Đông Hồ (10 tháng 3 năm 1906 - 25 tháng 3 năm 1969), tên thật Lâm Tấn Phác, tự Trác Chi, hiệu Đông Hồ và Hòa Bích; các bút hiệu khác: Thủy Cổ Nguyệt, Đại Ẩn Am, Nhị Liễu Tiên Sinh.
Ông được đánh giá là một nhà giáo, nhà thơ, chuyên gia nghiên cứu tiếng Việt và là một người nhiệt tình với văn hóa dân tộc Việt Nam.
Ông là thành viên của nhóm "Hà Tiên tứ tuyệt" gồm: Đông Hồ, Mộng Tuyết (cũng là vợ của ông), Lư Khê và Trúc Hà.
Thân thế và sự nghiệp
Đông Hồ sinh tại làng Mỹ Đức, tỉnh Hà Tiên, nay thuộc tỉnh Kiên Giang. Thuở nhỏ ông vốn tên là Kỳ Phác, sớm mồ côi cha mẹ, nhờ bác ruột là Lâm Hữu Lân nuôi dạy và đặt tiểu tự cho ông là Quốc Tỉ, tự là Trác Chi.
Nhà ông, tổ tiên truyền mấy đời, đều ở ven Đông Hồ ấn nguyệt, là một thắng cảnh trong Hà Tiên Thập Cảnh, nên khi bắt đầu biết làm thơ ông đã lấy hiệu Đông Hồ.
Theo tâm sự của Đông Hồ, chính Nam Phong tạp chí đã đánh thức nơi ông niềm say mê với quốc văn, quốc ngữ:
:Nằm nhà buồn buồn, tôi lấy mấy quyển sách ra xem thì là mấy tập Nam Phong cũ. Tôi giở từng số, xem qua một lượt. Tôi gặp bài thơ Le Lac của Lamartine dịch ra quốc ngữ của cô Lê Cẩm Nhung và của ông Nguyễn Văn Bông. Tôi để ý đọc, chỉ đọc bài quốc ngữ thôi, vì bài chữ Tây thì tôi đã thuộc lòng (...) Thì ra quốc văn có thể diễn nổi những cảnh sắc sảo sáng sủa của thơ Tây, và cũng có thể diễn nổi những ý tứ thâm trầm, những tư tưởng cao thượng của thơ Tàu. Tôi tỉnh ngộ. Tôi thấy rằng nước ta còn có chữ, giống ta còn có tiếng nói. Quốc văn ta có nghèo hèn kém cỏi gì đâu. Tôi bỏ Pháp văn, quay ra chuyên tâm học quốc ngữ. Cái duyên của tôi với báo Nam Phong cũng bắt đầu từ đó, mà cái cảm tình của tôi đối với tiếng nước nhà đằm thắm mặn mà cũng bắt đầu từ đó
Lượt kê những hoạt động chính của ông:
Năm 1926 - 1934: lập Trí Đức học xá trên bờ, Đông hồ chủ trương chuyên dạy toàn tiếng Việt, cổ động người Việt tin tưởng ở tương lai Việt ngữ. Thời kỳ này ông cộng tác với Nam Phong tạp chí, do Phạm Quỳnh chủ trương đến khi báo đình bản (1935). Cũng trong thời kì này, ông nổi tiếng với bài ký Linh Phượng tức Trác Chi lệ ký tập và bài phú Đông Hồ.
Năm 1935: xuất bản tuần báo Sống ở Sài Gòn nhưng chỉ ra được vài chục số thì ngưng vì không tự túc nổi, ông phải về lại Hà Tiên sinh sống và chuyên nghiên cứu văn học miền Nam.
Năm 1945: tham gia kháng chiến chống Pháp một thời gian, nhưng sức yếu, ông rời Hà Tiên trở lên Sài Gòn.
Năm 1950: sáng lập nhà xuất bản Bốn Phương và nhà sách Yiễm Yiễm thư trang.
Năm 1953: xuất bản tập san Nhân Loại để yểm trợ cho nhà xuất bản và nhà sách nêu trên cho đến giữa năm 1964, tất cả mới ngưng hoạt động.
Năm 1964: ở ẩn tại Quỳnh Lâm thư thất thuộc ngoại ô Sài Gòn. Những năm về sau, ông vừa làm văn vừa làm thơ, thường viết về văn học, về lịch sử đăng ở các tạp chí xuất bản ở Sài Gòn như Văn Hóa nguyệt san, Bách Khoa, Văn,...
*Năm 1965: ông được mời phụ trách môn Văn học miền Nam tại trường Đại học Văn khoa Sài Gòn.
Ông mất ngày 25 tháng 3 năm 1969 (tức 8 tháng 2 năm Kỷ Dậu) lúc đang đứng trên bục giảng cho sinh viên bài thơ "Trưng Nữ Vương" của nữ sĩ Ngân Giang.
Tác phẩm
Ngoài thơ, Đông Hồ còn viết văn, ký, khảo cứu, văn học sử. Về văn, ông viết từ văn xuôi biền ngẫu đến văn xuôi hiện đại. Ông có tiếng khi viết cho báo Nam Phong do Phạm Quỳnh chủ trương và nổi tiếng nhất với bài ký Linh Phượng, tức Trác Chi Lệ Ký tập và bài Phú Đông Hồ.
Các tác phẩm đã in thành sách:
Thơ Đông Hồ (Văn Học Tùng Thư, Nam Ký Thư Quán, Hà Nội xuất bản, 1932): sáng tác trong khoảng 1922 - 1932
Lời Hoa (Trí Đức Học Xá, Hà Tiên xb, 1934): các bài Việt văn của học sinh Trí Đức Học Xá đã nhuận sắc
Linh Phượng (Nam Ký Thư Quán, Hà Nội xb, 1934): tập lệ ký khóc vợ, vừa thơ vừa văn xuôi, đăng ở Nam Phong tập XXII, số 128
Cô Gái Xuân (Vị Giang Văn Khố Nam Định xb, 1935): thơ sáng tác trong khoảng 1932 - 1935
Những lỗi thường lầm trong sự học Quốc văn (Trí Đức Học Xá xb, 1936): soạn chung với Trúc Hà
Hà Tiên thập cảnh (Bốn Phương xb, 1960): in chung với Đường Vào Hà Tiên của Mộng Tuyết thất tiểu muội
Trinh Trắng (Bốn Phương xb, 1961): thi tuyển
Truyện Song tinh (Bốn Phương xb, 1962): sao lục, khảo cứu truyện Song Tinh Bất Dạ
Chi lan đào lý (1965): tùy bút
Năm ba điều nghĩ về Truyện Kiều (1965): thuyết trình nhân dịp kỷ niệm 200 năm sinh Nguyễn Du
Bội lan hành (1969)
Úc Viên thi thoại (1969)
Đăng đàn (1969)
Dòng Cổ Nguyệt (1969)
*Văn học miền Nam: văn học Hà Tiên (1970): tập họp những bài giảng ở Đại học Văn khoa Sài Gòn.
Đã hoàn thành các biên khảo:
Thăm đảo Phú Quốc (Nam Phong, t. XXI, số 124, 1927)
Hà Tiên Mạc thị sử (Nam Phong, t. XXV, số 143, 1929)
*Chuyện cầu tiên ở Phương thành (1932)
Ngoài ra, Đông Hồ là một người có bàn tay tài hoa, vốn yêu thích viết chữ đẹp và nghệ thuật thư pháp, và lại yêu tiếng Việt nên ông là người đầu tiên có ý tưởng dùng cọ lông và mực Tàu viết chữ quốc ngữ. Vì thế ông được tôn là tổ sư của dòng thư pháp chữ Quốc ngữ.
Đánh giá
Nhà kỷ niệm Đông Hồ, cũng là nơi ở cuối cùng của [[Mộng Tuyết tại Hà Tiên.]]
Đông Hồ viết nhiều loại văn, thơ, ký, khảo cứu và văn học sử. Ông viết từ thập niên 1920 cho đến thập niên 1960, đã đi từ thơ cũ đến thơ mới, từ văn xuôi biền ngẫu đến văn xuôi hiện đại. Ông cùng với vợ là nữ sĩ Mộng Tuyết (1914-2007), đã từng làm rạng rỡ văn học đất Phương Thành (Hà Tiên) bởi các tác phẩm của mình.
Trích một vài nhận xét:
*Hoài Thanh và Hoài Chân:
:...Yêu quốc văn mà đến như Đông Hồ kể cũng ít... Và với thi phẩm Cô gái xuân ông là "người thứ nhất đưa vào thi ca Việt Nam cái vị bát ngát của tình yêu dưới trăng thanh, trong tiếng sóng .
*Nguyễn Tấn Long-Nguyễn Hữu Trọng:
:Từ tập "Thơ Đông Hồ" cũ kỹ đến tập "Cô gái xuân" mới mẻ, người ta nhận thấy thoát lốt, một con người thi sĩ đang ở trong thời đại của mình, bỗng nhiên làm một cuộc biến hình..."
*Tự điển Văn học:
:Người ta còn nhớ ông là tác giả của Linh Phượng, tập lệ ký khóc vợ, vừa thơ vừa văn xuôi, với những hình ảnh, vần điệu cũ kỹ, song lại nói lên được cái buồn có tính chất thời đại lúc ấy...Về mặt sưu tầm, khảo cứu văn liệu: tập Hà Tiên Mạc thị sử nói về nhóm Tao đàn Chiêu Anh Các do ông biên soạn; cuốn Truyện Song Tinh, tức Song Tinh Bất Dạ, là một truyện thơ nôm của Nguyễn Hữu Hào do ông tìm được; là những "cống hiến đáng kể .
Bài thơ nổi tiếng
;Mua áo
:Chiếc áo năm xưa đã cũ rồi,
:Em đâu còn áo mặc đi chơi.
:Bán thơ nhân dịp anh ra chợ,
:Đành gởi anh mua chiếc mới thôi!
:Hàng bông mai biếc màu em thích,
:Màu với hàng, em đã dặn rồi.
:Còn thước tấc, quên! Em chửa bảo:
:Kích tùng bao rộng, vạt bao dài?
:Ô hay! Nghe hỏi mà yêu nhỉ!
:Thước tấc anh còn lựa hỏi ai
:Rộng hẹp, tay anh bồng ẵm đó,
:Ngắn dài, người mới tựa bên vai!
:Đông Hồ
; Cô gái Xuân (trích đoạn)
:... Cũng xóm làng trên, cô gái thơ,
:Tuổi xuân hơn hớn vẻ đào tơ.
:Gió đông mơn trớn bông hoa nở,
:Lòng gái xuân kia náo nức chờ.
:Tưng bừng hoa nở bóng ngày xuân,
:Rực rỡ lòng cô hoa ái ân.
:Như đợi, như chờ, như nhớ tưởng,
:Đợi, chờ, tưởng, nhớ bóng tình quân....
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Đông Hồ** (10 tháng 3 năm 1906 - 25 tháng 3 năm 1969), tên thật **Lâm Tấn Phác**, tự _Trác Chi_, hiệu _Đông Hồ_ và _Hòa Bích_; các bút hiệu khác: _Thủy Cổ Nguyệt, Đại
nhỏ|upright=1.3|Hai [[Mái vòm của Nhà thờ Mộ Thánh, Mái vòm bên trên Rotunda ở trên nóc có lá cờ Thập Tự Thánh Georges và mái vòm nhỏ hơn ở phía trên Catholicon, Tháp giáo đường
**Nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Maria hồn xác lên trời** () là trụ sở của Tổng giáo phận Công giáo México. Nhà thờ tọa lạc trên đỉnh khu vực linh thiêng của người Aztec
**Nhà thờ Giáng Sinh** là một vương cung thánh đường ở Bethlehem, thuộc vùng lãnh thổ của Nhà nước Palestine. Nhà thờ này nguyên thủy do Constantinus Đại đế và hoàng thái hậu Helena xây
Nhà thờ dòng Theatine **Nhà thờ dòng Theatine** (tên gọi chính thức trong tiếng Đức là _Katholische Stiftskirche St. Kajetan_ – Nhà thờ Công giáo Thánh Kajetan, được gọi vắn tắt là _Theatinerkirche_ – Nhà
nhỏ|Nhà thờ họ Nguyễn Nhất ở Bàu Lâm nhỏ|phải|Cổng tam quan của một nhà thờ họ **Nhà thờ họ** hay **từ đường** là một ngôi nhà dành riêng cho việc thờ cúng tổ tiên của
Phương đình Nhà thờ kết hợp phong cách kiến trúc Đông-Tây **Nhà thờ chính tòa Phát Diệm** (thường gọi là **Nhà thờ đá Phát Diệm**) là một quần thể nhà thờ Công giáo rộng khoảng
**Nhà thờ Kinh Lạy Cha** là một nhà thờ Công giáo ở trên núi Olives, phía đông Jerusalem. Nhà thờ này tọa lạc trên nơi được cho là khi xưa Chúa Giêsu đã dạy Kinh
**Nhà thờ chính tòa Coventry** (), còn gọi là **Nhà thờ thánh Michael**, là trụ sở của Giám mục Coventry và Giáo phận Coventry trong Giáo hội Anh. Nhà thờ nằm ở Coventry, hạt West
**Nhà thờ chính tòa tối cao của Thánh Phêrô tại Trier** (), hoặc **Nhà thờ chính tòa Trier** () là một nhà thờ Công giáo Rôma ở Trier, Rheinland-Pfalz, Đức. Đây là nhà thờ lâu
**Nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Vô Nhiễm Moskva** hay **Nhà thờ chính tòa Đức Maria vô nhiễm nguyên tội Moskva** (, Sobor Neporotschnowo Satschatija Preswjatoj Dewy Marii, tên bình dân là: Костёл / Kostjol
**Nhà thờ Thánh Mihangel** là một nhà thờ Anh giáo nằm ở làng Llanfihangel yn Nhowyn. Từng là nhà thờ cũ của làng, giờ đây được sử dụng bởi Căn cứ Valley của Không quân
nhỏ|Nhà thờ Hàm Long nhìn từ góc bên phải |nhỏ|Nhà thờ Hàm Long nhìn từ chính diện **Nhà thờ Hàm Long** là một nhà thờ của Giáo hội Công giáo Rôma, thuộc Tổng giáo phận
**Nhà thờ cổ Petäjävesi** () là một nhà thờ bằng gỗ nằm ở Petäjävesi, Phần Lan. Nó được xây dựng từ năm 1763 đến năm 1765, khi Tasvatia vẫn còn là một phần của Thụy
**Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn** (hay **Vương cung thánh đường chính tòa Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội**, tiếng Anh: _Immaculate Conception Cathedral Basilica_, tiếng Pháp: _Cathédrale Notre-Dame de Saïgon_), thường được
Đây là **danh sách các nhà thơ Ấn Độ** bao gồm các nhà thơ có nguồn gốc dân tộc, văn hóa hoặc tôn giáo Ấn Độ hoặc sinh ra ở Ấn Độ hoặc di cư
**Nhà thờ Hạnh Thông Tây** là một nhà thờ Công giáo ở Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. Nhà thờ tọa lạc tại số 688 đường Quang Trung, phường Thông Tây Hội, Thành phố
**Ngân Giang** (tên khai sinh: **Đỗ Thị Quế**, 1916 - 2002) là một nữ thi sĩ Việt Nam. Bà viết nhiều thơ mang hơi hướng thơ Đường, trong số đó có nhiều bài nổi bật
**Nhà thờ chính tòa Bùi Chu** tọa lạc tại xã Xuân Trường, tỉnh Ninh Bình là nhà thờ chính tòa của Giáo phận Bùi Chu. Giáo xứ Bùi Chu, chính thức thành lập năm 1670,
**Nhà thờ Cha Tam** (tên chính thức: **Nhà thờ Thánh Phanxicô Xaviê** vì thuộc Giáo xứ Phanxicô Xaviê, Tổng Giáo phận Sài Gòn) là một nhà thờ cổ, hiện tọa lạc tại số 25 đường
**Nhà thờ và phần mộ Danh nhân Đào Hữu Ích** tọa lạc tại thôn Trung Bằng, xã Sơn Bằng, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa
**Nhà thờ Tân Định** (tên chính thức: **Nhà thờ Thánh Tâm Chúa Giêsu, Tân Định**) là một nhà thờ Công giáo tại Thành phố Hồ Chí Minh, thuộc giáo xứ Tân Định. Nhà thờ Tân
Nhà thờ chính tòa Vĩnh Long nhỏ|Giáng Sinh tại Nhà thờ chính toà Vĩnh Long **Nhà thờ chính tòa Vĩnh Long** (tên chính thức: **Nhà thờ chính tòa Thánh Anna**) là nhà thờ chính tòa
**Dương Quân** - Nhà thơ trào phúng. Tên thật là **Dương Tự Cường**. Ông sinh ngày 8 tháng 8 năm 1926 (Bính Dần) tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Mất ngày
Vào ngày 15 tháng 4 năm 2019, ngay trước 18 giờ 40 phút CEST, một đám cháy đã bùng phát trên mái nhà Nhà thờ Đức Bà Paris ở Paris, Pháp, gây thiệt hại đáng
thumb|Video Nhà thờ Wells nhìn từ trên không thumb|Từ Hồ phản chiếu trong khuôn viên của [[Cung điện Giám mục, Wells|Cung điện Giám mục]] **Nhà thờ chính tòa Wells** () là nhà thờ Anh giáo
**Nhà thờ Khoái Đồng** là một thánh đường Công giáo phong cách Romanesque, được xây dựng bởi các cha dòng Đa Minh Tây Ban Nha và hoàn thành năm 1941. Hiện nay nhà thờ toạ
**Nhà thờ chính tòa Thánh Jacob** () ở Šibenik, Croatia là một nhà thờ Công giáo Rôma ba gian giữa, ba hậu cung và một vòm trong vao 32 mét. Đây là nhà thờ chính
**Nhà thờ chính tòa Aachen** (thường được coi là "**Nhà thờ Hoàng đế Đức**" (Đức: _Aachener Dom_) là một nhà thờ Công giáo Rôma nằm ở thành phố Aachen, miền tây Đức. Nhà thờ này
**Nhà thờ Thánh Micae, Hildesheim** () là một nhà thờ theo kiến trúc Romanesque sớm nằm ở thành phố Hildesheim, Đức. Nhà thờ này đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới từ
**Nhà thờ Núi** (tên chính thức là: **Nhà thờ chính tòa Kitô Vua**) là một nhà thờ Công giáo ở số 1 đường Thái Nguyên, phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Nhà thờ này còn
**Giang Nam** (tên thật là **Nguyễn Sung**; 1929 – 2023) là nhà thơ, chính khách Việt Nam, được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2001. Bài thơ "_Quê hương_" là
Nhà thờ Đức bà München nhìn từ tháp [[Nhà thờ Thánh Peter (München)|Nhà thờ Thánh Peter]] **Nhà thờ Đức Bà** (tiếng Đức: _Dom zu Unserer Lieben Frau_ - Nhà thờ Đức Bà rất đáng yêu
**Nhà thờ chính tòa Köln** hay **Nhà thờ lớn Köln** với tên chính thức là **Nhà thờ thánh Phêrô và Đức Mẹ Maria** là một nhà thờ Công giáo Rôma tại Köln (còn được viết
nhỏ|234x234px|Logo của Tổng Giáo phận Hà Nội với hình ảnh Nhà thờ Lớn Hà Nội trên cây thánh giá **Nhà thờ Lớn Hà Nội** (tên chính thức: **Nhà thờ chính tòa Thánh Giuse**, cũng gọi
Nhà thơ **Hoài Anh** **Hoài Anh** (8 tháng 7 năm 1938 – 24 tháng 3 năm 2011) là một nhà thơ, nhà nghiên cứu phê bình, nhà biên kịch của Việt Nam. Ông quê ở
**Nhà thờ Chợ Quán** (tên hiệu: **Nhà thờ Thánh Tâm Chúa Giêsu**) là một nhà thờ Công giáo tại Thành phố Hồ Chí Minh, thuộc giáo xứ Chợ Quán, tọa lạc tại số 120 đường
nhỏ|phải|Nhà thờ chính tòa Qui Nhơn **Nhà thờ chính tòa Qui Nhơn** còn gọi là **Nhà thờ Nhọn** nằm ở số 122 đường Trần Hưng Đạo, phường Quy Nhơn, tỉnh Gia Lai. Đây là nhà
**Nhà thờ họ Đào** nằm ở thôn Đông Trang, xã Ninh An, thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, Việt Nam. Đây là một di tích cấp quốc gia Việt Nam tại tỉnh Ninh Bình.
**Đền Thánh Kính Lòng Chúa Thương Xót Bác Trạch** (còn gọi là Đền Thánh Bác Trạch, Nhà thờ Bác Trạch) là tên một nhà thờ Công giáo Roma thuộc Giáo phận Thái Bình, Việt Nam.
nhỏ|Vị trí nhà thờ thumb|Video: Bên trong nhà thờ (2008) **Nhà thờ chính tòa Thánh Isaac** hoặc **Isaakievskiy Sobor** () ở Sankt-Peterburg, Nga là nhà thờ chính tòa Chính thống giáo Nga (_Sobor_, trụ sở
nhỏ|Nhà thờ tọa lạc tại thị trấn Kežmarok|258x258px **Nhà thờ gỗ Kežmarok** (tiếng Slovak: _Drevený artikulárny kostol v Kežmarku_) là một nhà thờ bằng gỗ tọa lạc tại thị trấn Kežmarok, Slovakia. Những tín hữu
**Nhà thờ Tin Lành ở Levoča** (tiếng Slovak: _Evanjelický kostol v Levoči_), là một nhà thờ thuộc Giáo hội Luther ở Slovakia. Nhà thờ này có từ năm 1823 và thay thế cho hai nhà
:_Bài này viết về thi sĩ Hoàng Cầm, các nghĩa khác xem tại Hoàng Cầm (định hướng)_ **Hoàng Cầm** tên thật là **Bùi Tằng Việt**, (22 tháng 2 năm 1922 – 6 tháng 5 năm
**Nhà thờ chính tòa Speyer** có tên chính thức là _Vương cung thánh đường Nhà thờ chính tòa Hoàng gia Lễ thăng thiên của Đức mẹ đồng trinh và Thánh Stephen_, trong tiếng Latinh là
**Anh Thơ** (25 tháng 1 năm 1918 - 14 tháng 3 năm 2005), tên thật là **Vương Kiều Ân**, các bút danh khác: _Hồng Anh_, _Tuyết Anh_, _Hồng Minh_; là một nhà thơ nữ Việt
nhỏ|phải|Đồng hồ treo tường **Đồng hồ** là một dụng cụ thường dùng để đo khoảng thời gian dưới một ngày; khác với lịch, là một dụng cụ đo thời gian một ngày trở lên. Có
**Nhà thờ Huyện Sỹ** (tên chính thức là: **Nhà thờ Thánh Philipphê Tông đồ**) là một nhà thờ Công giáo cổ hơn 100 tuổi, tọa lạc tại số 1 đường Tôn Thất Tùng, phường Bến
**Nhà thờ Thánh Jeanne d'Arc** (phát âm là "Nhà thờ Thánh Giăng-đắc", tên thường gọi: **Nhà thờ Ngã Sáu**) là một nhà thờ Công giáo tại Thành phố Hồ Chí Minh. Nhà thờ này tọa
nhỏ|phải|Một nhà thờ cổ kính bằng đá Trong Kitô giáo, **Nhà thờ** (còn gọi là **Thánh đường** hay **Giáo đường** hay **nhà thánh**) là địa điểm để người Kitô hữu cử hành các nghi lễ