✨Chữ Thái Việt Nam
Chữ Thái Việt Nam (tiếng Thái Đen: , phát âm là "Xư Tay") (; ; , đọc là ặc-xỏn Thay-đằm) là chữ viết thuộc hệ thống chữ Brahmic được người Thái Đen ở Việt Nam và Thái Lan sử dụng.
Lịch sử
Theo các tác giả người Thái, hệ thống chữ viết này có lẽ có nguồn gốc từ chữ viết Thái cổ của vương quốc Sukhotai. Có ý kiến cho rằng chữ viết Fakkham là nguồn gốc của hệ thống chữ viết Thái Trắng, Thái Đỏ và Thái Đen được tìm thấy ở huyện Kim Bình (Trung Quốc), bắc Lào và Việt Nam.
Sự khác biệt về âm vị học của các ngôn ngữ Thái địa phương khác nhau, sự biệt lập của các cộng đồng và thực tế là ngôn ngữ viết theo truyền thống được truyền từ cha sang con đã dẫn đến nhiều biến thể địa phương. Trong nỗ lực đảo ngược cách phát triển này và thiết lập một hệ thống tiêu chuẩn hóa, nhiều dân tộc Thái khác nhau tại Việt Nam ở Khu tự trị Tây Bắc cũ đã được tiếp cận với một đề xuất rằng họ nên thống nhất một tiêu chuẩn chung. Cùng với các nhà nghiên cứu Việt Nam, đề xuất đầu tiên có tên là Thống Nhất (hay Bảng chữ cái thống nhất) đã được xây dựng, được xuất bản vào năm 1961 và được sửa đổi vào năm 1966. Một phiên bản chữ viết thống nhất và tiêu chuẩn hóa đã được phát triển tại một hội thảo do UNESCO tài trợ vào năm 2006, có tên là "chữ Thái Việt Nam". Phiên bản tiêu chuẩn hóa này sau đó đã được chấp thuận để đưa vào Unicode.
Từ tháng 5 năm 2008, chữ viết từ chữ Quốc ngữ được biến đổi được đưa vào sử dụng chính thức.
Mô tả
phải|nhỏ|300x300px|Một đoạn văn bản chữ Thái Việt Chữ viết này bao gồm 31 phụ âm và 14 nguyên âm.
| Chữ viết này sử dụng dấu câu chữ Latinh và cũng bao gồm năm ký tự đặc biệt, một để chỉ một người, một để chỉ số "một", một để lặp lại từ trước đó, một để đánh dấu phần đầu của văn bản và một để đánh dấu phần cuối của văn bản. |
|---|
| !Tiếng Thái |
| !Chuyển tự tiếng Thái sang phiên âm |
| !Ý nghĩa |
| !Phụ âm đầu |
| !Phụ âm cuối |
| !Phụ âm đầu |
| !Phụ âm cuối |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| b |
| p |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| b |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| k |
| k |
| style="background: #F28500" |
| Khác với cách đọc trong tiếng Thái (Thái Lan) là "ko kày" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| k |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| Tiếng Thái Lan đọc là "kho khoai" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| ch |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| Khác với tiếng Thái (Thái Lan), trái tim đọc là "chày" (nguyên âm "ay" chứ không như "aư" của dân tộc Thái Tây Bắc). Nguyên âm "aư" (đọc như âm "ơ" trong tiếng Việt), người Shan ở Miến Điện cũng như người Thái Na ở Đức Hoành (Trung Quốc cũng đọc như vậy. |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| ch |
| - |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| y |
| - |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| Đây là cách đọc phụ âm "y" của tiếng Thái Đen tại Thái Lan ("y" đọc như "dờ" giọng Nam Bộ Việt Nam, trong khi miền Bắc Việt Nam không đọc như vậy) |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| y |
| y/i |
| [j] |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| d |
| t |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| d |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| h |
| – |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| h |
| – |
| style="background: #D9381E" |
| Trong tiếng Isản tại Thái Lan cũng như Lào và tiếng Thái Đen đều sử dụng chữ "hươn" (เฮือน/ꪹꪭꪙ), trong khi tiếng Trung & Nam Thái đọc là "rươn" (เรือน). |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| kh |
| - |
| [kʰ~x] |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| đoàn kết |
| kh |
| - |
| [kʰ~x] |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| rượu |
| l |
| - |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| lo luông |
| con rồng (châu Á) |
| l |
| - |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| mò mu |
| con lợn |
| m |
| - |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| mo mư |
| cái tay |
| m |
| m |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| con chuột |
| n |
| - |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| n |
| n |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| ng |
| - |
| [ŋ] |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| ng |
| ng |
| [ŋ] |
| [ŋ] |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| nh |
| - |
| [ɲ] |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| nh |
| - |
| [ɲ] |
| - |
| style="background: #FFCC00" |
| Tiếng Thái Lan đọc là "yùng" (ยุง). Phụ âm "ny" này trong tiếng Thái Tây Bắc vẫn đọc như vậy trong khi tiếng Lào, tiếng Isản và tiếng Thái Lan đọc như nửa "nh" (ny) nửa "y" ("dờ" giọng Nam Bộ Việt Nam). Đối với tiếng Thái Lan, xem từ ญ trong bảng chữ cái Thái Lan |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| p |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| Phụ âm "p" (ꪜ) trong tiếng Thái Đen cũng như Lào và vùng Isản (Thái Lan) đều đọc là "pa" (ปา) khi nói về con cá, trong khi vùng miền Trung & miền Nam Thái Lan phải sử dụng thêm phụ âm "l" (ล) nên đọc là "pla" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| p |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| f |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| f |
| - |
| - |
| style="background: #F28500" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| s |
| - |
| - |
| style="background: #D9381E" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| s |
| - |
| - |
| style="background: #D9381E" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| style="text-align: left" |
| t |
| - |
| - |
| style="background: #D9381E" |
| Tiếng Thái Lan gọi con rùa là "tàu" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| to tang |
| con đường |
| t |
| - |
| [t] |
| - |
| style="background: #D9381E" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| tho thỏ |
| con thỏ |
| th |
| - |
| - |
| style="background: #D9381E" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| tho thung |
| cái xô, thùng |
| th |
| - |
| - |
| style="background: #D9381E" |
| tiếng Thái Lan đọc là "thỏ thủng" |
| - |
| style="font-size: 150%" |
| style="text-align: left" |
| vo vắt ày |
| ốm, sốt |
| v |
| - |
| hoặc |
👁️ 1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Chữ Thái Việt Nam** (tiếng Thái Đen: , phát âm là "Xư Tay") (; ; , đọc là _ặc-xỏn Thay-đằm_) là chữ viết thuộc hệ thống chữ Brahmic được người Thái Đen ở Việt Nam
**Người Thái** với tên tự gọi là _Tay/Tày/Thay/Thày_ () tùy thuộc vào cách phát âm của từng khu vực. Các nhóm, ngành lớn của người Thái tại Việt Nam bao gồm: **Tay Đón** (Thái Trắng),
nhỏ|phải|Hiến pháp Việt Nam năm 2013 **Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam** là văn bản pháp luật có giá trị cao nhất trong hệ thống pháp luật của Việt Nam.
nhỏ|Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. **Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013** là bản Hiến pháp của nước Cộng hòa
**Tiền Việt Nam** được phát hành lần đầu vào giữa thế kỷ 10, thời kỳ nhà nước Đại Cồ Việt dưới sự trị vì của Đinh Tiên Hoàng. Thời phong kiến, gần như mỗi đời
**Việt Nam Quốc Dân Đảng** (**VNQDĐ**; chữ Hán: ), gọi tắt là **Việt Quốc**, là một đảng chính trị dân tộc và xã hội chủ nghĩa dân chủ chủ trương tìm kiếm độc lập khỏi
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Việt Nam** là đội tuyển bóng đá quốc gia đại diện cho Việt Nam thi đấu tại các giải đấu bóng đá quốc tế do Liên đoàn bóng đá
**Quốc kỳ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam** (còn gọi là _"Cờ đỏ sao vàng"_ hay _"Cờ Tổ quốc"_), nguyên gốc là quốc kỳ của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, được
thumb|Khoa bảng Nam Định, 1897 **Khoa bảng Việt Nam** là chế độ khoa cử thời quân chủ tại Việt Nam. Ở thời thượng cổ, sử nước Việt không chép rõ về cách tuyển lựa trí
**Đối tác chiến lược, đối tác toàn diện** là cụm từ chỉ quan hệ ngoại giao giữa hai nước với nhau. Quan hệ từ đối tác song phương, đối tác khu vực tới đối tác
**Kinh tế Việt Nam** là một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang phát triển, phụ thuộc lớn vào nông nghiệp, du lịch, xuất khẩu thô và đầu tư trực
**Đảng Cộng sản Việt Nam** là đảng cầm quyền và là chính đảng duy nhất được phép hoạt động tại Việt Nam theo Hiến pháp. Theo Cương lĩnh và Điều lệ chính thức hiện nay,
**Việt Nam**, quốc hiệu đầy đủ là **Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam**, là một quốc gia nằm ở cực Đông của bán đảo Đông Dương thuộc khu vực Đông Nam Á, giáp
**Lãnh thổ Việt Nam qua từng thời kỳ** là sự biến đổi không gian sinh tồn của người Việt. Sự biến đổi này mang tính chất phức tạp, lúc bị mất lãnh thổ về các
**Điện ảnh Việt Nam** hay **phim điện ảnh Việt Nam** (tức **phim lẻ Việt Nam**) là tên gọi ngành công nghiệp sản xuất phim của Việt Nam từ 1923 đến nay. Điện ảnh Việt Nam
**Quốc hội Việt Nam khóa XIV** (nhiệm kỳ 2016-2021) là nhiệm kỳ thứ 14 của Quốc hội Việt Nam, được bầu vào ngày 22 tháng 5 năm 2016 với 496 đại biểu. ## Kết quả
**Quân khu 3** trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam là một trong 7 quân khu của Quân đội nhân dân Việt Nam có nhiệm vụ tổ chức, xây dựng, quản lý và chỉ huy
**Bộ Quốc phòng nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam**, thường được gọi ngắn gọn hơn là **Bộ Quốc phòng Việt Nam** hay đơn giản là **Bộ Quốc phòng** (**BQP**), là cơ quan
**Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam** (tiếng Anh: _Vietnam Women's Union_, viết tắt: **_VWU_**) là một tổ chức chính trị, xã hội của phụ nữ Việt Nam, mục đích hoạt động vì sự bình
thumb|Đại Nam dưới thời [[Minh Mạng, bao gồm cả các trấn ở Lào. Vùng thuộc phần đất Campuchia ngày nay là lãnh thổ Trấn Tây Thành mà Nhà Nguyễn chiếm được trong 6 năm (1835
Dưới đây là những nhà lãnh đạo cùng những nhân vật chính trị và quân sự quan trọng trong Chiến tranh Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975. ## Lực lượng Khối XHCN ###
**Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam** là quá trình hình thành, phát triển của lực lượng Quân đội nhân dân Việt Nam. Nhà nước Việt Nam xem đây là đội quân từ nhân
thumb|Bộ Ngoại giao tại Hà Nội Việt Nam hiện nay, dưới chính thể **Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam** đến nay đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 194 trong 200 quốc
Sau khi Đảng Cộng sản Đông Dương được thành lập năm 1930, xung đột đảng phái bắt đầu xuất hiện. Điển hình là tranh cãi và bút chiến giữa Đảng Cộng sản, Việt Nam Quốc
**Danh sách các vụ vi phạm về môi trường Việt Nam 2016** ghi lại những vụ vi phạm về môi trường ở Việt Nam được báo chí đưa tin trong năm 2016. Dẫn chứng từ
**Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII**, tên chính thức là **Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII** là Đại hội đại biểu toàn quốc
**Công giáo tại Việt Nam** là một bộ phận của Giáo hội Công giáo, dưới sự lãnh đạo tinh thần của các giám mục tại Việt Nam, hiệp thông với giáo hoàng. Với số tỉ
**Đài Truyền hình Việt Nam**, được biết đến rộng rãi với tên gọi **VTV** (viết tắt của từ ), là đài truyền hình quốc gia thuộc sở hữu của Chính phủ nước Cộng hòa Xã
**Thị xã** là một đơn vị hành chính cấp huyện từng tồn tại ở Việt Nam, dưới tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương. Trước khi giải thể, thị xã là đô thị loại
**Việt Nam hóa chiến tranh** (tiếng Anh: _Vietnamization_) hay **Đông Dương hóa chiến tranh** là chiến lược của Chính phủ Hoa Kỳ dưới thời tổng thống Richard Nixon trong Chiến tranh Việt Nam, được áp
Trong Chiến tranh Việt Nam, quân đội Hoa Kỳ và các lực lượng đồng minh đã gây ra hàng loạt tội ác như giết người, hãm hiếp, đánh đập tù nhân, ném bom vào thường
Đây là danh sách **các cuộc chiến tranh liên quan Việt Nam** bao gồm có sự tham gia của Việt Nam hoặc xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam. Trong danh sách này, ngoài những
**Lịch sử Bộ Quốc phòng Việt Nam** tính từ ngày 2 tháng 9 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
**Đài Truyền hình Việt Nam** (VTV) là đài truyền hình quốc gia trực thuộc Chính phủ Việt Nam. Trong lịch sử hoạt động của mình, VTV từng vướng phải không ít những sự việc, thậm
**Việt Nam Dân chủ Cộng hòa** (**VNDCCH**), cũng được gọi là **Bắc Việt** (), là một nhà nước ở Đông Nam Á tồn tại từ năm 1945 đến năm 1976. Là một thành viên Khối
Miền Bắc Việt Nam **Miền Bắc Việt Nam** là một khái niệm để chỉ vùng địa lý ở phía bắc nước Việt Nam. Tuy nhiên, tùy theo từng thời điểm lịch sử và thói quen
**Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam** (phía Hoa Kỳ, Việt Nam Cộng hòa và các đồng minh thường gọi là **Việt Cộng**) là một tổ chức liên minh chính trị hoạt
Hiến pháp năm 1946 **Hiến pháp Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1946** là bản hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, được Quốc hội khóa I thông qua
nhỏ|Trụ sở Giáo hội Phật giáo Việt Nam tại chùa Quán Sứ, Hà Nội **Giáo hội Phật giáo Việt Nam** là tổ chức Phật giáo toàn quốc của Việt Nam, là đại diện Tăng, Ni,
**Mặt trận Quốc gia Thống nhất Giải phóng Việt Nam** (tiếng Anh: **National United Front for the Liberation of Vietnam**) hay **Mặt trận Hoàng Cơ Minh**, là một tổ chức chính trị kết hợp vũ
**Quan hệ ngoại giao giữa Tòa Thánh và Việt Nam** trong lịch sử chưa bao giờ được thiết lập chính thức mặc dù Việt Nam là một quốc gia có số lượng giáo dân Công
nhỏ|phải|Khẩu hiệu phản đối Trung Quốc ở Vũng Tàu **Các cuộc biểu tình phản đối Trung Quốc lắp đặt giàn khoan thăm dò dầu khí HD-981** đã diễn ra trong tháng 5 năm 2014 (gần
**Cục Biến đổi khí hậu** (tiếng Anh: _Department of Climate Change_, viết tắt là **DCC**) là cơ quan trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản
**Biên giới Việt Nam-Campuchia** là biên giới phân định chủ quyền quốc gia, trên đất liền và trên biển, giữa hai quốc gia láng giềng trên bán đảo Đông Dương thuộc khu vực Đông Nam
**Kiểm duyệt ở Việt Nam** rất phổ biến và được thực hiện bởi Đảng Cộng sản Việt Nam với mọi loại phuơng tiện truyền thông – báo chí, văn học, tác phẩm nghệ thuật, âm
**Quốc hội Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam**, gọi ngắn gọn hơn là **Quốc hội Việt Nam** hay đơn giản là **Quốc hội**, là cơ quan thực hiện quyền lập pháp cao nhất
nhỏ|phải|Tượng Phật ở [[chùa Long Sơn (Nha Trang)|chùa Long Sơn Nha Trang, dựng năm 1963. Pho tượng này có đặc điểm là khuôn mặt của Đức Phật được tạc theo nét mặt người Việt]] **Phật
**Việt Nam** qua các thời kỳ, triều đại nhà nước khác nhau với những tên gọi hoặc quốc hiệu khác nhau. Bên cạnh đó, cũng có những danh xưng chính thức hoặc không chính thức
Dưới đây là tổng quan hệ thống quan chế của các triều đại quân chủ tại Việt Nam. Do số lượng cũng như tên gọi của các chức quan có khác biệt ở mỗi triều