thumb|Ukraina hữu ngạn
Ukraina hữu ngạn (, Pravoberezhna Ukrayina; , Pravoberezhnaya Ukraina) là tên gọi lịch sử và lãnh thổ của một phần Ukraine nằm ở bờ hữu (tây) của sông Dnepr (Dnipro), tương ứng với các tỉnh Vinnytsia, Zhytomyr, Kirovohrad, cũng như phần phía tây của các tỉnh Kyiv và Cherkasy. Nó chia tách với Ukraina tả ngạn trong thời Ruin (1659-1686).
Ukraina hữu ngạn giáp với các khu vực lịch sử Volhynia và Podolia ở phía tây, Moldavia ở phía tây nam, Yedisan và Zaporizhzhia ở phía nam, Ukraina tả ngạn ở phía đông và Polesia ở phía bắc.
Các thành phố chính của vùng bao gồm Cherkasy, Kropyvnytskyi, Bila Tserkva, Zhytomyr và Oleksandriia.
Lịch sử
Lịch sử của Ukraina hữu và tả ngạn gắn liền với Khởi nghĩa Khmelnytsky năm 1648–57. Lãnh thổ này là một phần của Thịnh vượng chung Ba Lan-Litva dưới thời Nhà Vasa, cho đến khi Chiến tranh Nga-Ba Lan xảy ra do Hiệp ước Pereyaslav của Khmelnytsky năm 1654, với liên minh Muscovy. Sau cuộc xung đột kéo dài 13 năm, Sa hoàng Nga chiến thắng và hợp nhất Ukraina tả ngạn cùng với thành phố Kyiv vào năm 1667 sau Thỏa thuận đình chiến Andrusovo.
Trong khi đó, Ukraina hữu ngạn vẫn thuộc Thịnh vượng chung cho đến khi Ba Lan bị phân chia vào cuối thế kỷ 18. Là một phần của miền Tiểu Ba Lan, khu vực được chia thành hai tỉnh: Kiev và Bracław. Năm 1669, hetman Petro Doroshenko chấp thuận để Ukraina hữu ngạn trở thành một phần của Đế quốc Ottoman. Phần cực nam Podolia thuộc Ukraina hữu ngạn bị Ottoman xâm chiếm vào năm 1672.
Sau chiến thắng năm 1683 của các cường quốc Kitô giáo trong Trận chiến Vien, đến năm 1699 Hiệp ước Karlowitz trả lại những vùng đất đó cho Thịnh vượng chung. Trong thế kỷ 18, hai cuộc nổi dậy của người Cossack diễn ra. Năm 1793, Ukraina hữu ngạn bị Đế quốc Nga sáp nhập trong Phân chia Ba Lan lần thứ hai, trở thành một phần của guberniya ('tỉnh') Tiểu Nga.
Vào thế kỷ 19, dân số ở Ukraina hữu ngạn chủ yếu là người Ukraina, nhưng phần lớn đất đai thuộc sở hữu của giới quý tộc Ba Lan hoặc quý tộc Ukraina bị Ba Lan hóa. Nhiều thị trấn và thành phố thuộc về "Hàng rào định cư" và có một lượng lớn người Do Thái sinh sống, trong khi giới quý tộc nói tiếng Ba Lan chủ yếu theo Công giáo La Mã. Hầu hết nông dân trở nên tin theo Công giáo Hy Lạp chỉ mới trong thế kỷ 18, và sau Phân chia Ba Lan, phần lớn họ chuyển sang Chính thống giáo nhiều năm trước khi bãi bỏ Unia vào năm 1839. Ukraina hữu ngạn sau đó được chia thành bốn tỉnh (guberniya), mỗi tỉnh với chính quyền riêng của mình: Kiev, Volhynia, Kherson và Podolia.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|Ukraina hữu ngạn **Ukraina hữu ngạn** (, _Pravoberezhna Ukrayina_; , _Pravoberezhnaya Ukraina_) là tên gọi lịch sử và lãnh thổ của một phần Ukraine nằm ở bờ hữu (tây) của sông Dnepr (Dnipro), tương ứng
**Chiến dịch tấn công hữu ngạn Dniepr** ở Ukraina (1944), hay còn được gọi là **Chiến dịch tấn công Dniepr–Carpath**, kéo dài từ ngày 24 tháng 12 năm 1943 đến ngày 14 tháng 4 năm
**Chiến tranh Ukraina–Xô viết** Vào khoảng thời gian này, quân Bolshevik bắt đầu từ Nga xâm chiếm Ukraina. Các đơn vị quân đội Nga từ Kharkov, Moskva, Minsk và Hạm đội Baltic xâm chiếm Ukraina.
**Người Ukraina** (, ) là một dân tộc Đông Slav bản địa tại Ukraina. Bản ngữ của người Ukraina là tiếng Ukraina. Đa số người Ukraina là tín đồ Chính thống giáo Đông phương, một
[[Tập tin:Irp1686.png|thumb|right| Bản đồ Thịnh vượng chung Ba Lan-Litva năm 1686 trong Chiến tranh Liên đoàn Thần thánh. Về phía đông nam của Thịnh vượng chung là lãnh địa của Đế quốc Ottoman ở Ukraina
**Sloboda Ukraina** (; ), hoặc **Slobozhanshchyna** (, ; , ), là một vùng lịch sử, ngày nay nằm ở Đông Bắc Ukraina và Tây Nam Nga. Khu vực phát triển và hưng thịnh vào thế
thumb|Một số tỉnh có thể cho là thuộc "Trung Ukraina":
**Trung Ukraina** (, _Tsentralna Ukraina_) bao gồm các khu vực lịch sử Ukraina tả ngạn và Ukraina hữu ngạn, ám chỉ đến sông Dnepr.
**Cộng hòa Nhân dân Ukraina** là một nhà nước tồn tại ngắn ngủi tại Đông Âu. Hội đồng Trung ương Ukraina được bầu ra vào tháng 3 năm 1917 do kết quả từ Cách mạng
**Sluch** hay **Nam Sluch** () là phụ lưu hữu ngạn của sông Horyn, chảy trên lãnh thổ Ukraina. Sông có chiều dài 451 km và diện tích lưu vực 13 800 km². Sông Sluch khởi nguồn từ
**Cộng hoà Nhân dân Tây Ukraina** hoặc **Cộng hoà Dân tộc Ukraina** (; viết tắt ), trong một khoảng thời gian tồn tại gọi là **tỉnh miền Tây của Cộng hoà Nhân dân Ukraina** (
**Chiến dịch hợp vây Korsun–Shevchenkovsky** còn được gọi là "Tiểu Stalingrad" hay "Stalingrad trên bờ sông Dniepr" là một chiến dịch lớn trong Chiến tranh Xô-Đức, kéo dài từ ngày 24 tháng 1 đến 17
**Quốc gia hetman Cossack** (; , hay _Nhà nước Cossack_), tên chính thức là **Quân đoàn Zaporizhia** (; ), là một nhà nước của người Cossack nằm tại Trung Ukraina. Nhà nước này tồn tại
**Chiến dịch tấn công Nikopol–Krivoi Rog** là một trong ba trận hợp vây lớn trong Chiến dịch tấn công hữu ngạn Dniepr thuộc Chiến tranh Xô-Đức, kéo dài từ ngày 30 tháng 1 đến 29
**Chiến dịch tấn công Kirovograd** là cuộc tấn công lớn đầu năm 1944 của Phương diện quân Ukraina 2 (Liên Xô) do đại tướng I. S. Konev chỉ huy chống lại các đơn vị thuộc
**Chiến dịch tấn công Proskurov (Khmelnitskyi)–Chernovtsy** (từ 4 tháng 3 đến 17 tháng 4 năm 1944) là một trong các trận đánh lớn nhất giữa Hồng quân Liên Xô và Quân đội Đức quốc xã
**Chiến dịch tấn công Uman–Botoşani** hay _Chiến dịch tấn công Uman-Botoshany_ Chiến dịch này có quy mô lớn về binh lực của hai bên Liên Xô và Đức tại giai đoạn hai của các hoạt
**Tỉnh Kiev** (chính tả cũ ; ) là một đơn vị hành chính của Đế quốc Nga từ 1796 đến 1919 và của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina từ 1919 đến
**Chiến dịch tấn công Bereznegovatoye–Snigirevka** (6 tháng 3 - 18 tháng 3 năm 1944) là một chiến dịch tấn công cấp Phương diện quân thuộc các hoạt động quân sự tại hữu ngạn sông Dniepr
**Chiến dịch tấn công Zhitomir–Berdichev** () là một cuộc tấn công chiến lược của Hồng quân Liên Xô nhằm vào quân đội phát xít Đức ở bờ hữu ngạn sông Dniepr, phía Tây, Tây Nam
**Chiến dịch tấn công Odessa** (26 tháng 3 - 14 tháng 4 năm 1944) là một trong các chiến dịch quân sự cuối cùng giữa Quân đội Liên Xô và Quân đội Đức Quốc xã
**Chiến dịch tấn công Rovno–Lutsk** là một chiến dịch nhỏ do cánh Bắc của Phương diện quân Ukraina 1 (Liên Xô) thực hiện từ ngày 27 tháng 1 đến ngày 11 tháng 2 năm 1944
Một phần của bộ bản đồ gồm "những bản đồ mới và chính xác về châu Âu được sưu tập từ những nguồn đáng tin cậy nhất" do [[Emanuel Bowen xuất bản năm 1747 trong
**Chiến dịch tấn công Polesia** là một trận đánh giữa quân đội Liên Xô và quân đội Đức quốc xã diễn ra trong Chiến tranh Xô-Đức thuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Các lực
thumb|Phân chia Đế quốc Nga thành tám guberniya năm 1708, tỉnh Kiev tô màu vàng ở bên trái **Tỉnh Kiev** (tiếng Nga tiền cải cách: , ), là một đơn vị hành chính (_guberniya_) của
**Ruthenia Đỏ**, hay ** Rus' Đỏ, Hồng Nga, Nga Đỏ** (; __; ; ), là một thuật ngữ được sử dụng từ thời Trung cổ để chỉ các thân vương quốc phía tây nam của
**Trận Kiev (1943)** là một trong các trận đánh quan trọng nhất của chuỗi Chiến dịch Tả ngạn sông Dniepr. Từ ngày 24 tháng 9 đến ngày 24 tháng 12 năm 1943, trên toàn bộ
**Trận sông Dniepr** là một chuỗi các chiến dịch tấn công chiến lược của Quân đội Liên Xô trong giai đoạn mở đầu cho thời kỳ thứ ba của cuộc chiến tranh Xô-Đức, đồng thời
**Sông Dnepr** (; ; ) là một sông lớn xuyên biên giới tại châu Âu. Sông khởi nguồn tại vùng đồi Valdai gần Smolensk, Nga, sau đó chảy qua Belarus và Ukraina rồi đổ ra
**Tỉnh Zaporizhzhia** (, hay ), là một tỉnh (oblast) tại miền nam Ukraina. Tỉnh có diện tích là , và dân số là . Tỉnh được hình thành vào năm 1939 khi tách từ tỉnh
**Georgy Konstantinovich Zhukov** (; , 1 tháng 12 năm 1896 – 18 tháng 6 năm 1974) là một sĩ quan cấp tướng và là Nguyên soái Liên Xô. Ông cũng từng là Tổng Tham mưu
**Chiến dịch tấn công chiến lược Iaşi–Chişinău** hay **Chiến dịch tấn công chiến lược Jassy-Kishinev** (,, gọi tắt là **Chiến dịch Iaşi-Chişinău** hay **Chiến dịch Jassy-Kishinev** là một chiến dịch tấn công chiến lược của
**Derkul** (tiếng Nga và Ukraina: Деркул) là một phụ lưu tả ngạn của sông Seversky Donets tại tỉnh Luhansk của Ukraina, một phần tạo thành biên giới với tỉnh Rostov của Nga. Sông dài ,
**Uzh** (; ; ) là một sông tại Ukraina và Slovakia. Tên sông bắt nguồn từ phương ngữ Tây Slav cổ đại _už_, nghĩa là "rắn". ## Mô tả Sông có chiều dài là 133 km,
**Psel** (, chuyển tự: _Psyol_; , chuyển tự: _Psel, Ps'ol, Pslo_) là một phụ lưu tả ngạn của sông Dnepr, sông chảy qua Kursk, Belgorod của Nga và Sumy, Poltava của Ukraina. Sông Psel có
**Chiến dịch Donbas** là một chiến dịch tấn công lớn của quân đội Liên Xô trong khuôn khổ chuỗi chiến dịch Dniepr. Trong khi các Phương diện quân Trung tâm đang hoàn tất Chiến dịch
**Sông Cheremosh** () là một phụ lưu hữu ngạn của sông Prut tại Ukraina, thuộc lưu vực sông Danube. Chornyi Cheremosh dài 87 km và diện tích lưu vực là 856 km2, còn Bilyi Cheremosh dài 61 km
phải|_[[Những người Zaporozhe (tranh)|Người Zaporozhe viết thư cho sultan Thổ Nhĩ Kỳ_. Tranh của Ilya Repin từ năm 1880 tới năm 1891.]] phải|Một gia đình cossaks người mỹ vào những năm 1950 phải|Một binh đoàn
**Trận Podhajce** (6-16 tháng 10 năm 1667) diễn ra ở thị trấn Podhajce của Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva (nay là Pidhaitsi, miền Tây Ukraina), và khu vực xung quanh nó
**Krynka** (, ) là một sông tại Ukraina và Nga, dài 180 km. Đây là một phụ lưu hữu ngạn của sông Mius, thuộc lưu vực biển Azov. ## Vị trí Sông Krynka bắt nguồn từ
:_Về một con sông ngắn tại Cộng hòa Séc, xem bài sông Desná._ **Sông Desna** (; ) là một con sông tại Nga và Ukraina, sông nhánh phía tả ngạn của sông Dnepr, đồng thời
**Sudost** (; ) là một sông tại tỉnh Bryansk của Nga và tỉnh Chernihiv của Ukraina. Đây là một phụ lưu hữu ngạn của Desna. Sông phần lớn chảy trên lãnh thổ Nga, chỉ một
phải|nhỏ|310x310px|Thân vương quốc Galicia-Volyn trên bản đồ Đông Âu **Thân vương quốc Galicia-Volyn** (1199–1392) (tiếng Nga: _Га́лицко-Волы́нское кня́жество_, , , tiếng Ukraina: _Галицько-Волинське князівство_) là một Thân vương quốc Nga phía tây nam dưới thời
**Bazavluk** () là phụ lưu hữu ngạn của sông Dnepr tại Ukraina. Sông dài và có diện tích lưu vực là . Sông có nước nông và thường xuyên khô cạn. Sông chảy qua phía
**Sông Danube** (hay **Đa-nuýp** trong tiếng Việt) là sông dài thứ hai ở châu Âu (sau sông Volga ở Nga). Sông bắt nguồn từ vùng Rừng Đen của Đức, là hợp lưu của hai dòng
**Vovcha** () hay **Volchya** () là một phụ lưu tả ngạn của sông Seversky Donets, dài . Sông chảy trên địa bàn tỉnh Belgorod của Nga và tỉnh Kharkiv của Ukraina. Đầu nguồn sông gần
thumb|Bản đồ các sông tại Belarus **Sozh**, hoặc **Sož** (, ; , ) là một sông chảy qua Nga, Belarus và Ukraina. Đây là một phụ lưu tả ngạn của sông Dnepr. Sông chảy qua
**Kherson** (, ) là một thành phố tại miền nam của Ukraina, là trung tâm hành chính của tỉnh Kherson. Thành phố nằm trên bờ hữu của sông Dnepr (Dnipro), và ở gần cửa sông.
**Udy** (, ) hay **Uda** () là một sông khởi nguồn tại tỉnh Belgorod của Nga và chảy sang tỉnh Kharkiv của Ukraina. Đây là một phụ lưu hữu ngạn của sông Seversky Donets, hợp
**Luhan** () hoặc **Lugan** (); là một sông tại Ukraina, là một phụ lưu hữu ngạn của sông Seversky Donets, thuộc lưu vực sông Don. Sông dài , và có diện tích lưu vực .
**Inhulets** () là sông phụ lưu hữu ngạn của sông Dnepr, chảy qua Ukraina. Sông có chiều dài 557 km và diện tích lưu vực 14.460 km². Dòng chảy sông tại Kryvyi Rih tạo ra nhiều đảo