Vũ Văn Thái () (507 – 556), biệt danh là Hắc Thát (黑獺), tước hiệu là An Định Văn công (安定文公) sau được nhà Bắc Chu truy tôn là miếu hiệu Thái Tổ (太祖), thụy hiệu Văn vương (文王) sau đó là Văn hoàng đế (文皇帝), dân tộc Tiên Ti, là người chấp chính của chính quyền Tây Ngụy, một quốc gia kế tục của nhà Bắc Ngụy thời Nam Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc.

Năm 534, nhân Bắc Ngụy Hiếu Vũ Đế đào tẩu về phía tây để chống lại sự chuyên quyền của tướng Cao Hoan, Vũ Văn Thái chớp lấy thời cô nghênh tiếp thánh giá. Năm 535, Thái hạ độc giết Hiếu Vũ Đế, lập người anh rể của mình là Nguyên Bảo Cự lên ngôi, tức là Tây Ngụy Văn Đế, cùng khi ở ở phía đông, Cao Hoan đã lập Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế. Từ đó Bắc Ngụy bị phân liệt thành 2 chính quyền là Đông Ngụy do Cao Hoan kiểm soát và Tây Ngụy do chính Thái kiểm soát. Trong những năm sau đó, Vũ Văn Thái nỗ lực chấn hưng, đánh bại nhiều cuộc tấn công của Cao Hoan, từ đó đưa Tây Ngụy từ thế yếu nhược so với Đông Ngụy mà trở nên lớn mạnh. Sau khi ông qua đời, con trai ông là Vũ Văn Giác đoạt ngôi nhà Ngụy, kiến lập ra nhà Bắc Chu

Sự nghiệp ban đầu

Vũ Văn Thái chào đời năm 507. Ông là hậu duệ của vị thủ lĩnh cuối cùng của bộ lạc Vũ Văn - Vũ Văn Dật Đậu Quy, người bị đánh bại và thu phục bởi Hoàng đế Tiền Yên Mộ Dung Hoảng. Con cháu họ Vũ Văn sau đó phục vụ cho Tiền Yên và quốc gia kế tục của nó là Hậu Yên. Sau này, Bắc Ngụy khi khởi, giết được Hoàng đế Hậu Yên Mộ Dung Bảo. Cao tổ phụ của Vũ Văn Thái là Vũ Văn Lăng nhân đó đầu hàng Bắc Ngụy, và từ đó định cư ở Vũ Xuyên . Phụ thân của Vũ Văn Thái, Vũ Văn Quăng (宇文肱) nổi tiếng là một vị tướng tài trên chiến trường. Năm 524, khi chính quyền Bắc Ngụy bị nguy khốn bởi phong trào khởi nghĩa nông dân, thì Vũ Xuyên bị bao vây bởi một thủ lĩnh phản quân là Phá Lục Hàn Bạt Lăng (破六韓拔陵). Vũ Văn Quăng và cộng sự là Hạ Bạt Độ Bạt đã dùng kế phục kích và giết chết tướng dưới trướng Bạt Lăng là Vệ Khả Cô, tạm thời bảo vệ được trấn thành. Có thể từ thời điểm này, Vũ Văn Thái đã gặp là kết bạn với con trai của họ Hạ Bạt là Hạ Bạt Nhạc.

Tuy nhiên ít lâu sau đó, trước sự tấn công trở lại của phản quân, Vũ Văn Quăng và các con trai chạy đến Trung Sơn , và bị buộc phải gia nhập vào lực lượng của thú lĩnh nổi dậy khác, Tiên Vu Tu Lễ. Vũ Văn Quăng sau đó chết trong một cuộc chiến với quân triều đình Bắc Ngụy, còn anh em Vũ Văn Thái vẫn tiếp tục phục vụ cho Tiên Vu Tu Lễ. Sau khi Tu Lễ bị tướng triều đình là Nguyên Hồng Nghiệp giết chết năm 526, tướng dưới trướng là Cát Vinh (葛榮) lại giết Hồng Nghiệp và lên nắm quyền chỉ huy nghĩa quân, cho Vũ Văn Thái, khi ấy mới 18 tuổi, làm tướng. Tuy nhiên, Vũ Văn Thái nhận thấy Cát Vinh không phải là minh chủ và đã tính tới việc đào ngũ cùng với các anh em của mình. Nhưng trước khi ông thực hiện kế hoạch này thì Cát Vinh đã bị đánh bại bởi tướng triều đình Bắc Ngụy là Nhĩ Chu Vinh vào năm 528. Anh em Thái lại theo Nhĩ Chu Vinh. Vinh không tin anh em họ Vũ Văn, giết anh Thái là Vũ Văn Lạc Sinh. Thái phải van xin mới được tha mạng.

Năm 529, Bắc Hải vương nhà Bắc Ngụy là Nguyên Hạo, dưới sự trợ giúp của nhà Lương, đã tấn công Bắc Ngụy Hiếu Trang Đế và áp sát thành Lạc Dương, sau đó tự xưng đế. Hiếu Trang Đế bỏ trốn đến phía bắc sông Hoàng Hà, còn Nhĩ Chu Vinh tiến quân về phía nam, cử Hạ Bạt Nhạc nắm giữ một cánh quân. Nhạc dùng Thái làm phụ tá cho mình, và sau khi Nhĩ Chu Vinh đánh bại Nguyên Hạo, đưa nhà vua về Lạc Dương, Vũ Văn Thái được thưởng công và phong chức Ninh Đô tử.

Năm 530, Nhĩ Chu Vinh sai cháu là Nhĩ Chu Thiên Quang cùng Hạ Bạt Nhạc và Hầu Mạc Trần Duyệt (侯莫陳悅) dẫn quân tấn công thủ lĩnh khởi nghĩa là Vạn Sĩ Xú Nô (万俟醜奴), đang cát cứ các tỉnh phía tây. Vũ Văn Thái tiếp tục phục vụ dưới trướng Hạ Bạt Nhạc. Sau khi Thiên Quang tiêu diệt Xú Nô, đã phong Vũ Văn Thái làm Thứ sử Nguyên châu , và trong thời gian này, ông quản lý địa phương bằng chính sách nhân từ, khiến người trong châu truyền tụng nha rằng "Nếu ông Vũ Văn đến đây sớm hơn, thì chúng ta đâu cần phải theo quân tạo phản?"

Cát cứ Quan Trung

Cuối năm 530, do lo ngại Nhĩ Chu Vinh sẽ cướp ngôi vào một ngày không xa, Hiếu Trang Đế đã giết chết Vinh trong cung.

Năm 533, Nhạc cử Thái làm sứ giả đến gặp Cao Hoan, tiếng là cống nạp nhưng thực chất là quan sát thái độ của ông ta. Khi Cao Hoan gặp Vũ Văn Thái, ông ta đã rất ấn tượng với cách đối đáp của Thái và muốn bắt giữ ông về dưới trướng của mình, nhưng Thái biết được việc ấy nên đã trốn thoát về Quan Trung. Sau đó ông lại được cử vào cung yết kiến Hiếu Vũ Đế, người lúc này cũng đang e sợ quyền thế của Cao Hoan quá lớn mạnh. Thái trở thành trung gian cho một minh ước bí mật giữa nhà vua với Hạ Bạt Nhạc để cùng chống lại Hoan. Nhạc bèn đề cử Thái làm Thứ sử Hạ châu .

Vào lúc này, Hạ Bạt Nhạc, đang liên minh với Hầu Mạc Trần Duyệt và kiểm soát hầu hết các châu phía tây. Tuy nhiên vào lúc đó có Thứ sử Linh châu , phục tùng Cao Hoan và không theo lệnh của Nhạc. Hạ Bạt Nhạc sai tướng Triệu Quý (趙貴) đến Hạ châu hỏi ý kiến của Vũ Văn Thái, Thái cho rằng Hầu Mạc Trần Duyệt không đáng tin tưởng, nên khuyên Nhạc thay vì đánh Tào Nê thì hãy đánh Duyệt. Nhạc không theo lời, mà ông ta cũng không hề biết rằng Duyệt đã nhận mật lệnh của Cao Hoan mưu giết Nhạc. Ít lâu sau, Duyệt dụ Nhạc vào trong lều rồi cho phục binh giết chết. Ban đầu, binh lính của Nhạc tỏ ra kinh ngạc và sợ hãi trước cái chết của chủ tướng, nhưng Hầu Mạc Trần Duyệt lại do dự không dám thu phục đạo quân này, mà bỏ chạy đến Thủy Lộ , do đó quân của Hạ Bạt không ai chỉ huy cũng rút về Bình Lương, gần chỗ đóng quân của Duyệt. Sau nhiều cuộc thương nghị, các tướng quân quyết định mời Vũ Văn Thái làm thống lĩnh, và họ gửi Đỗ Sóc Chu (sau đổi tên là Hách Liên Đạt) đến Hạ châu nghinh đón Thái. Thái đồng ý, và nhanh chóng đến tiếp quản quân của Nhạc. Cùng lúc đó, tướng của Cao Hoan là Hầu Cảnh vốn được cử đến để tiếp quản quân họ Hạ Bạt, đến nơi thì thấy thế cục đã rơi vào tay Vũ Văn Thái, bèn bỏ trốn về chỗ Cao Hoan, và lại lui về Thượng Khuê . Thái tấn công Thiên Thủy, Duyệt lại bỏ chạy, có ý muốn đến nương nhờ Cao Hoan, nhưng giữa đường thấy quân của Thái truy kích đã đến gần, bèn tự sát.

Chiến tranh Đông - Tây Ngụy

Khi mới thành lập, Tây Ngụy có lãnh địa nhỏ và quân đội ít hơn hẳn Đông Ngụy, và người ta rất hồ nghi rằng nó có thể đứng vững được hay không. Vũ Văn Thái đã rất nỗ lực để chống lại những cuộc tấn công tới tấp của Cao Hoan. Ông cũng tỏ ra là một người hâm mộ các phong tục truyền thống của Trung Quốc, nhất là cơ cấu chính quyền của nhà Chu, cũng như các phong tục truyền thống của người Tiên Ti. Rất nhiều cải cách Hán hóa của Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế đã bị bãi bỏ. Ông cũng tìm cách để thu hút sự kính trọng của các quan chức và tướng lĩnh khác, bao gồm cả thân tín của Hiếu Vũ Đế là Vương Sảng và Bùi Hiệp, ban đầu cả hai người này đều có thành kiến với Thái, nhưng sau đó trở thành những tướng lĩnh trung thành và quan trọng phục vụ dưới quyền của ông.

Mùa xuân 537, Cao Hoan cùng các tướng Đậu Tái và Cao Ngao Tào dẫn binh tấn công Tây Ngụy. Vũ Văn Thái nhận định rằng Cao Hoan dùng bản thân làm mồi nhử để thu hút đại quân của Thái, trong khi sẽ cho cánh quân của Đậu Tái đột kích cánh quân phía tây. Ông bèn tuyên bố sẽ rút quân về vùng đông Cam Túc nhưng thực tế lại bất ngờ tấn công Đậu Tái ở Tiểu Quan, tiêu diệt phần lớn lực lượng của ông này, Đậu Tái xấu hổ đã tự sát, còn Cao Hoan cùng Cao Ngao Tào đành phải dẫn quân về. Sử gọi đây là trận Tiểu Quan.

Mùa thu năm đó, Vũ Văn Thái nhân đà thắng lợi, tấn công vào lãnh thổ Đông Ngụy và chiếm được Hoằng Nông . Vì thủ phủ Quan Trung bị nạn đói, Thái bèn thu gom lương thực ở vùng Hoằng Nông chở về Quan Trung. Cao Hoan được tin mất Hoằng Nông, bèn dẫn đại quân từ Tấn Dương men theo sông Phần, muốn đánh thọc vào phía sau Thái. Thái bèn lui binh dần và gặp lực lượng của Hoan ở Sa Uyển . Quân Tây Ngụy ít hơn, phải bày trận men theo bờ cỏ. Cao Hoan theo lời Hầu Cảnh, cậy quân đông, không dùng hỏa công, cũng không chia quân đi vòng tấn công Trường An, mà tấn công trực diện, không ngờ bị thua to, phải rút lui. Vào mùa đông năm 537, tướng Tây Ngụy là Độc Cô Tín chiếm được kinh đô cũ của Bắc Ngụy là Lạc Dương, và các vùng lân cận khác cũng đầu hàng Tây Ngụy.

Mùa xuân năm 543, tướng Đông Ngụy là Cao Trọng Mật (高仲密), Thứ sử Bắc Dự châu - anh của Cao Ngao Tào, vốn bất hòa với Thôi Tiêm, là trưởng sử của Cao Trừng - con trưởng Cao Hoán, lại giận Cao Trừng muốn hãm hiếp người vợ kế của mình, đem đất Hổ Lao hàng Tây Ngụy. Vũ Văn Thái thân dẫn quân đến cứu Cao Thận. Tuy nhiên, trong trận đại chiến với quân Đông Ngụy tại Lạc Dương, ông bị thua to, bị tướng Đông Ngụy là Bành Nhạc truy đuổi bức bách, Thái bảo Nhạc rằng. Ý đồ của Hoan là dụ dỗ Thái đem đại binh đến cứu Ngọc Bích, nhưng Thái không hề có động thái gì. Tướng Vi Hiếu Khoan, người trấn giữ Ngọc Bích, ra sức chống giữ, các kế hoạch công chiếm của Hoan đều bị hóa giải. Cao Hoan khổ chiến 60 ngày, sĩ tốt tử thương hơn 7 vạn người, đều chôn ở một hố sâu. Quân Đông Ngụy không thể đánh phá như trước, Vi Hiếu Khoan phản công đoạt mất núi đất. Cao Hoan không làm gì được, quá tức giận và buồn bực mà phát bệnh, cuối cùng đành phải quyết định lui quân. Không lâu sau đó, ông ta uất ức mà chết. Đó là trận Ngọc Bích trứ danh trong lịch sử.

Cuối năm 546, Tô Xước qua đời, và Vũ Văn Thái đã thể hiện sự đau buồn sâu sắc trước cái chết của ông ta, vùng đất mà Tây Ngụy đã nhận được từ Hầu Cảnh. Quân Tây Ngụy ban đầu phòng thủ thành công, tuy nhiên khi quân Đông Ngụy đổi cách tháo nước sông Vị vào làm ngập thành, thì tình thế lại bất lợi cho Tây Ngụy. Vũ Văn Thái sau Triệu Quý đến giải vây, nhưng Quý bị dòng nước làm cản trở và không thể tiến vào, Dĩnh Xuyên do vậy thất thủ vào năm 549, rồi toàn bộ vùng đất mà Hầu Cảnh dâng cho Tây Ngụy đến đây Đông Ngụy đã giành lại tất cả.

Mùa xuân năm 550, em trai của Cao Trừng là Cao Dương, người nắm quyền kiểm soát Đông Ngụy sau cái chết của Trừng, đã buộc Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế truyền ngôi cho mình và lập ra nhà Bắc Tề. Vũ Văn Thái nhân đó lấy cớ Cao Dương giết vua soán vị, đem quân thảo phạt, tiến đến Kiện Châu . Tuy nhiên, Cao Dương đã đích thân dẫn đại quân đánh chống trả, và Vũ Văn Thái khi được tin quân kỉ của quân Tề nghiêm minh và sức chiến đấu tốt, đã thốt lên rằng "Ôi, Cao Hoan chưa chết." Sau đó, do trời mưa, gia súc bị chết hàng loạt, khiến Vũ Văn Thái phải lui quân.

Mở rộng lãnh thổ về phía nam

Hầu Cảnh sau khi đào thoát về phía nam theo về nhà Lương không được lâu thì đã tạo phản. Năm 548, ông ta bao vây kinh thành Kiến Khang của Lương. Đến năm 549, Lương quốc đại loạn bởi sự giao tranh của Hầu Cảnh và thế lực thân vương họ Tiêu ở khắp nơi của miền nam. Nổi bật trong thế lực các thân vương là Tương Đông vương Tiêu Dịch, con trai thứ 7 của Vũ Đế. Mùa đông năm đó, cháu nội Lương Vũ Đế là Nhạc Dương vương Tiêu Sát do trốn tránh sự truy đuổi của người chú Tiêu Dịch, bèn đem lãnh địa của mình là Tương Dương dâng cho Tây Ngụy, và cầu xin viện trợ. Vũ Văn Thái cử tướng Dương Trung (楊忠) đến trợ giúp Tiêu Sát. Mùa xuân năm 550, tương Dương Trung đánh bại và bắt được tướng của Tiêu Sát là Liễu Trọng Lễ (柳仲禮), và Vũ Văn Thái lập Tiêu Sát làm Lương vương. Từ đây lãnh địa của Sát (sau đây gọi là Tây Lương) trở thành một chư hầu của Tây Ngụy, vùng đất mà Tiêu Dịch đã dâng cho Tây Ngụy. Vũ Văn Thái cử Dương Trung đến giải vây cho An Lục, Trung đã thành công và thừa thắng bao vây trị sở của Tiêu Luân là Nhữ Nam , sau cùng chiếm được nơi này, giết chết Tiêu Quan cho Tây Ngụy, nhưng tướng trấn giữ thành là Tiêu Tuần lại không chịu nộp thành. Vũ Văn Thái và tướng Đạt Hề Vũ (達奚武) bèn tấn công Hán Trung. Do vây hãm lâu ngày không hạ được, Vũ Văn Thái và Đạt Hề Vũ tức giận muốn sau khi công hạ thì sẽ đồ sát dân trong thành, song có Lưu Phần - một tù binh trong chiến trận nhưng lại rất được Thái kính trọng - lên tiếng khuyên can, thì ông mới bỏ ý định đó. Không lâu sau, Tiêu Tuần đầu hàng, Nam Trịnh lọt vào tay Tây Ngụy. Vũ Văn Thái ban đầu chấp thuận cho Tiêu Tuần trở về Lương, nhưng sau đó lại đổi ý và giam giữ ông ta. Tuần bèn đến gặp ông thuyết phục Thái nên giữ lời hứa chỗ mình, và cuối cùng ông đã đồng ý cho Tuần ra đi. (Trong cuộc trò chuyện đó, Tiêu Tuần nhận xét rằng ban đầu ông ta nghĩ Vũ Văn Thái ví như Thương Thang và Chu Vũ vương nhưng khi Thái bội tín bội nghĩa thì còn kém hơn cả Tề Hoàn công, Tấn Văn công. Vũ Văn Thái đáp rằng mình chỉ mong được như Y Doãn, Chu Công Đán; điều này chứng minh rằng ít nhất vào thời điểm đó, Vũ Văn Thái chưa có ý định lấy ngôi nhà Tây Ngụy.)

Sau khi Hầu Cảnh bị đánh bại, có 2 hoàng thân nhà Lương đã xưng đế, gồm Tương Đông vương Tiêu Dịch (Lương Nguyên Đế) ở Giang Lăng và Vũ Lăng vương Tiêu Kỷ ở Thành Đô . Tiêu Dịch liệu thế không chống nổi Tiêu Kỷ, liền sai sứ thần đến Tây Ngụy xin binh viện trợ. Vũ Văn Thái sai cháu là Uất Trì Huýnh tấn công lãnh địa của Tiêu Kỷ (tức Tứ Xuyên và Trùng Khánh ngày nay). Hầu hết vùng đất này rơi vào tay Tây Ngụy, còn Tiêu Kỷ bị Tiêu Dịch bắt giết, kinh đô lúc ấy của nhà Lương. Mùa đông 554, theo lệnh của Vũ Văn Thái, quân Tây Ngụy, do Vu Cẩn (于謹) cầm đầu, và phụ tá là Vũ Văn Hộ - cháu của Vũ Văn Thái cùng Dương Trung, gồm 5 vạn người, mở cuộc tấn công vào lãnh thổ nhà Lương. Lương Nguyên Đế Tiêu Dịch vẫn không hề hay biết thế tấn công của Tây Ngụy đã rất gấp, mà tỏ ra khá xem thường. Lúc này quân đội của các trấn của Lương như Trần Bá Tiên, Vương Tăng Biện đều ở xa Giang Lăng không về cứu kịp, khiến tình thế nhà Lương ngày càng quẫn bách. Quân Tây Ngụy lập vòng vây quanh Giang Lăng. Ít lâu sau, Tiêu Dịch đầu hàng, Vu Cẩn đưa ông ta đến chỗ Tiêu Sát rồi giết chết. Vũ Văn Thái nhân danh Hoàng đế Tây Ngụy phong cho Sát làm Lương đế, tức Lương Tuyên Đế, trao cho vùng Giang Lăng nhưng đổi lại phải giao lại Tương Dương.

Thao túng triều cương

Mùa xuân 551, Văn Đế chết, Thái tử Khâm - con rể của Thái lên kế vị, là Tây Ngụy Phế Đế. Từ bấy giờ với thân phận quốc trượng, quyền lực của Thái ngày càng to. Hoàng hậu Vũ Văn Vân Anh là con gái của Thái, và sử sách thuật lại rằng có thể do tình yêu thương với Hoàng hậu, hoặc do sợ thế lực của Thái, mà Phế Đế không hề lập thêm bất kỳ một phi tần nào.

Mùa xuân năm 556, Vũ Văn Thái bắt đầu lo lắng đến vấn đề kế vị. Vợ chánh thất của ông, tức Phùng Dực công chúa, chỉ sinh 1 người con trai là Vũ Văn Giác, trong khi công tử cả là Vũ Văn Dục do Diêu phu nhân sinh ra. Dưới sự cố vấn của Lý Viễn (李遠), người lập luận rằng đích xuất luôn cần được ưu tiên hơn thứ xuất, Vũ Văn Thái đã chỉ định Vũ Văn Giác làm Thế tử. Biết không thể qua khỏi, ông triệu tập người cháu là Vũ Văn Hộ đến Khiên Truân và giao phó quốc sự cũng như các con trai của mình là Vũ Văn Hộ. Sau đó ông qua đời, con đích là Vũ Văn Giác lên kế tục dưới sự bảo trợ của Vũ Văn Hộ. Ít lâu sau, Vũ Văn Giác xưng Thiên vương, phế nhà Tây Ngụy và lập ra nhà Bắc Chu.

Gia đình

Thê thiếp

• Văn hoàng hậu Nguyên thị (? - 551), tức Phùng Dực công chúa của Tây Ngụy, em gái Tây Ngụy Văn Đế, sinh Hiếu Mẫn Đế
• Tuyên Thái hậu Sất Nô thị (; ? - 574), sinh Vũ Đế
• Phu nhân Diêu thị, sinh Minh Đế
• Thái phi Đạt Bộ Can, sinh Tề vương Vũ Văn Hiến
• Phu nhân Quyền thị, sinh Tiều vương Vũ Văn Kiệm
• Phu nhân Ô Lục Hồn Hiển Ngọc, sinh Kỳ vương Vũ Văn Thông
• Vương thị, sinh Triệu vương Vũ Văn Chiêu
• Trương Nữ Tất, (), sinh Đại vương Vũ Văn Đạt

  Con trai

  Vũ Văn Thái có tổng cộng 13 người con trai. Trừ Chu Vũ Đế Vũ Văn Ung, tất cả những người con trai khác đều chết yểu hoặc bất đắc kì tử

  Bắc Chu Minh Đế Vũ Văn Dục (534 - 560), con của Diêu phu nhân

  Tống Hiến công Vũ Văn Chấn

  Bắc Chu Hiếu Mẫn Đế Vũ Văn Giác (; 542 – 557), mẹ là Phùng Dực công chúa.

  Bắc Chu Vũ Đế Vũ Văn Ung (; 543 – 578), mẹ là Sất Nô thị.

  Tề Dượng vương Vũ Văn Hiến (545 - 578), mẹ là Đạt Bộ Can Thái phi.

  Vệ Lạt vương Vũ Văn Trực (; ? - 574), mẹ là Sất Nô thị.

  Triệu Tiếm vương Vũ Văn Chiêu (; ? - 581), mẹ là Vương thị.

  Trần Hoặc vương Vũ Văn Thuần (; ? - 581)

  Việt Dã vương Vũ Văn Thịnh (; ? - 581)

  Tiều Hiếu vương Vũ Văn Kiệm (; 551 – 578), mẹ là Quyền phu nhân

  Đại Bi vương Vũ Văn Đạt (;? - 581), mẹ là Trương Nữ Tất

  Kỳ Khang vương Vũ Văn Thông (; 555 – 571), mẹ là Ô Lục Hồn phu nhân

  Đằng Văn vương Vũ Văn Du, (; 556 – 581)

  Con gái

  Vũ Văn Vân Anh (? - 554), trưởng nữ, Hoàng hậu của Tây Ngụy Phế Đế Nguyên Khâm Tương Dương công chúa (), con gái thứ 5, lấy Đậu Nghị. Bà là bà ngoại của Đường Thái Tông Lý Thế Dân Nghĩa An công chúa, lấy Lý Huy ở Liêu Đông Thuận Dương công chúa, lấy Dương Toản (550 - 591) Bình Nguyên công chúa, lấy Ô Dực (? - 583) ở Hà Nam. Vĩnh Phú công chúa, lấy Sử Hùng Tây Hà công chúa, lấy Lưu Sưởng (? - 597) Nghĩa Quy công chúa, lấy Lý Cơ (531 - 561) Nghi Đông công chúa, lấy Lương Duệ (531 - 595) Đức Quảng công chúa, lấy Triệu Vĩnh Quốc (? - 557) Vợ của Hạ Bạt Vĩ Vợ của Nhược Can Phụng