✨Đặng Thị Khuê

Đặng Thị Khuê (sinh năm 1946) là một nữ họa sĩ người Việt Nam. Bà được biết tới là nữ họa sĩ có nhiều đóng góp trong nghệ thuật sắp đặt tại Việt Nam. Bà từng làm cố vấn cho nhiều hoạt động nghệ thuật văn hóa tại Việt Nam với vai trò là một chuyên gia, người phụ trách nghệ thuật. Đặng Thị Khuê cũng đạt được một số giải thưởng về mỹ thuật. Đặng Thị Khuê được xem là một trong những họa sĩ tiên phong trong nghệ thuật sắp đặt tại Việt Nam. Các sáng tác của bà cũng mang xu hướng trở lại cội nguồn dân tộc, niềm cảm hứng sáng tạo từ ký ức tuổi thơ, từ không gian văn hóa làng xã Việt Nam với những đình chùa, lễ hội dân gian.

Thân thế

Đặng Thị Khuê sinh năm 1946 tại Hà Nội. Nguyên quán của bà ở tỉnh Nam Định. Dòng dõi bên ngoại của bà là một gia đình tư sản mới của Hà Nội, còn bên nội bà thuộc dòng dõi một gia đình Nho học truyền thống của nông thôn. Ngay từ khi còn nhỏ, Đặng Thị Khuê đã được gửi về sống cùng ông nội ở một vùng quê. Lên 6 tuổi, bà về lại Hà Nội và lớn lên trong một trường đạo của Pháp cho đến khi kết thúc cuộc chiến tranh Đông Dương năm 1954. Năm 14 tuổi, Đặng Thị Khuê vào học khóa 3 năm dự bị đại học dành cho các sinh viên theo học nghệ thuật.

Sự nghiệp

Mở đầu sự nghiệp

Đặng Thị Khuê sớm có những tác phẩm hội họa chủ yếu là chất liệu sơn dầu về các đề tài chiến tranh Việt Nam và đời sống xã hội, đồng thời bà cũng sáng tác nhiều tranh cổ động trong chiến tranh và xây dựng. Trong đó bức tranh cổ động tuyên truyền các mục tiêu về kinh tế mang tên "Vựa thóc, kho thịt, biển cá, rừng cây" đã có tác động tinh thần đáng kể đến nhân dân và Đảng ủy tỉnh Vĩnh Phúc. Trong thời gian công tác tại Ty Văn hóa – thông tin tỉnh Phú Thọ, những đồng nghiệp nữ của bà bị quấy rối tình dục. Tin tưởng bà, họ đã gửi đơn tố cáo thông qua Đặng Thị Khuê nhưng tới lúc thanh tra cấp trên xuống làm việc, tất cả các chứng cứ đã bị xóa. Bà công bố triển lãm sắp đặt đầu tiên tại Mỹ năm 1998. Năm 2003, sau vài năm tạm dừng việc sáng tác, ngày 18 tháng 5, bà tổ chức triển lãm sắp đặt "Quá khứ trong hiện tại" tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam. Nhiều tác phẩm tại triển lãm này từng được giới thiệu tại Mỹ vào năm 1998. Bà tiếp tục có một triển lãm cùng năm tại Thụy Điển. Năm 2007, bà có một buổi Trưng bày tại Bảo tàng không gian văn hóa Mường năm 2007, một buổi trưng bày tại Ý năm 2012 và một vài nơi khác. Ở tuổi 70, bà vẫn tiếp tục công việc sáng tạo trên nhiều lĩnh vực của nghệ thuật tạo hình như công việc đạo diễn triển lãm sắp đặt "Mỗi làng một sản phẩm – OVOP Việt Nam" tháng 12 năm 2016 trước tượng đài Lý Thái Tổ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Thời gian đầu, bà dự định chỉ hỗ trợ Vụn Art một thời gian ngắn trong sự định hướng và những kỹ năng cơ bản, nhưng rồi Đặng Thị Khuê đã ở lại lâu dài. Thậm chí, bà đã rủ thêm cả con gái và đồng nghiệp cũ cùng đến làm việc. Cũng trong năm 2019, sau 35 năm kể từ triển lãm Bùi Xuân Phái đầu tiên, một buổi triển lãm tác phẩm thứ hai của ông đã được tổ chức với một trải nghiệm nghệ thuật mới như việc ứng dụng các công nghệ đa dạng, gồm cả trí tuệ nhân tạo kích thích các giác quan của người xem. Đặng Thị Khuê là một trong những họa sĩ đã song hành với danh họa Bùi Xuân Phái trong nhiều năm. Bà cũng là người tổ chức triển lãm đầu tiên của Bùi Xuân Phái năm 1984.

Năm 2020, bức tranh sơn dầu vẽ năm 1980 "Giặc Mỹ" của Đặng Thị Khuê được giới thiệu trong chùm tác phẩm nghệ thuật tạo hình về đề tài chiến tranh Việt Nam được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam giới thiệu trên website và fanpage của Bảo tàng nhân dịp kỷ niệm 45 năm Ngày Thống nhất (30 tháng 4 năm 1975).

Nhận định

Nghệ thuật sắp đặt

Đặng Thị Khuê được xem là một trong những họa sĩ tiên phong trong nghệ thuật sắp đặt tại Việt Nam. Sự kết nối thời gian và cộng đồng là chủ đề chính trong các tác phẩm sắp đặt của Đặng Thị Khuê. Thay vì chịu ảnh hưởng của các phương pháp sáng tác được học trong nhà trường và những bậc thầy trong làng mỹ thuật Việt, Đặng Thị Khuê quyết định tìm con đường riêng, bà chọn tự sáng tác theo những cảm thức về thân phận, về khát vọng sống. Các sáng tác của bà cũng mang xu hướng trở lại cội nguồn dân tộc, niềm cảm hứng sáng tạo từ ký ức tuổi thơ, từ không gian văn hóa làng xã Việt Nam với những đình chùa, lễ hội dân gian. Song sự thay đổi lớn trên hành trình sáng tác của Đặng Thị Khuê đã gây ra cảm giác vừa "bất ngờ" vừa "nghi ngại" cho một số đồng nghiệp cùng thế hệ. Có nhiều ý kiến đã tỏ ra băn khoăn khi xem các tác phẩm sắp đặt của bà, họ nghi ngại khi gọi đó là nghệ thuật sắp đặt.