nhỏ|phải|Trong một bầy gà luôn tồn tại một tôn ti trật tự
Tôn ti trật tự (Pecking order) hay tôn ti thứ bậc hoặc tôn ti xã hội là thuật ngữ thông tục cho hệ thống phân cấp của tổ chức xã hội. Trong tiếng Việt nó chỉ về trật tự có trên, có dưới khi nói về thứ bậc, trật tự trong xã hội. Trong tiếng Anh, thuật ngữ này lần đầu tiên được mô tả bởi Thorleif Schjelderup-Ebbe vào năm 1921 với cụm từ bằng tiếng Đức là Hackordnung hoặc Hackliste và được đưa vào tiếng Anh vào năm 1927. Tên gọi này lấy cảm hứng từ sự biểu hiện của sự thống trị ở bầy gà.
Sự thống trị ở gà trống được khẳng định bởi các hành vi khác nhau, bao gồm cả trật tự trong bầy, được sử dụng bởi Schjelderup-Ebbe như một thước đo về sự thống trị và trật tự trong lãnh đạo. Phân cấp thống trị thuật ngữ thường được sử dụng cho loại hình tổ chức xã hội này ở các động vật khác. Tôn ti trật tự là một khái niệm cơ bản trong phân tầng xã hội và phân cấp xã hội có các đối tác của nó trong các loài động vật khác, kể cả con người, mặc dù có nhiều thuật ngữ thường được sử dụng đồng nghĩa.
Ở gà
nhỏ|phải|Mỗi đàn gà luôn có một con đứng đầu
Gà sống thành đàn, lối sống của chúng mang tính cộng đồng, các cá thể gà trong đàn giành giật nhau để chiếm ưu thế kiếm mồi và thiết lập ra cái gọi là tôn ti trật tự, trong đó những cá thể ưu thế có đặc quyền tiếp cận thức ăn, giao phối và địa điểm làm tổ. Cái gọi là "tôn ti xã hội" của loài gà dựa trên nguyên tắc “mạnh được, yếu thua”, qua đó xác định vai trò có đặc quyền tiếp cận thức ăn và địa điểm làm tổ. Việc gà trống hoặc gà mái mất khỏi đàn sẽ phá vỡ trật tự này một thời gian ngắn cho đến khi một tôn ti mới được thiết lập.
Việc bổ sung gà mái, đặc biệt là gà còn non và đàn có sẵn có thể dẫn đến mổ, đá nhau và gây thương tích. Tôn ti trật tự của đàn gà sẽ bị phá vỡ khi xuất hiện con gà trống mới lớn trong đàn, thách thức địa vị của đương kim thủ lãnh, nhưng thế nào kẻ nổi loạn cũng bị tách ra khỏi đàn sau những trận đòn dằn mặt. Những con gà trống nổi loạn đó sẽ rút lui bằng cách lập thành đàn mới với những con gà mái tơ, chúng thường tránh đối mặt với gà trống đầu đàn.
Chức năng
Chức năng tối thượng của một tôn ti trật tự là để tăng cường thể chất của các cá thể hoặc toàn diện của các loài động vật tham gia vào sự hình thành của nó. Chiến đấu để có được các nguồn lực như thực phẩm và bạn tình là khá hao phí về thời gian, năng lượng và nguy cơ chấn thương. Bằng cách phát triển một trật tự và tôn ti, động vật xác định cá thể nào sẽ được ưu tiên tiếp cận các nguồn lực, đặc biệt khi chúng bị giới hạn (con nào sẽ được ăn trước), có sự giảm thiểu sự hung hăng khi một trật tự bầy đàn được hình thành và củng cố. Do đó, các chức năng gần đúng của một tôn ti thứ bậc là để giảm chi phí thời gian, năng lượng và rủi ro của thương tích phát sinh.
Cơ chế
Các khái niệm cơ bản đằng sau việc thiết lập các tôn ti trật tự ví dụ như ở gà, là nó là cần thiết để xác định con nào là những con gà ở đẳng cấp cao và con nào sẽ là đẳng cấp thấp. Việc thiết lập hệ thống phân cấp thống trị có thể làm giảm tỷ lệ xung đột và do đó làm giảm chi phí năng lượng cần thiết cho cạnh tranh gay gắt. Mức độ thống trị quyết định cá thể nào được hưởng quyền ưu đãi tiếp cận các tài nguyên như thực phẩm và bạn tình.
Trong trạng thái hoang dã, tự nhiên trật tư thứ bậc được thừa kế theo một cách nghiêm ngặt, vì vậy con mái đầu tiên chiếm ưu thế nhất sẽ thừa hưởng trạng thái thống trị nhất, vị trí thứ hai sẽ mang lại vị trí thống trị thứ hai cho con gà mái kế tiếp, trừ khi gà chiếm ưu thế có con thứ hai, trong trường hợp đó gà sẽ trở thành ưu thế thứ hai. Nó không phải là cần thiết cho động vật để có thể nhận ra các cá thể trong nhóm cho một trật tự của bầy đàn được duy trì.
Hành vi động vật có thể được thúc đẩy bởi "quy tắc ngón tay cái". Ví dụ, nếu gà có thể dự đoán khả năng chiến đấu của con gà khác đơn giản bằng cách đánh giá kích thước cơ thể của chúng, chúng sẽ có thể duy trì hệ thống phân cấp trong khi tránh một cuộc chiến có thể gây thương tích và mất sức. Sử dụng quy tắc này, khi gườm nhau (lườm nhau) nếu Gà A thấy Gà B lớn hơn, Gà A sẽ trì hoãn việc thách thức; nếu Gà B nhỏ hơn, tự khắc nó sẽ lấn tới nó để áp chế Gà A.
Bằng cách này, chỉ những con gà có kích thước tương tự sẽ chiến đấu và trật tự của nhóm tổng thể được duy trì mà không yêu cầu nhận dạng cá thể. Gà nhà và gà hoang (gà đồng) hình thành các nhóm tương đối nhỏ, thường bao gồm không quá 10 đến 20 cá thể. Nó đã được chỉ ra rằng trong các nhóm lớn hơn, phổ biến trong nông nghiệp, hệ thống phân cấp thống trị trở nên ít ổn định và tính gây hấn tăng.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Trong một bầy gà luôn tồn tại một tôn ti trật tự **Tôn ti trật tự** (_Pecking order_) hay **tôn ti thứ bậc** hoặc **tôn ti xã hội** là thuật ngữ thông tục cho hệ
**Tôn giáo Đàng Ngoài thời Lê trung hưng** phản ánh những ảnh hưởng của các tôn giáo đối với lãnh thổ Đàng Ngoài nước Đại Việt thời Lê trung hưng do chính quyền vua Lê
Trong ngữ pháp, **giới từ** (tiếng Anh: **preposition** hoặc **adposition**) là một bộ phận lời nói giới thiệu một giới ngữ. Một giới từ được đặt vào câu sẽ chỉ ra mối quan hệ giữa
**Huy Tư Hoàng phi** (chữ Hán: 徽思皇妃, ?-1359), họ Trần, vốn ban đầu mang họ Lê, còn được biết đến với danh hiệu **Chiêu Từ Hoàng thái hậu** (昭慈皇太后), là một phi tần của Trần
**Bảo Từ Thuận Thánh Hoàng hậu** (chữ Hán: 保慈順聖皇后, ? - tháng 7, 1330), là Hoàng hậu của Trần Anh Tông, mẹ đích của Trần Minh Tông. ## Tiểu sử Hoàng hậu là con gái
**Thành Cát Tư Hãn** (; tên thật: **Temüjin**; phiên âm Hán-Việt: **Thiết Mộc Chân**; tháng 8 năm 1227) là người sáng lập và khả hãn đầu tiên của Đế quốc Mông Cổ. Sau khi dành
Một **người tị nạn**, nói chung, là một người bị buộc phải di dời, bị buộc phải vượt qua biên giới quốc gia và không thể trở về nhà an toàn. Một người như vậy
Các sử gia và những người chỉ trích xem các tín hữu Cơ Đốc theo khuynh hướng **Thanh giáo** ở Anh vào thế kỷ 16 và 17 là những người tìm kiếm "sự tinh tuyền"
Tranh vẽ của Nhật Bản mô tả [[Khổng Tử, người sáng lập ra Nho giáo. Dòng chữ trên cùng ghi "_Tiên sư Khổng Tử hành giáo tượng_"]] **Nho giáo** (chữ Hán: ) hay **Nho gia**
Đại Cung môn nhìn từ điện Cần Chánh. Vua Khải Định đang tiếp các sứ bộ nước ngoài. **Khu vực Tử Cấm thành**
6. [[Đại Cung môn 7. Tả vu và Hữu vu 8. Điện
thumb|_Eduskunta_, quốc hội của [[Đại công quốc Phần Lan (lúc đó là một phần của Nga), có quyền bầu cử phổ thông vào năm 1906. Một số tiểu bang và vùng lãnh thổ có thể
Quốc giáo của nhà Thương () là một tôn giáo cổ đại của Trung Quốc, trong đó các tín đồ được đào tạo giao tiếp với nhiều vị thần, bao gồm tổ tiên và các
**Lịch sử tư tưởng kinh tế** là lịch sử của các nhà tư tưởng và học thuyết kinh tế chính trị và kinh tế học từ thời cổ đại đến ngày nay. Lịch sử tư
**Nam Tư** (_Jugoslavija_ trong tiếng Serbia-Croatia (ký tự Latinh) và tiếng Slovenia; _Југославија_ trong tiếng Serbia-Croatia (ký tự Kirin) và tiếng Macedonia) miêu tả ba thực thể chính trị tồn tại nối tiếp nhau trên
nhỏ|phải|Những người [[Kitô giáo|Ki-tô giáo phản đối lễ hội đồng tính 2006 ở San Francisco.]] thumb|Những người Do thái ủng hộ đồng tính luyến ái trong [[diễu hành đồng tính|lễ hội đồng tính 2010 ở
Một góc Trung tâm Tiến hành Thủ tục tỵ nạn, Morong, Bataan, Philippines **Trung tâm Tiến hành Thủ tục Tị nạn Philippines** (_Philippine Refugee Processing Center_ hay viết tắt là _PRPC_) là một cơ sở
**Chính trị cánh hữu**, còn gọi là **chính trị hữu khuynh** hay **chính trị thiên hữu**, đề cập đến các quan điểm hoặc lập trường có khuynh hướng chính trị-xã hội trái ngược với cánh
thumb|right|Ví dụ về tứ giác nội tiếp. Trong hình học phẳng, một **tứ giác nội tiếp** là một tứ giác mà cả bốn đỉnh đều nằm trên một đường tròn. Đường tròn này được gọi
** Đoan Mộc Tứ ** (; 520–459 TCN),, người Hoa Hạ, họ Đoan Mộc, sống vào thời kỳ cuối Xuân Thu , người nước Vệ (huyện Tuấn, Hạc Bích, tỉnh Hà Nam), tự ** Tử
**Chu Công** (chữ Hán: 周公), tên thật là **Cơ Đán** (姬旦), còn gọi là **Thúc Đán** (叔旦), **Chu Đán** (週旦) hay **Chu Văn công** (周文公), là công thần khai quốc nhà Chu trong lịch sử
[[Từ trễ|Đường cong từ trễ của các vật liệu sắt từ cho phép xác định lực kháng từ.]]**_Lực kháng từ_**, đôi khi còn được gọi là _trường kháng từ_, hoặc _trường đảo từ_, là một
nhỏ|228x228px|Cánh tay robot trong công nghiệp, một trong những ứng dụng của tự động hóa **Tự động hóa** hay **Điều khiển tự động** mô tả một loạt các công nghệ làm giảm sự can thiệp
Mô hình về cấu trúc [[mômen lưỡng cực từ|mômen từ của chất thuận từ: hệ mômen từ của chất thuận từ được xem như các nam châm nhỏ, độc lập, không tương tác.]] **Thuận từ**
Hình ảnh các nam châm đất hiếm NdFeB - vật liệu từ cứng điển hình **Vật liệu từ cứng** là vật liệu sắt từ, khó khử từ và khó từ hóa. Ý nghĩa của tính
Cuộc **Thập Tự Chinh Nhân Dân** (hoặc **Thập tự chinh của dân chúng**), còn được gọi là Cuộc **Thập tự chinh của người nghèo**, Cuộc **Thập tự chinh Nông dân** là một loạt các cuộc
**Vật lý vật chất ngưng tụ** là một trong các nhánh của vật lý học nghiên cứu các tính chất vật lý trong pha ngưng tụ của vật chất. Các nhà vật lý vật chất
**Chính danh** (chữ Hán: 正名) là một học thuyết trong triết học Trung Hoa, đặc biệt nổi bật trong Nho gia, nhấn mạnh rằng tên gọi (danh) phải phản ánh đúng bản chất và vai
Một người mại dâm đứng đường ở Zona Norte, [[Tijuana, Baja California, México|thế=]] **Mại dâm**, hay **mua bán dâm**, là hoạt động dùng các dịch vụ tình dục ngoài hôn nhân giữa người mua dâm
**Ai Cập** ( , , ), tên chính thức là nước **Cộng hòa Ả Rập Ai Cập**, là một quốc gia liên lục địa có phần lớn lãnh thổ nằm tại Bắc Phi, cùng với
: nhỏ|phải|Gà mái nhỏ|Gà con nhỏ|Gà trống **Gà** (danh pháp hai phần: _Gallus domesticus_) là một phân loài chim đã được con người thuần hóa cách đây hàng nghìn năm. Một số ý kiến cho
Trong ngôn ngữ học, **đảo ngữ** là bất kì kết cấu ngữ pháp nào mà có hai biểu thức hoán đổi trật tự xuất hiện chính chuẩn của chúng, tức là chúng "đảo" với nhau.
**Tập tính sinh học** hay còn gọi là **sinh thái học hành vi** (_Behavioral ecology_) là nghiên cứu về cơ sở tiến hoá đối với hành vi (tập tính) của động vật do áp lực
thumb|phải|Tranh vẽ các tiểu hoàng tử của [[Minh Hiến Tông.]] **Hoàng tử** (chữ Hán: 皇子; tiếng Anh: _Imperial Prince_), mang nghĩa _"Con trai của Hoàng thất"_, là danh từ chỉ những người con trai của
**Indonesia chiếm đóng Đông Timor** từ tháng 12 năm 1975 đến tháng 10 năm 1999. Sau thế kỷ cai trị của thực dân Bồ Đào Nha ở Đông Timor, một cuộc đảo chính năm 1974
**Việc thuần hóa động vật** là mối quan hệ, tương tác lẫn nhau giữa động vật với con người có ảnh hưởng đến sự chăm sóc và sinh sản của chúng. Thuần hóa động vật
nhỏ|Bảng sơ đồ tương tác sinh học cộng sinh giữa các vi sinh vật với những loài sinh vật khác **Tương tác sinh học** là những tác động, quan hệ khi tiếp xúc nhau giữa
Dầu gội cao cấp Lusstaly 500MLX 2 VÀ 800ML X 2 ✔Công dụng - Mở biểu bì tóc và lấy hết mọi bụi bẩn. - Cung cấp dưỡng chất cần thiết cho một mái tóc
**Người Mỹ gốc Phi** (Anh: _African Americans)_ hay **Người Mỹ da đen** (Black Americans)là thành phần chủng tộc sinh sống ở Hoa Kỳ có tổ tiên từng là thổ dân ở châu Phi nam Sahara,
**_Gia đình là số một_** (nhan đề gốc tiếng Hàn Quốc: 거침없이 하이킥, Latinh hóa: _Geochimeopsi Haikik / Kŏch'imŏpsi Haik'ik_, nhan đề tiếng Anh: "Unstoppable High Kick") là một bộ phim truyền hình Hàn Quốc
**Từ Thánh Quang Hiến Hoàng hậu** (chữ Hán: 慈聖光獻皇后, 1016 - 16 tháng 11, 1079), còn gọi **Từ Thánh Tào Thái hậu** (慈聖曹太后) hay **Từ Thánh hậu** (慈聖后) là Hoàng hậu thứ hai của Tống
Tiếng Hàn có một hệ thống kính ngữ để diễn tả và phản ánh địa vị tôn ti trật tự, thể hiện sự tôn trọng đối với chủ thể, đối tượng và/hoặc người nghe liên
**Hỏa giáo** hay **Bái hỏa giáo** (cũng còn được gọi là **Hiên giáo**, **Hỏa hiên giáo**, **Đạo Zoroast**, **Đạo Mazda hay Mazde**, **Hỏa yêu giáo**) là một tôn giáo Ba Tư và một trong những
**Nhà Triều Tiên** (; tiếng Hàn trung đại: 됴ᇢ〯션〮 **Dyǒw syéon** hoặc 됴ᇢ〯션〯 **Dyǒw syěon**) hay còn gọi là **Triều Tiên Lý Thị** (), Bắc Triều Tiên gọi là **Triều Tiên Phong kiến Vương triều**
**Chó Bắc Kinh** (Trung văn: 北京狗 "Bắc Kinh cẩu" hoặc 北京犬 "Bắc Kinh khuyển"), còn được gọi bằng tên một số tên gọi khác như **chó sư tử** (獅子狗 "sư tử cẩu"), **phúc cẩu** (福狗)
**Cơ Đốc giáo tại Hàn Quốc** đã phát triển ngoạn mục trong vài thập kỷ qua. Theo thống kê năm 2007 của chính phủ Hoa Kỳ, gần một phần ba (26,3%) dân số Hàn Quốc
**Võ Đình Tú** (chữ Hán: 武廷秀, ? - 1799), tự **Tuấn Chi** (俊之), hiệu **Thiết Hán** (鐵漢), là một tì tướng của nhà Tây Sơn, được người đương thời liệt vào Tây Sơn thất hổ
**Lưu Tống Tiền Phế Đế** (chữ Hán: 劉宋前廢帝; 25 tháng 2, 449 – 1 tháng 1, 465), tên húy là **Lưu Tử Nghiệp** (劉子業), biểu tự **Pháp Sư** (法師), là Hoàng đế thứ sáu của
nhỏ|phải|Vượn Bonobo được ghi nhận là có lòng vị tha **Tập tính vị tha ở động vật** là tập tính hy sinh quyền lợi bản thân cá thể thậm chí cả tính mạng vì lợi
nhỏ|Lối vào nhà tù Victoria Hồng Kông nhỏ|Khu vực dành cho nữ của khu giam D **Nhà tù Victoria** (), hay **Victoria Gaol**, là nhà tù đầu tiên và lâu nhất cho đến nay tại
**Tín hiệu thống trị** (_Dominance signal_) là những tín hiệu, dấu hiệu được sử dụng theo thứ bậc thống trị hoặc tôn ti trật tự để biểu thị sự thống trị của động vật. Tín