Phan Thúc Duyện (潘叔萒; 1873-1944), hiệu Phong Thử, tự My Sanh(湄生), Nam Phong, là một chí sĩ yêu nước trong Phong trào Duy Tân tại Việt Nam đầu thế kỷ XX.
Thân thế
Ông sinh ngày 10 tháng 2 năm Quý Dậu (tức 8 tháng 3 năm 1873), tại làng Phong Thử, tổng Đa Hòa, huyện Diên Phước, phủ Điện Bàn (nay thuộc xã Điện Thọ, huyện Điện Bàn), tỉnh Quảng Nam. Nguyên gốc thủy tổ là người Hoan Châu, giữa thế kỷ XVI vào Quảng Nam để khai hoang lập nghiệp, trải qua hơn 300 năm thì đến đời của ông.
Nguyên tên ông là Phan Văn Thiện, sau đổi ra Phan Thúc Duyện, hiệu Mi Sanh. Các đồng chí của ông thường gọi Phan Diện, nhân dân thì gọi cử Diện hoặc cử Phong Thử. Trong danh sách thi đỗ cử nhân ghi Phan Thúc Diễn. Sách Quốc triều Hương Khoa lục của Cao Xuân Dục chép tên ông phiên âm ra thành Phan Sung và quê ông là Phong Thiệm. Theo nhà nghiên cứu Trần Viết Ngạc thì đây là sự nhầm lẫn bởi Diện hay Diễn là do phát âm sai chữ Duyện, cũng như chữ Duyện [兗] và chữ Sung [充] cũng như chữ Thử và chữ Thiệm có tự dạng gần giống nhau nên dễ lầm.
Song thân ông là ông Phan Trọng Đạt và bà Phan Thị Thuận, đều trong gia đình nông dân. Mặc dù vậy, ông vẫn được ăn học tử tế.
Sự nghiệp Duy Tân
Ông đỗ Cử nhân khoa thi năm Canh Tý (1900)) tại trường Thừa Thiên, xếp hạng thứ 6 trong tổng số 42 người sau Huỳnh Thúc Kháng (thủ khoa), Nguyễn Đình Hiến, Phan Châu Trinh, Lê Bá Trinh và Phan Thúc Vĩnh. Tuy nhiên, sau khi thi đỗ, ông không ra làm quan mà tích cực tham gia phong trào Duy Tân ngay tại quê nhà cùng với Trần Quý Cáp, Phan Châu Trinh,... Các ông cổ súy thực hành cải cách xã hội, "khai dân trí, chấn dân khí", lập ra các thương hội, nông hội, tài thực hội (hội trồng cây) nhằm phát triển kinh tế theo một hướng cải cách mới.
Năm 1906, ông cùng Lê Bá Trinh, Hồ Thanh Vân… đi khảo sát đất nhàn điền ở miền tây Quế Sơn, Đại Lộc và tổ chức khai hoang, lập đồn điền trồng cây công nghiệp. Ông là người sáng lập và điều hành Hội thương Phong Thử – một dạng hợp tác xã mua bán ngày nay – hoạt động kinh doanh có hiệu quả, có quy mô hoạt động khá rộng, chỉ xếp sau Hội thương Hội An.
Sau cuộc biểu tình kháng thuế, đòi giảm sưu của nhân dân Quảng Nam (1908), chính quyền thực dân Pháp đã bắt giam nhiều chí sĩ liên quan đến phong trào Duy Tân như: Huỳnh Thúc Kháng, Phan Châu Trinh, Lê Bá Trinh, Nguyễn Thành, Phan Thúc Duyện… và chiếu theo luật "mưu làm giặc mà chưa làm" để xử các ông tội lưu đày Côn Đảo, "gặp ân xá không tha". Theo tài liệu của các nhà nghiên cứu Nguyễn Phan Quang và Lê Hữu Phước sưu tầm trong "danh sách tù nhân quê quán ở Trung Kỳ" do viên quản đốc nhà tù Côn Đảo lập ngày 1 tháng 10 năm 1912 có chép:
:Phan Thúc Duyện: 41 tuổi, ở Phong Thử, tỉnh Quảng Nam. xử tại: tòa án Nam Triều. Ngày xử 9/6/1908, y án ngày 16/8/1908. Tội danh: cầm đầu bạo loạn trong tỉnh Quảng Nam. Chịu án: xử tù và đày ra Côn Đảo..
Tài liệu sưu tầm từ bản trích lục sổ phóng thích (Extraits des registres d' écrou) được lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ tài liệu hải ngoại của Pháp ở Aix - en - Provence (A.O.M Aix - en - Provence) được Phủ Phụ chính triều Duy Tân xét duyệt ngày 19 tháng 8 năm 1908 của nhà nghiên cứu Trần Viết Ngạc cũng ghi:
:''Phan Thúc Duyện, 41 tuổi, cựu cử nhân, quán làng Phong Thử, tổng Đa Hòa, phủ Điện Bàn tỉnh Quảng Nam bị bắt ngày 7.4.1908 vì lãnh đạo cuộc khuấy động ở Quảng Nam. Bản án do tòa án Quảng Nam kết án ngày 9.6.1908 và Phủ Phụ chính (triều Duy Tân) xét duyệt ngày 16.8.1908, đày Côn Lôn, được giảm án còn 13 năm khổ sai do quyết định của Phủ toàn quyền Đông Dương ngày 1.12.1913. Ngày mãn hạn tù là 7.4.1921[2]. Nhận xét: Trợ thủ chính của Phan Châu Trinh. Cần giám sát nghiêm ngặt.
Tại Côn Đảo, dưới thời chúa đảoJoseph O' Connell, các tù chính trị được ra ngoài làm ăn. Huỳnh Thúc Kháng kể lại:
:"Tôi cùng My Sanh [Phan Thúc Duyện], Tập Xuyên, Thái Sơn, Phong Niên làm chủ hai tiệm buôn Sài Gòn Giao Hiệp mua hàng... Tiệm tôi lúc đầu chỉ có 4 anh em, sau có Thông Thiệp (Bắc Hà) hùn vào, đây là. Hiệu tiệm chúng tôi gọi là "Quảng Hồng Hưng"...
:Có một chuyện thú vị là ông Hải Châu (Lê Bá Trinh) có chung vốn vào tiệm buôn mà không ở tiệm, chỉ chuyên nghề đồi mồi"
Mãi đến năm 1919, nhân người con trai của ông là Phan Mính, từng gia chiến trong Thế chiến thứ nhất, tốt nghiệp kỹ sư ở Pháp về làm việc ở Sài Gòn, đã làm đơn xin chính quyền thuộc địa ân xá cho ông và ông được trả tự do.
Khi ông được trả về đất liền, Huỳnh Thúc Kháng có viết bài thơ ngũ ngôn tặng ông:
Biệt thị tiêu hồn vật,
Phân khâm huống ngục trung,
Khử lưu kim nhật vị,
Tân khổ thập niên đồng.
Hải hoạt châu lâm ngạn,
Thiên cao hạc xuất lung.
Ỷ lư do hữu mẫu,
Nhứt kiến tiếu nhan hồng
Tạm dịch:
Cái biệt, ghê hồn nhỉ,
Phương chi giữa cảnh cùng!
Ở, về chia khác ngả,
Cay đắng lẫn mười đông,
Biển rộng thuyền gần bến,
Trời cao hạc thoát lồng.
Mẹ già cùng thấy mặt
Dựa cửa thỏa lòng trông.
Khi về đến Huế, ông bị triều đình Nhà Nguyễn và thực dân Pháp cưỡng bức lưu trú tại Quảng Bình. Thời gian 10 năm bị cưỡng bức lưu trú tại Quảng Bình, ông có góp nhiều công lao trong công cuộc khai phá, canh tác, phát triển kinh tế ở một vùng đất đồi núi phía Tây Quảng Bình.
Ông mất ngày 18 tháng 9 năm Giáp Thân (tức 3 tháng 11 năm 1944) tại quê nhà, hưởng thọ 72 tuổi.
Đời tư
Ông có 3 đời vợ, bà Chánh thất là Trương Thị Hướng mất lúc mới 23 tuổi. Ông tục huyền với bà Nguyễn Thị Luyến, bà mất năm 1911 lúc ông còn ở tù Côn Đảo. Thời gian ở Côn Đảo,do ngoại hình to lớn, vạm vỡ, sức mạnh hơn người, ông thường gánh vác dùm phần việc vác đá, vác bao lúa khi thì cho ông Huỳnh Thúc Kháng, khi thì cho ông Lê Bá Trinh. Do mối thâm tình đó, nên ông Lê Bá Trinh có hứa nếu có hai còn sống về được quê nhà sẽ gái em gái cho ông. Người em gái đó chính là bà Lê Thị Bằng, người vợ thứ ba, cưới năm 1921 sau khi ông từ Côn Đảo trở về.
Con trai trưởng của ông là kỹ sư Phan Mính, từng tham gia chiến đấu trong Thế chiến thứ nhất, sau khi về nước đã làm đơn khiếu nại đòi trả tự do cho cha. Tuy nhiên, chỉ 1 năm sau khi cha qua đời, ông Phan Mính cùng với người anh em cột chèo là nhà báo Diệp Văn Kỳ bị một người bên vợ là Nguyễn Chín (út) giết chết ở Củ Chi trong năm 1945'' để đoạt của chứ không phải bị giết vì lý do chính trị .
Ông có có một người con trai thứ tên là Phan Trọng Thỉnh, người được ông giao lại quản lý sự nghiệp tại Quảng Bình, gần tương ứng với khu vực Thị trấn Nông trường Lệ Ninh ngày nay.
Vinh danh
Tại Quảng Nam: Tên ông được đặt tên cho Trung học cơ sở Phan Thúc Duyện ở xã Điện Thọ, Điện Bàn và một con đường ở thị trấn Vĩnh Điện.
Tại TP.HCM:Tên ông được đặt cho con đường chạy qua công viên Hoàng Văn Thụ, Quận Tân Bình. Khu lăng mộ của Phan Chu Trinh, một đồng chí của ông cũng nằm trên đường này.
*Tại Đà Nẵng:Tên ông được đặt cho con đường cắt ngang với Nguyễn Văn Thoại, Quận Ngũ Hành Sơn. Khu vực sinh sống của nhiều cán bộ quân đội.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Phan Thúc Duyện** (潘叔萒; 1873-1944), hiệu **Phong Thử**, tự **My Sanh**(湄生), **Nam Phong**, là một chí sĩ yêu nước trong Phong trào Duy Tân tại Việt Nam đầu thế kỷ XX. ## Thân thế Ông
**Phan** (chữ Hán: 潘) là một họ tại Trung Quốc, Việt Nam và Triều Tiên (Hangul: 반, Hanja: 潘, phiên âm theo Romaja quốc ngữ là **Ban**). Phan là họ phổ biến thứ 6 với
**Ẩm thực Hải Phòng** là một trong những phong cách chế biến ẩm thực địa phương của Việt Nam và cụ thể hơn là của vùng đồng bằng Bắc Bộ, với nền tảng nguyên liệu
Bức tượng tri thức ([[tiếng Hy Lạp: Ἐπιστήμη, _Episteme_) ở Thư viện Celsus, Thổ Nhĩ Kỳ.]] **Tri thức** hay **kiến thức** (tiếng Anh: _knowledge_) bao gồm những kiến thức, thông tin, sự hiểu biết, hay
Pink_lady là sữa tắm xông trắng thế hệ mới giúp làm sáng da , sử dụng hạt massa tẩy tế bào chết Trên da , đẩy lùi á sừng không cần thiết , kết hợp
Pink_lady là sữa tắm xông trắng thế hệ mới giúp làm sáng da , sử dụng hạt massa tẩy tế bào chết Trên da , đẩy lùi á sừng không cần thiết , kết hợp
**Tuần duyên Hoa Kỳ** hay **Dương hải vệ Hoa Kỳ** (tiếng Anh: _United States Coast Guard_ hay viết tắt là **USCG**) là một quân chủng của quân đội Hoa Kỳ và là một trong 8
**Linh sam Douglas Duyên hải** (danh pháp hai phần: **_Pseudotsuga menziesii_** subsp. **_menziesii_**), một phân loài của linh sam Douglas - loại thông thường xanh, bản địa của vùng duyên hải miền tây Bắc Mỹ,
Vị trí vùng Duyên hải Nam Trung Bộ trên bản đồ Việt Nam **Nam Trung Bộ** là vùng địa phương của phía nam thuộc Trung Bộ Việt Nam, với thành phố trọng điểm và lớn
nhỏ|phải|Một con cừu Duyên hải bản địa **Cừu Duyên hải vịnh Mexico bản địa** (tên tiếng Anh: _Gulf Coast Native sheep_) là một giống cừu mẹ đẻ ở các tiểu bang Hoa Kỳ tiếp giáp
[[Tập tin:Köppen-Geiger Climate Classification Map.png|thumb|upright=2.5|Bản đồ khí hậu Köppen–Geiger được cập nhật ]]**Phân loại khí hậu Köppen** là một trong những hệ thống phân loại khí hậu được sử dụng rộng rãi nhất. Nó được
**Tổng giáo phận Hà Nội** (tiếng Latinh: _Archidioecesis Hanoiensis_) là một tổng giáo phận Công giáo ở Việt Nam, quản lý giáo dân phần lớn trung tâm Hà Nội, một phần các tỉnh Ninh Bình,
nhỏ|300x300px|Vùng duyên hải Bắc bộ trong tổng thể miền Bắc **Vùng duyên hải Bắc Bộ** là một vùng kinh tế quan trọng của Việt Nam, vùng này nằm ven vịnh Bắc Bộ. Vùng duyên hải
**Quark duyên** thuộc họ fermion, nhóm quark, thế hệ thứ hai. Lý thuyết của hạt được đưa ra vào năm 1970 bởi Sheldon Glashow, John Iliopoulos, Luciano Maiani, và được thực nghiệm vào 1974 bời
**Giáo phận Thái Bình** (tiếng Latin: _Dioecesis de Thai Binh_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam nằm trên địa bàn của tỉnh Hưng Yên. Theo số liệu của Giáo hội năm
right|thumbnail|Hẻm núi Malibu, Santa Monica Mountains **Dãy núi Duyên hải Thái Bình Dương** (tiếng Anh: **Pacific Coast Ranges** (chính thức được coi là **Pacific Mountain System** trong Hoa Kỳ nhưng được gọi là **Dãy núi
**Chi Cỏ duyên linh** (tên khoa học: **_Trillium_**) là một chi thực vật có hoa trong họ Melanthiaceae. Nó là chi thực vật sống lâu năm bản địa khu vực ôn đới Bắc Mỹ và
phải|nhỏ|Bản đồ các giáo phận Công giáo Việt Nam **Giáo hội Công giáo tại Việt Nam** hiện tại được tổ chức theo địa giới gồm có 3 giáo tỉnh là Hà Nội, Huế và Sài
**Giáo hội Công giáo tại Trung Quốc** ở Đại lục (gồm cả các lãnh thổ riêng biệt như Hồng Kông và Ma Cao) hiện tại được Tòa Thánh Vatican tổ chức theo không gian địa
**Lương duyên tiền định** (tiếng Anh: _Lady Fan_) là một bộ phim truyền hình Hồng Kông do TVB phát hành ngày 09/02/2004. Phim dài 20 tập với sự tham gia của Tuyên Huyên, Mã Đức
DƯỠNG THỂ KÍCH TRẮNG #CHATEAU_ROUGE siêu tốt chai 400ml Nhất dáng nhì da đó chị em, còn mặt thì mỗi người có 1 cái duyên riêng, nên dưỡng da body mịn màng trắng hồng khỏe
Cột Doric ở mặt tiền Đại học Cincinnati, Mỹ Cột Doric phiên bản Hy Lạp Cột Doric phiên bản La Mã **Thức cột Doric** là một trong 3 cột cơ bản và được sử dụng
nhỏ|Chiếc [[mũ cối (ở đây là mũ thời Đệ nhị Đế chế Pháp) là một hình tượng đại diện cho chủ nghĩa thực dân.]] **Chủ nghĩa thực dân** (Tiếng Anh: _colonialism_) là hình thái xã
**Cuộc vận động Duy Tân**, hay còn được gọi là **Phong trào Duy Tân** hoặc **Phong trào Duy Tân ở Trung Kỳ** là một cuộc vận động cải cách ở miền Trung Việt Nam, do
**Phan Thiết** là một thành phố ven biển cũ và là tỉnh lỵ, khu chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh Bình Thuận, Việt Nam. ## Địa lý ###
**Lê** là tên gọi chung của một nhóm thực vật, chứa các loài cây ăn quả thuộc chi có danh pháp khoa học **_Pyrus_**. Các loài lê được phân loại trong phân tông Pyrinae trong
**Ngôn ngữ tại Phần Lan** bao gồm hai ngôn ngữ chính thức (tiếng Phần Lan và tiếng Thụy Điển) cùng với một vài ngôn ngữ thiểu số như tiếng Sami, tiếng Di-gan, tiếng Karelia và
**Phàn Kiến** (chữ Hán: 樊建, ? - ?), tên tự là **Trường Nguyên**, người quận Nghĩa Dương , quan viên nhà Thục Hán thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. ## Cuộc đời Không
**Giáo phận Phát Diệm** (tiếng Latin: _Dioecesis de Phatdiem_) là một giáo phận Công giáo tại Việt Nam. Đây là giáo phận đầu tiên ở Việt Nam được ủy thác cho hàng giáo sĩ Việt
thumb|phải|Huy hiệu Giám mục Tôma Aquinô Vũ Đình Hiệu **Giáo phận Bùi Chu** (tiếng Latinh: _Dioecesis Buichuensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Giáo phận có nhiều xứ đạo lâu đời
**Lam Sơn thực lục** (藍山實錄) là tác phẩm văn xuôi bằng chữ Hán được biên soạn theo lệnh của vua Lê Thái Tổ được viết từ ngày mồng 6, tháng 12, năm Thuận Thiên thứ
**Phân họ Vịt lặn** (danh pháp khoa học: **_Aythyinae_**) là một phân họ trong họ Vịt (_Anatidae_) chứa khoảng 15 loài **vịt lặn** còn sinh tồn, nói chung gọi là vịt đầu nâu/đen hay vịt
| cdf =| mean =| median =| mode =| variance = (ma trận hiệp phương sai)| skewness =0| kurtosis =0| entropy =| mgf =
phải|nhỏ|260x260px| _[[Trillium grandiflorum_ ở trước và _thalictroides_ nhỏ hơn ở hậu cảnh đều là cây chóng tàn mùa xuân của rừng rụng lá Bắc Mỹ ]] **Thực vật chóng tàn** là thực vật có vòng
thumb|Bản đồ [[bán đảo Scandinavia và bán đảo Fennoscandia cùng các vùng lân cận: Bắc Đức, Bắc Ba Lan, các nước Baltic, vùng Livonia, Belarus, Tây Bắc Nga. Bản đồ được vẽ vào khoảng năm
**Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí** (tên giao dịch quốc tế: _PetroVietnam Transports Corporation_, viết tắt là **PV Trans**) là đơn vị thành viên của Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc
**Duy thức tông** (zh. 唯識宗, sa. _vijñaptimātravādin_, _yogācārin_, _cittamātravādin_) là tên gọi tại Đông Nam Á của một trường phái Phật giáo. Tại Ấn Độ và Tây Tạng, tông này được gọi là Thức tông,
**Chi Thông** (danh pháp khoa học: **_Pinus_**) được chia thành 3 phân chi chính, với các danh pháp là **_Strobus_** (**thông trắng** hay thông mềm), **_Ducampopinus_** (thông Pinyon, thông nón cứng hay thông vỏ trắng
**A-lại-da thức** (chữ Hán: 阿賴耶識, tiếng Phạn: _ālayavijñāna_, tiếng Tạng: _kun gzhi rnam par shes pa_ chữ Tạng: ཀུན་གཞི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་) là thuật ngữ phiên âm, dịch ý là **Tàng thức** hay **Tạng thức** (zh. 藏識). Là
**Phan Thị Mơ** (sinh ngày 7 tháng 10 năm 1990) là một nữ người mẫu kiêm diễn viên người Việt Nam. Từng là một trong năm thí sinh xuất sắc nhất tại Hoa hậu Việt
**_Paṭiccasamuppāda_** (; paṭiccasamuppāda), thường được dịch là **khởi nguồn có tính phụ thuộc**, hoặc còn gọi là **duyên khởi** (zh. 縁起, sa. _pratītyasamutpāda_, pi. _paṭiccasamuppāda_, bo. _rten cing `brel bar `byung ba_ རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་), cũng được
nhỏ|Duyên hải Bắc Oregon **Duyên hải Oregon** là một thuật từ địa lý được dùng để diễn tả duyên hải của tiểu bang Oregon nằm dọc theo Thái Bình Dương. Kéo dài 362 dặm Anh (583 km)
Bánh Tráng Xoài Sấy Dẻo Hữu Duyên được chế biến và chọn lọc từ những nguyên liệu ngon nhất, tinh khiết nhất: xoài cát chu chín cây tự nhiên, có màu vàng óng ả, không
Bánh Tráng Xoài Sấy Dẻo Hữu Duyên được chế biến và chọn lọc từ những nguyên liệu ngon nhất, tinh khiết nhất: xoài cát chu chín cây tự nhiên, có màu vàng óng ả, không
Bánh Tráng Xoài Sấy Dẻo Hữu Duyên được chế biến và chọn lọc từ những nguyên liệu ngon nhất, tinh khiết nhất: xoài cát chu chín cây tự nhiên, có màu vàng óng ả, không
Bánh Tráng Xoài Sấy Dẻo Hữu Duyên được chế biến và chọn lọc từ những nguyên liệu ngon nhất, tinh khiết nhất: xoài cát chu chín cây tự nhiên, có màu vàng óng ả, không
**Chiến dịch Duyện châu** (chữ Hán: 兖州之战; phiên âm: _Duyện châu chi chiến_) là cuộc chiến tranh giành địa bàn Duyện châu giữa hai thế lực sứ quân Tào Tháo và Lã Bố vào cuối
**Hoàng Thị Mỹ Duyên** (sinh ngày 23 tháng 6 năm 1999), thường được biết đến với nghệ danh **Hoàng Duyên**, là một nữ ca sĩ kiêm sáng tác nhạc người Việt Nam. Bén duyên với
Bột Ngũ Cốc Mỹ Duyên là một sản phẩm dinh dưỡng được làm từ sự kết hợp của nhiều loại ngũ cốc tự nhiên như yến mạch, đậu xanh, đậu đen, gạo lứt, và hạt
Bột Ngũ Cốc Mỹ Duyên là một sản phẩm dinh dưỡng được làm từ sự kết hợp của nhiều loại ngũ cốc tự nhiên như yến mạch, đậu xanh, đậu đen, gạo lứt, và hạt