Làng Thổ Khối đầu thế kỷ 19 là một xã độc lập thuộc tổng Cự Linh, huyện Gia Lâm, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc (từ năm 1831 trở đi là tỉnh Bắc Ninh) ở ven đê tả ngạn sông Hồng, cách trung tâm Hà Nội theo đường đê qua cầu Chương Dương khoảng 10 km, theo đường chim bay khoảng 3 km. Trong kháng chiến chống Pháp, Cự Khối nằm trong một xã lớn mang tên Cự Linh thuộc huyện Gia Lâm, tỉnh Hưng Yên (từ năm 1949 lại cắt về tỉnh Bắc Ninh). Sau Cải cách ruộng đất (giữa năm 1956), xã Cự Linh được chia thành hai xã: Cự Khối và Thạch Bàn. Xã Cự Khối gồm hai thôn là Thổ Khối và Xuân Đỗ. Ngày 20 tháng 4 năm 1961, xã Cự Khối cùng các xã khác trong huyện Gia Lâm được chuyển từ tỉnh Bắc Ninh về thành phố Hà Nội. Ngày 6 tháng 11 năm 2003, xã Cự Khối được chuyển thành phường Cự Khối, thuộc quận Long Biên mới được thành lập. Hiện nay phường Cự Khối gồm 13 tổ, làng Thổ Khối trở thành địa bàn của 7 tổ dân phố, tên Thổ Khối không còn nữa về mặt hành chính.
Lịch sử
Làng Thổ Khối là vùng đất rất cổ, không rõ khai phá từ thời nào, có thể từ rất xa xưa. Làng có các dòng họ Đào, Bùi, Lê, Nguyễn Đăng, Trần, Phạm, Ngô, Chu ở đây trên dưới 10 đời.
Đình làng Thổ Khối (Ảnh 4) thờ 6 vị thành hoàng:
- Cao Sơn đại vương: anh em con chú con bác với Tản Viên sơn thánh, một trong 50 con trai của Lạc Long Quân theo cha lên núi và là vị thần thứ hai được thờ ở Đền Thượng, núi Ba Vì.
- Bố Cái đại vương (tức là Phùng Hưng): sống ở thế kỷ thứ 8, vì kiêng chữ Bố nên con cái trong làng gọi Bố là Thầy.
- Linh Lang đại vương: hoàng tử nhà Lý có công trong cuộc kháng chiến chống Tống.
- Bạch Da đại vương và Dị Mệ đại vương: hai vị thổ quan người miền núi, là tướng nhà Đinh, thường nghỉ lại ở Thổ Khối mỗi khi từ miền núi về Kinh đô chầu. Do đó cỗ cúng kiêng dùng gà trắng.
- Đào Duy Trinh. Tục truyền rằng vị Thành Hoàng họ Đào làm nghề chài lưới. Một hôm nằm mộng được thần gọi đi đón vua. Ông lật đật rong thuyền, quả nhiên chẳng bao lâu, ngư ông gặp được đoàn tùy tùng hộ giá nhà vua vừa thoát khỏi vòng vây của địch quân. Ông liền rước vua sang thuyền và đưa vào bờ. Vua thoát nạn, bèn phong cho ngư phủ họ Đào làm Thành Hoàng
Thổ Khối cùng với làng Bát Tràng nằm ven sông Hồng, đoạn có vị trí xung yếu đối với vùng đất Tả ngạn dòng sông. Vì vậy, con người ở đây sớm phải chung sức đắp đê ngăn nước lụt, nhưng lũ lụt nhiều lần làm vỡ đoạn đê này. Khâm định Việt sử thông giám cương mục ghi lại: Tháng Bảy, mùa thu (1352). Có thủy tai lớn. Nước lên to, vỡ đê Bát, Khối , lúa má bị ngập; Khoái Châu, Hồng Châu và phủ Thuận An bị thiệt hại hơn cả. Như vậy tính đến 2009 làng Thổ Khối đã có ít nhất 657 năm.
Thổ Khối cũng có một vị trí quan trọng về quân sự. Cũng theo Khâm định Việt sử thông giám cương mục ghi lại: Tháng Giêng năm 1592. Trịnh Tùng tấn công thành Thăng Long... Khi đại quân kéo đến bờ phía Tây Ninh Giang, Tùng ra ba điều buộc quân lính phải tuân giữ: không được tự tiện vào nhà nhân dân mà hái rau, kiếm củi; không được cướp của cải, đồ đạc và đẵn cây cối; không được hiếp phụ nữ và giết người vì thù riêng. Kẻ nào vi phạm những điều cấm trên đây sẽ trị theo quân luật. Ba quân nghe theo lệnh, nghiêm chỉnh đội ngũ trẩy đi. Quân trẩy đến đâu, nhân dân vẫn an cư ở đó. Họ tranh nhau đem rượu và trâu bò đến đón quan quân. Tùng đốc suất quân lính sang sông. Khi Tùng trẩy đến chùa Thiên Xuân, chúa Mạc là Mậu Hợp cả sợ, bỏ thành Thăng Long, qua sông Nhị, đóng ở xã Thổ Khối, để các đại tướng ở lại chia nhau đóng giữ các cửa thành Thăng Long.
Vào đời Lê sơ một nhánh họ Đào về Cổ Am, Vĩnh Lại khai khẩn vùng đất mới và họ Đào Nguyên là trưởng, còn Đào Trọng, Đào Mạnh,... là thứ 2.
Kiến trúc
Làng Thổ Khối có quần thể di tích gồm đình thờ 6 vị thành hoàng ở trong đê và chùa (Sùng Phúc tự) ở ngoài đê, tại khúc quanh của con đê sông Hồng. Từ đê sông Hồng đi xuống sân đình là cổng Tam Quan (Ảnh 3). Trước cửa đình là giếng nước rộng hình bán nguyệt (Ảnh 5), xưa kia đó là nguồn cung cấp nước cho cả làng, các gia đình không đào giếng. Giếng nước làng Thổ Khối có lẽ là giếng nước lớn nhất ở đồng bằng Bắc Bộ. Đình và chùa làng Thổ Khối được xếp hạng di tích lịch sử tháng 1/1990 (Ảnh 2).
Khoảng 30 năm trước, dưới chân đê trước cửa đình, cạnh giếng nước có một cây đa cổ thụ, thân to hàng mấy người ôm không xuể, rễ cuồn cuộn bò ngổn ngang dưới mặt đất, có những rễ thòng từ trên cành đa cao găm sâu vào lòng đất. Đi qua cầu Long Biên nhìn về Thổ Khối đã thấy ngọn cây đa, cây đa như là biểu tượng của làng. Sau đó cây đa bị sét đánh, cây khô dần dần từ ngọn xuống gốc và chết, ngày nay cây đa không còn dấu tích.
Từ đình đi dọc con đê khoảng 50 m đến một con dốc nhỏ, dưới chân dốc là cổng làng (Ảnh 1). Cổng làng được xây bằng gạch thẻ, lối ra vào hình cánh cung dựa vào bốn cột trụ vuông, hai con lân chế ngự đôi cột lớn như ôm lấy tấm phù điêu trạm rồng, có mái che. Trên khung cửa tò vò có khắc một bức hoành phi với 4 chữ đại tự: Lý Nhân Vị Mỹ, ý rằng người làng yêu cái đẹp.
Trước đây đường làng được lát bằng gạch xây nghiêng, ngày nay đã được bê tông hóa. Cuối làng là cầu Thanh Trì mới xây dựng vượt qua sông Hồng (Ảnh 6).
Hình:ThoKhoi Cong.JPG|1.Cổng làng Thổ Khối
Hình:ThoKhoi Bia.JPG|2. Bia công nhận Di tích văn hóa lịch sử Đình Chùa Thổ Khối
Hình:ThoKhoi TamQuan.JPG|3. Cổng Tam Quan vào Đình Thổ Khối
Hình:ThoKhoi Dinh.JPG|4. Đình làng Thổ Khối
Hình:ThoKhoi Gieng.JPG|5. Giếng làng
Hình:ThoKhoi Cau.JPG|6. Cầu Thanh Trì chạy qua cuối làng
## Dân cư
Từ lâu làng đã có hương ước. Trong lời tựa hương ước làng Thổ Khối có đoạn viết: _Làng có luân lý, ăn ở cho phải đạo, có khoán ước ràng buộc cho hợp lệ cũng như nhà nước có quy thức, luật lệ để khuyên răn, ngăn cấm lòng dân_. Điều 103 của hương ước ghi: _Làng lấy tiền công 30 đồng để mua giấy bút cấp cho những con nhà nghèo mà hội đồng xét thực không thể mua được, và để phát phần thưởng cho học trò_, điều đó chứng tỏ từ xa xưa làng rất chú trọng tới việc học.
Làng Thổ Khôi nằm vắt ngang đê sông Hồng, ruộng ít, dân làng ít người sống bằng nghề nông, chủ yếu đi học, làm quan, làm viên chức, làm thợ thuyền hay buôn bán. Làng chỉ có một nghề truyền thống là làm vàng mã, tiền âm phủ cho cõi âm. Làng ít ruộng nên dân xuất ngoại rất nhiều, ở đâu cũng có: Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng, Vĩnh Yên, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Sài Gòn, Pháp, Mỹ, Canada...
Thời phong kiến cũng như thời Pháp thuộc, làng có nhiều người làm nha lại. Thời Nguyễn, làng có ông Nguyễn Tá An đỗ Phó bảng khoa Tân Sửu đời Vua Thiệu Trị (năm 1841), làm quan Đồng Tri phủ. Làng còn có ba người đỗ Cử nhân là Phạm Bá Khản (khoa Quý Mão đời Thiệu Trị, 1843), Nguyễn Đăng Trăn (khoa Đinh Mão đời Tự Đức, 1867), Nguyễn Trùng Hanh (khoa Giáp Ngọ đời Thành Thái, 1894).
Ngày nay cũng có nhiều người nổi tiếng xuất thân từ Thổ Khối. Như Giáo sư, học giả Nguyễn Đăng Thục (1908-1999), sinh tại làng Thổ Khối, thuở nhỏ học tiểu học ở trường làng; 1927 sang du học ở Pháp, Bỉ và Thụy Sĩ; ông để lại nhiều tác phẩm rất có giá trị về triết học Đông phương. Như Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh là nhà phê bình văn học nổi tiếng, gần đây cuốn Hồi ký Nguyễn Đăng Mạnh bị đưa lên mạng với rất nhiều tranh cãi. Nhiều người dân Thổ Khối sang định cư tại Pháp, Mỹ, Canda... từ 1945 hay 1975 rất thành đạt.
Lễ hội
Vì đình làng thờ 6 vị thành hoàng với ngày sinh ngày hóa khác nhau nên làng thống nhất lấy các ngày 8, 9 và 10 tháng 2 âm lịch hàng năm là ngày tế chung, trong đó ngày mồng 9 là quan trọng nhất. Lễ thức quan trọng mở đầu hội là rước nước từ giữa sông Hồng về đình, trên đoạn đường gần 2 cây số. Làng có 6 giáp nên mỗi năm các giáp phải xin âm dương để xác định giáp nào được đảm nhận công việc này. Xưa kia 3 năm một kỳ mở hội lớn, nay 5 năm một lần mở hội lớn.
Nhân vật nổi tiếng
- GS Nguyễn Đăng Thục
- GS Nguyễn Đăng Mạnh
- Lê Thị Lựu
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Làng Thổ Khối** đầu thế kỷ 19 là một xã độc lập thuộc tổng Cự Linh, huyện Gia Lâm, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc (từ năm 1831
**Thổ Nhĩ Kỳ** ( ), tên chính thức là nước **Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ** ( ), thường được gọi ngắn là **Thổ**, là một quốc gia xuyên lục địa, phần lớn nằm tại Tây
**Hồ Thành Công**, thường được biết đến với bút danh **Thanh Thảo** (sinh ngày 16 tháng 2 năm 1946), quê ở xã Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi. Là một nhà thơ kiêm
**Cần Thơ** là một tỉnh cũ ở miền Tây Nam Bộ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam. ## Địa lý Tỉnh Cần Thơ có vị trí địa lý (tại thời điểm 1992–2003): *Phía
**Giáo phận Mỹ Tho** (tiếng Latinh: _Dioecesis Mythoensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Giáo phận gồm phần phía nam tỉnh Tây Ninh và một phần tỉnh Đồng Tháp thuộc phía
**Thổ Dục Hồn**, cũng phiên thành **Thổ Cốc Hồn** hay **Đột Dục Hồn** (; cũng gọi là Hà Nam Quốc (河南國), trong tiếng Tạng là 'A-zha hay Togon) là một vương quốc hùng mạnh được
Nhà thờ chính tòa Vĩnh Long nhỏ|Giáng Sinh tại Nhà thờ chính toà Vĩnh Long **Nhà thờ chính tòa Vĩnh Long** (tên chính thức: **Nhà thờ chính tòa Thánh Anna**) là nhà thờ chính tòa
**Lãnh thổ New Guinea** (tiếng Anh: Territory of New Guinea) là một lãnh thổ ủy thác Liên Hợp Quốc do Úc quản lý trên đảo New Guinea từ năm 1914 đến năm 1975. Năm 1949,
**Đại học Cần Thơ** ( – **CTU**) là một trong bốn đại học vùng của Việt Nam. Đây là đại học công lập đa ngành quy mô lớn, trọng điểm quốc gia của Việt Nam,
thumb thumb **Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ** hay **Sân bay quốc tế Cần Thơ**, là một sân bay quốc tế tại Việt Nam, nằm tại phường Trà An và phường Thới An Đông,
**Nhà thờ Thánh Jeanne d'Arc** (phát âm là "Nhà thờ Thánh Giăng-đắc", tên thường gọi: **Nhà thờ Ngã Sáu**) là một nhà thờ Công giáo tại Thành phố Hồ Chí Minh. Nhà thờ này tọa
**Lãnh thổ Arkansas** ( hoặc ), ban đầu được thành lập với tên gọi **Lãnh thổ Arkansaw** ( hay ), từng là một lãnh thổ hợp nhất có tổ chức của Hoa Kỳ, tồn tại
Các lãnh thổ ủy trị của Pháp tại Trung Đông, nay ở Syria và Liban. Thủ phủ mỗi vùng ủy trị tại dấu chấm. **Lãnh thổ Ủy trị Syria và Liban** (; __) (1923−1946) là
**Cần Thơ** là một thành phố cũ thuộc tỉnh Cần Thơ cũ và là tỉnh lỵ của tỉnh Cần Thơ trước khi thành lập thành phố Cần Thơ trực thuộc trung ương ngày nay. Thành
**Lãnh thổ Tây Bắc** (tiếng Anh: _Northwest Territory_), còn được gọi **Cựu Tây Bắc** (_Old Northwest_) và **Lãnh thổ Tây Bắc Sông Ohio** (_Territory North West of the Ohio_), là chính phủ và miền của
**Sân vận động Cần Thơ** là một sân vận động đa năng nằm ven bờ sông Hậu, trên đường Lê Lợi, phường Cái Khế, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ. Sức chứa hiện tại
HỘP 10 CHIẾC DÂY BUỘC TÓC CÁ TÍNH - TRẺ TRUNG Dây buộc tóc tuy là đồ phụ kiện nhỏ nhưng nó đóng 1 vai trò quan trọng để tạo nên 1 set đồ hoàn
HỘP 10 CHIẾC DÂY BUỘC TÓC CÁ TÍNH - TRẺ TRUNG Dây buộc tóc tuy là đồ phụ kiện nhỏ nhưng nó đóng 1 vai trò quan trọng để tạo nên 1 set đồ hoàn
**Lãnh thổ châu Nam Cực thuộc Úc** () là một phần của châu Nam Cực. Vương quốc Anh từng đòi chủ quyền khu vực này và đặt dưới quyền điều hành của Thịnh vượng chung
**Kaeng Khoi** () là một huyện (_amphoe_) ở đông bắc của tỉnh Saraburi, miền trung Thái Lan. Huyện được thành lập năm 1827 với tên gọi _Khwaeng_ Kaeng Khoi. ## Địa lý Các huyện giáp
phải|nhỏ|Quốc kỳ Đế quốc Anh Một **lãnh thổ tự trị** () là bất kỳ quốc gia nào trong số nhiều quốc gia tự quản của Đế quốc Anh, trước đây được gọi chung là **Khối
**Khởi nghĩa Lam Sơn** là một cuộc khởi nghĩa trong lịch sử Việt Nam do Lê Lợi lãnh đạo nhằm chống lại sự cai trị của nhà Minh, bắt đầu từ đầu năm 1418 và
nhỏ|phải|Tượng thần bò trong bảo tàng văn hóa Lưỡng Hà **Tục thờ Bò** hay **tín ngưỡng thờ Bò** hay còn gọi là **thờ Thần Bò** hay **đạo thờ Bò** là việc thực hành các tín
**Chính sách thị thực Khối Schengen** được đặt ra bởi Liên minh Châu Âu và áp dụng với Khối Schengen và các quốc gia thành viên EU khác trừ các quốc gia chọn không tham
**Nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Maria hồn xác lên trời** () là trụ sở của Tổng giáo phận Công giáo México. Nhà thờ tọa lạc trên đỉnh khu vực linh thiêng của người Aztec
phải|nhỏ|upright=1.8|Hình ảnh các vành đai chính, chụp ở điểm thuận lợi khi [[Sao Thổ che khuất Mặt Trời từ tàu không gian Cassini ngày 15 tháng 9 năm 2006 (độ trắng được cường điệu). "Đốm
**Các lãnh thổ đặc biệt của các thành viên Khu vực Kinh tế châu Âu** (tiếng Anh: _Special territories of members of the European Economic Area_), viết tắt là **EEA**, bao gồm 32 lãnh thổ
**Tổ chức Hiệp ước Trung tâm** (**CENTO**), ban đầu được gọi là **Hiệp ước Baghdad** hoặc **Tổ chức Hiệp ước Trung Đông** (**METO**), là một liên minh quân sự trong thời kỳ chiến tranh Lạnh.
**Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn** (hay **Vương cung thánh đường chính tòa Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội**, tiếng Anh: _Immaculate Conception Cathedral Basilica_, tiếng Pháp: _Cathédrale Notre-Dame de Saïgon_), thường được
**Khởi nghĩa Yên Bái** (chính tả cũ: _Tổng khởi-nghĩa Yên-báy_) là một cuộc nổi dậy bằng vũ trang bùng phát tại Yên Bái, một phần trong cuộc khởi nghĩa do Việt Nam Quốc dân Đảng
**Thơ Việt Nam** là cách gọi chung những thi phẩm do người Việt Nam sáng tác. ## Ca dao _Ca dao là một loại thơ dân gian có thể ngâm được như các loại thơ
Phương đình Nhà thờ kết hợp phong cách kiến trúc Đông-Tây **Nhà thờ chính tòa Phát Diệm** (thường gọi là **Nhà thờ đá Phát Diệm**) là một quần thể nhà thờ Công giáo rộng khoảng
**Khởi nghĩa Thanh Sơn** là một trong số các cuộc khởi nghĩa kháng Pháp ở vùng hạ lưu sông Đà thuộc Bắc Kỳ (Việt Nam). Công cuộc này khởi phát năm 1890 đến năm 1892
nhỏ|upright=1.3|Hai [[Mái vòm của Nhà thờ Mộ Thánh, Mái vòm bên trên Rotunda ở trên nóc có lá cờ Thập Tự Thánh Georges và mái vòm nhỏ hơn ở phía trên Catholicon, Tháp giáo đường
Biểu trưng thường gặp của các tôn giáo Abraham: [[Ngôi sao David (ở trên cùng) của Do Thái giáo, Thánh giá (ở dưới bên trái) của Cơ Đốc giáo, và từ Allah được viết theo
phải|Bản đồ Lĩnh Nam thời Trưng Vương (40-43 sau Công nguyên). **Khởi nghĩa Hai Bà Trưng** là cuộc khởi nghĩa chống Bắc thuộc đầu tiên trong lịch sử Việt Nam do hai chị em Trưng
**Nhà thờ và phần mộ Danh nhân Đào Hữu Ích** tọa lạc tại thôn Trung Bằng, xã Sơn Bằng, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa
Quan điểm 1: Phạm vi tương đối của Trung Quốc bản thổ vào cuối thời [[nhà Minh, triều đại cuối cùng của người Hán. Theo quan điểm hiện nay; đây là lãnh thổ Trung Quốc
nhỏ|phải|Một giống thỏ đen Việt Nam **Thỏ ta** hay **thỏ nội** hay **thỏ Việt Nam** là các giống thỏ nhà thuần chủng tồn tại ở các địa phương thuộc Việt Nam để phân biệt với
**Lãnh thổ Colorado** (tiếng Anh: _Colorado Territory_ hay _Territory of Colorado_) từng là một lãnh thổ hợp nhất có tổ chức của Hoa Kỳ, tồn tại từ ngày 28 tháng 2 năm 1861 cho đến
**Lãnh thổ Michigan** (tiếng Anh: _Territory of Michigan_ hay _Michigan Territory_) từng là một lãnh thổ hợp nhất có tổ chức của Hoa Kỳ, tồn tại từ ngày 30 tháng 6 năm 1805 cho đến
**Pakistan** ( **'; **'), cũng gọi là **Lãnh thổ tự trị Pakistan** (), là một lãnh địa độc lập ở Nam Á được thành lập vào năm 1947 như là kết quả của phong trào
Vào ngày 15 tháng 4 năm 2019, ngay trước 18 giờ 40 phút CEST, một đám cháy đã bùng phát trên mái nhà Nhà thờ Đức Bà Paris ở Paris, Pháp, gây thiệt hại đáng
**Tục thờ Hổ** hay **tín ngưỡng thờ Hổ** là sự tôn sùng, thần thánh hóa **loài hổ** cùng với việc thực hành hoạt động thờ phượng hình tượng con hổ bằng các phương thức khác
**Mỹ Tho** (美湫) là thành phố tỉnh lỵ cũ của tỉnh Tiền Giang cũ, Việt Nam. Thành phố Mỹ Tho hiện là đô thị loại I, thuộc Vùng kinh tế trọng điểm Nam bộ. Đây
**Phan Khôi** (chữ Hán: 潘瓌; 1887–1959), bút danh **Chương Dân**, là một học giả, một nhà thơ, nhà văn, nhà chính trị, cháu ngoại của Tổng đốc Hà Nội Hoàng Diệu. Ông đỗ Tú tài
**Đại chiến Thổ Nhĩ Kỳ** (Tiếng Đức: _Großer Türkenkrieg_), còn được gọi là **Chiến tranh Liên đoàn Thần thánh** (Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: _Kutsal İttifak Savaşları_), là một loạt các cuộc xung đột giữa Đế
**Đại Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ** (, viết tắt là **TBMM**) là cơ quan lập pháp của Thổ Nhĩ Kỳ theo Hiến pháp Thổ Nhĩ Kỳ. Đại Quốc hội được thành lập vào ngày 23
**Lê Khôi** (; ? - 1446), tên thụy là **Vũ Mục**, công thần khai quốc nhà Lê sơ. Ông là con trai của Lê Trừ- anh thứ hai của Lê Lợi, tham gia khởi nghĩa
**Cần Thơ** là thành phố trực thuộc trung ương nằm ở trung tâm thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam. ## Thời Chúa Nguyễn và Nhà Tây Sơn Vào năm Mậu Tý 1708, ông