Quân đoàn 3, còn gọi là Binh đoàn Tây Nguyên là một trong các quân đoàn chủ lực cơ động của Quân đội nhân dân Việt Nam, được thành lập ngày 26 tháng 3 năm 1975 tại Tây Nguyên, giải thể ngày 15 tháng 12 năm 2024. Quân đoàn 3 cùng Quân đoàn 4 được tổ chức lại thành Quân đoàn 34.

Lịch sử hình thành

Chiến dịch Tây Nguyên thành công lớn, quân đội Việt Nam Cộng hòa bị xóa sổ khỏi Tây Nguyên và bỏ chạy về duyên hải miền trung. Ngày 26 tháng 3 năm 1975, các đơn vị chủ lực Quân đội nhân dân Việt Nam tại Tây Nguyên tập hợp lại thành một đơn vị cấp quân đoàn. Khi đó gồm có: Sư đoàn 316 (đoàn Bông Lau); Sư đoàn 10 (đoàn Đăktô), Sư đoàn 320 (đoàn Đồng Bằng); Sư đoàn 2 (Quảng – Đà) ở phía bắc quân khu; Trung đoàn xe tăng 273, Trung đoàn đặc công 198 và một số đơn vị hỗ trợ.

Ngay sau khi thành lập, quân đoàn 3 hành quân cơ giới xuống Nam bộ, tập kết ở Củ Chi và đánh Đồng Dù, rồi tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh. Riêng Sư đoàn 2 trở lại Quân khu 5 , tiến công Sài Gòn từ hướng Tây Bắc., Trung đoàn 198 được tăng cường cho sư đoàn đặc công của Lê Bá Ước, trong khi đó 2 trung đoàn Gia Định được phối thuộc tạm thời cho QĐ3.

Sau ngày thống nhất đất nước, Quân đoàn 3 trú ở khu vực Tây Nguyên và Trung bộ, tham gia truy quét FULRO. Tổ chức Đảng bộ trong Quân đoàn 3 theo phân cấp như sau:

• Đảng bộ Quân đoàn 3 là cao nhất.
• Đảng bộ Bộ Tham mưu, Cục Chính trị, Cục Hậu cần, Cục Kỹ thuật, các Sư đoàn, Lữ đoàn và các đơn vị tương đương khác.
• Đảng bộ các đơn vị cơ sở trực thuộc các Cục, Sư đoàn (tương đương cấp Tiểu đoàn và Trung đoàn)
• Chi bộ các cơ quan đơn vị trực thuộc các đơn vị cơ sở (tương đương cấp Đại đội)

Thành phần

Về thành phần của Đảng ủy Quân đoàn 3 thường bao gồm như sau:

Bí thư: Chính ủy Quân đoàn 3

Phó Bí thư: Tư lệnh Quân đoàn 3

Ban Thường vụ

Ủy viên Thường vụ: Phó Tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng

Ủy viên Thường vụ: Phó Chính ủy Quân đoàn

Ủy viên Thường vụ: Chủ nhiệm chính trị Quân đoàn

Ban Chấp hành Đảng bộ

Đảng ủy viên: Phó Tư lệnh

Đảng ủy viên: Phó Tham mưu trưởng

Đảng ủy viên: Cục trưởng Cục Hậu cần

Đảng ủy viên: Cục trưởng Cục Kỹ thuật

Đảng ủy viên: Phó Chủ nhiệm UBKT ĐUQĐ

Đảng ủy viên: Phó Chủ nhiệm chính trị

Đảng ủy viên: Chính ủy Sư đoàn 10

Đảng ủy viên: Chính ủy Sư đoàn 320

Đảng ủy viên: Sư đoàn trưởng Sư đoàn 31

Đảng ủy viên: Hiệu trưởng Trường Quân sự

Đảng ủy viên: Lữ đoàn trưởng

Đảng ủy viên: Lữ đoàn trưởng

Tổ chức chính quyền

Cơ quan trực thuộc

• Văn phòng
• Thanh tra
• Phòng Tài chính
• Phòng Khoa học Quân sự
• Phòng Thông tin Khoa học quân sự
• Phòng Điều tra hình sự
• Phòng Cứu hộ cứu nạn
• Phòng Kinh tế
• Bộ Tham mưu
• Cục Chính trị
• Cục Hậu cần
• Cục Kỹ thuật

Đơn vị trực thuộc Quân đoàn

• Sư đoàn Bộ binh cơ giới 320 (đoàn Đồng Bằng) tại xã Biển Hồ, Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Sư đoàn Bộ binh 10 (đoàn ĐắkTô) tại Thành phố Kon Tum, Kon Tum
• Sư đoàn Bộ binh 31 (đoàn Lam Hồng) tại xã Phước Thành, tại Huyện Tuy Phước, Bình Định
• Lữ đoàn Pháo binh 40 tại xã Đắk Yắ, Huyện Mang Yang, Gia Lai
• Lữ đoàn Phòng không 234 (đoàn Tam Đảo) tại xã Ia Băng, huyện Đak Đoa, Gia Lai
• Lữ đoàn Xe tăng 273 (đoàn Sơn Lâm) tại xã K'Dang Huyện Đak Đoa, Gia Lai
• Lữ đoàn Công binh 7 (đoàn Hùng Vương) tại xã Hà Tam, huyện Đak Pơ, Gia Lai Trường Quân sự Quân đoàn 3 tại xã Cát Hanh, huyện Phù Cát, Bình Định Trường Cao đẳng nghề số 21 tại phường Thống Nhất, Thành phố Pleiku,Gia Lai (chuyển về Binh đoàn 15 từ năm 2021) Công ty Lam Sơn tại phường Thắng Lợi, Thành phố Pleiku, Gia Lai Trại giam Quân đoàn 3 tại phường Thắng Lợi, Thành phố Pleiku, Gia Lai

Đơn vị trực thuộc Cục

• Tiểu đoàn Thông tin 29, Bộ Tham mưu tại Huyện Đak Đoa, Gia Lai
• Tiểu đoàn Hóa học 21, Bộ Tham mưu tại Huyện Đak Đoa, Gia Lai
• Tiểu đoàn Vệ binh 27, Bộ Tham mưu tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Tiểu đoàn Trinh sát 28, Bộ Tham mưu tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Tiểu đoàn Trinh sát pháo binh 7, Bộ Tham mưu tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Trung tâm Xử lý bom mìn và môi trường, Bộ Tham mưu tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Bảo tàng Quân đoàn, Cục Chính trị tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Viện Kiểm sát Quân đoàn, Cục Chính trị
• Xưởng In, Cục Chính trị
• Tiểu đoàn Vận tải 827, Cục Hậu cần tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Bệnh viện Quân y 211, Cục Hậu cần tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Kho 81, Cục Hậu cần Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Tiểu đoàn 30, Cục Kỹ thuật tại Thành phố Pleiku, Gia Lai
• Kho Kỹ thuật Z9,Cục kỹ thuật tại Huyện Ia Grai, Gia Lai

Tổ chức chung

Thành tích

• Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Chính ủy Học viện Lục Quân (4.2018–nay)
• 4.2018– 6.2020: Bùi Huy Biết, Thiếu tướng (2018)
• 6.2020– 9.2021: Nguyễn Văn Thế, Thiếu tướng (2020), Phó Chính ủy Trường Sĩ quan Lục quân 2 (9.2021-nay) *9.2021- nay: Nguyễn Văn Lanh

Tham mưu trưởng

1978 – Tháng 5, 1979: Nguyễn Quốc Thước, Đại tá, Thiếu tướng (1980), Trung tướng (1987), Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Tư lệnh Quân khu 4. Tháng 1, 1980 – Tháng 5, 1982: Bùi Đình Hòe, Đại tá, nguyên Phó Tư lệnh (1979 – 1980). Tháng 2, 1983 – Tháng 12, 1983: Khuất Duy Tiến, Đại tá, Thiếu tướng (1984), Trung tướng (1990), nguyên Phó tư lệnh (1979 – 2.1983). Tháng 12, 1983 – Tháng 9, 1984: Phạm Duy Tân, Đại tá, nguyên Phó tư lệnh (12.1983 – 1990). 8 tháng 11, 1984 – 15 tháng 10, 1987: Đinh Xuân La, Thiếu tướng 15 tháng 10, 1987 – 31 tháng 1, 1989: Trần Tất Thanh, Đại tá, Thiếu tướng, Trung tướng. 21 tháng 10, 1988 – 12 tháng 9, 1991: Lê Quang Bình, Đại tá. 25 tháng 8, 1989 – 12 tháng 11, 1993: Đỗ Công Mùi, Đại tá. 1 tháng 9, 1993 – 30 tháng 12, 1997: Nguyễn Hữu Hạ, Thượng tá, Đại tá, Thiếu tướng (2002), Trung tướng (2006), sau trở thành Tư lệnh Quân đoàn (1997–2000), Cục trưởng Cục Điều tra Hình sự (2000–2002) và Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 1 (2002–2007). 29 tháng 11, 1997 – 1 tháng 2, 2002: Phạm Xuân Hùng, Tiến sĩ, Đại tá, Thiếu tướng (2002), Trung tướng (2006), Thượng tướng (2014), sau là Tư lệnh Quân đoàn (2002–2004), Giám đốc Học viện Quốc phòng (2007–2008) và Phó Tổng Tham mưu trưởng (2008–2016). 1 tháng 2, 2002 – 24 tháng 6, 2002: Hoàng Văn Hoặc, Đại tá. 24 tháng 6, 2002 – 2007: Nguyễn Vĩnh Phú, Đại tá, Thiếu tướng (2007), Trung tướng (2011), sau là Tư lệnh Quân đoàn (2007–2009), Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần (2009–2014) 2009–2012, Đậu Đình Toàn,Trung tướng (2016) Cục trưởng Cục Quân huấn (2015– 2018) 2012–2015, Vũ Văn Sỹ, Thiếu tướng (2015) Cục trưởng Cục Quân huấn (2018– nay) 2015–2.2018, Trần Quốc Thái, Thiếu tướng Phó giám đốc Học viện Lục quân (Việt Nam) (2.2018–nay) 3.2018–7.2018, Thái Văn Minh, Thiếu tướng (2018) Tư lệnh Quân đoàn 3 (7.2018–nay) 8.2018–4.2020, Nguyễn Anh Tuấn, Đại tá, nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 320. 4.2020– nay, Nguyễn Bá Lực, Thiếu tướng (2024), nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 10.

Các tướng lĩnh khác

• 2008–2009, Phạm Thanh Sơn, Phó Chính uỷ, Thiếu tướng (2009), PGS TS Chủ nhiệm Khoa Mác Lê nin – Học viện Quốc phòng.