thuật** sinh ngày 13 tháng
**Nguyễn Kim Sơn** (sinh ngày 18 tháng 11 năm 1966) là nhà nghiên cứu Nho học, nhà chính trị và nhà quản lý giáo dục người Việt Nam. Ông hiện là Ủy viên Ban Chấp
**Sơn** là bất kỳ chất lỏng, có thể hóa lỏng, hoặc chất liệu rắn mastic nào, mà sau khi phủ một lớp mỏng lên một bề mặt, chuyển thành một màng cứng. Nó được sử
**_Tây Sơn thuật lược_** (chữ Hán: 西山述略) là một cuốn tùng thư của tác giả vô danh thị, kể vắn tắt những sự việc xảy ra dưới triều Tây Sơn. Hiện chưa rõ tác phẩm
nhỏ|phải| Biểu trưng Song Hỷ trong các lễ cưới nhỏ|phải|Trang trí với khẩu hiệu chúc mừng hai họ thông gia **Thuật ngữ cưới hỏi** nhằm khái quát các thuật ngữ, các thủ tục, nghi thức,