Vương quốc Champasak (chữ Anh: Kingdom of Champasak, chữ Lào: ອານາຈັກຈຳປາສັກ) là một vương quốc ở phía nam nước Lào. Năm 1713, Vương quốc Champasak thoát li khỏi sự thống trị của Vương quốc Lan Xang và trở nên độc lập, đồng thời rất nhanh chóng đạt đến đỉnh cao thịnh vượng. Nhưng không lâu đã suy tàn xuống dốc, trở thành nước chư hầu của Xiêm La. Năm 1893, Xiêm La đem toàn bộ Lào trong đó bao gồm Champasak cắt nhượng cho Pháp, Vương quốc Champasak trở thành thuộc địa của Pháp, rất nhiều đặc quyền của vương thất bị tước đoạt. Năm 1946, Vương quốc Champasak bị xoá bỏ, sáp nhập vào Vương quốc Lào mới thành lập.
Hai thân vương quốc láng giềng gồm Attapeu và Stung Treng đặt dưới quyền cai quản của Vương quốc Champasak, tạo thành Hệ thống Mandala.
Lịch sử
nhỏ|Quá trình [[Xiêm|Xiêm La cắt nhượng lãnh thổ cho Pháp và Anh.]]
nhỏ|Quân đội [[Xiêm|Xiêm La tại Lào vào năm 1893.]]
nhỏ|Champasak nhìn từ sông Mê Kông.
Vương quốc Champasak nằm ở bờ đông hoặc tả ngạn của sông Mê Kông, hữu ngạn và chỗ hợp lưu sông Mun là Thân vương quốc Khong Chiam, ở phía đông sông Mê Kông đột ngột uốn khúc bẻ cong về phía tây, đồng thời chảy xuống Campuchia theo hướng đông nam. Champasak - thủ đô của Vương quốc Champasak nằm ở hữu ngạn, cách di tích Wat Phou khoảng 10 kilômét về phía đông bắc.
Năm 1690, quốc vương Lan Xang Sourigna Vongsa qua đời, không có người nối ngôi, thừa tướng Tian Thala đăng cơ. Tian Thala không được lòng dân, nhân lúc Vương quốc Lan Xang thực hiện kế thừa ngôi vua đã phát sinh nội loạn. Công chúa Sumangala dẫn 3.000 người bỏ trốn đến hạ du sông Mê Kông, được sự bảo hộ của các nhà sư địa phương. Cùng lúc đó, Vương quốc Ayutthaya vì mục đích làm suy yếu thế lực của Lan Xang, cho nên xúi giục Nokasad độc lập vào năm 1713, thiết lập Vương quốc Champasak.
Do không đủ dữ liệu vào thời kì đen tối Campuchia, dân số ở cao nguyên Khorat dường như suy giảm cấp tốc, dân số của các thân vương quốc ở tả ngạn bắt đầu tái di trú vào hữu ngạn. Năm 1718, một nhánh di dân người Lào trung thành với quốc vương Champasak đã thiết lập khu định cư người Lào đầu tiên tại huyện Suwannaphum, có tài liệu lịch sử ghi chép ở bất kì nơi nào trong cao nguyên Khorat.
Năm 1767, Ayutthaya bị quân đội Miến Điện đánh chiếm và đốt phá, Vương triều Ayutthaya bị diệt vong. Phó thống đốc tỉnh Tak Taksin lợi dụng cơ hội Chiến tranh Thanh–Miến bùng phát và quân đồn trú Miến Điện tại Ayutthaya bị ép về nước chống quân Thanh, đã dấy binh chống lại sự thống trị của Miến Điện, đánh đuổi quân đội Miến Điện, đồng thời thành lập vương triều Thonburi. Trong khoảng thời gian Xiêm La phát sinh chiến tranh với Miến Điện, Vương quốc Viêng Chăn lớn mạnh nhất trong ba vương quốc Lào ủng hộ vương triều Konbaung của Miến Điện. Do đó vào tháng 11 năm 1778, Taksin quyết định tiến hành giáp công vào ba vương quốc Lào. Ông sai Chao Phraya Chakri cầm đầu hai vạn quân xâm lược Vương quốc Viêng Chăn; cùng lúc đó, Chao Phraya Surasi cầm đầu một vạn quân Xiêm La tiến công phía nam Viêng Chăn, đã chiếm đóng Champasak, Nakhon Phanom và Nong Khai. Hai đạo quân hội sư ở Viêng Chăn, rồi cuối cùng đánh phá Viêng Chăn.
Đầu thế kỉ XIX, toàn cầu phát sinh thảm hoạ nông nghiệp, năm 1816, toàn cầu lại thêm trải qua Năm không có mùa hè (en). Khác biệt với nó chính là, Champasak được miêu tả là một tuyến đường mậu dịch phồn thịnh, có bạch đậu khấu, cao su, thịt/cá khô, nhựa thông, da thuộc, sừng/gạc, cùng với nô lệ xuất khẩu sang Ubon Ratchathani, Nakhon Ratchasima và Băng Cốc. Nơi này về sau trở thành nạn nhân của sự đấu đá giữa Xiêm La và Pháp về quyền tôn chủ.
Năm 1815, một vị cao tăng tự xưng có siêu năng lực khích động bách tính nổi loạn, đã chiếm đóng thủ đô Champasak. Vua Champasak Chao Phom Manoi bỏ trốn sang Băng Cốc. Năm 1819, quốc vương Viêng Chăn Chao Anouvong xâm lược Champasak, lập Chao Raja Putra Nyô - con trai của ông, làm quốc vương Champasak. Từ năm 1826 đến 1829, Chao Anouvong phát binh chống lại sự thống trị của Xiêm La (en). Vương quốc Champasak cũng phát binh ủng hộ, Chao Nyô cầm quân tiến công Ubon Ratchathani. Sau chiến tranh, Vương quốc Viêng Chăn bị Xiêm La thôn tính, Champasak bị giáng cách thành nước chư hầu.
Chao Huy (en) có công truy bắt Chao Nyô được Xiêm La bổ nhiệm làm vua Champasak mới. Sau đó, Champasak mỗi năm đều tiến cống lên Xiêm La. Chiến tranh Việt–Xiêm từ năm 1831 đến 1834 khiến cả khu vực bị giáng cách thành chư hầu, sau này do sự nhúng tay của các nhà thực dân Pháp khiến tình hình phức tạp hoá, các nhà thực dân Pháp sau này thiết lập thuộc địa Đông Dương thuộc Pháp tại nơi này.
Sau Chiến tranh Pháp–Xiêm năm 1893, tả ngạn sông Mê Kông bị Pháp thống trị, quốc vương Champasak mất đi rất nhiều đặc quyền. Ách thực dân và thống trị của Pháp khiến nơi này bần cùng. Hiệp ước Pháp–Xiêm năm 1893 đã quy định một khu phi quân sự rộng 25 kilômét ở hữu ngạn sông Mê Kông, khiến cho việc Xiêm La kiểm soát nơi này trở nên bất khả thi. Nơi này nhanh chóng trở thành chỗ ẩn náu của những kẻ vi phạm pháp luật ở hai bờ.
Ong Keo (en) và Ong Kommandam (en), người Alak sống ở cao nguyên Bolaven, phát động cuộc khởi nghĩa Ong Keo (en), đã bắn phát súng đầu tiên chống lại ách thực dân và thống trị của Pháp, nhưng bị liên quân Pháp–Xiêm trấn áp. Hữu ngạn sông Mê Kông bị thôn tính, sáp nhập vào Xiêm La, trở thành khu vực Isan của Thái Lan ngày nay. Nhưng tả ngạn vẫn do Vương quốc Champasak duy trì tự trị.
Năm 1904, trước khi kí kết Hiệp ước Pháp–Xiêm, thủ đô của Vương quốc Champasak được chuyển giao cho nhà thống trị Pháp, đặt dưới quyền cai quản của Campuchia thuộc Pháp. Vương quốc Champasak mất đi tỉnh Stung Treng, để đổi lấy thủ đô Champasak từ trong tay người Pháp. Các nhà thực dân Pháp rút ra bài học từ cuộc nổi loạn Ong Keo, đem hai tỉnh Kon Tum và Pleiku cắt nhượng cho Xứ bảo hộ Trung Kì. Hiệp ước Pháp–Xiêm năm 1904 nêu rằng, lấy khu phi quân sự rộng 25 kilômét ở hữu ngạn sông Mê Kông làm ranh giới, công nhận khu vực Isan thuộc Thái Lan, tả ngạn sông Mê Kông do Pháp cai quản.
Năm 1946, Vương quốc Champasak bị xoá bỏ, sáp nhập vào Vương quốc Lào, trở thành tỉnh Champasak.
Các vua của Champasak (1713-1904)
nhỏ|Chỗ ở của các hoàng tử Champasak.
- Nokasad (Soysisamout Phoutthangkoun) (1713–1737, cháu trai của Sourigna Vongsa)
- Sayakumane (1737–1791, con trai của Nokasad)
- Fay Na (1791–1811, con trai của Phra Vorarat, không thuộc dòng dõi hoàng gia do Xiêm La bổ nhiệm)
- No Muong (1811–1813, con trai của Fay Na, không thuộc dòng dõi hoàng gia)
- Manoi (1813–1819, cháu họ của Sayakumane)
- Chao Nyô (Chao Yo house of Vientiane) (1819–1827, con trai của Chao Anouvong, quốc vương Viêng Chăn)
- 1829–1893 Xiêm La sáp nhập Champassak sau cuộc nổi dậy của Chao Anouvong (en) và xác nhận các vị vua tiếp theo
- Chao Huy (1828–1840, cháu trai cả của Nokasad)
- Nark (1841–1851, anh trai ruột của Huy)
- Boua (1851–1853 nhiếp chính, 1853 vua, con trai ruột của Huy)
- Thời kì không có vua (1853–1856)
- Kham Nai (1856–1858, con trai ruột của Huy)
- Thời kì không có vua (Chao Chou) (1858–1863)
- Kham Souk (1863–1899) con trai ruột của Huy, Pháp cắt nhượng bờ đông sông Mê Kông của vương quốc cho Xiêm La vào năm 1893.
- Ratsadanay (Nhouy) (1900–1904) con trai ruột của Khamsouk, vương quốc của ông đã bị giải thể nhưng ông vẫn giữ tước vị hoàng gia của mình trong thời kì thuộc địa Pháp; 1905–1934 được trao chức vụ thống đốc khu vực.
** Chao Boun Oum (1912-1980), con trai ruột của Chao Ratsadanay, hoàng tử cha truyền con nối của Champassak.
Đứng đầu hoàng tộc từ 1904-nay
Ratsadanay 1904-1945
Boun Oum 1945-1980
*Keo Champassak 1980-nay
Lãnh thổ
Khu vực vương quốc Champasak bao gồm một phần vùng Đông Bắc Thái Lan, Đông Bắc Campuchia và các tỉnh Nam Lào: Champasak, Seetan (nay gọi là See Koong), Saravane, Attopeu, Kam Tong Yai, Xieng Taeng, Saen Parng, Surin, Sangkha, Khukhan, (Det Udom, Sisaket), U bol, Yasotorn, Khemmarat, Kamalasai, Kalasin, Pulaencharng, Suvannapum, Roi Et, và Mahasarakam,...
Chú ý
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Vương quốc Champasak** (chữ Anh: _Kingdom of Champasak_, chữ Lào: ອານາຈັກຈຳປາສັກ) là một vương quốc ở phía nam nước Lào. Năm 1713, Vương quốc Champasak thoát li khỏi sự thống trị của Vương quốc Lan
**Vương quốc Viêng Chăn, Vương quốc Vientiane** hay **Lan Xang Vientiane** (tiếng Thái: _อาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์_, tiếng Trung Quốc: 萬象王國 / _Vạn Tượng vương quốc_), sử Việt gọi là **Vạn Tượng** (萬象), là một trong ba tiểu
**Rattanakosin** () hay **Xiêm** (สยาม) (1782-1932) là tên nước Thái Lan vào đầu thời Triều Chakri. Xiêm là một quốc gia quân chủ tuyệt đối hùng mạnh, có các chư hầu là Campuchia, Lào, và
**Triều Thonburi** (tiếng Thái: ธนบุรี; Hán-Việt: **Thống Vu Lí** 統巫里) là một triều đại tồn tại chỉ khoảng 15 năm với một vị vua duy nhất là Taksin. Gọi là Triều Thonburi vì vương triều
**Quốc kỳ Lào** () bắt đầu sử dụng từ ngày 2 tháng 12 năm 1975. Đây cũng là lá cờ mà chính phủ Pathet Lào sử dụng năm 1945. Lá cờ này hình chữ nhật,
## Vị trí **Sân bay Pakse** là sân bay quốc tế của Lào tại Pakse. Pakse là kinh đô phía nam của Vương quốc Champasak. ## Kiến trúc và các tiện ích Sân bay Pakse
Nhà nước đầu tiên của Lào là vương quốc Lan Xang. Phà Ngừm người sáng lập vương quốc này, chính là quốc vương đầu tiên của Lào. Chế độ quân chủ ở Lào chấm dứt
**Champasak** có thể là * Tỉnh Champasak * Champasak (thị xã) * Vương quốc Champasak * Dòng họ Na Champassak Thể loại:Trang định hướng địa danh
**Phra Bat Somdet Phra Phutthayotfa Chulalok Maharat** (, 20 tháng 3 năm 1736 – 7 tháng 9 năm 1809), tên khai sinh là **Thongduang** (), còn được gọi là **Rama I**, thụy hiệu đầy đủ
**Taksin Đại đế** (, , ) hay **Quốc vương Thonburi** (, , tiếng Trung giản thể: 郑 昭; tiếng Trung phồn thể: 鄭 昭; bính âm: Zhèng Zhāo; tiếng Triều Châu: Dên Chao; tiếng Việt:
Bài viết này trình bày chi tiết về **lịch sử của Lào kể từ sau năm 1945**. ## Thế chiến 2 Xứ ủy Ai Lao, phân bộ của Đảng Cộng sản Đông Dương được thành
**Kham Souk** (* 1839 Himlot - † 1900 Bassac), vương hiệu đầy đủ là _Brhat Chao Yudhi Dharmadhara Negara Champasakti_, là vua của Vương quốc Champasak, trị vì từ năm 1858 đến khi mất năm
**Kham Nai** hay **Kham Nhai**, còn gọi là **Youtti Thammasunthon** (* 1830 Himlot - † 1858 Himlot), vương hiệu đầy đủ là _Brhat Chao Yudhi Dharma Sundaragana Negara Champasakti_, là vua của Vương quốc Champasak,
**Chân Lạp** (; ) là nhà nước của người Khmer tồn tại trong giai đoạn từ khoảng năm 550 tới năm 802 trên phần phía nam của bán đảo Đông Dương gồm cả Campuchia và
**Ratsadanay** hay **Bun Laphan Ratsadany** (* 1874 - † 1945 Bassac), vương hiệu đầy đủ là _Somdet Brhat Chao Buvanarabarna Rajadhanaya Negara Champasakti _, là vua cuối cùng của Vương quốc Champasak, trị vì từ
Dưới đây là **danh sách các nhà lãnh đạo nhà nước vào thế kỷ 18** (1701–1800) sau Công nguyên, ngoại trừ các nhà lãnh đạo trong Đế chế La Mã Thần thánh và các nhà
**Muang Phuan** (Lao: ເມືອງພວນ, ; Country of Phuan) hay **Xieng Khouang** (, ), người Việt gọi là **Bồn Man** (盆蠻), **Mường Bồn**, **Mường Phăng** hay **Trấn Ninh** (鎮寧), là một quốc gia cổ từng tồn
**Rajabud Yoh**, **Yoh**, **Yuva** hay **Nyô** (? - 1828) vương hiệu đầy đủ _Chao Raja Putra Sadet Chaofa Jaya Yoh_, là một phó vương (_uparaja_) của Vương quốc Champasak, trị vì từ năm 1819 đến
**Lan Xang** (có khi viết là **Lan Ch'ang**, **Lanexang**, tiếng Pali: Sisattanakhanahut, tiếng Lào: ລ້ານຊ້າງ - lâansâang, chữ Nho: 南掌 - Nam Chưởng hay 萬象 - Vạn Tượng), nghĩa là "đất nước triệu voi" (Lan:
**Sayakumane** hay **Photi** (1710 - 1791), vương hiệu đầy đủ là _Somdetch Brhat Chao Brhat Bodhi Chao Angka Luang Jaya Kumara_ là vị vua thứ hai của Vương quốc Champasak, trị vì từ năm 1738
**Manoi** hay **Phom Ma Noi** (* Tk.18 - † 1821) vương hiệu đầy đủ là _Somdetch Brhat Chao Bhumi Maha Nawi_, là vua của Vương quốc Champasak, trị vì từ năm 1813 đến năm 1820
**Nokasad** hay **Soi Sisamut** (1693 tại Poosangor Horkam - 1738 tại Khorat) vương hiệu đầy đủ _Somdetch Brhat Chao Jaya Sri Samudra Buddhangkura_, là vị vua đầu tiên của Vương quốc Champasak, trị vì từ
**Champasak ** hay **Champassak**, **Champasack** (, IPA: , phiên âm tiếng Việt: **Chăm-pa-sắc**) là một tỉnh ở phía tây nam Lào, kề biên giới với Thái Lan và Campuchia. Đây là một trong ba lãnh
**Chao Phraya Bodin Decha** (1777-1849) (), là viên tướng Thái Lan đầu thế kỷ 19. ## Thân thế và sự nghiệp Ông tên thật là **Sing Singhaseni** (สิงห์ สิงหเสนี). Ông còn được gọi với các
**Saravane** (tiếng Lào: **ສາລະວັນ**, phiên âm: Xa-la-van) là một tỉnh ở phía nam Lào. Trước đây tỉnh có tên gọi là Saravan sau này bị người Thái đổi thành Salavan vào năm 1828. Nó từng
**Hoàng thân Boun Oum** (còn gọi là **Hoàng thân Boun Oum Na Champassak**; ; ; ; 12 tháng 12 năm 1912 - 17 tháng 3 năm 1980) là con trai vua Ratsadanay, hoàng thân cha
**Champasak** ( ) là một thị trấn nhỏ nằm ở phía nam Lào, bên bờ tây sông Mekong cách Pakxe, thủ phủ của tỉnh Champasak khoảng 40 km về phía nam. Thị trấn từng có thời
**Xứ Bảo hộ Lào** (), hoặc **Lào thuộc Pháp** () là một vùng đất bảo hộ thuộc Đế quốc thực dân Pháp, bao gồm hầu hết lãnh thổ Vương quốc Lan Xang trước đây. Lãnh
**Quan hệ Lào – Việt Nam** hay còn được biết đến với tên thông dụng là **Quan hệ hữu nghị Việt – Lào** là mối quan hệ cấp đặc biệt, đồng minh chiến lược theo
**Kingkitsarat, Kingkitsarath** hay **Kitsarat** (? - mất năm 1713, Luang Phrabang) vương hiệu đầy đủ là _Samdach Brhat Chao Brhat Kinkidsaraja Sri Sadhana Kanayudha [King-Kitsarath]_ là vị vua đầu tiên của Lan Xang Hom Khao
thumb|Huy hiệu giám mục [[Giuse Trần Văn Toản.]] **Giáo phận Long Xuyên** (tiếng Latin: _Dioecesis Longxuyensis_) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Giáo phận có diện tích 10.255 km², tương ứng tỉnh
**Marie-Laurent François-Xavier Cordier** (1 tháng 5 năm 1821 – 14 tháng 8 năm 1895) là một nhà truyền giáo và giám mục người Pháp. Ông là Đại diện Tông tòa thứ hai của Địa phận
[[Cầu Hữu nghị Nhật-Lào bắc qua sông Mê Kông]] **Pakxe** (hoặc phiên âm qua tiếng Pháp thành _Paksé_, tiếng Việt: **Pắc Xế**) là một thành phố, tỉnh lỵ của tỉnh Champasack ở hạ Lào đồng
Nước Lào chỉ bắt đầu từ năm 1945. Ý tưởng về một quốc gia Lào riêng biệt được hình thành từ thế kỷ 19, khi những tư tưởng phương tây về đặc tính quốc gia
Bằng chứng về sự hiện diện của con người ở các vùng cao nguyên phía bắc và trung tâm bán đảo Đông Dương đã tạo nên lãnh thổ của dân tộc Lào hiện đại từ
[[Chủ tịch nước Việt Nam Trần Đại Quang.]] **Trần Đại Quang** là Chủ tịch nước thứ 8 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam từ ngày 2 tháng 4 năm 2016 đến
thumb|337x337px|Bán đảo Đông Dương năm 1750. **Anouvong** (, , 1767-1829), hoặc Chao Anouvong, **Chao Anou**, hay **Chaiya-Xethathirath III**, sử nhà Nguyễn gọi là **A Nỗ** (阿弩), là vị vua cuối cùng của vương quốc Viêng
**Người Lào** (tiếng Lào: ລາວ, tiếng Isan: ลาว, IPA: láːw) là một dân tộc có vùng cư trú truyền thống là một phần bắc bán đảo Đông Dương. Họ là một phân nhóm của các
nhỏ|phải|Vị trí [[Đông Nam Á trên bản đồ thế giới]] ## Tiền sử ### Các xã hội nông nghiệp đầu tiên Nông nghiệp, một sự phát triển tự nhiên dựa trên nhu cầu. Trước khi
**Savang Vatthana** (, (13 tháng 11 năm 1907 − 13 tháng 5 năm 1978; hoặc năm 1984) là vị quốc vương cuối cùng của Vương quốc Lào. Ông bắt đầu cai trị vương quốc sau
**Attapeu** () là một tỉnh nằm ở phía đông nam của Lào; phía bắc giáp với tỉnh Sekong; phía tây giáp với tỉnh Champassak; phía đông giáp với dãy Trường Sơn, tách Attapeu khỏi Việt
**Sisavang Phoulivong** hay **Sisavang Vong** (14 tháng 7 năm 1885 – 29 tháng 10 năm 1959), là quốc vương của Vương quốc Luang Phrabang và sau đó là của Vương quốc Lào từ 28 tháng
Ngày **12 tháng 12** là ngày thứ 346 trong mỗi năm thường (ngày thứ 347 trong mỗi năm nhuận) theo lịch Gregorius; còn lại 19 ngày cho đến cuối năm. ## Sự kiện * 1666
Dưới đây là danh sách các Di sản thế giới do UNESCO công nhận tại châu Á và châu Đại Dương. ## Afghanistan (2) nhỏ|[[Minaret ở Jam|trái]] * Tháp giáo đường ở Jam và các
thumb|Các nhóm sắc tộc theo ngôn ngữ Thái Lan năm 1974 thumb|Biểu đồ thể hiện dân số của Thái Lan. Vương quốc Thái Lan có khoảng 70 dân tộc, trong đó có 24 nhóm người
thumb|Ngôi đền thượng Wat Phou **Wat Phou** (hoặc **Wat Phu**; _đền thờ-núi_) là tàn tích tổ hợp đền thờ Khmer Hindu nằm ở miền nam Lào. Nó nằm dưới chân núi Phou Khao thuộc tỉnh
**Jayavarman I** (trị vì 657-700) là một vị vua của Chân Lạp. Thời kỳ trị vì của ông và của Bhavavarman II là thời kỳ quyền lực của các vua Khmer đã được củng cố
**Ubon Ratchathani**, viết tắt **Ubon** (tiếng Thái: **อุบลราชธานี**, phiên âm: U-bon Lát-cha-tha-ni) là một tỉnh thuộc vùng Isan của Thái Lan, cách thủ đô Bangkok 500 km. Các tỉnh lân cận tỉnh này (từ phía
Hoàng thân **Souphanouvong** (phiên âm: _Xu-pha-nu-vông_, 13 tháng 7 năm 1909 - 9 tháng 1 năm 1995) cùng với hoàng thân cùng cha khác mẹ Souvanna Phouma và hoàng thân Boun Oum của Champasak, là
**Stung Treng** là một tỉnh ở cao nguyên đông bắc của Campuchia, tên gọi trước đây là **Xieng Teng**, là một bộ phận của Đế quốc Khmer, sau đó là vương quốc Lan Xang và