✨Panzer IV

Panzerkampfwagen IV (Pz.Kpfw. IV), thường được gọi là Panzer IV, là xe tăng hạng trung của Đức Quốc xã được thiết kế vào cuối những năm 1930 và được sử dụng rộng rãi trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Nó là xe tăng duy nhất của Đức được sản xuất từ đầu đến hết chiến tranh. Số hiệu kỹ thuật của nó là Sd.Kfz.161.

Thiết kế ban đầu như một chiếc xe tăng hỗ trợ bộ binh, Panzer IV được dự định là sẽ yểm trợ bộ binh tấn công chứ không tham gia giao chiến với các đơn vị thiết giáp của đối phương, nhiệm vụ vốn được thực hiện bởi Panzer III. Tuy nhiên, những sai sót của học thuyết này trở nên rõ ràng khi xe tăng Đức phải đối mặt với loại xe tăng T-34 mạnh mẽ của Liên Xô. Panzer IV sớm được sửa đổi để đảm nhận vai trò chống xe tăng đối phương của người anh là Panzer III, vốn ngày càng tỏ ra lỗi thời. Được Đức sản xuất rộng rãi nhất và triển khai nhiều nhất trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Panzer IV được sử dụng như là khung thân cho nhiều phương tiện chiến đấu khác, bao gồm cả pháo tự hành xung kích Sturmgeschütz IV, pháo tự hành chống tăng Jagdpanzer IV, pháo tự hành phòng không Wirbelwind, và pháo tự hành Brummbär.

Mạnh mẽ và đáng tin cậy, nó phục vụ trong tất cả chiến trường liên quan đến Đức và có sự khác biệt với các xe tăng Đức lúc đó là nó được duy trì sản xuất liên tục trong suốt cuộc chiến, với hơn 8.550 chiếc được chế tạo từ năm 1936 tới 1945, chưa kể 4.600 pháo tự hành được chế tạo dựa trên khung thân Panzer IV. Trong giai đoạn đó, Panzer IV liên tục có các bản nâng cấp và sửa đổi thiết kế, thường được thực hiện để đáp ứng với sự xuất hiện của xe tăng mới của Đồng minh, nhằm tăng khả năng chiến đấu của mình. Nói chung, việc nâng cấp bao gồm gia tăng giáp bảo vệ của Panzer IV và tăng cường vũ khí của nó, mặc dù trong những tháng cuối cùng của cuộc chiến, với nhu cầu bức thiết để thay thế nhanh chóng các thiệt hại, việc thay đổi thiết kế cũng bao gồm các biện pháp để đơn giản hóa và tăng tốc độ sản xuất.

Ở mặt trận phía Tây, Panzer IV có thể đối đầu hiệu quả với các xe tăng Anh - Mỹ như M4 Sherman, xe tăng Churchill... trong suốt cuộc chiến. Trong khi đó ở mặt trận phía Đông, Panzer IV được coi là đối thủ thiết kế với loại T-34 của Liên Xô (cả hai đều là xe tăng hạng trung chủ lực), cả Đức và Liên Xô đều liên tục nâng cấp loại xe của mình hòng vượt qua đối thủ. Đến đầu năm 1944, Panzer IV đã bị đánh bại bởi phiên bản nâng cấp của T-34 là T-34-85 (trang bị pháo 85 mm và tháp pháo cải tiến) Tuy nhiên, do sự thiếu hụt của xe tăng Panther để thay thế, Panzer IV vẫn tiếp tục là nòng cốt của các sư đoàn thiết giáp của Đức, bao gồm cả các đơn vị ưu tú như Quân đoàn Panzer SS II trong suốt chiến tranh.

Panzer IV là xe tăng xuất khẩu rộng rãi nhất của Đức Quốc xã, với khoảng 300 chiếc được bán cho các đối tác như Phần Lan, România, Tây Ban Nha và Bulgaria. Sau chiến tranh, Pháp và Tây Ban Nha bán hàng chục chiếc Panzer IV cho Syria, nước này đã dùng Panzer IV tham chiến trong cuộc Chiến tranh Sáu ngày năm 1967.

Lịch sử phát triển

Nguồn gốc

Panzer IV là đứa con tinh thần của chiến tranh thiết giáp nói chung và sáng tạo của nhà lý luận Đức, đại tướng Heinz Guderian. Trong khái niệm, nó được dự định là một chiếc xe tăng hỗ trợ cho bộ binh, sử dụng để tiêu diệt pháo chống tăng và công sự của kẻ thù, trong khi loại Panzer III được dùng để tiêu diệt tăng thiết giáp của kẻ thù Theo Guderian, lý tưởng nhất thì các tiểu đoàn xe tăng của sư đoàn thiết giáp sẽ có ba đại đội xe tăng hạng trung Panzer III và một đại đội xe tăng Panzer IV.

Ngày 11 tháng 1 năm 1934, quân đội Đức đã viết các chi tiết kỹ thuật cho một "thân xe kéo hạng trung", và đã ban hành cho một số các công ty quốc phòng. Để hỗ trợ các Panzer III vốn được trang bị một khẩu súng chống tăng 37 mm (1.46 in), chiếc xe mới sẽ có đại bác nòng ngắn 75 mm (2.95 in) là pháo chính, giới hạn trọng lượng là trong tầm 24 tấn (26,46 tấn ngắn). Sự phát triển được thực hiện dưới cái tên Begleitwagen ("xe đi kèm"), hay BW, để che giấu mục đích thực tế của nó, bởi vì Đức, về mặt lý thuyết, vẫn còn bị ràng buộc bởi Hiệp ước Versailles. MAN, Krupp, và Rheinmetall-Borsig đều phát triển một nguyên mẫu cho mình,

Ban đầu, khung xe đã được thiết kế với hệ thống treo đan xen sáu bánh (giống như hệ thống treo của xe kéo quân sự bán bánh xích đang được Đức sử dụng), nhưng quân đội Đức đã sửa đổi điều này thành hệ thống thanh xoắn, điều này được dự định để cải thiện hiệu suất và kíp lái thoải mái cả trên và không trên đường. Tuy nhiên, do yêu cầu cấp thiết cho các xe tăng mới, đề nghị không được thông qua, và Krupp đã trang bị hệ thống treo lá lò xo.

Nguyên mẫu yêu cầu kíp lái gồm năm người, thân tăng có khoang động cơ phía sau. Lái xe ngồi phía trước bên trái cùng với liên lạc viên kiêm xạ thủ súng máy ở bên phải. Trong tháp pháo, chỉ huy xe tăng ngồi dưới cửa nắp, trong khi xạ thủ nằm bên trái của súng chính và nạp đạn viên ngồi bên phải. Tháp pháo lệch 66,5 mm (2,62 in) về bên trái so với trung tâm khung xe, trong khi động cơ lệch 152,4 mm (6,00 in) về bên phải. Điều này cho phép các trục mô-men xoắn tránh được trục khung tháp pháo đồng thời cung cấp năng lượng điện để quay tháp pháo, trong khi kết nối với hộp truyền dẫn được gắn trong thân, ở giữa phía trước lái xe và liên lạc viên. Do bố trí không đối xứng, phía bên phải bị gia tăng khối lượng, người ta đã đưa thùng đạn lên để cân bằng lại.

Ausf. A tới Ausf. F1

nhỏ|trái|Panzer IV Ausf. C

Loạt sản xuất đầu tiên của Panzer IV là Ausführung A (viết tắt là Ausf. A, nghĩa là "Biến thể A"), vào năm 1936. Nó chạy bằng động cơ Maybach HL 108TR, sản sinh ra , và sử dụng bộ truyền tải SGR 75, đạt vận tốc tối đa trên đường là ..Vũ khí chính của xe là pháo Kampfwagenkanone 37 L/24 (KwK 37 L/24) 75 mm (2.95 in), một khẩu pháo có sơ tốc đạn thấp, được thiết kế chủ yếu là để phá hủy công sự của đối phương. Khi chống lại các mục tiêu bọc thép, thì pháo sử dụng đạn Panzergranate (đạn xuyên hỗn hợp cứng) với sơ tốc đạn là 430 m/s (1.410 ft/s). KwK 37 có thể xuyên thủng lớp giáp dày 43 mm (1,69 in) ở độ nghiêng 30 độ với phạm vi lên đến 700 mét (2300 ft). Một súng máy MG-34 7,92 mm (0,31 in) được gắn đồng trục với súng chính trong tháp pháo, trong khi một khẩu súng máy thứ hai của cùng loại được gắn ở phía trước của thân tăng.

nhỏ|phải|động cơ Maybach HL 120TRM 300 mã lực được sử dụng trong hầu hết các đời sản xuất Panzer IV.

Sau khi sản xuất 35 xe tăng của các phiên bản A, năm 1937, sản xuất chuyển đến mẫu Ausf. B. Các tấm giáp nghiên đã được tăng cường để có độ dày tối đa 30 mm (1,18 in), Điều này thấy giáp tháp pháo tăng lên 30 mm (1,18 in), trọng lượng của xe tăng đến 18,14 tấn.

Trong tháng 9 năm 1940, phiên bản Ausf. E được giới thiệu. Phiên bản này có lớp giáp dày 50 mm (1,97 in) bảo vệ mặt trước, các tấm nghiêng thì dày 30 mm (1,18 in). Cuối cùng, vòm của chỉ huy đã được di chuyển về phía trước tháp pháo. Các đời Panzer IV cũ hơn được trả lại cho nhà sản xuất để được trang bị thêm các tính năng này. 280 Ausf.E đã được sản xuất từ tháng 12 năm 1939 đến tháng 4 năm 1941. Trọng lượng của chiếc xe là 22,3 tấn, yêu cầu sửa đổi tương ứng với xích từ 380 đến 400 mm (14,96-15,75) để giảm áp lực lên mặt đất. Đường kính xích rộng hơn cũng tạo điều kiện thuận lợi việc lắp khớp ly hợp, và các bánh xe và xích cũng được sửa đổi. Phiên bản Ausf. F được nâng cấp thành Ausf. F1, sau đó là một phiên bản mới khác biệt là Ausf. F2 xuất hiện. Tổng cộng 464 Ausf. F (sau này là F1) được sản xuất từ tháng 4 năm 1941 đến tháng 3 năm 1942, trong đó có 25 chiếc được chuyển đổi sang F2.

Ausf. F2 tới Ausf. J

Ngày 26 tháng năm 1941, chỉ vài tuần trước Chiến dịch Barbarossa, trong một cuộc họp với Hitler, Đức đã quyết định cải thiện trang bị pháo chính của Panzer IV. Krupp đã được trao hợp đồng để để lắp khẩu pháo 50 mm Pak 38 L/60 vào tháp pháo. Nguyên mẫu đầu tiên được chuyển giao ngày 15 tháng 11 năm 1941.

Trong vòng vài tháng, cú sốc gặp phải xe tăng hạng trung T-34 và xe tăng hạng nặng KV-1 đòi hỏi Panzer IV phải được nâng cấp, trang bị pháo chính mạnh hơn rất nhiều Trong tháng 11 năm 1941, quyết định thay thế pháo chính của Panzer IV bằng pháo cỡ nòng 50 mm L/60 đã bị hủy bỏ vì loại pháo này vẫn chưa đủ để bắn xuyên giáp trước của T-34. Hãng Krupp, Rheinmetall đã được ký hợp đồng phát triển để nâng cấp pháo chính của Panzer IV lên cỡ 7,5 cm L/46 Pak 40. Sau đó, do chiều dài và độ giật không phù hợp với tháp pháo của xe tăng, nên cơ chế giật và ngăn đạn đã được rút ngắn. Điều này dẫn đến sự ra đời của 75 mm KwK 40 L/43. Khi bắn đạn xuyên giáp, sơ tốc đạn của pháo 75mm L/24 chỉ là 430 m/s, trong khi pháo 75mm L/43 đã tăng lên đến 990 m/s Khi bắn đạn Panzergranate 39, KwK 40 75mm L/43 có thể xuyên được tới 77 mm (3,03 in) giáp thép ở phạm vi 1.830 m (6000 ft).

nhỏ|trái|Panzer IV Ausf-F2 là phiên bản nâng cấp của Ausf-F, chế tạo năm 1942, trang bị khẩu pháo KwK-40 75mm L/43 để chống lại xe tăng Liên Xô là T-34 và KV Phiên bản sau của xe tăng Ausf-F mang pháo dài hơn, nó sử dụng pháo KwK-40 75mm L/43, được đặt tên là Ausf. F2 (với số hiệu là Sd.Kfz 161/1). Trọng lượng tăng lên 23,6 tấn. 175 chiếc Ausf-F2 đã được sản xuất từ tháng 3 năm 1942 đến tháng 7 năm 1942. Ba tháng sau khi bắt đầu sản xuất, Panzer IV Ausf-F2 đã được đổi tên thành Ausf-G.

Trong suốt thời gian sản xuất từ tháng 5 năm 1942 đến tháng 6 năm 1943, Panzer IV Ausf-G đã thông qua sửa đổi thêm, bao gồm nâng cấp giáp. Các nhà thiết kế cho rằng chiếc xe tăng đã đạt đến giới hạn thiết kế của nó, nên để tránh tăng trọng lượng tăng lên, các tấm chắn 20 mm trên tháp pháo(0,79 in) đã bị gỡ bỏ, mà thay vào đó là tấm thép dày tăng lên đến 30 mm (1,18 in). Trọng lượng xe lại tăng về phía trước, trong đó có 30 mm (1,18 in) thép tấm chắn hàn (sau này bắt vít), làm tăng độ dày giáp trước thân xe lên đến 80 mm (3,15 in). Quyết định gia tăng lớp giáp phía trước thu được sự ủng hộ của các tổ lái theo báo cáo của quân đội vào ngày 8 tháng 11 năm 1942, mặc dù vấn đề kỹ thuật của hệ thống lái xe do trọng lượng thêm vào. Tại thời điểm này, đã có 50% của Panzer IV sản xuất được trang bị với tấm áo giáp 30mm. Sau đó, vào ngày 5 tháng 1 năm 1943, Hitler quyết định sản xuất Panzer IV với 80 mm giáp trước thân xe (giáp trước tháp pháo thì giữ nguyên độ dày 50 mm).

Để đơn giản hóa sản xuất, các cửa quan sát ở hai bên của tháp pháo và trên mặt trước tháp pháo phải được loại bỏ, trong khi một giáp phụ hai bên xích xe đã được trang bị để bảo vệ ở phía bên của thân tăng. Bổ sung này, khung cho bảy liên kết theo dõi phụ tùng đã được thêm vào các tấm bảo vệ mặt trước. Đối với hoạt động ở nhiệt độ cao, thông gió của động cơ được cải thiện bằng cách tạo ra khe hở trên các boong động cơ phía sau của khung xe, và hiệu suất làm mát bằng không khí đã được thúc đẩy mạnh mẽ bằng cách thêm một thiết bị nước làm mát động cơ, như 1 vòi phun nước. Một loại đèn mới thay thế các đèn pha ban đầu, và cổng tín hiệu trên tháp pháo đã được gỡ bỏ. Ngày 19 tháng 3 năm 1943, Panzer IV với giáp bọc Schürzen trên các cạnh của nó và tháp pháo được trưng bày.. Vào tháng 4 năm 1943, KwK 40 L/43 được thay thế bởi pháo 75 mm (2.95 in) KwK 40 L/48, với một mõm phanh được thiết kế lại đa van đổi có hiệu quả giật được cải thiện.

nhỏ|phải|A Panzer IV Ausf H tại [[Musée des Blindés ở Saumur, Pháp, với lớp phủ đặc biệt chống mìn Zimmerit và giáp phụ bên ngoài.]]

Phiên bản tiếp theo, Ausf. H, bắt đầu sản xuất vào tháng 4 năm 1943 với số hiệu Sd. Kfz. 161/2. Biến thể có giáp bảo vệ mặt trước được cải thiện bằng cách sản xuất nó như là một tấm thép đồng nhất dày tới 80 mm (3,15 in). Để ngăn chặn mìn chống tăng, Đức lo ngại sẽ được Đồng Minh sử dụng với số lượng lớn, nên đã dán Zimmerit đã được bổ sung cho tất cả các bề mặt thẳng đứng của giáp xe tăng. Giáp hông của xe và tháp pháo được bảo vệ bởi việc bổ sung 5 mm thép (0,20 in), tới 8 mm (0,31 in). Lỗ trên nóc, được thiết kế để sử dụng Nahverteidigungswaffe, được đậy một tấm thép tròn do thiếu vũ khí này. Những sửa đổi này có nghĩa là trọng lượng của xe tăng nhảy vọt lên 25 tấn, làm giảm giảm tốc độ của nó, Máy phát điện để quay tháp pháo của xe tăng đã được gỡ bỏ, do đó, tháp pháo chỉ có thể được quay bằng tay. Không gian đã được sau đó được sử dụng cho việc cài đặt của một bồn chứa nhiên liệu phụ 200 lít (44 gallon); khiến phạm vi hoạt động do đó tăng lên tới 320 km (198,84 dặm), Súng ngắn và ống quan sát trong tháp pháo đã bị gỡ bỏ, và bộ tản nhiệt của động cơ đã được đơn giản hóa bằng cách thay đổi các bên nghiêng bên thẳng.

Trong một nỗ lực để tăng cường hỏa lực của Panzer IV, một nỗ lực được thực hiện để kết hợp tháp pháo mang pháo 75 mm (2.95 in) L/70 của Panther để thay cho Panzer IV. Điều này đã không thành công, và các nhà thiết kế khẳng định rằng khung tăng của Panzer IV đạt đến giới hạn nâng cấp cả về trọng lượng và thể tích, nó không thể mang được các khẩu pháo mạnh hơn nữa. Sau khi xâm lược Ba Lan, Đức quyết định thông qua rằng Panzer IV là trụ cột của sư đoàn thiết giáp của Đức, sản xuất đã được mở rộng nhà máy Nibelungenwerke (Steyr-Daimler-Puch quản lý) tại Áo. Ausf. E đã được giới thiệu, với 223 xe tăng chuyển giao cho quân đội Đức. Năm 1941, 462 Panzer IV Ausf. F đã được lắp ráp, và nâng cấp lên Ausf. F2. Tổng sản lượng hàng năm đã tăng gấp bốn lần kể từ khi bắt đầu cuộc chiến. Với việc ngành công nghiệp Đức chịu các cuộc không kích và các chiến dịch tấn công mặt đất của Đồng Minh trong tháng 10 năm 1944 nên nhà máy Nibelungenwerke đã bị hư hại trong một cuộc đột kích ném bom vào tháng ba và tháng 4 năm 1945 mức độ sản xuất đã giảm xuống trước năm 1942, với chỉ có khoảng 55 xe tăng một tháng hoàn thành dây chuyền lắp ráp.

Chi phí

Một vài nguồn của Đồng Minh tính rằng Panzer IV Ausf-G có giá khoảng 103.462 RM. Mức giá này ở mức trung bình so với mức giá của các loại xe tăng Đức khác: 96.163 RM của Panzer III Ausf-N, 82.500 RM của StuG-III, 117.100 RM của xe tăng Panther, 250.800 RM của Tiger I và 321.500 RM của Tiger II. Các số liệu chi phí trên không kể giá thành vũ khí, kính ngắm và bộ điện đàm

Nếu tính cả chi phí cho vũ khí, kính ngắm và bộ điện đàm thì mỗi chiếc Panzer IV Ausf-F2 có giá thành là 115.962 RM, và mỗi chiếc Panzer IV Ausf-G có giá thành là 125.000 RM (125.000 RM tương đương với 460.500 EUR thời giá năm 2018).

Xuất khẩu

Panzer IV là xe tăng được xuất khẩu nhiều nhất của quân Đức trong chiến tranh thế giới thứ hai. Vào năm 1942 Đức cung cấp 11 xe tăng cho Romania và 32 chiếc cho Hungary, nhiều chiếc trong số đó bị mất ở mặt trận phía Đông vào cuối năm 1942 dến đầu năm 1943. Romania đã nhận khoảng 120 chiếc Panzer IV gồm nhiều biến thể cho đến cuối cuộc chiến. Còn Bulgaria, được Đức cung cấp 46 chiếc hay 91 chiếc Panzer IV, và cung cấp cho Ý 12 xe tăng để tạo thành hạt nhân của một bộ phận bọc thép mới. Chúng được sử dụng để đào tạo kíp lái Ý trong khi nhà độc tài Ý Benito Mussolini đã bị lật đổ, nhưng đã được tái chiếm bởi Đức trong thời gian chiếm đóng Ý vào giữa năm 1943. Phần Lan mua 30 chiếc, nhưng chỉ nhận được 15 chiếc Panzer IV vào năm 1942, cúng năm đó Phần Lan cũng đã mua đợt thứ hai với số lượng 62 chiếc

Lược sử chiến đấu

nhỏ|phải|Chiếc Panzer IV Ausf. E nhìn từ mặt trước tháp pháo, bao gồm cả pháo chính 75 mm L/24

Panzer IV là loại xe tăng duy nhất của Đức được sản xuất và chiến đấu trong suốt chiến tranh thể giới thứ hai, và theo các tính toán trong cuộc chiến thì Panzer IV chiếm khoảng 30% trong tổng số xe tăng của Wehrmacht. Mặc dù chỉ bắt đầu phục vụ vào đầu năm 1939, trong thời gian chiếm đóng Tiệp Khắc, tại thời điểm bắt đầu của cuộc chiến thì phần lớn các xe tăng hạng nhẹ của Đức đã lỗi thời như Panzer I và Panzer II. Panzer I đặc biệt đã được chứng minh rằng kém hơn so với xe tăng Liên Xô, chẳng hạn như T-26, trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha.

Mặt trận phía Tây và Bắc Phi (1939–1942)

Khi Đức xâm lược Ba Lan vào ngày 01 tháng 9 năm 1939, quân đoàn thiết giáp của Đức bao gồm 1.445 Panzer I, 1223 Panzer II, 98 Panzer III và 211 Panzer IV. Như vậy, các xe tăng hạng trung hiện đại Panzer III và Panzer IV chỉ chiếm ít hơn 10% sức mạnh thiết giáp của Đức. Sư đoàn Panzer I đã có một sự cân bằng tương đương của các loại, với 17 Panzer I, 18 Panzer II, 28 Panzer III, và 14 Panzer IV mỗi tiểu đoàn. Các sư đoàn thiết giáp còn lại chủ yếu là các xe tăng hạng nhẹ đã lỗi thời, trang bị chúng với 34 Panzer I, 33 Panzer II, 5 Panzer III, và 6 Panzer IV mỗi tiểu đoàn. Mặc dù quân đội Ba Lan chỉ sở hữu ít hơn 200 xe tăng có khả năng bắn xuyên giáp các xe tăng hạng nhẹ của Đức, pháo chống tăng Ba Lan đã chứng tỏ là một mối đe dọa, củng cố niềm tin của Đức vào giá trị của sự hỗ trợ chặt chẽ của xe tăng hạng trung mới như Panzer IV.

nhỏ|phải|Xe tăng Crusader của Anh đi qua xác một chiếc Panzer IV bị bắn cháy trong chiến dịch Thập Tự quân

Mặc dù sản xuất ngày càng tăng của các xe Panzer III và IV trước khi diễn ra cuộc xâm lược của Đức vào Pháp ngày 10 tháng 5 năm 1940, phần lớn các xe tăng Đức trong chiến dịch này vẫn còn là các loại xe tăng hạng nhẹ. Theo Heinz Guderian, Wehrmacht (Lục quân Đức) xâm lược Pháp với 523 chiếc Panzer I, 955 chiếc Panzer II, 349 chiếc Panzer III, 278 chiếc Panzer IV, 106 chiếc Panzer 35(t) và 228 chiếc Panzer 38(t). Thông qua việc sử dụng sóng vô tuyến chiến thuật và chiến thuật vượt trội, người Đức đã có thể qua mặt và đánh bại lực lượng thiết giáp của Pháp và Anh. Tuy nhiên, Panzer IV được trang bị với pháo xe tăng KwK 37 75 mm L/24 (2.95 in) cho thấy nó khó khăn để xuyên giáp các xe tăng Pháp như Somua S35 và Char B1. Somua S35 có giáp dày tối đa là , trong khi KwK 37 L/24 chỉ có thể xuyên qua lớp thép dày tại khoảng cách .

Mặc dù Panzer IV đã được triển khai đến Bắc Phi với quân đoàn Afrika Korps của Đức, cho đến khi các biến thể mang pháo mạnh hơn còn bắt đầu sản xuất, Panzer IV yếu hơn Panzer III trong các trận đấu xe tăng. Cả hai loại Panzer III và IV đều có khó khăn trong việc xuyên giáp dày của xe tăng Anh Matilda II, trong khi pháo của Matilda là 40 mm QF 2 có thể hạ gục xe tăng Đức, bất lợi chính của Matilda là tốc độ thấp. Đến tháng 8 năm 1942, Rommel chỉ nhận được 27 Panzer IV Ausf. F2, được trang bị với pháo 75mm L/43, triển khai mũi nhọn chiến dịch tấn công bọc thép của ông. Mặc dù đã có các xe tăng mới chuyển đến Bắc Phi giữa tháng tám và tháng 10 năm 1942, con số của chúng là không đáng kể so với số lượng trang bị thiết giáp được vận chuyển tới của quân đội Anh

Panzer IV cũng đã tham gia vào cuộc xâm lược Nam Tư và cuộc xâm lược Hy Lạp vào đầu năm 1941.

Mặt trận Xô-Đức (1941–1945)

nhỏ|phải|PzKpfw IV Ausf. H của [[Sư đoàn Panzer 12 tại Mặt trận phía Đông trên lãnh thổ Liên Xô năm 1944.]]

Với việc phát động Chiến dịch Barbarossa ngày 22 tháng 6 năm 1941, quân Đức có trong lực lượng của mình gần 500 chiếc Panzer IV thuộc nhiều phiên bản, đều được trang bị pháo nòng ngắn 75 mm L/24. Loại pháo này chủ yếu dùng để phá công sự nhưng cũng có thể hạ gục các loại xe tăng hạng nhẹ của Liên Xô như BT-7, T-26... khá dễ dàng. Giáp trước dày 50mm của Panzer IV Ausf-F cũng đủ để chống lại pháo 45mm trên các loại tăng hạng nhẹ này.

Sự xuất hiện bất ngờ của các xe tăng KV-1 và T-34 của Liên Xô khiến Panzer IV bị thất thế. Khẩu pháo 75mm L/24 nòng ngắn của Panzer IV Ausf-F không thể xuyên được giáp trước của T-34 và KV-1, trong khi pháo 76mm L/42 của T-34 lại xuyên thủng được giáp trước của Panzer IV Ausf-F từ cự ly lên tới 1.200 mét. Khi gặp phải T-34, nếu đấu trực diện thì Panzer IV Ausf-F gần như không có cơ hội thắng, nó thường phải tìm cách lẻn tới để bắn vào hông của T-34, hoặc tệ hơn là phải bỏ chạy rồi gọi các khẩu đội pháo chống tăng cỡ 88mm tới ứng cứu.

Điều này buộc Đức phải nâng cấp pháo của Panzer IV lên khẩu 75 mm (2.95 in) L/43. Cỡ nòng giữ nguyên nhưng chiều dài nòng đã tăng rất nhiều để bắn đạn xuyên giáp động năng với sơ tốc cao, thích hợp cho việc chống lại xe tăng đối phương. Khi dùng loại pháo này, nó có thể bắn xuyên giáp trước tháp pháo T-34/76 ở khoảng cách lên đến 1.200 m (3.900 ft) ở góc đối diện Pháo KwK 40 L/43 trên Panzer IV có thể xuyên giáp T-34 ở bất kỳ vị trí nào ở khoảng cách từ và đối đa đến . Lô hàng biến thể đầu tiên có gắn những khẩu pháo 75mm mới, được định danh là Ausf. F2, bắt đầu được sản xuất vào mùa xuân năm 1942, và trong cuộc tấn công mùa hè 1942 đã có khoảng 135 Panzer IV với pháo L/43. Vào thời điểm đó, những xe tăng Panzer IV đã có thể bắn xuyên được giáp trước xe tăng Liên Xô như T-34, KV-1. Nó đóng một vai trò quan trọng trong các sự kiện xảy ra giữa tháng 6 năm 1942 tới tháng 3 năm 1943, và Panzer IV trở thành trụ cột chính của các sư đoàn xe tăng Đức.

Vào cuối tháng 9 năm 1942, Tiger I đã xuất hiện nhưng chưa đủ nhiều để gây ảnh hưởng cũng như nó bị các vấn đề nghiêm trọng về bánh răng, trong khi loại xe tăng Panther đã không được gửi các đơn vị Đức ở Liên Xô cho đến tháng 5 năm 1943. Mức độ phụ thuộc Đức vào Panzer IV trong thời gian này được phản ánh bởi mất mát của chúng, 502 chiếc đã bị phá hủy trên mặt trận phía Đông vào năm 1942.

Panzer IV tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong quá trình hoạt động năm 1943, bao gồm cả trận Kursk. Loại xe tăng mới hơn như Panther gặp vấn đề độ tin cậy nên hiệu quả chiến đấu của nó bị hạn chế, Có 841 chiếc Panzer IV đã tham gia vào trận chiến. Trong suốt năm 1943, quân đội Đức bị mất 2.352 Panzer IV tại Mặt trận phía Đông; một số sư đoàn thiết giáp đã bị giảm xuống còn 12-18 xe tăng vào cuối năm.

Từ giữa năm 1944, Panzer IV đã bị áp đảo bởi phiên bản nâng cấp của T-34 là T-34-85 với trang bị pháo 85 mm (3,35 in) và giáp trước tháp pháo dày hơn 90mm vát nghiêng. Kể cả Panzer IV các phiên bản nâng cấp mới nhất cũng yếu hơn T-34-85 cả về hỏa lực và vỏ giáp. Những mô hình xe tăng hạng nặng của Liên Xô như xe tăng IS-2 mang pháo 122 mm (4,80 in) thì có thể dễ dàng tiêu diệt Panzer IV ở cự ly rất xa

Mặt trận phía Tây (1944–1945)

phải|nhỏ|Các sĩ quan Anh kiểm tra một Panzer IV của Đức bị hư hại tại Pháp vào tháng 6 năm 1944.

Panzer IV chiếm khoảng một nửa xe tăng Đức có trên Mặt trận phía Tây trước khi diễn ra cuộc đổ bộ của Đồng minh của Normandy vào ngày 06 tháng 6 năm 1944. Hầu hết 11 sư đoàn thiết giáp Đức đóng gần vùng Normandy ban đầu đều gồm có một trung đoàn thiết giáp tiểu đoàn Panzer IV và Xe tăng con báo, tổng cộng khoảng 160 xe tăng, mặc dù các đơn vị xe tăng Waffen-SS là lớn hơn và được trang bị tốt hơn Heer.

Nâng cấp thường xuyên Panzer IV đã giúp duy trì danh tiếng của nó như là một đối thủ ghê gớm. Địa hình nhiều bụi cây, hàng rào nông trại tại đây là không phù hợp với xe tăng, nhiều chiếc Panzer IV Ausf-H đã bị bắn hỏng do bị bộ binh Đồng Minh phục kích bắn vào hông xe với những vũ khí chống tăng như PIAT của Anh hoặc súng bazooka của Mỹ. Tất cả các đơn vị thiết giáp của Đức đã vô cùng "bực tức" vì giáp phụ bị xé rời trong quá trình di chuyển qua các vườn cây ăn trái, và hàng rào dày đặc. Chống lại các phiên bản cũ của Panzer IV, M4 Sherman có thể đủ sức, nhưng với khẩu pháo M3 75 mm của nó thì không thể chống lại các phiên bản cuối của Panzer IV (và không thể bắn thủng giáp phía trước của xe tăng Panther và Tiger tại bất cứ phạm vi nào). Các phiên bản cuối Panzer IV có 80 mm (3,15) giáp trước, có thể dễ dàng chịu được pháo 75 mm (2.95 in) trên Sherman ở phạm vi chiến đấu bình thường, mặc dù hai bên hông xe vẫn còn dễ bị tổn thương.

Người Anh nâng cấp M4 Sherman với pháo chống tăng QF 17, kết quả là phiên bản Sherman Firefly; cho phép loại xe tăng này có khả năng đối phó với tất cả các xe tăng Đức lúc đó trong phạm vi chiến đấu bình thường, nhưng số lượng của chúng rất ít (khoảng 300 chiếc) có trong thời gian cho cuộc tấn công Normandy.

Tuy nhiên, bất chấp sự vượt trội về chất lượng xe tăng, quân Đức bị áp đảo về quân số cũng như bị không quân Đồng Minh tấn công liên tục. Ngày 29 Tháng 8 năm 1944, các binh sĩ còn lại thuộc Quân đoàn Panzer số 5 và số 7 đã bắt đầu rút lui về phía Đức, gây nên thảm họa kép đồi với Đức là trận Pocket Falaise và việc vượt sông Seine của quân Đồng Minh, và cái giá mà các đơn vị thiết giáp Wehrmacht phải trả là rất lớn. Trong số 2.300 xe tăng và pháo tự hành của Đức tham chiến tại Normandy (bao gồm cả khoảng 750 Panzer IV Thống chế Walter Model gửi báo cáo cho Hitler là những sư đoàn xe tăng còn lại của ông, trung bình chỉ còn khoảng 5-6 xe trong mỗi sư đoàn. Panzer IV tham chiến là những chiếc sống sót sau trận chiến ở Pháp giữa tháng 6 và tháng 9 năm 1944, với khoảng 260 Panzer IV Ausf. J phát hành là quân tiếp viện.

Các nước sử dụng khác

nhỏ|phải|Panzer IV Ausf. G của Syria, bị bắt trong cuộc [[Chiến tranh Sáu ngày, trên trưng bày tại Bảo tàng Yad La-Shiryon, Israel.]]

Trong những năm 1960, Syria đã nhận được một số Panzer IV từ Pháp, và thay thế súng máy ở tháp pháo bằng 1 súng 12,7 mm do Liên Xô sản xuất (0,50.Chúng được sử dụng để tấn công các khu định cư Israel ở Cao nguyên Golan, và chống lại xe tăng Centurion của Israel.

Phần Lan đã mua 15 mới Panzer IV Ausf J trong năm 1944, với giá 5.000.000 markka Phần Lan mỗi chiếc (khoảng hai lần giá sản xuất). Các xe tăng đến quá muộn để chống lại Liên Xô, nhưng thay vào đó nó được sử dụng chống lại Đức trong Chiến tranh Lapland. Sau chiến tranh, họ đã sử dụng nó làm xe tăng huấn luyện, và một chiếc đóng giả làm xe tăng KV-1 của Liên Xô trong bộ phim The Unknown Soldier vào năm 1955.

Sau năm 1945, Bulgaria kết hợp Panzer IV còn lại sau chiến tranh trong các lô cốt phòng phủ trên biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ, cùng với T-34. Hàng phòng ngự được biết đến như là "Line Krali Marko", vẫn được sử dụng cho đến khi nhà nước cộng sản chủ nghĩa sụp đổ vào năm 1989.

Hầu hết các xe Panzer IV mà Romania đã nhận được đã bị mất trong năm 1944 và năm 1945 trong chiến đấu. Những xe tăng còn tồn kho của quân đội, đã được sử dụng bởi trung đoàn thiết giáp số 2. Đến ngày 09 tháng 5 năm 1945 chỉ có hai chiếc Panzer IV còn lại. Romania nhận được thêm 50 xe tăng Panzer IV từ Hồng quân sau khi kết thúc chiến tranh. Các xe tăng này gồm nhiều phiên bản khác nhau và trang bị nghèo nàn. và Krupp sản xuất Sturmgeschütz IV, gắn trên thân của Panzer IV, tỏ ra có hiệu quả cao trong việc phòng thủ. Rẻ hơn và nhanh hơn hơn so với xe tăng, nhưng khá bất lợi là góc quay của pháo rất hạn chế. Khoảng 1.980 chiếc Jagdpanzer IV và 1.140 chiếc Sturmgeschütz IV được sản xuất. Một phiên bản pháo tự hành chống tăng, Jagdpanzer IV/70, sử dụng pháo 75 mm L/70 giống như của xe tăng Panther cũng được sản xuất

Một biến thể của Panzer IV là xe tăng chỉ huy Panzerbefehlswagen IV (Pz.Bef.Wg. IV). Chuyển đổi này kéo theo việc lắp đặt thêm bộ phát thanh, lắp giá đỡ, máy biến áp, hộp tiếp nối, dây điện, ăng ten và một máy phát điện phụ trợ. Để nhường chỗ cho các thiết bị mới, kho đạn dược đã được giảm từ 87 xuống 72 viên đạn. Chiếc xe có thể phối hợp với lực lượng thiết giáp, bộ binh gần đó, hoặc thậm chí máy bay. Mười bảy chiếc Panzerbefehlswagen được chuyển đổi từ khung xe Ausf. J, trong khi khác 88 chiếc khác dựa trên khung gầm nâng cấp.

nhỏ|trái|Pháo tự hành xung kích [[Sturmpanzer IV|Sturmpanzer IV.]]

Panzerbeobachtungswagen IV (Pz.Beob.Wg. IV) là một xe quan sát được lắp dặt trên khung gầm Panzer IV. Được trang bị được thiết bị vô tuyến điện và máy phát điện, được đặt ở góc bên trái phía sau của khoang chiến đấu. Panzerbeobachtungswagens làm việc với các loại pháo tự hành Wespe và Hummel.

Cũng dựa trên khung gầm Panzer IV là pháo tự hành xung kích hỗ trợ bộ binh Sturmpanzer IV Brummbär 150 mm (5,91 in) hỗ trợ bộ binh, súng tự hành. Những chiếc xe này chủ yếu được cấp đến bốn đơn vị Sturmpanzer (số 216, 217, 218 và 219) và được sử dụng trong trận Vòng cung Kursk và ở Ý vào năm 1943. Hai phiên bản riêng biệt của Sturmpanzer IV còn, mà không có một khẩu súng máy trong vật che đạn của pháo thủ nhưng có một khảu súng máy lắp gần pháo chính. Hơn nữa, một khẩu súng pháo 105-mm (4,13 in) đã được gắn trong một tháp pháo thử nghiệm trên một khung gầm Panzer IV. Biến thể này được gọi là Heuschrecke, hoặc Grasshopper. Một nguyên mẫu 105 mm pháo binh / chống tăng là 10,5 cm K (gp.Sfl) có biệt danh Dicker Max.

nhỏ|phải|Xe bọc thép phòng không [[Wirbelwind.]]

Bốn loại pháo tự hành phòng không đã được thiết kế trên thân tăng Panzer IV. Flakpanzer IV Möbelwagen được trang bị một khẩu pháo phòng không 37 mm (1.46 in), 240 chiếc được chế tạo từ năm 1944 và 1945. Trong cuối năm 1944 một loại Flakpanzer mới, Wirbelwind, được thiết kế bọc giáp, để bảo vệ kíp lái và súng,tháp quay, được trang bị với hệ thống phòng không 20mm Flakvierling, ít nhất 100 chiếc được sản xuất. Sáu mươi năm tương tự như đã được sản xuất, tên là Ostwind, nhưng với một khẩu pháo phòng không 37 mm (1.46 in). Chiếc xe này được thiết kế thay thế Wirbelwind. Mô hình cuối cùng là Flakpanzer IV Kugelblitz, trong đó chỉ có năm được sản xuất. Chiếc xe có một tháp pháo được trang bị các khẩu pháo phòng không đôi 30 mm (1,18 in).

Mặc dù không phải là một sửa đổi trực tiếp của Panzer IV, chỉ có một số thành phần của nó kết hợp với các bộ phận từ Panzer III, đã được sử dụng để làm khung cho loại pháo tự hành dược sử dụng rộng rãi trong chiến tranh Geschützwagen III/ IV. Khung này là cơ sở của pháo Hummel, trong đó có 666 chiếc đã được sản xuất, và cũng như pháo chống tăng 88 mm (3,46 in)Nashorn, với 473 chiếc được sản xuất. Để tiếp tế cho pháo tự hành trong lĩnh vực này, loại xe vận chuyển đạn dược được sản xuất trên khung Geschützwagen III / IV., 21 chiếc đã được chuyển đổi từ thân tăng đang sửa chữa từ tháng 10 năm 1944 đến tháng 1 năm 1945. Việc chuyển đổi gồm loại bỏ tháp pháo và thêm một tấm ván bằng gỗ bao gồm với cửa nắp tại nơi dặt tháp pháo trước đó. Ngoài ra cần kéo và các thanh kéo cũng được trang bị.