Quân đoàn 4, còn gọi là Binh đoàn Cửu Long, là một trong bốn quân đoàn cơ động của Quân đội nhân dân Việt Nam trước đây. Quân đoàn thành lập tháng 7 năm 1974 và giải thể tháng 12 năm 2024. Quân đoàn 4 cùng Quân đoàn 3 được tổ chức lại thành Quân đoàn 34. Trước đó, một số đơn vị của Quân đoàn 4 được chuyển về Quân khu 7 và các bộ tư lệnh binh chủng.

Lịch sử

Tiền thân của đơn vị là lực lượng "đoàn 301" ở Campuchia năm 1971 bao gồm 3 sư đoàn 5, 7, 9 chủ yếu huấn luyện bộ đội người Việt và đào tạo cả những du kích Campuchia. Đoàn quân này trước đó đã chống cự với Quân lực Việt Nam Cộng hòa (và cả quân đội Hoa Kỳ) ở quy mô nhiều sư đoàn.

Quân đoàn 4 thành lập năm 1974, địa điểm thành lập tại khu vực Suối Bà Chiêm sau khi đơn vị giải phóng chi khu Đồng Xoài rút về. Trong chiến dịch giải phóng chi khu Đồng Xoài lần đầu tiên lực lượng pháo binh của quân đoàn hoạt động cùng với các sư đoàn trụ cột 5, 7, 9. Sau chiến dịch Đường 14 – Phước Long, đơn vị giải phóng tỉnh Phước Long (tháng 1 năm 1975), cùng lực lượng vũ trang địa phương giải phóng Dầu Tiếng, Chơn Thành, Định Quán. Trong lúc củng cố quân, đơn vị tách làm 2 để bao vây Sài Gòn theo 2 hướng Đông – Tây.

Lần lượt sư đoàn 5 và 9 dời sang miền tây, cùng sư đoàn Phước Long và sư 8 tạo thành đoàn 232 (Binh Đoàn Cửu Long). Sư đoàn 7 và bộ chỉ huy dời sang hướng đông, phối thuộc sư đoàn 6 và sư 341 đánh Xuân Lộc. Sau khi đánh Lâm Đồng, Xuân Lộc; giải phóng Biên Hòa, đánh chiếm Biệt khu Thủ Đô và một số mục tiêu quan trọng ở nội thành Sài Gòn (trong chiến dịch Hồ Chí Minh). Sau ngày 30/4, đơn vị làm nhiệm vụ quân quản thành phố Sài Gòn – Gia Định.

Năm 1978, quân đoàn 4 có 3 sư đoàn chủ lực: 7, 9, 302 chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và đánh Khmer đỏ ở Campuchia (1977–1979). Sau giai đoạn này, được phong tặng danh hiệu "Bức tường thép miền đông nam bộ".

Năm 2024, thực hiện chủ trương xây dựng quân đội "tinh, gọn, mạnh" của Đảng Cộng sản Việt Nam và Bộ Quốc phòng Việt Nam, một số đơn vị của Quân đoàn 4 đã được chuyển về Quân khu 7 trong khi các đơn vị còn lại nhập với Quân đoàn 3 thành Quân đoàn 34.

Tổ chức Đảng

Tổ chức chung

Từ năm 2006 thực hiện chế độ Chính ủy, Chính trị viên trong Quân đội. Tổ chức Đảng bộ trong Quân đoàn 4 theo phân cấp như sau:

• Đảng bộ Quân đoàn 4 là cao nhất.
• Đảng bộ Bộ Tham mưu, Cục Chính trị, Cục Hậu cần, Cục Kỹ thuật, các Sư đoàn, Lữ đoàn và các đơn vị tương đương khác.
• Đảng bộ các đơn vị cơ sở trực thuộc các Cục, Sư đoàn (tương đương cấp Tiểu đoàn và Trung đoàn)
• Chi bộ các cơ quan đơn vị trực thuộc các đơn vị cơ sở (tương đương cấp Đại đội)

  Thành phần

  Về thành phần của Đảng ủy Quân đoàn 4 thường bao gồm như sau:

  Bí thư: Chính ủy Quân đoàn 4

  Phó Bí thư: Tư lệnh Quân đoàn 4

  Ban Thường vụ

  Ủy viên Thường vụ: Phó Tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng

  Ủy viên Thường vụ: Phó Chính Uỷ

  Ủy viên Thường vụ: Chủ nhiệm chính trị

  Ban Chấp hành Đảng bộ

  Đảng ủy viên: Phó Tư lệnh

  Đảng ủy viên: Phó Tư lệnh

  Đảng ủy viên: Phó chủ nhiệm chính trị

  Đảng ủy viên: Phó Tham mưu trưởng

  Đảng ủy viên: Phó chủ nhiệm TT UBKTDU Quân Đoàn

  Đảng ủy viên: Hiệu Trưởng Trường Quân Sự Quân Đoàn

  Đảng ủy viên: Sư đoàn trưởng hoặc Chính ủy 309

  Đảng ủy viên: Sư đoàn trưởng hoặc Chính ủy Sư đoàn 7

  Đảng ủy viên: Sư đoàn trưởng hoặc Chính ủy Sư đoàn 9

  Đảng ủy viên: Cục trưởng Cục Hậu cần

  Đảng ủy viên: Cục trưởng Cục Kỹ thuật

  Đảng ủy viên: Chánh Văn Phòng BTL Quân Đoàn

Tổ chức chính quyền

Cơ quan trực thuộc

• Văn phòng
• Thanh tra
• Phòng Tài chính
• Phòng Khoa học Quân sự
• Phòng Thông tin Khoa học quân sự
• Phòng Điều tra hình sự
• Phòng Cứu hộ cứu nạn
• Phòng Kinh tế
• Bộ Tham mưu
• Cục Chính trị
• Cục Hậu cần
• Cục Kỹ thuật

Đơn vị trực thuộc Quân đoàn

• Sư đoàn bộ binh 309
• Sư đoàn bộ binh 7
• Sư đoàn Bộ binh 9
• Lữ đoàn Pháo binh 434 *Lữ đoàn Phòng không 71
• Lữ đoàn công binh 550
• Lữ đoàn tăng - thiết giáp 22
• Trường Quân sự Quân đoàn 34
• Bệnh viện quân y 4

Các Sư đoàn 7 và 309 cùng Lữ đoàn công binh 550 (trừ tiểu đoàn công binh vượt sông) từ tháng 12 năm 2024 được chuyển về Quân khu 7; lữ đoàn 22 được chuyển về Bộ Tư lệnh binh chủng tăng - thiết giáp; tiểu đoàn công binh vượt sông của lữ đoàn 550 được chuyển về Bộ Tư lệnh binh chủng công binh; các đơn vị còn lại chuyển về Quân đoàn 34.

• Tiểu đoàn Sửa chữa 79, Cục Kỹ thuật
• Kho K174, Cục Kỹ thuật

Tổ chức chung

Lãnh đạo qua các thời kỳ

Tư lệnh

Chính ủy, Phó Tư lệnh về Chính trị

Tham mưu trưởng qua các thời kỳ

• 1974–1977, Hoàng Nghĩa Khánh, Trung tướng(1982) Cục trưởng Cục Tác chiến (1979–1991) *1979–1985, Vũ Cao, Trung tướng (1992), Cục trưởng Cục Tác chiến (1991–1996)
• 1985–1987, Lê Nam Phong, Trung tướng (1988)
• 1987–1990, Nguyễn Văn Hồng, Đại tá
• 1990–8.1993 Nguyễn Hữu Mão Nguyên sư trưởng sư đoàn 7 quân hàm đại tá lúc đó ông mới 35 tuổi vào năm 1985 9.1993–7.1997, Đào Văn Lợi, Trung tướng(2003) Giám đốc Học viện Lục quân (Việt Nam)(2000–2008) 8.1997–1999, Huỳnh Ngọc Sơn,Trung tướng (2005), Thượng tướng (2015) Phó Chủ tịch Quốc hội (2007–2016). 1998–2004, Mai Đại Từ, Thiếu tướng (2006), phó hiệu trưởng Trường Sĩ Quan Lục Quân 2 (2004–2010) 1999–2004, Nguyễn Văn Thành, Trung tướng (2010) Phó Tổng Tham mưu trưởng (2010–2011) 2007–2011, Trần Trọng Ngừng, Thiếu tướng(2011) phó hiệu trưởng Trường Sĩ Quan Lục Quân 2 (2011–2015) 2011–2014, Phạm Xuân Trạo, Thiếu tướng(2014) nguyên Sư trưởng Sư đoàn 9,phó hiệu trưởng Trường Sĩ Quan Lục Quân 2(2014–2019) 2014–12.2018, Lê Đức Thảo , Thiếu tướng(2019) phó hiệu trưởng Trường Sĩ Quan Lục Quân 2 (2019–nay) 1.2019–6.2021, Lương Đình Lành, Thiếu tướng (6-2021). nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 9 7.2021–10.2022, Lê Văn Hướng, nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 9. 10/2022- 3/2024 Đỗ Văn Lực, nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 309. *4/2024- nay, Trần Công Đức, Nguyên Sư đoàn trưởng Sư đoàn 9.