✨Biến Bàng Huân

Biến Bàng Huân (), còn gọi là loạn Bàng Huân () là một cuộc nổi dậy của các binh sĩ đến từ Từ châu tại khu vực Hoài Thủy do Bàng Huân làm thủ lĩnh, chống lại sự cai trị của Hoàng đế Ý Tông triều Đường, kéo dài từ năm 868 đến năm 869.

Bối cảnh của binh sĩ Từ châu

Từ châu có truyền thống quân sự lâu dài trong trung hậu kỳ triều Đường, và từ lâu giữ vai trò là thủ phủ của Vũ Ninh quân (武寧)- trấn được hình thành nhằm kiểm soát và cắt đứt liên lạc giữa các trấn nổi loạn Bình Lô và Chương Nghĩa. Tuy nhiên, binh sĩ Từ châu lại trở nên kiêu ngạo và thiếu kỷ luật, đặc biệt là từ thời Tiết độ sứ Vương Trí Hưng (王智興), họ thường xuyên tiến hành binh biến chống lại các tiết độ sứ mà triều đình phái đến cai quản Vũ Ninh. Đối với triều đình, sức chịu đựng có vẻ vượt quá giới hạn vào năm 862, khi các binh sĩ đội quân Ngân Đao (銀刀) tiến hành binh biến và trục xuất Tiết độ sứ Ôn Chương (溫璋) do triều đình bổ nhiệm. Triều đình bổ nhiệm tướng Vương Thức thay thế Ôn Chương. Khi đến Từ châu, Vương Thức lệnh cho các binh sĩ các trấn Trung Nghĩa và Nghĩa Thành đồ sát binh sĩ Ngân Đao, khiến vài nghìn người chết. Đường Ý Tông sau đó ban một chiếu chỉ trách mắng người dân Vũ Ninh và giải thể trấn. Từ châu được đặt dưới thẩm quyền của Duyện Hải tiết độ sứ; trong số các châu khác của Vũ Ninh, Hào châu được chuyển cho Hoài Nam; và Túc châu và Tứ châu thì đặt trấn Túc Tứ, với trị sở tại Túc châu, song người cai trị chỉ là quan sát sứ.

Tháng 4 ÂL năm Quý Mùi (863), quần tặc tiến vào Từ châu, giết quan lại, song bị Thứ sử Tào Khánh (曹慶) đẩy lui. Đến tháng 11 ÂL, phế Túc Tứ quan sát sứ, chuyển quân phủ đến Từ châu, sau đó được gọi là trấn Từ Tứ, quản lý bốn châu Từ, Hào, Túc và Tứ, đồng nghĩa với việc khôi phục Vũ Ninh, song người cai trị vẫn chỉ là quan sát sứ. phòng thủ; sắc cũng hứa rằng khi tình hình yên ổn thì các quân sĩ sẽ được phép trở về quê hương., ban đầu hẹn sẽ được thay sau ba năm. Đến khi ba năm kết thúc, các quân sĩ mong muốn hồi hương, song Từ Tứ quan sát sứ Thôi Ngạn Tăng (崔彥曾) nghe theo ý của Đô áp nha Doãn Kham (尹勘) quyết định kéo dài thời gian đồn trú của họ tại Quế châu, lý do là vì chi phí tuyển mộ tân binh được cho là quá lớn. Khi lệnh này đến Quế châu, các quân sĩ Từ châu tại đây nổi giận.

Nổi dậy và hành trình trở về Từ châu

Các sĩ quan trong đội quân Từ châu là Đô ngu hậu Hứa Cát (許佶), Quân giáo Triệu Khả Lập (趙可立), Diêu Chu (姚周), và Trương Hành Thực (張行實) vốn là quần đạo ở Từ châu, các quan châu huyện không đương đầu nổi nên đành chiêu an cho làm quan. Đương thời Quế quản (桂管, trị sở tại Quế châu) quan sát sứ Lý Tùng (李叢) mới dời Quế quản để đến nhậm chức tại Hồ Nam, tân sứ của Quế quản chưa đến nơi. Tháng 7 ÂL năm Mậu Tý (868), nhóm Hứa Cát nổi dậy, giết Đô tướng Vương Trọng Phủ (王仲甫), suy tôn Lương liệu phán quan Bàng Huân làm chủ. Loạn binh cướp kho đoạt nhiều vũ khí rồi trở về bắc; đi qua nơi nào họ cũng đều tiến hành cướp đoạt, quan châu huyện không thể chống lại được. Đường Ý Tông vào tháng 8 ÂL khiển Cao phẩm Trương Kính Tư (張敬思) đến chỗ Bàng Huân ban chiếu xá tội, cho phép họ về Từ châu; quân Từ châu đến lúc này mới ngừng cướp đoạt. Sang tháng 9 ÂL, khi họ đến Hồ Nam, họ nộp lại áo giáp và binh khí. Sau đó, họ đi thuyền và tiến về phía đông trên Trường Giang. Trong khi đó, Đường Ý Tông cũng ban chiếu thư cho Thôi Ngạn Tăng úy phủ những thú tốt tự ý trở về, chớ đừng khiến cho họ ưu nghi, Thôi Ngạn Tăng do vậy khiển sứ báo lại cho họ sắc ý, cố gắng khuyên giải họ. Đáp lại, Bàng Huân cũng gửi thư lại với lời lẽ rất cung kính cho Thôi Ngạn Tăng. Bàng Huân đến Tứ châu, Thứ sử Đỗ Thao (杜慆) thiết đãi họ ở cầu trường. Khi ưu nhân chuyển lời theo như phong tục, các binh sĩ Từ châu cho rằng họ bị trêu chọc nên bắt giữ ưu nhân và định trảm. Tuy nhiên, Đỗ Thao đã chuẩn bị từ trước, quân Từ châu không dám làm loạn. tiết độ sứ Đỗ Thẩm Quyền (杜審權) và Lệnh Hồ Đào lần lượt phái vài nghìn quân đến nhằm giải vây cho Tứ châu, quân của hai trấn do Trạch Hành Ước và Lý Tương chỉ huy cũng bị quân của Bàng Huân đánh bại và tiêu diệt. Mặc dù không thể chiếm được Tứ châu, song quân của Bàng Huân lại có thể chiếm được một số châu khác quanh vùng, bao gồm Trừ châu và Hòa châu. Đái Khả Sư cố gắng tái chiếm Đô Lương, nơi loạn quân đánh tan quân Hoài Nam, trước khi giải vây cho Tứ châu. Loạn quân tại Đô Lương giả vờ đầu hàng, và sau đó phục kích Đái Khả Sư. Quân đội của Đái Khả Sư cũng bị đánh tan, bản thân Đái Khả Sư thì bị giết vào tháng 12 ÂL. Lệnh Hồ Đào lo sợ loạn quân kế đến sẽ tiến công Hoài Nam, do vậy khiển sứ đến chỗ Bàng Huân, đề nghị sẽ thỉnh cầu triều đình phong chức cho Bàng Huân. Bàng Huân do đó đình chỉ việc tiến công hơn nữa vào Hoài Nam, song tiếp tục tiến công Tứ châu. Ở mặt trận phía bắc, Vương Quyền cũng liên tục chiến bại trước loạn quân, do vậy bị Thái Ninh tiết độ sứ Tào Tường (曹翔) thay thế vào tháng 12 nhuận ÂL. Quân phiệt bán độc lập là Ngụy Bác tiết độ sứ Hà Toàn Hạo (何全皞) cũng khiển Tiết Vưu đem quân đến giúp đánh Bàng Huân. của loạn quân. Bàng Huân đối mặt với đội quân hùng hậu của triều đình và thực tế là các binh sĩ bị dàn trải trên nhiều chiến dịch khác nhau, trong thành chỉ còn vài nghìn, do vậy ông bắt đầu trở nên sợ hãi, và lúc này cũng không còn nhiều người dân gia nhập vào quân đội của Bàng Huân. Hơn nữa, các cánh quân tiến công Hải châu và Thọ châu bị quân trung thành với triều đình đẩy lui và chịu thiệt hại nặng. Thủ lĩnh Sa Đà Chu Da Xích Tâm thể hiện được bản thân trên chiến trường, và khi tướng loạn quân Vương Hoằng Lập (王弘立) tiến công một doanh trại triều đình tại Lộc Đường vào ngày Kỉ Hợi (11) tháng 2 (27 tháng 3), quân Sa Đà phản kích, quân Vương Hoằng Lập đại bại. Sang tháng 3 ÂL, các lực lượng chính của Khang Thừa Huấn tiến công Liễu Tử, và đến ngày Đinh Hợi (29) tháng 3 (14 tháng 5) Diêu Chu cố gắng cứu Liễu Tử, song bị quan quân đánh bại, Diêu Chu và vài chục người chạy đến Túc châu và bị Lương Phi giết do có thù oán từ trước. đến đầu tiên, họ bị phục kích nên bại trận mà chạy, và khi Bàng Huân đến, biết tin thì sợ hãi mà tan vỡ. Khang Thừa Huấn mệnh chư tướng truy kích, giết vài vạn lính. Bàng Huân bỏ giáp phục chạy về Bành Thành. Trong khi đó, Hoài Nam tiết độ sứ Mã Cử (馬舉) đem ba vạn quân đánh tan loạn quân đang bao vây Tứ châu, giải vây cho thành, loạn binh triệt thoái về Hào châu. và Bạc châu, mục đích là để khiến Khang Thừa Huấn bỏ bao vây Túc châu. Bàng Huân chấp thuận, cho Bàng Cử Trực và Hứa Cát trấn thủ Từ châu và đem quân tiến về phía tây., Lý Cổn (李袞) phá cầu để ông không thể qua Hoán Thủy (渙水). Quân triều đình sau đó tiến công và giết gần vạn loạn binh, số còn lại lao xuống sông và phần lớn chết đuối, chỉ có gần một nghìn người đầu hàng. Bàng Huân cũng chết trong trận chiến.

Ngô Quýnh vẫn tiếp tục giữ Hào châu, đến đêm ngày Tân Sửu (17) tháng 10 (24 tháng 11) thì đột vây chạy trốn, song bị quan quân truy kích, Ngô Quýnh chết ở Chiêu Nghĩa.