✨Làng Nghề Làm Ngói Âm Dương Ở Xã Quỳnh Sơn

Xã Quỳnh Sơn, huyện Bắc Sơn (Lạng Sơn) không chỉ được biết đến với những di tích lịch sử mà còn nổi tiếng với nghề làm ngói âm dương. Trải qua bao thăng trầm, tưởng chừng nghề đã mai một trước sự xuất hiện của các loại ngói hiện đại và tấm lợp phổ biến như tôn, pro xi măng. Thế nhưng đến nay, tại vùng đất Bắc Sơn vẫn còn một ngôi làng gìn giữ và phát triển nghề làm ngói âm dương suốt hàng trăm năm qua.- Vị thế văn hóa đặc biệt: Làng Quỳnh Sơn là nơi duy nhất ở Lạng Sơn còn lưu giữ nghề làm ngói âm dương (hay ngói máng, ngói lưu ly) – loại ngói truyền thống, phổ biến trong xây dựng nhà sàn của người Tày, Nùng xứ Lạng.

• Tính năng ưu việt: Những viên ngói âm – dương xếp khít nhau tạo lớp không khí bên dưới mái — giúp nhà mùa hè mát mẻ, mùa đông ấm áp.

• Quy mô sản xuất: Hiện có khoảng 50–70 hộ dân ở xã Quỳnh Sơn (và thôn Long Đống) làm nghề này quanh năm và cung cấp ngói cho thị trường trong tỉnh và các tỉnh lân cận.- Khởi nguồn từ đầu thế kỷ 20: Nghề làm ngói âm dương được đưa vào Quỳnh Sơn từ cuối thế kỷ XIX–XX, do ông Lý Khoát mời thợ từ Cao Bằng đến xây lò trên nền đất sét phù hợp, qua thời gian người dân đã tiếp tục và hoàn thiện kỹ thuật riêng.

• Phát triển theo mùa vụ: Nhiều hộ làm nghề kết hợp với nông nghiệp; vào cuối năm (tháng 9–11) là thời điểm bận rộn nhất, khi nhu cầu xây dựng tăng đột biến.

• Quy trình thủ công cầu kỳ:

• Chọn và xử lý đất – đất sét dẻo, lọc sạch sỏi, nhào, ủ từ 15–20 ngày để đạt độ mịn.

• Tạo khuôn & đóng ngói – làm thành miếng dày ~1 cm, dùng khuôn gỗ và dây cắt tạo hình.

• Phơi khô & nung – phơi từ 30–50 ngày; nung lò củi liên tục 10–14 ngày đêm, mỗi lò chứa 40,000–60,000 viên ngói.

• Khó khăn và giá trị bền bỉ: Mặc dù lao động nặng nhọc và có sự cạnh tranh với vật liệu hiện đại, ngói âm dương vẫn tồn tại như một nét văn hóa độc đáo, mang lại thu nhập cho nhiều hộ dân — mỗi hộ thu từ 40–70 triệu đồng/năm.- Quan sát quy trình làm ngói: Du khách có thể dễ dàng tiếp cận khu vực làng nghề, nơi những lò ngói rực lửa nhả khói, người thợ miệt mài sơ chế đất, đóng khuôn và xếp ngói trước khi nung.

• Trải nghiệm văn hóa dân tộc: Du khách tham gia homestay trong Làng Văn hóa Du lịch Cộng đồng Quỳnh Sơn sẽ được thưởng thức ẩm thực truyền thống, nghe hát Then, múa chầu, trải nghiệm gói bánh chưng đen, giã bánh dày… qua đó cảm nhận sâu sắc văn hóa Tày địa phương.

• Ngắm làng giữa mây và lúa chín: Ngôi làng có hơn 400 nhà sàn mái ngói âm dương, xây dựng đồng nhất và quay về hướng Nam — đẹp như tranh, đặc biệt từ tháng 7–10, nơi đây được nhận xét là “ngôi làng đẹp nhất Việt Nam”.

• Tìm hiểu và đồng hành với người thợ lâu năm: Gặp gỡ các nghệ nhân như ông Dương Công Hùng chia sẻ về quá trình giữ nghề và quảng bá sản phẩm, tạo mạch kết nối giữa du lịch – tri thức truyền nghề – kinh tế địa phương.