✨Vụ du khách Việt Nam bỏ trốn tại Đài Loan 2018
Vụ du khách Việt Nam bỏ trốn tại Đài Loan 2018 (hoặc Chuyên án Quan Hồng Năm 2015, Đài Loan ban hành chương trình thị thực Quan Hồng cho nhóm gồm số lượng từ năm du khách trở lên; du khách từ Việt Nam, Campuchia, Lào, Myanmar, Ấn Độ sẽ được miễn chứng minh tài chính nếu đi theo đoàn du lịch của các công ty lữ hành do Cục Du lịch Đài Loan chỉ định.
Tính đến năm 2018 tại Việt Nam, 84 công ty lữ hành được Cục Du lịch Đài Loan chỉ định thị thực Quan Hồng. Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế có trụ sở tại Việt Nam tiến hành xin thị thực Quan Hồng cho đoàn, công ty lữ hành ETholiday tại Đài Loan chịu trách nhiệm tổ chức chuyến tham quan cho nhóm 153 người Việt. Giám đốc Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế Phan Ngọc Hạnh tiếp nhận đoàn du khách từ ETholiday để hỗ trợ xin thị thực Quan Hồng, công ty lữ hành Việt Nam này thuộc danh sách chỉ định của Cục Du lịch Đài Loan. Họ đặt phòng tại khách sạn Kaohsiung International Star ở quận Tam Dân và khách sạn Delton ở quận Diêm Trình. Theo lời một nhân chứng người Đài Loan vào thời điểm 21 giờ 30 phút cùng ngày, cảnh tượng du khách người Việt huyên náo rời khách sạn kéo dài trong thời gian một giờ đồng hồ. Lịch trình tham quan của đoàn 153 du khách dự kiến kết thúc vào ngày 26 tháng 12, nhưng 152 người đã mất tích tại Đài Loan và chỉ còn duy nhất một trưởng đoàn ở lại. Tuy nhiên, cảnh sát Đài Loan không có động thái nào vào thời điểm tiếp nhận khai báo vì du khách người Việt thời điểm đó có thị thực hợp pháp. Đoàn du khách Việt Nam đầu tiên gồm 23 người nhập cảnh ngày 21 tháng 12, ba du khách mất tích vào sáng cùng ngày, bốn người và 16 người còn lại lần lượt mất tích vào hai ngày tiếp theo. Đoàn du khách Việt Nam thứ hai gồm 130 người nhập cảnh ngày 23 tháng 12, nhưng 128 người mất tích ngay vào buổi sáng hôm sau, một người nữa tiếp tục mất tích vào ngày 25 tháng 12.
Aileen Lai — đại diện công ty lữ hành ETholiday — cho biết chưa nhận được phí du lịch 10.000 NT$ mỗi du khách, công ty có thể bị phạt 5.000_–_8.000 NT$ mỗi trường hợp để cưỡng chế họ hồi hương về Việt Nam. Theo lời một công dân Việt Nam có thẻ thường trú nhân tại Đài Loan, nhóm du khách người Việt sẽ được Sở Di dân Đài Loan (NIA) bố trí chỗ ở đến thời điểm trục xuất nếu tự thú, hoặc sẽ bị giam giữ đến thời điểm trục xuất nếu bị bắt.
Phản ứng
Chính phủ Đài Loan
Bộ Ngoại giao Trung Hoa Dân Quốc đã lập tức hủy bỏ thị thực đoàn du khách người Việt mất tích và ngưng thụ lý cấp thị thực đoàn đối với Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế, đồng thời đội đặc nhiệm Sở Di dân Đài Loan (NIA) tại thành phố Cao Hùng tiến hành truy vết vào ngày 25 tháng 12. Bộ Lao động Đài Loan thông cáo người chứa chấp người nhập cư bất hợp pháp bị phạt 150.000_–_750.000 NT$, người tố giác người nhập cư bất hợp pháp nhận 50.000 NT$. Tại Ủy ban giao thông Lập pháp viện Trung Hoa Dân Quốc, Cục trưởng Châu Vĩnh Huy cho biết Bộ Ngoại giao Trung Hoa Dân Quốc đã đề nghị Hành chính viện Trung Hoa Dân Quốc mở hội thảo liên bộ nhằm gia tăng cơ chế xét duyệt thị thực.
Ngày 29 tháng 12, Trưởng Sở Di dân Đài Loan Khưu Phong Quang [vừa nhậm chức] cam kết đảm bảo nhân quyền nếu người Việt mất tích ra trình diện, đồng thời chỉ thị điều tra nhóm tổ chức đứng sau sự kiện mất tích. Trương Cảnh Sâm — Ủy viên chính vụ chuyên trách du lịch thuộc chính sách hướng Nam mới — đề nghị Bộ Giao thông và Thông tin Đài Loan rà soát đơn đăng ký du lịch theo đoàn, Bộ Nội chính giám sát du khách nhập cảnh theo thị thực Quan Hồng. Ngày 7 tháng 1 cùng năm, Sở Di dân Đài Loan gửi thông cáo chương trình "Mở rộng chuyên án tự báo án đối với người nước ngoài cư trú quá hạn" tới Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Việt Nam, khẳng định người Việt trong tình trạng lưu trú quá hạn tại Đài Loan tự nguyện hồi hương từ ngày 1 tháng 1 đến ngày 30 tháng 6 thì sẽ không bị tạm giam, không bị cấm nhập cảnh Đài Loan và chịu mức phạt thấp nhất 2.000 NT$. Hôm sau, Phó cục trưởng Cục Du lịch Trương Tích Thông thông cáo đang dự thảo sửa luật duyệt thông tin xin thị thực, đồng thời siết chặt tiêu chuẩn đối với công ty lữ hành Việt Nam.
Chính khách Đài Loan
Đại biểu Lập pháp viện Trung Hoa Dân Quốc Diệp Nghi Tân (thuộc Đảng Dân chủ Tiến bộ) yêu cầu Cục Du lịch Đài Loan công bố số lượng và quốc tịch du khách bỏ trốn tại Đài Loan kể từ khi thực thi chính sách thị thực Quan Hồng tại Đài Loan.
Ủy viên chính vụ Trương Cảnh Sâm bình luận trên Facebook rằng "ăn bánh bích quy không thể mất hạt vừng?", đồng thời chỉ trích các đại biểu lập pháp và truyền thông tin tức của Trung Quốc Quốc dân Đảng đã tấn công liều lĩnh chính sách hướng Nam mới trong hai ngày qua, phủ nhận cáo buộc thị thực Quan Hồng mang theo những kẻ truy nã và gái mại dâm, khẳng định thị thực Quan Hồng giúp Đài Loan thoát khỏi sự lệ thuộc vào du khách từ Trung Quốc đại lục. Viện trưởng Hành chính viện Lại Thanh Đức nhận định tuyên bố của Trương Cảnh Sâm không phù hợp vì chính phủ của Đảng Dân chủ Tiến bộ cần phải đối diện vấn đề trung thực và giải quyết theo cách thức người dân Đài Loan muốn thấy.
Công luận Đài Loan
Chủ tịch Hiệp hội phục vụ và cứu viện du lịch quốc tế Đài Loan Hứa Cao Khánh thống kê 10 công ty lữ hành Việt Nam thỏa mãn thị thực Quan Hồng vào tháng 11 năm 2015, nhưng sau khi Đảng Dân chủ Tiến bộ nắm quyền thì 102 công ty lữ hành Việt Nam thỏa mãn thị thực Quan Hồng; chính phủ Đài Loan đang dự thảo yêu cầu công ty lữ hành phải thành lập từ ba năm trở lên. Theo phỏng vấn của Tuổi Trẻ, một số người Đài Loan cảm thấy "khủng khiếp" và cho rằng đoàn du khách người Việt mất tích sẽ làm việc tại những nơi không tuyển được lao động.
Chính phủ Việt Nam
Ngày 26 tháng 12, Bộ Ngoại giao Việt Nam chỉ thị Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc phối hợp xác minh với phía Đài Loan, đồng thời đề nghị Tổng cục Du lịch và các cơ quan liên quan phối hợp điều tra. Chủ nhiệm Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc Nguyễn Anh Dũng cho biết chưa xác định rõ sự kiện liên quan đến buôn người hay tổ chức đưa người sang lao động bất hợp pháp. Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh triệu tập đại diện Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế, công ty này xác nhận chỉ hỗ trợ thủ tục thị thực Quan Hồng và không tổ chức lịch trình tham quan. Theo chỉ thị của Bộ Ngoại giao Việt Nam vào ngày 28 tháng 12, Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc thông cáo đề nghị chính phủ Đài Loan đảm bảo danh dự cá nhân đối với du khách người Việt đang bị tạm giữ và được phép thăm lãnh sự các công dân trên. Trả lời phiên chất vấn tại Quốc hội Việt Nam ngày 7 tháng 6 năm 2019, Bộ trưởng Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện khẳng định sự kiện là "vết nhơ của ngành du lịch Việt Nam", đồng thời thừa nhận chính phủ và chính quyền địa phương đã buông lỏng quá trình thanh tra.
Bình luận truyền thông
Hệ quả
Điều tra
Ngày 26 tháng 12, đội đặc nhiệm Sở Di dân Đài Loan (NIA) tại thành phố Cao Hùng xác định được hành trình của nhóm du khách người Việt mất tích và tiếp tục truy vết. Cảnh sát Đài Loan điều tra thông tin những phương tiện giao thông chuyên chở du khách bỏ trốn, chủ sở hữu nằm rải rác khắp miền Bắc và miền Trung cũng như miền Nam Đài Loan, giả thuyết về đường dây buôn người được cân nhắc. Phía Đài Loan ban đầu tiếp nhận thông tin đoàn du khách người Việt mua vé một chiều nhập cảnh, nhưng sau đó Chủ tịch Hiệp hội phục vụ và cứu viện du lịch quốc tế Đài Loan Hứa Cao Khánh xác nhận Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế đã cấp cho đoàn du khách vé khứ hồi vào ngày 26 tháng 12. Ngày 28 tháng 12 cùng năm, Trưởng Sở Di dân Đài Loan Khưu Phong Quang chủ trì hội nghị trực tuyến thảo luận phương án truy tìm du khách, đồng thời hối thúc điều tra tổ chức buôn người đứng sau sự kiện. Chính phủ Đài Loan đã tổng động viên bốn lữ đoàn tham gia quá trình tìm kiếm đoàn du khách người Việt. Cảnh sát quận Tam Dân thuộc thành phố Cao Hùng đã bác bỏ thuyết âm mưu về một du khách người Việt mất tích làm gái mại dâm ở Vi Cá Lâu, điều tra sơ bộ xác nhận 13 nữ nhân viên phục vụ đều là người Đài Loan gốc Việt.
Giám đốc Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế Phan Ngọc Hạnh cho biết thông qua lời giới thiệu từ ETholiday có trụ sở tại Đài Loan, công ty lữ hành này đã cung cấp dịch vụ thị thực Quan Hồng cho 153 du khách thuộc đoàn của Công ty Twin Bright và Công ty Golden Travel đều có trụ sở ở Hà Nội. Ngày 27 tháng 12, Thanh tra Sở Du lịch Hà Nội tiến hành thanh tra hai công ty lữ hành ký kết với Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế theo phí giao dịch thị thực Quan Hồng 10 US$ mỗi du khách. Phó tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch Ngô Hoài Chung xác nhận Công ty Golden Travel có giấy phép kinh doanh lữ hành quốc tế, trong khi Công ty Twin Bright không có giấy phép. Theo Chánh thanh tra Sở Du lịch Hà Nội Vũ Công Huy, Công ty Twin Bright đứng tên giúp một người tên Đức ký kết giao dịch cung cấp thị thực Quan Hồng với Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế; Giám đốc Công ty Golden Travel Võ Thị Hồng khai nhận liên hệ với người phụ nữ tên Mai Thị Trang về 49 du khách tham quan Đài Loan với mức phí thanh toán trực tiếp không qua hợp đồng 12 triệu đồng mỗi trường hợp, 23 du khách cùng một hướng dẫn viên xuất cảnh tại sân bay quốc tế Nội Bài sau khi Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế cung cấp thị thực Quan Hồng (12 không đi, 2 bị từ chối thị thực, 12 không đủ điều kiện hộ chiếu Việt Nam). Ngày 30 tháng 12, cảnh sát Đài Loan bắt giữ một công dân gốc Việt họ Trịnh có thẻ thường trú nhân sống tại Tân Bắc, người này lái xe hỗ trợ đoàn du khách người Việt bỏ trốn kèm theo kinh phí giao dịch. Cảnh sát Đài Loan đồng thời truy tìm một phụ nữ tổ chức phương tiện giao thông cho đoàn du khách bỏ trốn, người này nói tiếng Việt trong đoạn phim ghi hình của nữ hướng dẫn viên. Ngày 8 tháng 1 năm 2019, cảnh sát Đài Loan bắt giữ một người Việt lưu trú quá hạn tại quận Ngô Thê thuộc thành phố Đài Trung, nghi phạm này bị cáo buộc hỗ trợ bốn du khách Việt Nam bỏ trốn vào tháng 12 năm 2018. Sở Di dân Đài Loan (NIA) phối hợp với Cục Cảnh chính Đài Loan cùng Văn phòng Kinh tế Văn hoá Đài Bắc tại Việt Nam và Văn phòng Kinh tế Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc mở rộng điều tra. Nhờ mức thưởng 4.000 NT$ dành cho người tố giác, 74 du khách người Việt mất tích được tìm thấy tính đến thời điểm ngày 13 tháng 1 năm 2019. Theo cáo trạng về 11 nghi phạm của Viện Kiểm sát quận Cao Hùng, Trịnh Nam cùng Nguyễn Nam và Mai Thị Trang liên kết với băng đảng Đầu rắn tổ chức sự kiện, mỗi du khách người Việt phải trả phí 1.000_–_3.000 US$; cáo buộc ghi nhận hành vi vi phạm Đạo luật Di dân và Xuất nhập cảnh Đài Loan, Đạo luật Phòng chống buôn người, Đạo luật Dịch vụ Việc làm, che giấu tội phạm truy nã Luật hình sự Trung Hoa Dân Quốc. Mai Thị Trang là cô dâu Việt tại Đài Loan kinh doanh nước hoa, Nguyễn Nam kết hôn với một phụ nữ Đài Loan, bố mẹ Trịnh Nam là Hoa kều.
Du khách Việt Nam
Trước khi Đài Loan công bố lệnh cấm xuất nhập cảnh đối với 152 du khách người Việt mất tích tại Đài Loan, một nam du khách người Việt xuất cảnh từ Đài Nam về Việt Nam vào ngày 22 tháng 12, hai nam du khách người Việt xuất cảnh từ Cao Hùng hồi hương vào ngày 24 tháng 12. Theo điều tra, những du khách xuất cảnh về Việt Nam do nhận thấy không thể bắt đầu làm việc bất hợp pháp ngay lập tức khi vừa nhập cảnh Đài Loan. Ba du khách bị bắt tạm giam tại Nam Đầu hoặc Cao Hùng chờ tới thời điểm trục xuất, bốn du khách tự nguyện đến trình diện tại sở Cảnh sát khu Trung Lịch thuộc thành phố Đào Viên vào ngày 27 tháng 12 sau khi truyền thông Đài Loan liên tục đưa tin về sự kiện. Theo điều tra từ phía Đài Loan, nam giới sẽ thu hoạch chè hoặc trồng hoa quả, nữ giới nhận làm người giúp việc hoặc gái mại dâm. Du khách người Việt đầu tiên trong tổng số 148 người được chính thức trục xuất vào ngày 1 tháng 2 năm 2019. Các đoàn du khách Việt Nam tới Đài Loan không bị ảnh hưởng do chính sách thị thực Quan Hồng không thay đổi, các công ty lữ hành Việt Nam khi tiến hành xin thủ tục thị thực Quan Hồng phải ghi rõ ngày tháng năm sinh từng người thay vì ghi mặc định ngày 1 tháng 1 như trước đó.
Ngày 28 tháng 12, Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc thông cáo dừng chương trình thị thực Quan Hồng dành cho 102 công ty lữ hành Việt Nam, quá trình cấp thị thực dạng khác vẫn diễn ra bình thường. Ngày 5 tháng 1 năm 2019, Cục Du lịch Đài Loan tái áp dụng chương trình thị thực Quan Hồng dành cho du khách người Việt có hộ khẩu tại Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Hà Nội; Hiệp hội Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh gửi công văn kiến nghị Tổng Cục Du lịch và Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đề nghị Cục Du lịch Đài Loan cùng Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc tại Việt Nam hỗ trợ tái áp dụng thị thực Quan Hồng. Ngày 15 tháng 3 cùng năm, Cục Du lịch Đài Loan chính thức khởi động lại thị thực Quan Hồng cho 57 công ty lữ hành Việt Nam được chỉ định với ba điều lệ sửa đổi bổ sung, đặc biệt nếu nhóm tối đa sáu du khách bỏ trốn thì công ty lữ hành sẽ bị loại khỏi danh sách. Chương trình thị thực Quan Hồng được tái áp dụng cho người Việt từ ngày 20 tháng 3 năm 2019, nhưng thủ tục tiếp nhận từ bảy ngày trở lên và du khách phải có vé khứ hồi cũng như bắt buộc trưởng đoàn dẫn qua hải quan, cắt giảm số lượng công ty lữ hành Việt Nam được chỉ định.
Lữ hành Việt Nam
Ngày 31 tháng 12, Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh thông cáo Công ty Thương mại Du lịch Kỳ nghỉ Quốc tế không có hợp đồng ký kết dịch vụ thị thực Quan Hồng với ETholiday ở Đài Loan và hai công ty lữ hành có trụ sở tại Hà Nội, toàn bộ tiến trình bàn thảo đều thông qua thư điện tử. Sở Du lịch Hà Nội nhận định Công ty Golden Travel và Công ty Golden Travel có hành vi vi phạm pháp luật Việt Nam, đồng thời kiến nghị Công an thành phố Hà Nội điều tra. Ngày 7 tháng 6 năm 2019, Hiệp hội Lữ hành Việt Nam (VISTA) hội đàm xây dựng dự thảo trách nhiệm của công ty lữ hành Việt Nam khi du khách bỏ trốn tại sở tại, dự thảo được tổng hợp trình đến Tổng cục Du lịch. Ngày 1 tháng 8 năm 2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Nghị định 45/2019/NĐ-CP, nội dung đề cập du khách Việt Nam bỏ trốn tại nước ngoài hoặc du khách người nước ngoài bỏ trốn tại Việt Nam thì công ty lữ hành Việt Nam chịu phạt 80_–90 triệu đồng kèm theo đình chỉ giấy phép kinh doanh lữ hành 12–_18 tháng.
Khởi tố
Ngày 6 tháng 5 năm 2019 tại Việt Nam, Bộ Công an Việt Nam khởi tố năm bị can với tội danh "tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài" theo Điều 349 Bộ Luật hình sự Việt Nam. Ngày 14 tháng 9 năm 2020, Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh xét xử sơ thẩm ba bị cáo tội danh "tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài" và hai bị cáo tội danh "môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài". Theo cáo trạng, Nguyễn Việt Đức và Lê Đình Hồng Nguyên thành lập Công ty Vui Funny tour vào tháng 5 năm 2018, Đức nhờ Trần Văn Danh tìm được 131 người Việt có nhu cầu bỏ trốn sau khi nhập cảnh Đài Loan thông qua dịch vụ mạng xã hội Zalo và Facebook, Đức và Nguyên trao đổi trực tiếp với các công ty lữ hành Đài Loan để thỏa thuận xin thị thực Quan Hồng dành cho 128 du khách xuất cảnh từ sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất. Đức cùng đồng phạm tổ chức nhập cảnh Đài Loan cho 20 du khách vào ngày 21 tháng 12 năm 2018 và 128 du khách vào ngày 23 tháng 12 cùng năm, Đức và Nguyên hưởng lợi nhuận 15 triệu đồng sau sự kiện. Theo Viện Kiểm sát quận Cao Hùng, ba lái xe bị nghi ngờ che giấu người truy nã, năm du khách người Việt không đủ cấu thành tội danh, 28 du khách Việt Nam cấu thành tội danh nhưng được miễn truy tố. Ngày 23 tháng 10 năm 2019, Tòa án cấp cao Đài Loan chi nhánh Cao Hùng xét xử hai bị cáo người Việt và một bị cáo người Đài Loan. Theo cáo trạng, Mai Thị Trang — nhân viên một công ty lữ hành Việt Nam — thu phí thị thực Quan Hồng 1.000_–_3.000 US$ mỗi trường hợp, sau đó Trang cùng Tiêu Vận Lương dẫn đoàn 50 du khách Việt Nam làm công nhân tại Đào Viên. Nguyễn Nam — nhân viên cùng công ty lữ hành Việt Nam — dẫn đoàn 34 du khách Việt Nam lao động bất hợp pháp, cáo trạng nêu Nguyễn Nam đưa bốn nữ du khách Việt Nam đến một khách sạn tại Trung Lịc