Vịnh Guinea (chữ Anh: Gulf of Guinea, chữ Pháp: Golfe de Guinée, chữ Bồ Đào Nha: Golfo da Guiné) là vịnh biển nằm ngoài bờ biển Tây Phi, là một bộ phận của Đại Tây Dương, nó bao gồm vịnh Benin và vịnh Biafra.
Xích đạo và kinh tuyến gốc giao nhau tại vịnh Guinea. Vịnh Guinea là vịnh biển lớn nhất châu Phi. Từ mũi Lopez sát gần Xích đạo kéo dài về phía tây đến mũi Palmas ở 7° kinh tây. Phía tây bắt đầu từ mũi Palmas ở Liberia, phía đông kết thúc tại mũi Lopez ở Gabon. Các nước ven bờ có Liberia, Bờ Biển Ngà, Ghana, Togo, Benin, Nigeria, Cameroon, Guinea Xích Đạo, Gabon, cùng với São Tomé và Príncipe - đảo quốc nằm ở đầu vịnh. Có các sông như sông Volta, sông Niger, sông Sanaga, sông Congo và sông Ogooué đổ vào, mang đến lượng lớn vật trầm tích hữu cơ cho vịnh biển, trải qua hàng triệu năm đã hình thành dầu mỏ, khiến cho các nước ven biển những năm gần đây được cộng đồng quốc tế hết sức coi trọng. Có vịnh Biafra và các đảo núi lửa nằm ở phía nam như đảo Bioko, đảo São Tomé, đảo Príncipe,... Thềm lục địa có chiều rộng trung bình không đến 20 hải lí, phía tây của nó tụt giảm cấp tốc đến bồn trũng biển Guinea với độ sâu 4.000 mét, chỗ sâu nhất đạt 6.363 mét so với mặt nước biển. Nằm ở đới Xích đạo, có hải lưu ấm Guinea chảy vào từ tây sang đông, khí hậu nóng ẩm, nhiệt độ thuỷ vực 25 - 26℃, độ mặn 34 - 3‰, gần bờ có sông cả như sông Niger đổ vào, giảm còn 30‰. Ven bờ nhiều bãi cạn, đầm phá và rừng ngập mặn xum xuê. Trong thềm lục địa cất giấu dồi dào dầu mỏ. Có các thuỷ sản như cá trích, cá xa-đin, cá nheo, tôm rồng,... Bến cảng chủ yếu có Abidjan, Accra, Lomé, Cotonou, Lagos và Libreville.
Nguồn gốc tên gọi
Châu Phi có ba quốc gia dùng chữ Guinea đặt tên, chúng là Guinea, Guinea-Bissau và Guinea Xích Đạo. Danh xưng vịnh Guinea đến từ tên nước Guinea. Ý nghĩa của chữ Guinea trong tiếng Susu - ngôn ngữ địa phương, chính là Tôi là phụ nữ. Theo người ta nói, lúc nhà thám hiểm châu Âu lần đầu đổ bộ lên bờ biển của vịnh Guinea, gặp được một người phụ nữ, họ đã hỏi thăm cô ấy tên gọi của quốc gia này. Người phụ nữ này nghe không hiểu câu hỏi của họ, bèn nói là Guinea (nghĩa là "Tôi là phụ nữ, xin hỏi có việc gì. Tôi không hiểu"). Người châu Âu hiểu sai thành đây chính là tên nước, sử dụng dựa theo lối cũ cho đến nay.
Ngoài ra, cũng có một cách nói khác, chữ Guinea bắt nguồn từ tiếng Berber, đại khái nghĩa là quốc gia của người da đen.
Bối cảnh lịch sử
Vào thế kỉ XV, vịnh Guinea sau khi bị các nhà thực dân châu Âu xâm lược, trở thành tuyến đường mậu dịch giữa Tây Phi và châu Mĩ, dọc sát bờ là căn cứ địa trọng yếu để cướp đoạt hồ tiêu, vàng, ngà voi và buôn bán - vận chuyển nô lệ, cho nên những đoạn đất khác nhau ấy được gọi là Bờ Biển Nô Lệ (en), Bờ Biển Vàng (en), Bờ Biển Ngà và Bờ Biển Hồ Tiêu (en). Bến cảng ven bờ chủ yếu có Abidjan, Accra, Lomé, Porto-Novo, Lagos, Douala và Libreville.
Môi trường địa lí
Địa chất
Đường bờ biển của vịnh Guinea tạo thành một bộ phận của rìa tây mảng châu Phi, khớp nhau rõ rệt với đường bờ biển Nam Mĩ từ Brasil đến Guyana. Sự ăn khớp về phương diện địa chất và địa mạo của hai đường bờ biển này, là luận cứ rõ ràng nhất cung cấp cho lí luận Trôi dạt lục địa.
Thềm lục địa của vịnh Guinea hầu như chật hẹp, chỉ có khu vực nằm giữa quần đảo Bissagos từ Sierra Leone đến Guinea-Bissau, cùng với bên trong vịnh Biafra là tương đối rộng, đạt 160 kilômét (100 dặm Anh). Sông Niger tích tụ bùn cát có từ Thế Holocen (cách nay không đến 12.000 năm) tạo thành một vùng tam giác châu rộng lớn, sự tương hợp giữa mảng châu Phi và mảng Nam Mĩ chỉ có tại chỗ này nhưng bị phá huỷ nghiêm trọng. Khu vực núi lửa còn sống duy nhất ở vịnh Guinea là vòng cung đảo tạo thành một đường thẳng với núi lửa Cameroon (cao 4.040 mét (13.250 ft)) toạ lạc ở bờ biển thuộc Cameroon. Những hòn đảo nằm trên vòng cung đảo này có đảo Bioko, đảo Príncipe, đảo São Tomé và đảo Annobón kéo dài một đường về phía tây nam 724 kilômét (450 dặm Anh) ở gần biển.
Thuỷ văn
Hải lưu ấm Guinea chảy từ tây sang đông đi dọc sát toàn bộ bờ phía bắc của vịnh Guinea, từ Senegal đến vịnh Biafra dài liên tục 400 - 480 kilômét. Hải lưu lạnh Benguela và hải lưu Canary chảy về Xích đạo lần lượt bị rìa bờ biển sắc nhọn của sông Congo và sông Senegal ngăn cách với vùng biển nhiệt đới của vịnh Guinea. Hải lưu lạnh Benguela đổi hướng về phía tây dần dần hình thành hải lưu Nam Xích đạo, chảy về phía nam của hải lưu Guinea, đồng thời chảy ngược chiều với hải lưu Guinea.
Nước biển nhiệt đới ấm áp của vịnh Guinea vì nguyên do vật trầm tích dòng sông ở ven bờ và lượng mưa rơi nhiều cho nên chứa độ mặn khá thấp. Giữa tầng biển ấm này với tầng biển sâu - tầng nước có độ mặn cao cũng khá lạnh, bị tầng nhảy nhiệt độ (en) - tầng nước làm trung gian giữa tầng nước trên và tầng nước dưới, có độ sâu thông thường không tới 30 mét (100 ft), khá mỏng ngăn cách. Vùng ngoại hải của Senegal và Congo-Kinshasa, cùng với bờ biển của Bờ Biển Ngà và Ghana nằm ở trung tâm của vịnh Guinea, sẽ xuất hiện dòng trồi có tính mùa và tính khu vực, cũng vì nguyên do đó mà sở hữu sinh thái động thực vật phong phú.
Khí hậu
Ven bờ vịnh Guinea, một khu vực rộng lớn ở hai bên nam bắc của khí hậu rừng mưa nhiệt đới là khí hậu thảo nguyên nhiệt đới, cao nguyên Đông Phi mặc dù ở sát gần Xích đạo, nhưng chiều cao so với mặt nước biển khá cao, không đủ sẵn hình thành điều kiện của rừng mưa nhiệt đới, cho nên cũng là khí hậu thảo nguyên nhiệt đới. Khí hậu sa mạc nhiệt đới phân bố sát gần chí tuyến hai bên của khí hậu thảo nguyên nhiệt đới, nhưng phạm vi khí hậu sa mạc nhiệt đới ở phía nam rất hẹp. Phạm vi khí hậu Địa Trung Hải cũng ít, giới hạn ở ven biển phía cực nam. Khí hậu của cả châu Phi lấy Xích đạo làm trục trung tâm, phân bố đối xứng nam bắc.
Khí hậu thảo nguyên nhiệt đới phân bố ở hai bên của khí hậu rừng mưa nhiệt đới - miền tây và miền trung lục địa, một năm chia làm hai mùa khô và ẩm rõ rệt: Mùa ẩm, gió từ biển thổi đến, giáng thuỷ phong phú. Cỏ trên thảo nguyên thưa cây có thể dài 2 mét, lá cành trên cây xanh non, có thể cung cấp nhu yếu cho các động vật ăn cỏ như ngựa vằn, hươu cao cổ, linh dương,... ở trên thảo nguyên. Lúc này cũng là mùa các loài động vật ăn thịt như sư tử, báo,... hoạt động mạnh mẽ nhất. Ở khu vực thảo nguyên nhiệt đới đã khẩn hoang rồi, vào mùa ẩm nếu như giáng thuỷ kịp thời, lượng mưa tràn đầy, thì có thể gặt hái tốt mùa màng trong đồng ruộng.
Mùa khô, dưới sự kiểm soát áp cao á nhiệt đới, khô hanh ít mưa. Cỏ cao trên thảo nguyên thưa cây, đa phần khô héo cháy vàng, chỉ còn lại bụi cỏ thấp lùn lẻ tẻ, lá trên cây toàn bộ héo rụng, động vật hoang dã tập hợp thành đàn thiên di đến những nơi có nước và cỏ, canh tác đồng ruộng trở nên khó khăn. Có năm, thời gian mùa khô kéo dài hoặc liên tục mấy năm khô hạn, thì sẽ xuất hiện tai hoạ đói kém mất mùa.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Vịnh Guinea** (chữ Anh: _Gulf of Guinea_, chữ Pháp: _Golfe de Guinée_, chữ Bồ Đào Nha: _Golfo da Guiné_) là vịnh biển nằm ngoài bờ biển Tây Phi, là một bộ phận của Đại Tây
**Cộng hòa Guinea Xích Đạo** (phiên âm tiếng Việt: **Ghi-nê Xích Đạo**; tiếng Tây Ban Nha: _República de Guinea Ecuatorial_) là một quốc gia nằm ở bờ biển phía tây của Trung Phi, với diện
**Guinea thuộc Tây Ban Nha** () là tập hợp các vùng lãnh thổ lục địa và lục địa do Tây Ban Nha kiểm soát từ năm 1778 ở vịnh Guinea và trên Lõm Bonny, ở
nhỏ|phải|Một phần của [[Vịnh Hạ Long]] **Vịnh** là vùng nước nằm sâu nhoi vào đất liền, được đất liền bao bọc ở ba phía. Vịnh nằm ở biển ## Địa chất học và địa lý
**Chiến dịch New Guinea** diễn ra từ tháng 1/1942 cho đến khi Chiến tranh thế giới thứ hai vào giai đoạn kết thúc tháng 8/1945. Trong giai đoạn đầu vào đầu năm 1942, Đế quốc
**Papua New Guinea** (; Hiri Motu: _Papua Niu Gini_, phiên âm tiếng Việt: _Pa-pu-a Niu Ghi-nê_), tên đầy đủ là **Nhà nước Độc lập Papua New Guinea** là một quốc gia quần đảo ở châu
**Vịnh Yos Sudarso** () trước đây còn có tên là **Vịnh Humboldt** là một vịnh nhỏ thuộc Indonesia. Vịnh này nằm ở bờ biển phía bắc New Guinea, khoảng 50 kilomet về phía tây biên
**Guinea** (tiếng Anh) hay **Guinée** (tiếng Pháp), phiên âm **Ghi-nê**, có thể chỉ đến các quốc gia hay lãnh thổ sau đây: * Tại châu Phi: ** Guinée (tiếng Anh: _Guinea_; tiếng Pháp: _Guinée_) -
**Vịnh Cenderawasih** (, _vịnh Chim Thiên đường_), còn gọi là _vịnh Sarera_ (Teluk Sarera), tên cũ **vịnh Geelvink** (), là một vịnh lớn ở bắc tỉnh Papua và Tây Papua, New Guinea, Indonesia. ## Địa
nhỏ|Quang cảnh Bioko nhìn từ không gian **Bioko** (cũng viết là **Bioco**, tại châu Âu theo truyền thống gọi là **Fernando Pó**) là một hòn đảo nằm cách 32 km của ngoài khơi bờ biển Tây
**Trận hải chiến Guinea** (tiếng Bồ Đào Nha: Batalha Naval da Guiné; tiếng Bồ Đào Nha: _Batalla naval de Guinea_) diễn ra trong Vịnh Guinea, phía Tây châu Phi, năm 1478, giữa hạm đội Bồ
**Hải lưu Guinea** là một hải lưu chảy chậm nước ấm dọc theo bờ biển phía tây châu Phi. Trong vịnh Guinea hải lưu này chảy từ phía tây sang phía đông, sau đó ngoặt
**São Tomé và Príncipe** (phát âm tiếng Việt: **Xao Tô-mê và Prin-xi-pê**), tên đầy đủ: **Cộng hòa Dân chủ São Tomé và Príncipe** (tiếng Bồ Đào Nha: _República Democrática de São Tomé e Príncipe_) là
**Bagabag** là một đảo núi lửa thuộc tỉnh Madang, Papua New Guinea. Đây vốn là một ngọn núi lửa nhô lên từ đáy đại dương nhưng đã ngừng hoạt động. Bagabag cách mũi Croilles trên
**Trận chiến vịnh Leyte**, còn gọi là **Hải chiến vịnh Leyte**, trước đây còn có tên là "Trận biển Philippine lần thứ hai", được xem là trận hải chiến lớn nhất của Thế Chiến II
**Volta** là một sông tại Tây Phi, đổ ra Vịnh Guinea. Sông Volta có ba chi lưu chính là Volta Đen, Volta Trắng và Volta Đỏ. Người ta đã lấy tên sông để đặt cho
Vị trí của Annobón. Bản đồ chi tiết của Annobón (trái) **Annobón** (hay **Annabon** hoặc **Anabon**; bắt nguồn từ _ano bom_ tiếng Bồ Đào Nha nghĩa là "năm tốt" cũng gọi là **Pagalu** hay **Pigalu**,
**_Chamaetylas poliocephala_** là một loài chim trong họ Muscicapidae. Loài chim này được tìm thấy trong Angola, Burundi, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Congo, Cộng hòa Dân chủ Congo, Guinea Xích Đạo, Gabon,
**_Onychognathus fulgidus_** là một loài chim trong họ Sturnidae. Loài chim này được tìm thấy ở Angola, Benin, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Congo, Cộng hòa Dân chủ Congo, Bờ Biển Ngà, Guinea
**Hoàng lan** hay **ngọc lan tây**, **y lan công chúa** (danh pháp hai phần: **_Cananga odorata_**), là một loài cây thân gỗ trong Chi Công chúa (_Cananga_). Loài cây này có thể có độ cao
**_Marantochloa conferta_** là một loài thực vật có hoa trong họ Marantaceae. Loài này được George Bentham mô tả khoa học đầu tiên năm 1883 dưới danh pháp _Calathea conferta_. Năm 2011, Alexandra C. Ley
**_Aframomum daniellii_** là một loài thực vật có hoa trong họ Gừng. Loài này được Joseph Dalton Hooker mô tả khoa học đầu tiên năm 1852 dưới danh pháp _Amomum daniellii_. Năm 1904, Karl Moritz
**_Picathartes oreas_** là một loài chim trong họ Picathartidae. Loài chim này này chủ yếu được tìm thấy ở các khu vực đá của rừng nhiệt đới có tán gần từ tây nam Nigeria qua
**Sẻ đen ngực trắng**, tên khoa học **_Nigrita fusconotus_**, là một loài chim trong họ Estrildidae. Loài này sống trong rừng, được tìm thấy phổ biến ở Angola, Bénin, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Cộng
**Sẻ đen trán nhạt**, tên khoa học **_Nigrita luteifrons_**, là một loài chim trong họ Estrildidae. Nó được tìm thấy ở Angola, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Congo, Cộng hòa Dân chủ Congo,
**_Bodianus pulchellus_** là một loài cá biển thuộc chi _Bodianus_ trong họ Cá bàng chài. Loài này được mô tả lần đầu tiên vào năm 1860. ## Từ nguyên Từ định danh của loài trong
**_Cantherhines pullus_** là một loài cá biển thuộc chi _Cantherhines_ trong họ Cá bò giấy. Loài cá này được mô tả lần đầu tiên vào năm 1842. ## Từ nguyên Tính từ định danh _pullus_
**_Myripristis jacobus_** là một loài cá biển thuộc chi _Myripristis_ trong họ Cá sơn đá. Loài này được mô tả lần đầu tiên vào năm 1829. ## Từ nguyên Từ định danh _jacobus_ được Latinh
**_Carcharhinus brachyurus_** là một loài cá mập trong chi _Carcharhinus_. Loài cá này phân bố ở Loài được tìm thấy chủ yếu ở các vĩ độ ôn đới. Chúng phân bố trong một số quần
**Thời đại Khám phá** hay **Thời đại Thám hiểm** là cách gọi phổ thông về những khám phá địa lý của châu Âu vào khoảng thời kỳ cận đại, phần lớn trùng lặp với kỷ
**Đế quốc Tây Ban Nha** () là một trong những đế quốc lớn nhất thế giới và là một trong những đế quốc toàn cầu đầu tiên trên thế giới. Đạt tới thời kỳ cực
**Port Moresby** (Tok Pisin: _Pot Mosbi_) là thủ đô và là thành phố lớn nhất Papua New Guinea, nằm bên bờ biển phía nam của đảo New Guinea, tại điểm Paga Point giữa bến cảng
**Đế quốc Bồ Đào Nha** () là đế quốc ra đời sớm nhất và kéo dài nhất trong lịch sử những đế quốc thực dân Châu Âu, kéo dài gần 6 thế kỷ, bắt đầu
**_Etlingera_** là một chi thực vật có hoa thân thảo sống lâu năm trong họ Zingiberaceae, với sự phân bố trong vùng nhiệt đới Nam Á, Đông Nam Á, New Guinea và miền bắc Australia,
**Trận chiến Biển Bismarck** (2 tháng 3 năm 1943 - 4 tháng 3, 1943) là một trận đánh diễn ra tại Mặt trận Tây Nam Thái Bình Dương trong Chiến tranh thế giới thứ hai.
**Cameroon** hay **Cameroun**, tên chính thức là nước **Cộng hòa Cameroon** (phiên âm tiếng Việt: **Ca-mơ-run**, , ), là một quốc gia ở phía tây của khu vực Trung Phi. Cameroon có biên giới quốc
**Chi Giáng hương**, tên khoa học **_Pterocarpus_**, là một chi thực vật có hoa trong họ Đậu. Nó là chi thuộc phân họ Faboideae và gần đây được gán vào nhánh đơn ngành với tên
thumb|Vị trí quần đảo Schouten thumb|Quần đảo Schouten cùng các đảo nhỏ và thị trấn thumb|Quần đảo Schouten trong vịnh Cenderawasih **Quần đảo Schouten** (, còn gọi là **quần đảo Biak** hoặc **quần đảo Geelvink**)
nhỏ|300x300px|Bản đồ khí hậu Köppen của Bờ Biển Ngà nhỏ|Địa hình Bờ Biển Ngà **Bờ Biển Ngà** (Côte d'Ivoire) là một quốc gia nằm ở châu Phi hạ Sahara ở miền nam Tây Phi nằm
**Guinée** (cũng viết là **Guinea** theo tiếng Anh**,** , tên chính thức **Cộng hòa Guinée** , tiếng Việt: **Cộng hòa Ghi-nê**) là một đất nước nằm ở khu vực Tây Phi. Trước đây quốc gia
**Papua** là một tỉnh của Indonesia, bao gồm vùng ven biển phía bắc của Tây New Guinea cùng với các nhóm đảo ở vịnh Cenderawasih ở phía tây. Tỉnh nhìn chung đi theo ranh giới
**Cá sấu nước mặn** (danh pháp hai phần: _Crocodylus porosus_), còn gọi là **cá sấu cửa sông** hay ở Việt Nam còn được gọi là **cá sấu hoa cà**; là loài cá sấu lớn nhất
**Bờ Biển Ngà**, cũng được gọi là **Côte d'Ivoire**, quốc hiệu là **Cộng hòa Bờ Biển Ngà**, là một quốc gia ở Tây Phi. Bờ Biển Ngà giáp với Liberia về phía tây, Guinea và
**_Marantochloa_** là một chi thực vật thuộc họ Marantaceae, được Jean Antoine Arthur Gris mô tả khoa học năm 1860 cho chi mà Adolphe Théodore Brongniart đặt tên. ## Các loài Chi này có 18
phải|nhỏ|369x369px|Bản đồ Cameroon nhỏ|Vị trí Cameroon nhỏ|300x300px|Bản đồ khí hậu Köppen của Cameroon. Với diện tích 475.440 km² (183.570 dặm vuông), Cameroon là quốc gia lớn thứ 54 trên thế giới. Đất nước này nằm ở
nhỏ|phải|Các tàu khu trục _Shigure_ và [[Samidare (tàu khu trục Nhật)|_Samidare_ hoạt động ngoài khơi bờ biển Bougainville trong quần đảo Solomon, vài giờ trước trận Hải chiến Vella Lavella vào ngày 7 tháng 10
**New Britain** là hòn đảo lớn nhất của Quần đảo Bismarck (được đặt tên theo Otto von Bismarck) tại Papua New Guinea. Hòn đảo tách biệt với đảo chính New Guinea qua các eo biển
**Bán đảo Đầu Chim** (tiếng Indonesia: _Kepala Burung_) hoặc **bán đảo Doberai**, là một bán đảo lớn ở phía tây bắc của đảo New Guinea, là phần lớn của tỉnh Tây Papua, Indonesia. ## Vị
thumb|Supiori là một pjaanf của [[quần đảo Schouten]] **Supiori** là một đảo thuộc quần đảo Schouten trên vịnh Cenderawasih, ngay phía tây của đảo Biak thuộc tỉnh Papua, Tây New Guinea, Indonesia. ## Mô tả
**đảo Yos Sudarso** (Pulau Yos Sudarso) hay **đảo Dolok** là một đảo tại Indonesia, chỉ tách biệt với đảo lớn New Guinea qua eo biển hẹp mang tên Muli. Đảo là một phần của huyện