✨Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam

Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam là một tổ chức xã hội tại Việt Nam, là một tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tuy thành viên của Ủy ban là một số giáo dân và một số chức sắc Công giáo, nhưng Ủy ban này không trực thuộc Giáo hội Công giáo tại Việt Nam.

Cơ quan thông tin của Ủy ban là các tờ báo: "Công giáo và dân tộc" (Tổng biên tập là Phan Khắc Từ) và "Người Công giáo Việt Nam" (chưa có Tổng Biên tập).

Lịch sử hình thành

Tiền thân của tổ chức này là Việt Nam Công giáo Cứu quốc Hội, một tổ chức tập hợp tín đồ Công giáo chống thực dân và đế quốc, là thành viên của Mặt trận Việt Minh. Nghị quyết của Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ngày 14 tháng 8 và 15 tháng 8 năm 1945, trong mục nói về vận động tôn giáo thể thao ghi rõ: Mở rộng Việt Nam Công giáo Cứu quốc Hội. Cố cảm hóa quần chúng các hội Phật Thầy và Cao Đài. Khi Cách mạng tháng 8 nổ ra, nhiều tín đồ Công giáo Cứu quốc tham gia giành chính quyền cũng tham gia vào thành phần của chính quyền mới.

Tuy nhiên, sự hợp tác nhanh chóng thay đổi, đặc biệt từ sau sắc chỉ của Giáo hoàng Piô XII năm 1949, cấm người tín đồ Công giáo cộng tác với người theo chủ nghĩa cộng sản, phạt vạ tuyệt thông bất cứ người Công giáo nào gia nhập đảng cộng sản. Các thành viên Công giáo Cứu quốc bị phân hóa thành 2 nhóm. Một nhóm chịu ảnh hưởng của Giám mục Tađêô Lê Hữu Từ hoạt động tách rời khỏi sự kiểm soát của chính quyền Việt Minh, có xu hướng vũ trang cho giáo dân, tổ chức thành những đội vũ trang Tự vệ Công giáo, biến các giáo khu thành những chính quyền tự trị, ngoài sự kiểm soát của chính quyền Việt Minh; thậm chí để đổi lấy quyền tự trị, chấp nhận thỏa hiệp với người Pháp để chống chính quyền Việt Minh, thậm chí nhận cả súng đạn của người Pháp để trang bị cho lực lượng Tự vệ Công giáo, cùng quân Pháp thực hiện các cuộc càn quét tiêu diệt quân Việt Minh., cho đến khi chính quyền Việt Minh giành được thắng lợi và kiểm soát hoàn toàn miền Bắc. *Đại hội II (năm 1990): Tổ chức từ ngày 10 đến ngày 12 tháng 10 năm 1990, với sự tham gia của 301 đại biểu, trong số này có 133 linh mục. Đại hội đề cử ra uỷ ban 81 đại biểu. Chủ tịch Uỷ ban là linh mục Võ Thành Trinh, các phó chủ tịch gồm các linh mục: Vương Đình Ái, Lương Đình Nghi, Nguyễn Tấn Khóa, Nguyễn Thái Bá, Phêrô Phan Khắc Từ và Tổng thư ký là linh mục Nguyễn Thái Bá làm Tổng thư ký. chọn ra 147 Ủy viên Uỷ ban, cử 28 vị trong Đoàn Chủ tịch và 8 vị trong Ban Thường trực. Chủ tịch Uỷ ban là linh mục Trần Xuân Mạnh.

Nhiệm vụ

Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam tuyên bố họ là đại diện cho phong trào yêu nước của người Công giáo Việt Nam, tổ chức này được thành lập với mục đích kế tục các tổ chức Công giáo yêu nước trong thời kỳ chống thực dân Pháp và đoàn kết người Công giáo và người dân xây dựng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hoà bình theo đường hướng Thư chung 1980 của Hội đồng Giám mục Việt Nam là Sống Phúc âm giữa lòng dân tộc để phục vụ hạnh phúc của đồng bào, cùng nhiều thư chung công bố sau đó.

Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam thuộc các uỷ ban cấp địa phương như tỉnh, thành phố phối hợp với Mặt trận Tổ quốc các cấp khác nhau phổ biến thực hiện 10 nội dung gồm 7 tốt đời và 3 đẹp đạo đến các ban Đoàn kết Công giáo, các giáo xứ, họ đạo, khu dân cư Công giáo.

Ủy ban Đoàn kết Công giáo đăng tải trên Website của tổ chức về nhiệm vụ của tổ chức này như sau:

Đóng góp

Uỷ ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam tham gia nhiều hoạt động xã hội, nhân đạo khác nhau tại Việt Nam.

Tranh cãi

Quan điểm phản đối

Theo quan điểm của một số học giả, Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam được cho là tổ chức theo mô hình Hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc, dù Ủy ban được hình thành trước và thiên về tính chất dân tộc xã hội hơn là tôn giáo. Ủy ban Đoàn kết Công giáo không trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam.

Ngày 11 tháng 3 năm 1955, Khâm sứ Tòa Thánh là John Dooley đã gửi văn thư số 1024/89 cho các giáo phận ở miền Bắc nói rõ: "Theo nhiều nguồn tin đáng tin cậy, tôi có bổn phận cho các Đấng bậc trong Giáo hội hay rằng, những hoạt động này đều ở bên ngoài hệ thống của Giáo hội, không được phép của Đấng bản quyền ‘Các linh mục có trách nhiệm trong các hoạt động ấy ở trong hoàn cảnh không hợp lệ" Vài ngày sau khi hội nghị thành lập Uỷ ban Đoàn kết Công giáo bế mạc và chính thức ra mắt Ủy ban Liên lạc Công giáo, Hồng y P. Fumasoni Biondi - Tổng trưởng Bộ Truyền giáo quyết định gửi văn thư đế ngày 7 tháng 5 năm 1955, số văn thư: 1810/55 đến các giám mục Việt Nam, trong thư Hồng y này viết: Thánh bộ Truyền giáo không thể giấu anh em nỗi lo buồn tận đáy lòng khi nghe tin mấy linh mục nhầm vì lòng ngay hay nhầm vì theo những học thuyết mới và sai lạc. Họ đã họp nhau một cách “vượt quyền các Giám mục” làm thành một hội nghị gọi là hội nghị hòa bình. Như thế họ đã tự đặt mình làm những người cổ động và bảo vệ một phong trào đầy nguy hiểm cho sự hợp nhất của giáo hội ở Đông dương. Thánh bộ nhắc nhở: Vậy nếu thiếu tinh thần kỷ luật, hay thiếu sót trong sự vâng lời các giám mục thì mối dây hợp nhất sẽ giãn ra và đứt.

Trước ngày khai mạc hội nghị của ủy ban liên lạc công giáo, trên tờ báo “Sáng danh Chúa” cho đăng bức điện văn ủng hộ hội nghị của giám mục Hoàng Văn Đoàn. Tuy vậy, sau khi có thư của Khâm sứ Toà Thánh Dooley, thì trước Nhà thờ Lớn Hà Nội cho dán tờ thanh minh của Giám mục Hoàng Văn Đoàn với nội dung Giám mục Hoàng Văn Đoàn thừa nhận mình vượt quá thẩm quyền và không có quyền ưng thuận "Hội nghị Công giáo kính Chúa". Tờ Quan sát viên Rôma, cơ quan báo chí bán chính thức của Toà Thánh trình bày quan điểm không tán thành Uỷ ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam, trong bài viết có câu: Các hội đoàn này trong thực tế cũng gây ra hoặc khoét sâu chia rẽ trong cơ thể sống của giáo hội. Họ muốn chống các giám mục và rõ ràng giản đơn là họ muốn xen vào tất cả các hoạt động của giáo hội. Họ rao giảng thư hòa bình không phải nền hòa bình của Phúc âm. Thường chỉ các hội đoàn này mới có quyền làm báo “Công giáo” và kiểm duyệt báo... Trong lễ tấn phong tân giám mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên giữa tháng 11 năm 1992, giám mục Nguyễn Minh Nhật yêu cầu các giám mục tham gia và chịu trách nhiệm về tổ chức Uỷ ban Đoàn kết Công giáo thuộc giáo phận mình quản trị. Ông cũng yêu cầu các giám mục báo cáo về Toà Thánh danh sách linh mục tham gia uỷ ban, việc hiệp thông và mục vụ của họ. Chính vì lý do trên, hầu hết các giáo phận, nhất là phía Bắc, các giám mục đều cấm linh mục tham gia Ủy ban Đoàn kết Công giáo.

Sau biến cố di cư năm 1954, đầu năm 1955, Ban Bí thư Trung ương ra Thông tư số 1/TT-TW do ông Nguyễn Duy Trinh ký hướng dẫn thành lập Ủy ban Liên lạc Công giáo trong đó ghi mục đích là Tranh thủ rộng rãi các giáo sĩ và giáo dân; Làm cơ sở vững chắc cho các phần tử yêu nước tiến bộ trong công giáo. Trên cơ sở này, Uỷ ban liên lạc Công giáo chính thức thành lập vào tháng 3 năm 1955 tại Hà Nội. Chủ tịch Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Hồ Chí Minh dùng nhiều bút danh và bày tỏ ủng hộ các tổ chức Công giáo do Nhà nước thành lập tại Ba Lan và Trung Quốc. Trong bài viết "Tổ quốc độc lập, tôn giáo mới tự do”, Hồ Chí Minh viết: Từ tháng 7 năm ngoái, giáo dân Trung Quốc bắt đầu cuộc vận động “tự trị, tự dưỡng, tự truyền”, nghĩa là giáo dân tự cai quản lẫn nhau, không cần cha cố người ngoại quốc; các cha cố Trung Quốc tự làm ăn không nhờ vả ai; giáo dân tự tuyên truyền đạo Chúa”. Bài báo kết luận: “Ở nước ta, đồng bào công giáo đều yêu nước và hăng hái tham gia kháng chiến. Gương sáng của giáo dân Trung Quốc càng làm cho đồng bào công giáo Việt Nam thêm tin tưởng và quyết tâm”.

Giuse Maria Trịnh Như Khuê, Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội cảnh báo giáo dân về tổ chức Ủy ban liên lạc những người Công giáo yêu tổ quốc, yêu hoà bình, tiền thân của Uỷ ban Đoàn kết Công giáo trong thư đề ngày 12 tháng 3 năm 1955:

Phó giáo sư - Tiến sĩ Lê Bá Trình, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nêu lên lý do tại sao Ủy ban Đoàn kết Công giáo còn gặp khó khăn:

Trong bài viết Quá trình hình thành và phát triển của Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam - Nhìn từ phương diện trách nhiệm xã hội của người Công giáo, ông Vũ Thành Nam, Tổng biên tập báo Người Công giáo và Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phú Lợi, Viện Nghiên cứu tôn giáo, tín ngưỡng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh viết về khó khăn của Uỷ ban:

Nói về lý do ngăn cấm giáo dân tham gia Uỷ ban Liên lạc Công giáo (tiền thân của Uỷ ban Đoàn kết Công giáo), giám mục Phêrô Maria Khuất Văn Tạo phát biểu:

Nhân vật tiêu biểu

Linh mục Gioakim Nguyễn Bá Luật (1903 - 1951) là thành viên của Ủy ban Hành Chánh Kháng chiến Nam Bộ. Ông bị thực dân Pháp sát hại trên đường đi làm công tác mục vụ vào năm 1951 và được Nhà nước Việt Nam truy phong là liệt sĩ. Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh 32/SL ngày 25 tháng 4 năm 1949 tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhì. Linh mục Phêrô Võ Thành Trinh (1916 - 1991) Uỷ viên Uỷ ban thường vụ Quốc hội khóa V, VI; Phó chủ tịch Quốc hội khóa VII. Chủ tịch Uỷ ban Đoàn kết Công giáo yêu nước Việt Nam kiêm Chủ tịch Uỷ ban Đoàn kết Công giáo thành phố Hồ Chí Minh, Phó chủ tịch Tổ chức Kitô giáo thế giới vì hòa bình. Hiện nay, có một trường THPT tại An Giang mang tên ông. *Linh mục Phêrô Nguyễn Công Danh (1935 - 2016) Tổng linh hướng Legio Mariae (1997-2014). Phó chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, chủ tịch Ủy ban đoàn kết Công giáo Việt Nam, phó chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP.HCM, chủ tịch Ủy ban đoàn kết Công giáo Việt Nam TP.HCM. Ông nguyên là đại biểu HĐND TP.HCM khóa V (1995-1999), khóa VI (1999-2004), nguyên đại biểu HĐND huyện Nhà Bè, Q.4, Q.Bình Thạnh. Ông được tặng Huân chương Độc lập hạng nhì, Huân chương Đại đoàn kết dân tộc.

Biểu trưng/đạo huy

Biểu trưng của Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam có hình dáng giống như tấm khiên. Nền biểu trưng có màu đỏ. Biểu trưng của Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam có 3 phần:

• Phần trên là lá cờ Tổ quốc Việt Nam với sao vàng năm cánh trên nền đỏ.
• Phần giữa có hình cây Thánh giá (trơn), bánh xe, hình chiếc quạt, và hình con chim bồ câu. Con chim bồ câu tượng trưng cho Chúa Thánh Linh, cây Thánh giá tượng trưng cho sự khổ nạn, thương khó của đức Chúa Giê-su Kitô, chiếc quạt tượng trưng cho bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, và bánh xe tượng trưng cho giai cấp công nhân - giai cấp tiên phong trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam.
• Phần dưới là cuốn thư có dòng chữ "Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam" ở giữa.