Phan Nhạc (chữ Hán: 潘岳, 247 – 300), tên tự là An Nhân, đời sau quen gọi là Phan An (潘安), người Trung Mưu, Huỳnh Dương. Ông nổi tiếng là một nhà văn thời Tây Tấn và là một đại mỹ nam.
Tiểu sử
Ông nội Phan Nhạc là Phan Cấn, là thái thú An Bình. Cha Phan Nhạc là Phan Tỷ, làm chức Lang Da nội sử. Anh trai Phan Nhạc là Phan Thích làm chức Thị ngự sử, em trai Phan Nhạc là Phan Báo, làm chức quan huyện lệnh huyện Yến, Phan Cư làm Tư đồ duyện, Phan Sân chưa làm quan.
Phan Nhạc sớm nổi tiếng là có tài năng, được đồng hương khen là kỳ đồng, trở thành mạc liêu của Tuân Úc, Giả Sung, cử Tú tài.
Nhưng Phan Nhạc không được dùng, thành ra mất 10 năm không làm gì, rồi được nhận chức Hà Dương huyện lệnh. Phan Nhạc thấy bọn danh sĩ cùng lứa là Sơn Đào, Vương Tế, Bùi Giai được Tấn Vũ đế sủng hạnh, ông rất lấy làm uất ức và bất mãn. Sau này ông được chuyển làm Hoài huyện lệnh. Ở cả hai nơi này, Phan Nhạc siêng năng làm việc, có chánh tích, nên được gọi về kinh đô, làm Thượng thư Độ chi lang, rồi thăng làm Đình úy bình. Sau đó Phan Nhạc phạm lỗi nên chịu miễn quan.
Ngoại thích Dương Tuấn phụ chánh, lấy Nhạc làm Thái phó chủ bộ. Sở vương Tư Mã Vĩ giết Dương Tuấn, bức hại thủ hạ của ông ta. Trưởng sử của Vĩ là Công Tôn Hoành thuở hàn vi từng được Phan Nhạc chu cấp, nên cầu xin cho ông, vì thế Nhạc chỉ bị trừ danh. Ít lâu sau, Phan Nhạc được làm Trường An lệnh, rồi được triệu về kinh, bổ làm Bác sĩ, chưa nhận chức thì mẹ mất, nên chịu miễn quan. Sau đó Phan Nhạc được làm Trứ tác lang, chuyển làm Tán kỵ thị lang, thăng làm Cấp sự hoàng môn thị lang.
Trong lúc tình hình nhiều biến động, Phan Nhạc bộc lộ tính khí khinh suất nóng nảy, liều lĩnh đầu cơ chánh trị, cùng bọn Thạch Sùng nịnh hót ngoại thích Giả Mật (cháu ngoại của Giả Sung), trở thành người đứng đầu của 24 người bạn của Mật.
Triệu vương Tư Mã Luân giết hoàng hậu Giả Nam Phong, giành quyền phụ chánh, trọng dụng tâm phúc là Tôn Tú. Khi xưa Tôn Tú từng làm tiểu lại ở quận Lang Da, Phan Nhạc ghét thói xảo quyệt của hắn, nhiều lần đánh đập làm nhục, khiến hắn ngậm hờn, vu cáo Phan Nhạc với bọn Thạch Sùng mưu phản, rồi tru di tam tộc của ông, đến phụ nữ cũng không tha. Nhà họ Phan chỉ có con trai của Phan Thích là Phan Bá Vũ trốn thoát, mẹ của Nhạc và con gái của Phan Báo được chiếu chỉ tha chết.
Sự nghiệp
Thành tựu về chánh trị của Phan Nhạc chỉ có thời gian làm Lệnh của 2 huyện, nhưng thành tựu về văn chương của ông thì rất đáng kể.
Tấu nghị
Trong thời gian làm Hoài huyện lệnh, Phan Nhạc dâng lên Thượng khách xá nghị (上客舍议), kiến nghị thu các quán trọ về để chánh quyền quản lý, nhằm ức chế thương nghiệp. Triều đình nghe theo. Sử cũ chép đầy đủ bản tấu nghị này.
Phú
Số lượng bài phú của Phan Nhạc ngày nay không còn nhiều, nhưng nội dung đa dạng, thông qua một số tác phẩm tiêu biểu có thể nắm được đại lược thăng trầm trên đường đời và diễn biến trong nội tâm của ông:
- Năm Thái Thủy thứ 4 (268) , Nhạc mới 22 tuổi, làm Tịch điền phú (藉田赋) để ca ngợi Tấn Vũ đế tiến hành nghi thức cày cấy Tịch điền. Nhạc nối dài truyền thống từ đời Hán, gởi gắm hoài bão chính trị của mình vào phú, nhưng tác phẩm này lại khiến ông chịu sự ganh ghét của người đời.
- Ít lâu sau khi cha vợ là Dương Triệu mất (275), người bạn thuở thiếu thời và cũng là anh em cọc chèo của Phan Nhạc là Nhâm Tử Hàm (tên là Nhâm Hộ, tự Tử Hàm, thường được gọi tên tự) mất, ông làm Quả phụ phú (寡妇赋) để miêu tả tình cảnh cô quạnh của cô em vợ . Bài phú này được Nhạc trước tác trong khoảng thời gian 10 năm chẳng có việc gì để làm, khiến ông không khỏi liên tưởng đến hoàn cảnh của bản thân.
- Sau khi giành được chánh tích ở 2 huyện, Nhạc được triệu về kinh nhận chức, ông lập tức viếng mộ cha vợ và 2 anh vợ (Dương Đàm, Dương Hâm), gặp lúc gió tuyết bời bời, mộ địa rét buốt, cảm thán không thôi, làm nên Hoài cựu phú (怀旧赋).
- Không lâu sau cái chết của ngoại thích Dương Tuấn (291), Nhạc nhận chức Trường An lệnh, rời Lạc Dương đi về phía tây, tại nhiệm sở làm Tây chinh phú (西征赋), thuật lại di tích, sự kiện và nhân vật lịch sử của nơi này. Bài phú miêu thuật những thay đổi của vùng đất Quan Trung qua các đời Tần, Sở, Hán, khéo léo bộc lộ tâm trạng bất an trước thời cuộc biến động.
- Trong thời gian chịu miễn quan vì mẹ bệnh, Nhạc tổng kết sự nghiệp chánh trị của mình, cảm thấy thất vọng, bèn làm Nhàn cư phú (闲居赋), miêu tả điều kiện sống hết sức tiêu dao, vui vẻ của mình. Điều này hoàn toàn tương phản với hành vi của Nhạc về sau, nên tác phẩm này chỉ có trình độ nghệ thuật cao, còn chủ đề thì không thật lòng.
Ai lụy
Nhạc rất giỏi thể văn Ai lụy, các thể con như Lụy (văn viếng vào ngày giỗ 1 năm), Ai từ (văn thương xót), Tế (văn điếu) đều có tác phẩm, ngày nay còn khoảng 20 bài, được Trương Phổ tập hợp trong Phan hoàng môn tập (潘黄门集, xem tại [http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=71186 đây]), đưa vào Hán Ngụy Lục triều bách tam gia tập (汉魏六朝百三家集).
Tác phẩm tiêu biểu là Dương Kinh Châu lụy (杨荆州诔, dành cho cha vợ là Dương Triệu) và Ai vĩnh thệ văn (哀永逝文, dành cho vợ).
Thơ
Hiện còn khoảng 52 bài, được Lục Khâm Lập (逯欽立) đưa vào Tiên Tần Hán Ngụy Tấn Nam bắc triều thi (先秦漢魏晉南北朝詩, xem tại [http://www.zwbk.org/zh-tw/Lemma_Show/201846.aspx đây] ).
Tác phẩm tiêu biểu là chùm 3 bài Điệu vong thi (悼亡诗) thương tiếc người vợ đã mất.
Thành ngữ liên quan
- Trịch quả mãn xa (掷果满车) hay trịch quả doanh xa (掷果盈车, ném trái cây đầy xe): Phan Nhạc là mỹ nam nổi tiếng, được sánh với ngọc, thiếu thời dạo chơi ở Lạc Dương, phụ nữ phát hiện, kéo nhau vây quanh, ném trái cây đầy xe. Đương thời các nhà văn nổi tiếng nhưng xấu trai là Trương Tái (张载), Tả Tư (左思) cũng học theo Nhạc mà dạo chơi, lại bị người đời sỉ vả, ném đá đến nỗi không thể ngẩng đầu lên.
- Bạch phát bi thu (白发悲秋, bạc đầu thương mùa thu): Phan Nhạc đã 32 tuổi mà hoạn lộ vẫn chưa thông, nhân thấy mình đã có vài sợi tóc bạc thì cảm khái, mượn điển cố Tống Ngọc, Giả Nghị thương xót mùa thu (bi thu) mà làm bài Thu hưng phú (秋兴赋) .
- Vọng trần nhi bái (望尘而拜, thấy bụi thì vái): Phan Nhạc siểm nịnh Giả Mật, mới thấy bụi mù của xe ông ta thì đã vái chào.
- Bạch thủ đồng sở quy (白首同所归, đầu bạc cùng chỗ về): Phan Nhạc bị giải đến pháp trường thì thấy Thạch Sùng đã ở đấy, than rằng khi xưa làm thơ ở vườn Kim Cốc , có câu "đầu bạc cùng chỗ về", đến nay thì ứng nghiệm.
Hình tượng trong văn học
- Từ Lăng (Nam triều) – Lạc Dương đạo: "Phan lang xa dục mãn. Vô nại trịch hoa hà."
- Vương Bột (Đường) – Đằng vương các tự: "Thỉnh sái Phan giang, các khuynh Lục hải vân nhĩ." (sánh tài năng của Phan Nhạc như sông, của Lục Cơ như bể)
- Lý Kiệu (Đường) – Lý: "Ký vinh Phan tử phú, phương trọng Lục sanh ngôn."
- Lý Bạch (Đường) – Tống tộc đệ Ngưng chi trừ cầu hôn Thôi thị: "Diêu tri hướng tiền lộ, trịch quả định doanh xa."
- Sầm Tham (Đường) – Đông quy vãn thứ Đồng Quan hoài cổ: "Hành hành Phan sanh phú, hách hách Tào công mưu."
- Bạch Cư Dị (Đường) – Bất chuẩn nghĩ nhị thủ: "Đa vu Giả Nghị Trường Sa khổ, tiểu hiệu Phan An bạch phát sanh."
- Lý Đức Dụ (Đường) – Thu nhật đăng quận lâu vọng tán Hoàng Sơn cảm nhi thành vịnh: "Việt ngâm nhân bệnh cảm, Phan Tấn nhập thu bi."
- Lý Hạ (Đường) – Cổ Công Lư Quý tế khúc: "Phan lệnh tại Hà Dương, vô nhân tử phương sắc."
- Lạc Tân Vương (Đường) – Hòa lý minh phủ: "Tảo thiểm Phan giang triệt, trần hư Phạm tắng thanh."
- Mạnh Hạo Nhiên (Đường) – Tống Hoàn tử chi Dĩnh thành lễ: "Vi kết Phan Dương hảo, ngôn quá Yên Dĩnh thành."
- Ngư Huyền Cơ (Đường) – Nghênh Lý cận nhân viên ngoại: "Phần hương xuất hộ nghênh Phan Nhạc, bất tiện Khiên Ngưu Chức Nữ gia."
- Ôn Đình Quân (Đường) – Khốc Vương Nguyên Dụ: "Khiếp lý thi thư nghi Tạ hậu, mộng trung phong mạo tự Phan tiền."
- Vi Trang (Đường) – Đồng cựu vận: "Mạo quý Phan lang bích, văn tàm Lữ tướng kim. Đãn mai phong ngục khí, vị phát thoán đồng âm."
- Tiết Đào (Đường) – Biệt Lý lang trung: "An Nhân túng hữu thi tương phú, nhất bán âm từ tạp điệu vong."
- Tô Thức (Tống) – Hoán khê sa: "Từ Mạc năng trung tửu thánh hiền. Lưu Linh tịch địa mạc thanh thiên. Phan lang bạch bích vi thùy liên."
- Tống Kỳ (Tống) – Tàn hoa: "Cố ứng thành dị quả, trì khứ trịch Phan An."
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Phan Nhạc** (chữ Hán: 潘岳, 247 – 300), tên tự là **An Nhân**, đời sau quen gọi là **Phan An** (潘安), người Trung Mưu, Huỳnh Dương. Ông nổi tiếng là một nhà văn thời Tây
**Nhạc vàng** là dòng nhạc trữ tình lãng mạn bắt nguồn từ nhạc tiền chiến của tân nhạc Việt Nam được hình thành dưới thời Quốc gia Việt Nam và tiếp tục phát triển ở
**Nhạc đỏ**, tức **nhạc cách mạng Việt Nam**, là một dòng của tân nhạc Việt Nam gồm những bài hát được hình thành và phát triển trong thời kỳ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà
**Phan Nhạc/Lạc** (chữ Hán: 潘乐, ? – 555), tự Tương Quý, sinh quán ở huyện Thạch Môn, quận Quảng Ninh , tướng lãnh nhà Đông Ngụy, Bắc Tề. ## Thân thế Theo chính sử, Nhạc
**Nhạc Phi** (24 tháng 3 năm 1103 – 28 tháng 1 năm 1142) là nhà quân sự nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc, danh tướng chống quân Kim thời Nam Tống. Trước sau tổng cộng
**Tân nhạc**, **nhạc tân thời**, **nhạc cải cách** hay **nhạc nhẹ** là tên gọi thông dụng của dòng nhạc xuất hiện tại Việt Nam vào khoảng năm 1928. Tân nhạc là một phần của **âm
**Nhạc tiền chiến** là dòng nhạc đầu tiên của tân nhạc Việt Nam mang âm hưởng trữ tình lãng mạn xuất hiện vào cuối thập niên 1930. Các ca khúc tiền chiến thường có giai
**Cáp Nhĩ Tân** là một địa cấp thị và thủ phủ của tỉnh Hắc Long Giang ở phía Đông Bắc Trung Quốc. Cáp Nhĩ Tân là thành phố đông dân thứ 8 của Trung Quốc
**Âm nhạc thời Trung cổ** là những tác phẩm âm nhạc phương Tây được viết vào thời kỳ Trung cổ (khoảng 500–1400). Thời kỳ này bắt đầu với sự sụp đổ của Đế chế La
thumb|304x304px|Cây sáo làm từ xương động vật [[thời kỳ đồ đá. Đây được xem như phát minh đầu tiên của loài người dùng xương động vật chế tác thành nhạc cụ|thế=]] Hình ảnh của một
nhỏ|Koto **Koto** (, đôi khi gọi là **Sō**, là một loại đàn tranh truyền thống của Nhật Bản. ## Lịch sử nhỏ|phải|Một nghệ sĩ đang chơi đàn koto ### Thời cổ đại Cây đàn tranh
**Âm nhạc Việt Nam** là hệ thống tác phẩm âm nhạc tại Việt Nam. Đây là một phần của lịch sử và văn hóa Việt Nam. Âm nhạc Việt Nam phản ánh những nét đặc
là một bộ anime truyền hình thuộc thể loại hài kịch, đời thường, âm nhạc ra mắt vào năm 2022 do Saitō Keiichirō làm đạo diễn, dựa trên ấn phẩm manga cùng tên của tác
right|thumb|Diễu hành nhạc truyền thống ở Seoul. **Nhạc truyền thống Triều Tiên** bao gồm nhạc dân tộc, thanh nhạc, tôn giáo và phong cách âm nhạc nghi lễ của người Triều Tiên. Nhạc Triều Tiên,
**_Câu chuyện phía Tây_** (tiếng Anh: **_West Side Story_**) là một bộ phim điện ảnh Mỹ thuộc thể loại nhạc kịchtình cảmchính kịch của công chiếu vào năm 2021 do Steven Spielberg làm đạo diễn
**Chiến tranh Tây Sơn – Chúa Nguyễn (1771–1785)** là giai đoạn đầu của cuộc chiến tranh Tây Sơn – Chúa Nguyễn. Cuộc chiến tranh này bắt đầu khi các lực lượng nổi dậy của 3
**Hạ Bạt Nhạc** (chữ Hán: 贺拔岳, ? – 534), tên tự là **A Đấu Nê**, người Tiêm Sơn, Thần Vũ , dân tộc Sắc Lặc, là tướng lĩnh nhà Bắc Ngụy trong lịch sử Trung
**Tây Hạ** (chữ Hán: 西夏, bính âm: _Xī Xià_; chữ Tây Hạ: x20px|link= hoặc x20px|link=) (1038-1227) là một triều đại do người Đảng Hạng kiến lập trong lịch sử Trung Quốc. Dân tộc chủ thể
**Nirvana** là một ban nhạc rock người Mỹ được thành lập ở Aberdeen, Washington vào năm 1987. Ban nhạc do giọng ca chính kiêm nghệ sĩ guitar Kurt Cobain và tay bass Krist Novoselic thành
**Vũ Nhật Tân** (8 tháng 8 năm 1970 ― 21 tháng 7 năm 2020) là một nhạc sĩ người Việt Nam. Vũ Nhật Tân được báo chí Việt Nam mệnh danh là "Phù thủy âm
**Hành chính Việt Nam thời Tây Sơn** ánh bộ máy cai trị từ trung ương tới địa phương của nhà Tây Sơn từ năm 1778 đến năm 1802, không chỉ giới hạn trong phạm vi
**Wings** (hay còn được gọi là **Paul McCartney and Wings**) là một ban nhạc rock Anh–Mỹ được thành lập vào năm 1971 bởi cựu thành viên The Beatles Paul McCartney, vợ của ông Linda McCartney
nhỏ|Bản viết tay của Bach cho phần bè sáo độc tấu của tổ khúc dàn nhạc số 2 (BWV 1067) **Tổ khúc cho dàn nhạc số 2 cung Si thứ,** BWV 1067 là một trong bốn
**Bức Tường** là một ban nhạc rock Việt Nam được thành lập vào năm 1995. Họ trải qua nhiều lần thay đổi nhân sự và từng có thời gian ngừng hoạt động, song với hai
**Tần Thủy Hoàng** (tiếng Trung: 秦始皇) (sinh ngày 18 tháng 2 năm 259 TCN – mất ngày 11 tháng 7 năm 210 TCN), tên huý là **Chính** (政), tính **Doanh** (嬴), thị **Triệu** (趙) hoặc
**_Tấn thư_** (chữ Hán phồn thể: 晋書; giản thể: 晋书) là một sách trong 24 sách lịch sử Trung Quốc (_Nhị thập tứ sử_), do Phòng Huyền Linh và Lý Diên Thọ phụng mệnh Đường
**Nhã nhạc cung đình Huế** là thể loại nhạc của cung đình thời phong kiến, được biểu diễn vào các dịp lễ hội (vua đăng quang, băng hà, các lễ hội tôn nghiêm khác) trong
**Âm nhạc thời Phục Hưng** là âm nhạc được viết tại Châu Âu trong thời kỳ Phục Hưng. Các nhà nhạc sử học – với những bất đồng đáng kể – đều thống nhất cho
**Đông Ấn Tây Ban Nha** (; tiếng Filipino: _Silangang Indiyas ng Espanya_) là lãnh thổ Tây Ban Nha tại Châu Á-Thái Bình Dương từ 1565 đến 1899. Bao gồm Philippines, Quần đảo Mariana, the Quần
**Minh Châu** (tên thật **Trần Minh Châu**), sinh ngày 15 tháng 8 năm 1960 tại Đà Nẵng và lớn lên tại Sài Gòn, là một nhạc sĩ người Việt Nam, hội viên Hội Nhạc sĩ
**Sơn Tây** (, ; bính âm bưu chính: _Shansi_) là một tỉnh ở phía bắc của Trung Quốc. Năm 2018, Sơn Tây là tỉnh đứng thứ mười tám về số dân, đứng thứ hai mươi
**Phim Viễn Tây** () là thể loại điện ảnh chuyên khai thác những số phận bôn tẩu giang hồ lấy cảm hứng từ thời kì Tây tiến, nay được mở rộng thành dòng văn nghệ
**Thanh Sơn** (1 tháng 5 năm 1940 – 4 tháng 4 năm 2012) là một nhạc sĩ Việt Nam. Ông được biết đến từ thập niên 1960 với những ca khúc trữ tình nói về
**Trần Thanh Phương** (hay **Thanh Phương**, sinh ngày 2 tháng 2 năm 1969) là một nam nhạc công, kĩ sư âm thanh, giám đốc âm nhạc, nhạc sĩ kiêm nhà sản xuất thu âm người
là một ban nhạc rock toàn thành viên nữ người Nhật Bản đến từ Osaka. Nhóm do bốn cô nữ sinh trung học thành lập vào tháng 8 năm 2006, họ biểu diễn nhạc sống
**Thạch Sùng** (chữ Hán: 石崇; 249-300) là quan nhà Tây Tấn trong lịch sử Trung Quốc, nổi tiếng là nhân vật xa hoa giàu có đương thời. ## Biết con không ai bằng cha Thạch
**Blue** là ban nhạc người Anh bao gồm 4 thành viên là Duncan James, Simon Webbe, Lee Ryan và Anthony Costa. Ban nhạc gây tiếng vang với các album phòng thu _All Rise_ (2001), _One
**f(x)** (Tiếng Hàn: 에프엑스; ) là một nhóm nhạc nữ Hàn Quốc, được thành lập bởi SM Entertainment năm 2009. Là một nhóm nhạc nữ gồm 5 thành viên đa quốc tịch, trong đó Luna,
**_Cats_** (tạm dịch: "Tộc mèo") là một vở nhạc kịch thuần hát xuất xứ từ Anh do Andrew Lloyd Webber sáng tác dựa trên tuyển tập thơ _Old Possum's Book of Practical Cats_ của T.
**Tô Vũ** (tên thật: **Hoàng Phú**, 9 tháng 4 năm 1923 – 13 tháng 5 năm 2014) là một nhạc sĩ, giáo sư, nhà nghiên cứu âm nhạc đương đại của Việt Nam. Ông cùng
Dưới đây là danh sách các nhân vật trong bộ tiểu thuyết cổ điển Trung quốc Tây Du Ký, bao gồm cả tên những nhân vật chỉ được nhắc tới. ## Các nhân vật chính
Vị trí vùng Tây Nguyên trên bản đồ Việt Nam [[Lâm Đồng]] [[Đắk Lắk]] **Tây Nguyên** hay **vùng cao nguyên Nam Trung Bộ** là khu vực địa lý với địa hình cao nguyên thuộc miền
**Tây Sơn** là một huyện nằm ở tỉnh Gia Lai, Việt Nam. Đây là một vùng địa lý quan trọng ở khu vực Duyên hải Nam Trung bộ, nơi tiếp giáp giữa đồng bằng ven
Nhạc sĩ **Viên Tân Điều** (hay còn gọi là **Tân Điều**) sinh ngày 15 tháng 01 năm 1950 tại xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Ông là người dân tộc Tày, vốn
**Muse** là ban nhạc rock của Anh, được thành lập năm 1994 tại Teignmouth, Devon. Ban nhạc gồm 3 người bạn học: Matthew Bellamy (hát chính, lead guitar, piano, keyboard), Christopher Wolstenholme (bass, hát nền,
**_Nhà thờ Đức Bà Paris_** () là vở nhạc kịch tiếng Pháp công diễn vào ngày 16 tháng 9 năm 1998 tại Cung Hội nghị Paris, Pháp. Vở này dựa trên tiểu thuyết cùng tên
**Phổ nhạc** là nghệ thuật dựa theo lời và ý của bài thơ mà viết thành bài nhạc. Trên thế giới, từ thời âm nhạc phục hưng, Rondeau cùng với _ballade_ và _virelai_ là ba
**Big Bang** (cách điệu là **BIGBANG,** tiếng Hàn **: 빅뱅,** Romaja : bikbaeng), là một nhóm nhạc nam Hàn Quốc được thành lập bởi YG Entertainment, chính thức ra mắt năm 2006. Nhóm gồm 5
**Tây Bengal** (, , nghĩa là "tây bộ Bengal") là một bang tại khu vực đông bộ của Ấn Độ. Đây là bang đông dân thứ tư toàn quốc, với trên 91 triệu dân theo
**Mùa bão năm 1986 ở Tây Bắc Thái Bình Dương** không có giới hạn chính thức; nó chạy quanh năm vào năm 1986, nhưng hầu hết các cơn bão nhiệt đới có xu hướng hình