✨Thiên văn học tia X

Thiên văn học tia X

nhỏ|300x300px|X-quang bắt đầu từ ~0.008 nm đến ~8 nm trên [[Phổ điện từ|điện quang phổ, và không thấu quang qua khí quyển trái Đất.]]

Thiên văn học tia X là một ngành nghiên cứu qua phương pháp quan sát của thiên văn học bằng sự phát hiện tia X từ các đối tượng thiên văn. tia X được hấp thụ bởi khí quyển trái Đất, vì vậy dụng cụ phát hiện X-quang phải được đưa lên cao bằng bóng bay chuyên dụng, tên lửa đo đạc, hoặc vệ tinh. 

Xạ tia X được dự đoán sẽ phát ra từ những vật thiên văn chứa khí ga cực nóng đến khoảng từ một triệu kelvin (K) đến hàng trăm triệu kelvin (MK). Mặc dù X-quang đã được biết rằng nó phóng xạ ra từ mặt Trời từ những năm 1940, người ta vẫn bất ngờ trước sự phát hiện của một nguồn phóng tia X trong năm 1962. Nguồn này được gọi là Scorpius X-1 (Sco X-1), đặt theo tên chòm sao Scorpius, nơi người ta nhìn thấy chúng. Sự phát xạ tia X từ Scorpius X-1 cao gấp 10 000 lần so với sự phát xạ trong phổ nhìn thấy được, so với Mặt Trời thì nhiều hơn đến 1 triệu lần. Hơn nữa, năng lượng mà phóng xạ tia X chứa còn cao hơn đến 100 000 lần so với tổng số năng lượng trong tất cả bước sóng đến từ phát xạ của mặt Trời.

Dựa trên những khám phá mới này, Ông Riccardo Giacconi nhận Giải Nobel vật Lý vào năm 2002. Hiện nay người ta đã biết được nguồn phóng xạ này được đến từ những sao đặc, chẳng hạn như sao neutron hoặc hố đen. Vật thể rơi vào một hố đen có thể phát ra tia X, nhưng chính những lỗ đen thì không. Nguồn năng lượng cho sự phóng xạ tia X chính là lực hấp dẫn qua qúa trình làm nóng

Giờ đây, hàng ngàn nguồn tia X đã được định vị. Ngoài ra, không gian giữa các thiên hà trong dải ngân hà chứa đầy khí gas rất nóng và rất loãng ở nhiệt độ giữa 10 và 100 megakelvins (MK). Tổng lượng khí nóng là năm cho đến mười lần tổng khối lượng của cả thiên hà mà có thể thấy bằng mắt thường.

Thể loại:Hoàn toàn không có nguồn tham khảo Thể loại:Phân ngành thiên văn học Thể loại:Quan sát thiên văn Thể loại:Vật lý plasma Thể loại:Tia X

👁️ 0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|300x300px|X-quang bắt đầu từ ~0.008 nm đến ~8 nm trên [[Phổ điện từ|điện quang phổ, và không thấu quang qua khí quyển trái Đất.]] **Thiên văn học tia X** là một ngành nghiên cứu qua
**Thiên văn học năng lượng cao** là tập hợp các nhánh thiên văn học nghiên cứu các vật thể thiên văn giải phóng bức xạ có năng lượng cao. Nó bao gồm thiên văn học
nhỏ|phải|Hình ảnh chụp X quang tay đeo [[nhẫn của nhà giải phẫu, nhà sinh lý học, nhà mô học người Thụy Sĩ Albert von Kölliker, chụp bởi Röntgen]] thế=X-quang hoặc phổi người|nhỏ|X-quang của phổi người
thumb|[[Thiên hà Tiên Nữ|Thiên hà Andromeda quan sát bằng tia cực tím và tia X năng lượng cao, xuất ngày 5/01/2016.]] **Thiên văn học tử ngoại** hay _thiên văn học cực tím_ là một nhánh
_[[Nhà thiên văn học (Vermeer)|Nhà thiên văn_, họa phẩm của Johannes Vermeer, hiện vật bảo tàng Louvre, Paris]] **Thiên văn học** là một trong những môn khoa học ra đời sớm nhất trong lịch sử
**Thiên văn học quang học** bao gồm nhiều quan sát qua kính viễn vọng nhạy cảm trong phạm vi của ánh sáng khả kiến (kính thiên văn quang học). Nó bao gồm hình ảnh, nơi
phải|Ảnh vẽ, minh họa quá trình vật chất của một ngôi sao rơi vào một lỗ đen, tạo thành đĩa bồi tụ chuyển động quanh ngôi [[sao đôi|sao đồng hành đặc này.]] **Bồi tụ** trong
**Đài thiên văn phía Nam của Châu Âu** (tiếng Anh: _European Southern Observatory_ (ESO), tiếng Pháp: _Observatoire européen austral_), tên chính thức là **Tổ chức Nghiên cứu thiên văn châu Âu tại Nam Bán cầu**
thumb|upright=1.35|Kính quang phổ sao ở đài quan sát Lick năm 1898, do [[James Keeler thiết kế và John Brashear xây dựng.]] Là khái niệm dùng để phân loại các ngôi sao. Phổ được dựa trên
**Vật lý thiên văn hạt nhân** là một ngành vật lý liên ngành bao gồm sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà nghiên cứu trong các lĩnh vực khác nhau của vật lý hạt
thumb|[[Thiên hà Chong Chóng, một thiên hà xoắn ốc điển hình trong chòm sao Đại Hùng, có đường kính khoảng 170.000 năm ánh sáng và cách Trái Đất xấp xỉ 27 triệu năm ánh sáng.]]
**Riccardo Giacconi** (6 tháng 10 năm 1931 – 9 tháng 12 năm 2018) là nhà vật lý thiên văn người Ý/Mỹ đã đoạt Giải Nobel Vật lý năm 2002 cho công trình nghiên cứu đã
**Capella**, còn gọi là **Alpha Aurigae** (**α Aurigae**, viết tắt **Alpha Aur**, **α Aur**), là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Ngự Phu, và sáng thứ sáu trên bầu trời đêm, và là ngôi
**Quần tụ thiên hà Coma** (**Abell 1656**) là một quần tụ thiên hà lớn chứa hơn 1.000 thiên hà đã được xác định. Cùng với Quần tụ thiên hà Leo (Abell 1367), là hai cụm
**NGC 4151** là tên của một thiên hà xoắn ốc trung gian nằm trong chòm sao Lạp Khuyển. Khoảng cách của nó tính từ Trái Đất là xấp xỉ 62 triệu năm ánh sáng. Ngày
liên_kết=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Laser_Towards_Milky_Ways_Centre.jpg/250px-Laser_Towards_Milky_Ways_Centre.jpg|phải|nhỏ|250x250px| Một quan sát có hướng dẫn bằng laser về [[Ngân Hà|Dải Ngân Hà tại Đài quan sát Paranal ở Chile vào năm 2010]] **Khoa học vũ trụ** (tiếng Anh: **Space science**) là lĩnh vực
nhỏ|Agata Różańska (2016) **Agata Różańska** (sinh ngày 3 tháng 10 năm 1968 tại Bydgoszcz, Ba Lan) là một nhà thiên văn học và nhà vật lý thiên văn người Ba Lan. Cô chuyên nghiên cứu
**Tinh vân Con Cua** (các tên gọi danh lục M1, NGC 1952, Taurus A) là một tinh vân gió sao xung trong chòm sao Kim Ngưu, đồng thời là tàn tích của siêu tân tinh Thiên
nhỏ|Quang phổ của một ngọn [[lửa, cho thấy ba vạch chính, đặc trưng cho thành phần hóa học của các chất trong ngọn lửa.]] **Quang phổ học** hay **Phổ học** là ngành nghiên cứu về
nhỏ|[[Kính viễn vọng không gian Hubble|Kính thiên văn Hubble là kính thiên văn không gian được biết đến nhiều nhất]] **Kính viễn vọng không gian** hay **Đài quan sát không gian** là một loại kính
**Gliese 832** (**Gl 832** hoặc **GJ 832**) là sao lùn đỏ thuộc hệ thống phân loại các ngôi sao dựa trên sự phân tích độ sáng M2B trong chòm sao ở phía nam Thiên Hạc.
**Tinh vân Ngọn lửa**, được chỉ định là NGC 2024 và Sh2-277, là một tinh vân phát xạ trong chòm sao Lạp Hộ. Nó cách xa khoảng 900 đến 1.500 năm ánh sáng. Ngôi sao
**Arp 147** (còn được gọi là IC 298) là một cặp thiên hà vòng tương tác. Nó nằm cách Trái Đất khoảng từ 430 triệu và được liệt kê trong Tập bản đồ các thiên
**Messier 15** hay **M15** (còn gọi là **NGC 7078**) là một cụm sao cầu trong chòm sao Phi Mã (Pegasus). Nó được Jean-Dominique Maraldi phát hiện năm 1746 và được đưa vào danh lục các
nhỏ|Tinh vân [[chòm sao Lạp Hộ nhìn từ kính viễn vọng không gian Hubble.]] **Tinh vân** (từ Hán-Việt nghĩa là _mây sao_; tiếng Latinh: _nebulae_ có nghĩa là "đám mây") là hỗn hợp của bụi,
thumb|Hình ảnh tổng hợp của năm thiên hà tập hợp lại với nhau chỉ 600 triệu năm sau khi vũ trụ ra đời **Cụm Thiên Hà** (tiếng Anh**: Galaxy Cluster**), hay còn được gọi là
thumb|Minh họa quá trình tiến triển của một [[sao|sao khối lượng lớn với hoạt động tổng hợp hạt nhân bên trong lõi sao, chuyển đổi các nguyên tố nhẹ thành các nguyên tố nặng hơn.
**Kính viễn vọng** hay **kính thiên văn** là một dụng cụ giúp quan sát các vật thể nằm ở khoảng cách xa so với mắt của con người. Kính viễn vọng được ứng dụng trong
**Siêu tân tinh** (chữ Hán: 超新星) hay **sao siêu mới** (; viết tắt là **SN** hay **SNe**) là một sự kiện thiên văn học biến đổi tức thời xảy ra trong giai đoạn cuối của
**Thiên hà Xì Gà** (còn được gọi là **NGC 3034**, **Messier 82** hoặc **M82**) là một thiên hà bùng nổ sao cách đây khoảng 12 triệu năm ánh sáng trong chòm sao Đại Hùng. Một
**Sao chổi** là thiên thể gần giống tiểu hành tinh nhưng không cấu tạo nhiều từ đất đá, mà chủ yếu là băng. Nó được miêu tả bởi một số chuyên gia bằng cụm từ
**Sao Thiên Lang** hay **Thiên Lang tinh** là ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm với cấp sao biểu kiến là -1,46. Tên gọi theo định danh Bayer của sao Thiên Lang là **α
**Thiên hà Tam Giác** là một thiên hà xoắn ốc cách xấp xỉ Trái Đất 3 triệu năm ánh sáng (ly) trong chòm sao Tam Giác. Nó có danh lục là **Messier 33** hay **NGC
Đây là **danh sách các nhà khoa học Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland**: nhỏ|[[Isaac Newton đang làm việc tại phòng thí nghiệm.]] nhỏ|Khoa học gia người Ăng-lô Ái Nhĩ Lan, [[Robert Boyle,
liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Emblemata_1624.jpg|nhỏ|275x275px|Mô tả ban đầu của "kính thiên văn Hà Lan" từ năm 1624. **Lịch sử kính viễn vọng** có thể được tìm thấy các dấu vết đầu tiên từ trước khi kính viễn vọng
Ảnh [[quang học/tia X tổng hợp của tinh vân Con Cua, với chất khí ở gần bị xoắn lên do trường điện từ và bức xạ của pulsar gây nên]] Tập tin:Diagram explaining the geometry
**Mặt Trời** hay **Thái Dương** (chữ Hán: 太陽), hay **Nhật** (chữ Hán: 日), là ngôi sao ở trung tâm Hệ Mặt Trời, chiếm khoảng 99,8% khối lượng của Hệ Mặt Trời. Trái Đất và các
**Sao** (tiếng Anh: _star_), **Ngôi sao**, **Vì sao** hay **Hằng tinh** (chữ Hán: 恒星) là một thiên thể plasma sáng, có khối lượng lớn được giữ bởi lực hấp dẫn. Sao gần Trái Đất nhất
**G299.2-2.9** là một tàn tích siêu tân tinh trong Ngân Hà, cách Trái Đất 16.000 năm ánh sáng. Bán kính quan sát được của lớp vỏ còn sót lại tương ứng với thời gian giãn
**Ngân Hà**, **Sông Ngân** là một thiên hà chứa Hệ Mặt Trời của chúng ta. Nó xuất hiện trên bầu trời như một dải sáng mờ kéo dài từ chòm sao Tiên Hậu (Cassiopeia) ở
Một hạt nhân nguyên tử ở trạng thái plasma với những tia plasma mở rộng từ [[điện cực bên trong tới lớp thủy tinh cách điện bên ngoài, tạo ra nhiều chùm sáng.]] **Plasma** ()
Một sự thể đồ hoạ của [[thông điệp Arecibo – nỗ lực đầu tiên của con người nhằm sử dụng sóng radio để thông báo sự hiện diện của mình tới các nền văn minh
**Niên biểu hóa học** liệt kê những công trình, khám phá, ý tưởng, phát minh và thí nghiệm quan trọng đã thay đổi mạnh mẽ vốn hiểu biết của nhân loại về một môn khoa
Quasar [[3C 273 do kính thiên văn Hubble chụp.]] **Quasar**, (viết tắt của tên tiếng Anh: _quasi-stellar object_, có nghĩa là _vật thể giống sao_, trong tiếng Việt, quasar còn được gọi là **chuẩn tinh**)
Phòng thí nghiệm vũ trụ học và hạt thiên văn (tiếng Anh: **Astroparticle and Cosmology Laboratory** (**APC**)) được thành lập vào tháng 1 năm 2005 để liên kết các nhà khoa học đã hợp tác
**Harold Clayton Urey** (sinh ngày 29 tháng 4 năm 1893 - mất ngày 5 tháng 1 năm 1981) là một nhà hóa học vật lý người Mỹ, người tiên phong nghiên cứu các đồng vị
**Thiên Tiễn** (chữ Hán: 天箭, nghĩa là 'mũi tên trời'; tiếng Latinh: _Sagitta_, nghĩa là 'mũi tên') là một chòm sao mờ trên bầu trời bán cầu bắc và là chòm sao có diện tích
thumb|Bốn trong bảy thiên hà trong nhóm thiên hà [[HCG 16.]] **Nhóm thiên hà** hoặc **nhóm các thiên hà** (tiếng Anh: **Galaxy Group/ Group of Galaxies**) là tập hợp các thiên hà chứa khoảng 50
[[Tên lửa đẩy 2 tầng Falcon 9 Full Thrust của Tập đoàn Công nghệ Khai phá Không gian SpaceX cất cánh khỏi căn cứ không quân Vandenberg quận Santa Barbara, California mang vệ tinh Iridium
thumb|[[Bão tuyết lớn tại Maryland, Mỹ năm 2009]] thumb|[[Lốc xoáy dây thừng tại Tecumseh, Oklahoma, Mỹ.]] thumb|right|Cháy rừng tại [[California, Mỹ.]] **Thảm hoạ tự nhiên** hay **thiên tai** là hiệu ứng của một tai biến