✨Thiền vu
Thiền vu (tiếng Hung Nô: sanok / tsanak; theo Hán thư, nghĩa là thiên tử) là tước hiệu của các lãnh đạo tối cao của dân du mục ở Trung Á trong 8 thế kỷ, bắt đầu từ thời kỳ nhà Chu (1045–256 TCN) và thay thế nó sau đó là tước hiệu "khả hãn"" được người Nhu Nhiên sử dụng vào năm 402 CN. Tước hiệu này được thị tộc Luyên Đê của người Hung Nô sử dụng dưới thời nhà Tần (221-206 TCN) và nhà Hán (206 TCN–220 CN).
Từ nguyên
L. Rogers và Edwin G. Pulleyblank cho rằng danh hiệu thiền vu có thể có liên hệ nào đó với danh hiệu tarkhan đã được chứng thực về sau, chỉ ra rằng cách phát âm cổ của có lẽ gần giống như dān-ĥwāĥ và do vậy là lối đọc trại của darxan. Nhà ngôn ngữ học Alexander Vovin cho rằng từ này nguyên gốc Enisei. Cũng theo ông, cụm chữ Hán giả tá (phát âm tiếng Hán thượng cổ: __treng-ri kwa-la dar-ɢwā) cấu thành từ bốn căn tố lần lượt là: tɨŋgVr- "cao", kwala- "con trai, con", tɨl "hạ lưu sông Enisei" hoặc "phía bắc", và qʌ̄j ~ χʌ̄j "vua"; cả cụm dịch thành "Con trai của Trời, Vua phương Bắc".
Danh sách thiền vu
Hệ thống kế vị giữa các thiền vu được Joseph Fletcher gọi là huyết thống tanistry, theo dó người nam giới gần nhất sẽ kế thừa chức vị thiền vu từ người tiền vị. Trong lịch sử từng có 60 thiền vu.
Danh sách sau gồm 63 thiền vu
👁️ 0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Y Trĩ Tà thiền vu** (; trị vì 126–114 TCN), là một thiền vu của Hung Nô, kế vị Quân Thần thiền vu. Y Trĩ Tà thiền vu trị vì song song với Hán Vũ
**Quân Thần thiền vu** (, trị vì 161–126 TCN), là một thiền vu của Hung Nô, kế vị Lão Thượng thiền vu (老上單于). Dưới thời cai trị kéo dài của mình, Quân Thần thiền vu
**Thả Đê Hầu thiền vu** (, ? — 96 TCN), là thiền vu Hung Nô vào thời Tây Hán. Năm 1010 TN, Thả Đê hầu tiếp nhiệm chức thiền vu từ Ha Lê Hồ. Ông
**Mặc Đốn thiền vu** (, một số tài liệu Việt ngữ ghi là **Mạo Đốn**) sinh khoảng năm 234 TCN là vị thiền vu sáng lập nên Đế quốc Hung Nô sau khi sát hại
**Thiền vu** (tiếng Hung Nô: sanok / tsanak; theo _Hán thư,_ nghĩa là thiên tử) là tước hiệu của các lãnh đạo tối cao của dân du mục ở Trung Á trong 8 thế kỷ,
**Y Đồ Vu Lưu Đê** (, ?-88), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Tuyên", là con trai của Y Phạt Vu Lự thiền vu của Nam Hung Nô. Năm Nguyên Hoa thứ 1 (85) thời
**Ô Duy thiền vu** (, trị vì 114–105 TCN), là một thiền vu của Hung Nô, kế vị Y Trĩ Tà thiền vu. Ô Duy thiền vu trị vì song song với Hán Vũ Đế
**Nhi thiền vu** (, trị vì 105- 102 TCN), tên thời trẻ là "Ô Sư Lư" (烏師廬, theo Hán thư là Chiêm Sư Lư) là một thiền vu của Hung Nô. Ông là con trai
**Lão Thượng thiền vu** (, trị vì 174–160 TCN), danh là **Kê Chúc** (稽粥), là một thiền vu của Hung Nô, người kế vị Mặc Đốn thiền vu (冒頓單于). Dưới thời ông trị vì, sức
**Khứ Đặc Nhược Thi Trục Tựu thiền vu** (, ?-140), thuộc Luyện Đê thị, danh là "Hưu Lợi", là con trai của Hồ Tà Thi Trục Hầu Đê thiền vu và đệ của Ô Kê
**Hải Đồng Thi Trục Hầu Dê thiền vu** (, thuộc Luyên Đê thị, danh là "Quát", là con trai của Hải Lạc Thi Trục Đê thiền vu của Nam Hung Nô. Vào năm Vĩnh Bình
**Hải Lạc Thi Trục Đê thiền vu** () hay **Hô Hàn Tà thiền vu** (呼韓邪單于, ?-55), tên là **Bỉ** là con trai của Ô Châu Lưu Nhược Đê thiền vu của Hung Nô, ban đầu
**Ha Lê Hồ thiền vu** (, ?-102 TCN), là thiền vu Hung Nô từ năm 102 - 101 TCN. Ha Lê Hồ là quy phụ (chú ruột nhỏ tuổi nhất) của Nhi thiền vu. Sau
**Ô Kê Hầu Thi Trục Đê thiền vu** (, ?-128), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Bạt", là con trai của Hồ Tà Thi Trục Hầu Đê thiền vu, là đệ của Vạn Thị Thi
**Đồn Đồ Hà** (屯屠何), hiệu là **Hưu Lan Thi Trục Hầu Đê thiền vu** (休蘭尸逐侯鞮單于) thuộc Luyên Đê thị, là con trai của Hải Lạc Thi Trục Đê thiền vu của Nam Hung Nô, sau
**Y Phạt Vu Lự Đê thiền vu** (, ?-59), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Hãn", là con trai của Ô Châu Lưu Nhược Đê thiền vu của Hung Nô. Năm Kiến Vũ Trung Nguyên
**Khâu Phù Vưu Đê thiền vu** ( ?-57, cai trị 56-57), thuộc Luyên Đê thị, tên là "Mạc", là con trai của Ô Châu Lưu Nhược Đê thiền vu của Hung Nô, ban đầu là
**Đồ Đặc Nhược Thi Trục Tựu thiền vu** (, ?-177). Năm 172, Y Lăng Thi Trục Tựu thiền vu mất, kì tử kế vị và lấy hiệu là Đồ Đặc Nhược Thi Trục Tựu thiền
**An Quốc thiền vu** (, ?-94) là con trai của Hải Lạc Thi Trục Đê thiền vu của Nam Hung Nô và là đệ của Hưu Lan Thi Trục Hầu Đê. Ông kế vị thiền
**Đình Độc Thi Trục Hầu Đê** (, ?-98), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Sư Tử", là con trai thứ tư của Hải Đồng Thi Trục Hầu Đê thiền vu của Nam Hung Nô. Vào
**Hồ Tà Thi Trục Hầu Đê thiền vu** (, ?-85), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Trường", là con trai của Hải Lạc Thi Trục thiền vu của Nam Hung Nô. Năm Vĩnh Bình thứ
**Khâu Trừ Xa Lâm Đê thiền vu** (, ?-63), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Tô", là con trai của Khâu Phù Vưu Đê thiền vu của Nam Hung Nô. Năm Vĩnh Bình thứ 6
**Đầu Mạn thiền vu** () – là thiền vu Hung Nô đầu tiên được biết đến, trị vì từ khoảng 220 đến 209 TCN. Tên gọi Đầu Mạn (Touman) dường như có liên hệ với
**Hô Chinh thiền vu** (, ?-179). Năm 178, Đồ Đặc Nhược Thi Trục Tựu Thiền Vu mất, con trai kế vị và lấy hiệu là Hô Chinh thiền vu. Năm 179, thiền vua và trung
**Hô Lan Nhược Thi Trục Tựu** (, ?-147), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Đâu Lâu Trữ". Năm 143, sau ba năm Nam Hung Nô không có thiền vu, Hán Thuận Đế đã sắc phong
**Vạn Thị Thi Trục Hầu Đê** (, ?-124), thuộc Luyên Đê thị, là con trai của Hồ Tà Thi Trục Hầu Đê thiền vu của Nam Hung Nô, kế vị chức thiền vu từ Sư
**Y Lăng Thi Trục Tựu** (, ?-172), thuộc Luyên Đê thị, danh là "Cư Xa Nhân". Năm 147, Hô Lan Thi Trục Tựu thiề vu mất, Cư Xa Nhân lên kế vị. Tiên Ti liên
**Tề Thiên Vũ** (; sinh ngày 22 tháng 1 năm 1993) là một cầu thủ bóng đá người Trung Quốc hiện đang thi đấu ở vị trí tiền vệ cho Sơn Đông Lỗ Năng Thái
**Võ Tắc Thiên** (chữ Hán: 武則天, 624 - 16 tháng 12, 705) hay **Vũ Tắc Thiên**, thường gọi **Võ hậu** (武后) hoặc **Thiên hậu** (天后), là một phi tần ở hậu cung của Đường Thái
là vị Thiên hoàng thứ 38 của Nhật Bản theo danh sách thiên hoàng truyền thống. Thời đại của ông bắt đầu từ năm 668 đến khi ông qua đời vào năm 672, nhưng trên
là thiên hoàng thứ 35 và là - thiên hoàng thứ 37 của Nhật Bản theo danh sách kế thừa truyền thống. Bà là vị Thiên hoàng đầu tiên hai lần ở ngôi ở 2
là Thiên hoàng thứ 34 của Nhật Bản, theo Danh sách Thiên hoàng truyền thống. Triều đại của ông kéo dài từ năm 629 đến năm 641, tổng cộng 12 năm. ## Trị vì Trước
là vị Thiên hoàng thứ 30 của Nhật Bản theo Danh sách Thiên hoàng truyền thống. Triều đại của ông kéo dài từ năm 572 đến năm 585, tổng cộng 13 năm. Tước hiệu khi
là Thiên hoàng thứ 50 của Nhật Bản theo danh sách thứ tự kế thừa. Kanmu trị vì từ năm 781 đến 806. ## Tường thuật truyền thống Tên thật (_imina_ ) của Kanmu là
là vị Hoàng đế thứ 29 của Nhật Bản theo Danh sách Nhật hoàng. Triều đại của ông kéo dài từ năm 539 đến năm 571, là triều đầu tiên mà lịch sử đương đại
Theo thuyết Vụ Nổ Lớn, [[vũ trụ bắt nguồn từ một trạng thái vô cùng đặc và vô cùng nóng (điểm dưới cùng). Một lý giải thường gặp đó là không gian tự nó đang
**Vũ trụ** bao gồm tất cả các vật chất, năng lượng và không gian hiện có, được xem là một khối bao quát. Vũ trụ hiện tại chưa xác định được kích thước chính xác,
_[[Nhà thiên văn học (Vermeer)|Nhà thiên văn_, họa phẩm của Johannes Vermeer, hiện vật bảo tàng Louvre, Paris]] **Thiên văn học** là một trong những môn khoa học ra đời sớm nhất trong lịch sử
**Giuse Vũ Văn Thiên** (sinh ngày 26 tháng 10 năm 1960) là một giám mục Công giáo người Việt. Ông hiện là tổng giám mục của Tổng giáo phận Hà Nội và Phó Chủ tịch
**Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai** là cơ quan trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi
thumb|[[Thiên hà Chong Chóng, một thiên hà xoắn ốc điển hình trong chòm sao Đại Hùng, có đường kính khoảng 170.000 năm ánh sáng và cách Trái Đất xấp xỉ 27 triệu năm ánh sáng.]]
**Đài thiên văn phía Nam của Châu Âu** (tiếng Anh: _European Southern Observatory_ (ESO), tiếng Pháp: _Observatoire européen austral_), tên chính thức là **Tổ chức Nghiên cứu thiên văn châu Âu tại Nam Bán cầu**
**Hoàng Thế Thiện** (1922 – 1995) là một danh tướng của Quân đội nhân dân Việt Nam (thụ phong trước năm 1975), một Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam. Ông từng
Trong phạm vi của ngành vũ trụ học, **hằng số vũ trụ** (hay **hằng số vũ trụ học**) là dạng mật độ năng lượng đồng nhất gây ra sự _giãn nở gia tốc_ của vũ
**Thiện nhượng** (_chữ Hán_: 禪讓) có nghĩa là _nhường lại ngôi vị_, được ghép bởi các cụm từ **Thiện vị** và **Nhượng vị**, là một phương thức thay đổi quyền thống trị của những triều
thumb|alt=Structure of the Universe|Phân phối vật chất trong một không gian hình khối của vũ trụ. Các cấu trúc sợi màu xanh đại diện cho vật chất (chủ yếu là [[vật chất tối) và các
**Tư Mã Thiên** ( hoặc ), biểu tự **Tử Trường** (), là một nhà sử học Trung Quốc sống vào đầu thời nhà Hán (206 TCN220). Ông được coi là cha đẻ của ngành sử
**Hán Quang Vũ Đế** (chữ Hán: 漢光武帝; 15 tháng 1, 5 TCN – 29 tháng 3, 57), hay còn gọi **Hán Thế Tổ** (漢世祖), húy **Lưu Tú** (劉秀), biểu tự **Văn Thúc** (文叔), là vị
**Quan Vũ** (, 158?–220), hay **Quan Công**, tự **Vân Trường** (雲長), là một vị tướng nổi tiếng thời kỳ cuối nhà Đông Hán và thời Tam Quốc ở Trung Quốc. Ông là người đã góp
là cơ quan hàng không vũ trụ và không gian quốc gia của Nhật Bản. Thông qua việc sáp nhập ba tổ chức độc lập trước đây, JAXA được thành lập vào ngày 1 tháng