Nguyễn Trù (chữ Hán:阮儔, 1668-1738), tự Trung Lượng, hiệu Loại Phủ, Loại Am, người phường Đông Tác (Trung Tự), huyện Thọ Xương thuộc kinh thành Thăng Long, là một đại thần dưới triều Lê Trung hưng, đã từng đảm nhiệm chức vụ Tế tửu và Tư nghiệp trường Quốc Tử Giám. Ông đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân (Hoàng giáp) khoa thi năm 1697.
Tiểu sử
Nguyễn Trù sinh giờ Hợi ngày 1 tháng 11 năm Mậu Thân, niên hiệu Cảnh Trị thứ 6 đời vua Lê Huyền Tông (tức năm 1668). Ông là người phường Đông Tác, huyện Thọ Xương, thuộc kinh thành Thăng Long (Nay thuộc địa bàn phường Trung Tự và Phương Liên - quận Đống Đa - Hà Nội). Nguyễn Trù là hậu duệ đời thứ thứ 8 của dòng họ Nguyễn Đông Tác, những người đã định cư tại kinh thành Thăng Long từ thế kỉ 15. Ông là cháu ruột của Hiển Quận Công Nguyễn Hy Quang.
Bia Tiến sĩ khắc năm Chính Hoà thứ 18 (1697) tại [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) đề tên Nguyễn Trù, người phường Đông Tác, huyện Thọ Xương]]
Năm 1690, ông đỗ Hương cống. Năm 1697, tức năm thứ 18 niên hiệu Chính Hòa, đời vua Lê Hy Tông, ông ứng thi khoa Đinh Sửu và đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân (Hoàng giáp). Cùng với Nguyễn Quyền, ông là một trong số hai người đỗ đầu kì thi Đình (nhị giáp).
Sau khi đỗ đại khoa, năm 1698, được cử làm Hàn lâm Hiệu lý. Từ đó đến năm 1710, ông làm Giám khảo các kì thi Hương, thi Hội, là Độc quyển khi thi Đình... Xen kẽ vào đó, trong những năm 1703, 1704, 1709, được cử làm Đốc đồng 2 xứ Tuyên Quang – Hưng Hoá rồi ở Kinh Bắc và Hiến sứ xứ Sơn Tây.
Năm 1717, ông thụ chức Tế Tửu Quốc Tử Giám. Cuối năm đó, ông được cử làm Khâm sai Đề điệu Kinh Bắc.
Khoảng những năm 1720, Nguyễn Trù được triều đình bổ dụng làm Đốc trấn Cao Bằng.
Trong thời gian làm đốc trấn Cao Bằng, nhận thấy việc phiên viễn có phần lơi lỏng, ông đã đề xuất một số cải cách bằng việc cho phiên thần Thái Nguyên đem quân bản thổ luân chuyển đi thú. Khâm định Việt sử Thông giám cương mục cho biết: trước đây, lính thổ ở Thái Nguyên hàng năm luân chuyển nhau đi thú thủ Cao Bằng nhưng đến năm Bảo Thái thứ 2 (1721), chúa Trịnh Cương cho rằng đất nước thừa hưởng thái bình đã lâu, cõi biên vô sự, quân lính ở tại (thổ trước) cũng đủ sức chống cự, bèn sai bỏ việc đồn thú để giảm bớt sự khó nhọc vì phải thay nhau luân phiên. Đồng thời, chúa Trịnh còn cho giảm bớt số viên chức ở ngoại trấn. Tuy nhiên, do tình hình chính sự trong nước có những biến động lớn, nhiều cuộc nổi dậy của nông dân ở Đàng Ngoài bùng nổ mạnh mẽ đã ảnh hưởng trực tiếp đến vùng núi phía Bắc. Bởi vậy, chỉ trong vòng chưa đầy ba năm thực hiện lệnh rút quân đồn thú khỏi Cao Bằng thì tình hình nơi đây lại trở nên nóng bỏng như trước. Theo lời đề xuất của Nguyễn Trù, việc này được nối lại, định lệ cứ mỗi năm một lần thay đổi.
Tấm bia hộp "Đông Tác phường Trung Tự thôn địa giới kiệt" do Hoàng giáp Nguyễn Trù soạn, hiện đang được đặt tại đình làng Trung Tự
Năm 1721, ông làm Thừa chính sứ xứ Lạng Sơn và được lĩnh tước Hầu. Năm sau được thăng Hữu Thị Lang bộ Lễ và cha mẹ được phong ấm. Năm 1724, ông bị giáng làm Ngoại tư Hải Dương Thừa chính sứ.
Năm 1728, niên hiệu Bảo Thái thứ 9, ông quay lại sự nghiệp làm học quan dạy học, được triều đình bổ dụng giữ chức Hữu Thị lang bộ Hình, kiêm Tư nghiệp Quốc Tử Giám, hàm tùng ngũ phẩm. Như vậy, ông là đã từng kinh qua cả hai cương vị cao nhất của trường Quốc Tử Giám là Tế tửu và Tư nghiệp. Ông đã đào tạo được nhiều học trò xuất sắc, có thể kể đến Tiến sĩ Nguyễn Công Thể, người từng giữ cương vị Tể tướng và Tế tửu Quốc Tử Giám. Ông được xem là một trong những "người thầy một đời, muôn đời"
Nguyễn Trù mất giờ Dần, ngày 12 tháng 8 năm Bính Thìn (1738). Sau khi mất, ông được tặng Công bộ Tả Thị lang, tước Xương Phái hầu.
Trước tác
Sách học đề cương
Năm Vĩnh Thịnh 9 (1713), ông đã chú thích và cho in cuốn "Sách học đề cương" (茦學提綱) của Chúc Nghiêu (Trung Quốc) gồm, 10 quyển, 124 bài văn sách, đề tài lấy từ Kinh, Sử, bàn về tấm lòng vua, nhân đức, hiếu liêm, nho thuật hình pháp. Mục đích của sách này là để cho các sĩ tử tham khảo các đề tài và các cách làm bài luận khi thi Hội. Trong lời bạt, Nguyễn Trù viết: "Sách này của Chúc Nghiêu tiên sinh là chính tông của môn sách học, lưu hành khắp nơi đã lâu năm. Hiềm vì sách thì có mà chú thích còn thiếu, tôi không tự lượng kiến thức hẹp hòi, kính đem những điều được biết chép ra để cho người mới học được tiện tra cứu". Các chú thích của Nguyễn Trù không tách ra phần riêng mà vẫn theo cách thông thường: bám sát nguyên văn, gặp chữ (từ) khó, điển lạ có thể người mới học chưa biết thì chú giải dùng chữ nhỏ chua ngay dòng lưỡng cước bên cạnh để giải thích. Những chú thích như vậy rất cần thiết để người đọc dễ lĩnh hội ý nghĩa và phương pháp của bài sách luận.
Bàn về tác phẩm này, Phan Huy Chú đã đánh giá: "chú thích rất kĩ lưỡng, xác đáng".
Quần hiền phú tập
Năm 1728, Nguyễn Trù cho hiệu đính và in lại tập sách "Quần hiền phú tập", gồm 30 tác giả từ thế kỉ 14 - 18 như Trương Hán Siêu, Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Phi Khanh, Nguyễn Trãi, Lý Tử Tấn. Đây là tập phú cổ nhất của nước ta nay còn giữ lại được cho đến ngày nay. Tập phú không những có giá trị cho việc dạy học mà còn là một bộ sưu tập giữ lại được những tác phẩm phú chữ Hán trong thời kỳ thịnh đạt của thể loại, mà nhà bác học Lê Quý Đôn đã khen là "khôi kỳ, hùng vĩ, lưu loát, đẹp đẽ". Danh sĩ thời Lê Nguyễn Công Cơ (1673 -1733), cho rằng: "Bộ tuyển tập phú này nếu không có các bậc hiền xưa thì không có nghệ thuật thần diệu; nhưng các bậc hiền triết đó nếu không có ông Nguyễn (tức Nguyễn Trù, tác giả bộ tuyển phú) thì không để được văn phú cho đời sau".
Ngoài ra, ông còn cho in sách Truyền kỳ lục, cũng là một tác phẩm thuộc thể loại hiếm quý của văn học Việt Nam. Tuy nhiên, tập sách này hiện chưa tìm thấy.
Bia đá này được xem là một di vật "độc nhất vô nhị" ở Hà Nội vì được xem là tấm "sổ đỏ" đầu tiên của một ngôi làng ở Việt Nam. Mặt khác, đây là một loại bia hộp vì có hình thù như một chiếc hộp, gồm hai phiến đá úp vào nhau. Cả hai phiến đều hình vuông, mỗi cạnh 76 cm, tấm dưới dày 50 cm, tấm trên 18 cm..
Đánh giá
Nhận xét về Nguyễn Trù, sách "Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục" viết: "Trù là người học hỏi rộng rãi, thường sửa định, chú giải các sách Sách học đề cương và Quần hiền phú v.v... lưu hành ở đời".
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Nguyễn Trù** (chữ Hán:阮儔, 1668-1738), tự **Trung Lượng**, hiệu **Loại Phủ**, **Loại Am**, người phường Đông Tác (Trung Tự), huyện Thọ Xương thuộc kinh thành Thăng Long, là một đại thần dưới triều Lê Trung
thumb|Mỹ Lương Công chúa, húy là [[Nguyễn Phúc Tốn Tùy|Tốn Tùy - chị gái Vua Thành Thái, và hai nữ hầu.]] **Hậu cung nhà Nguyễn** là quy định và trật tự của hậu cung dưới
Vị trí vùng Tây Nguyên trên bản đồ Việt Nam [[Lâm Đồng]] [[Đắk Lắk]] **Tây Nguyên** hay **vùng cao nguyên Nam Trung Bộ** là khu vực địa lý với địa hình cao nguyên thuộc miền
Mộc bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV Mộc bản **Mộc bản triều Nguyễn** (chữ Hán: 阮朝木版, phiên âm Hán-Việt: "Nguyễn triều mộc bản") gồm 34.618 tấm, là những văn bản
right|thumb|Hình minh họa nguyên tử [[lithium-7: 3 proton, 4 neutron, và 3 electron (electron chiếm ~ khối lượng hạt nhân). Nó có khối lượng là 7,016 **amu**. Đồng vị hiếm Lithium-6 (khối lượng 6.015 **amu**) chỉ có
**Nguyễn Hữu Cầu** (1879-1946), hiệu **Giản Thạch**, thường được gọi "Ông Cử Đông Tác" là một nhà nho tiến bộ, đồng sáng lập viên trường Đông Kinh Nghĩa Thục (viết tắt ĐKNT) năm 1907 tại
**Dòng họ Nguyễn Đông Tác** là một trong những dòng họ định cư lâu đời nhất tại khu vực Thăng Long - Hà Nội liên tục từ thế kỉ 15 cho đến hiện nay. Địa
**Nguyễn Quyện** (chữ Hán: 阮倦; 1511-1593) là danh tướng trụ cột của nhà Mạc thời Nam Bắc triều trong lịch sử Việt Nam, tước Văn Phái hầu sau được phong làm Thường quận công, Chưởng
**Nguyễn Văn Lý** (chữ Hán: 阮文理; 1795-1868), húy **Dưỡng**, thường được gọi là **"Cụ Nghè Đông Tác"**, tự **Tuần Phủ**, hiệu **Chí Đình**, **Chí Am**, **Chí Hiên**, biệt hiệu **Đông Khê**, là một danh sĩ,
**Vũ trụ** bao gồm tất cả các vật chất, năng lượng và không gian hiện có, được xem là một khối bao quát. Vũ trụ hiện tại chưa xác định được kích thước chính xác,
thumb|[[Bảng tuần hoàn]] **Nguyên tố hóa học**, thường được gọi đơn giản là **nguyên tố**, là một chất hóa học tinh khiết, bao gồm một kiểu nguyên tử, được phân biệt bởi số hiệu nguyên
nhỏ|[[Biểu đồ Venn cho thấy hợp của _A_ và _B_]] Trong tổ hợp, một nhánh của toán học, **nguyên lý bao hàm-loại trừ** (hay **nguyên lý bao hàm và loại trừ** hoặc **nguyên lý bù
**Tết Nguyên Đán** (còn gọi là **Tết Cả**, **Tết Ta**, **Tết Âm lịch**, **Tết Cổ truyền**, **Tết Á Đông** hay đơn giản là **Tết**) là dịp lễ đầu năm mới theo âm lịch của Việt
**Thái Nguyên** là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc Bộ, Việt Nam. Trung tâm hành chính của tỉnh là phường Phan Đình Phùng, cách trung tâm Hà Nội khoảng 70 km. Năm 2025, hai tỉnh Thái
Đền thờ Nguyễn Công Trứ ở Kim Sơn **Lễ hội đền Nguyễn Công Trứ** là lễ hội lớn nhất của cư dân huyện mới ven biển Kim Sơn tỉnh Ninh Bình để ghi nhớ công
Quan sát cho rằng việc mở rộng của vũ trụ sẽ tiếp tục mãi mãi. Nếu vậy, vũ trụ sẽ lạnh khi nó mở rộng, cuối cùng trở nên quá lạnh để duy trì sự
**Cục Chuyển đổi số và Thông tin dữ liệu tài nguyên môi trường** là cơ quan trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng thống nhất quản
**Vũ trụ Điện ảnh Marvel** (tiếng Anh: **Marvel Cinematic Universe**, viết tắt là **MCU**) là một thương hiệu điện ảnh Mỹ và là một vũ trụ chia sẻ về các bộ phim siêu anh hùng
**Nhà Nguyễn** (chữ Nôm: 茹阮, chữ Hán: 阮朝; Hán-Việt: _Nguyễn triều_) là triều đại quân chủ cuối cùng trong lịch sử Việt Nam. Nhà Nguyễn được thành lập sau khi
**Nguyễn Bỉnh Khiêm** (chữ Hán: 阮秉謙; 13 tháng 5 năm 1491 – 28 tháng 11 năm 1585), tên huý là **Văn Đạt** (文達), tự là **Hanh Phủ** (亨甫), hiệu là **Bạch Vân am cư sĩ**
Trong phạm vi của ngành vũ trụ học, **hằng số vũ trụ** (hay **hằng số vũ trụ học**) là dạng mật độ năng lượng đồng nhất gây ra sự _giãn nở gia tốc_ của vũ
**Biểu tình Tây Nguyên 2004** (còn được biết đến với tên gọi **Bạo loạn Tây Nguyên 2004 hoặc **Thảm sát Phục Sinh''') là một cuộc biểu tình của người Thượng xảy ra vào Lễ Phục
Sự hình thành của vũ trụ không có lỗ đen nguyên thủy (trên) và có (dưới) lỗ đen nguyên thủy Các lỗ đen nguyên thủy có thể được hình thành do sự sụp đổ của
**Nguyễn Công Trứ** (chữ Hán: 阮公著, 1778 – 1858), tự **Tồn Chất**, hiệu **Ngộ Trai**, biệt hiệu **Hi Văn**, là nhà chính trị, nhà quân sự và nhà thơ Đại Nam thời nhà Nguyễn. Ông
|Số khu dự trữ sinh quyển thế giới tại các nước **Khu dự trữ sinh quyển thế giới** là một danh hiệu do UNESCO trao tặng cho các khu bảo tồn thiên nhiên có hệ
nhỏ|Một ví dụ về máy chủ gắn trên giá **Dịch vụ lưu trữ web** là một loại dịch vụ lưu trữ Internet cho phép các cá nhân và tổ chức truy cập trang web của
**Tứ trụ** là thuật ngữ không chính thức được sử dụng để chỉ bốn vị trí cao nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam, gồm: Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính
**Cao nguyên Kon Hà Nừng** là một cao nguyên ở tỉnh Gia Lai, trải rộng trên diện tích các huyện Kbang, Mang Yang, Đăk Pơ và thị xã An Khê, được UNESCO công nhận là
**Châu bản triều Nguyễn** (chữ Hán: ), là tập hợp toàn bộ các văn bản hành chính của triều Nguyễn từ khi vua Gia Long lên ngôi (1802) cho đến khi vua Bảo Đại thoái
thumb|upright=2.0|Hình sơ đồ thể hiện quá trình tiến hóa của vũ trụ khả kiến, xuất phát từ Vụ Nổ Lớn (điểm sáng bên trái) - cho đến hiện tại. **Thời gian biểu của sự hình
**Nguyên thủ quốc gia** là người đứng đầu một quốc gia. Trong một số quốc gia, nguyên thủ kiêm trách nhiệm đứng đầu cơ quan hành pháp. Tuy nhiên, hiện nay ngoài một vài nguyên
**Phân cấp tài nguyên khoáng sản** là việc phân chia một cách có hệ thống các quặng và mỏ khoáng sản khác có giá trị kinh tế. Quy trình hướng dẫn cách phân loại này
thumb|upright=1.20|[[Axit nucleic có thể không phải là dạng phân tử duy nhất trong vũ trụ có khả năng mã hóa các quá trình sống.]] **Sinh học vũ trụ** là lĩnh vực nghiên cứu về nguồn
**Nguyễn Xuân Vinh** (3 tháng 1 năm 1930 – 23 tháng 7 năm 2022) nguyên là sĩ quan Không quân cao cấp của Quân đội Việt Nam Cộng hòa, cấp bậc Đại tá. Ông xuất
**Ủy ban Vũ trụ Việt Nam** ( - **VSC**) là tổ chức tư vấn giúp Thủ tướng Chính phủ nghiên cứu, chỉ đạo, phối hợp giải quyết những vấn đề liên ngành trong việc thực
**Nguyên Anh Tông** (chữ Hán: 元英宗; 1302 - 1323), tên thật là **Bột Nhi Chỉ Cân Thạc Đức Bát Thích** (Borjigin Shidibala), là Hoàng đế thứ năm của nhà Nguyên và là Đại hãn thứ
**Năm Cột trụ của Hồi giáo** (أركان الإسلام - _arkān al-Islām_ hay _arkān ad-dīn -_ أركان الدين - _Cột trụ của tôn giáo)_ là những điều cơ bản để vận hành Hồi giáo, đồng thời
**Thập kỷ vũ trụ** (**CĐ**) là một sự phân chia thời gian sống của vũ trụ. Các phần chia có thang đo logarit, với cơ số 10. Mỗi thập kỷ vũ trụ kế tiếp đại
Trong vật lý vũ trụ học, **tuổi của vũ trụ** là thời gian trôi qua kể từ Big Bang. Các đo lường hiện tại về độ tuổi của vũ trụ là 13,787 ± 0,020 tỉ
Thác Voi trong khu sinh quyển **Khu dự trữ sinh quyển Langbiang** là Khu dự trữ sinh quyển thế giới thứ 9 của Việt Nam được công nhận tại Kỳ họp lần thứ 27 ngày
Bức hình so sánh giữa hai ngọn đèn: một bên là lửa ở trên [[Trái Đất (bên trái) và một bên là lửa ở trong môi trường vi trọng lực (bên phải), một ví dụ
**Chúa Nguyễn** (chữ Nôm: ; chữ Hán: / **Nguyễn vương**) (1558-1777, 1780-1802) là tên gọi dùng để chỉ người đứng đầu, cai trị xứ Đàng Trong, tức dải đất từ Thuận Hóa (phía nam đèo
|} **Nguyên tử** là đơn vị cơ bản của vật chất chứa một hạt nhân ở trung tâm bao quanh bởi đám mây điện tích âm các electron (âm điện tử). Hạt nhân nguyên tử
**Kinh tế Việt Nam thời nhà Nguyễn** phản _ánh kết quả hoạt động của các_ ngành nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương mại Việt Nam dưới sự cai trị của nhà Nguyễn thời kỳ
**Số nguyên tố an toàn** là một số nguyên tố có dạng với _p_ cũng là số nguyên tố. (Theo quy ước, số nguyên tố _p_ được gọi là số nguyên
**Bảng tra cứu dãy số nguyên trực tuyến** (_The On-Line Encyclopedia of Integer Sequences_), hay đơn giản là **Sloane's**, là cơ sở dữ liệu chuỗi số nguyên trực tuyến. Bảng được tạo ra và bảo
thumb| 7 tiền Phi Long, tiền thưởng bằng bạc được đúc vào năm 1833, niên hiệu [[Minh Mạng thứ 14, mặt trước là hình rồng 5 móng lượn hình chữ S, với đường kính 41
Trong Vũ trụ học vật lý, **kỷ nguyên photo** là giai đoạn trong quá trình tiến hóa của vũ trụ sơ khai khi đó photon (lượng tử của trường điện từ, hạt mang lực của
Vào khoảng 1 giờ sáng ngày 11 tháng 6 năm 2023, một nhóm người không xác định danh tính có mang theo vũ trang đã tấn công trụ sở Ủy ban nhân dân hai xã
nhỏ|Hình ảnh minh họa nguyên tử heli. Trong hạt nhân, proton có màu hồng và neutron có màu tía **Hạt nhân nguyên tử** là cấu trúc vật chất đậm đặc chiếm khối lượng chủ yếu