thumb|337x337px|Bán đảo Đông Dương năm 1750.
Anouvong (, , 1767-1829), hoặc Chao Anouvong, Chao Anou, hay Chaiya-Xethathirath III, sử nhà Nguyễn gọi là A Nỗ (阿弩), là vị vua cuối cùng của vương quốc Viêng Chăn (vương quốc kế thừa Lan Xang) tại Viêng Chăn, trị vì giai đoạn 1805-1828.
Tiểu sử
Anouvong, sinh năm 1767 tại kinh đô Viêng Chăn, là con trai thứ tư của vua Bunsan (Ong Bun), và là em trai của các vua Viêng Chăn khác là: Nanthasen và Intharavong Setthathirath III. Khi vua cha bị người Xiêm lật đổ năm 1779, ông và các anh bị bắt làm tù binh ở Xiêm.
Giai đoạn 1780-1795, Anouvong sống lưu vong ở Bangkok như một con tin. Ngày mùng 2 tháng 2 năm 1795, Anouvong được vua Xiêm bổ nhiệm làm Phó vương của vương quốc Viêng Chăn với tước hiệu là Somdetch Brhat Chao Maha Uparaja, trợ giúp cho vua anh là Intharavong Setthathirath III.
Đăng quang
Năm 1805, Anouvong lên ngôi sau khi Intharavong Setthathirath III băng hà, hiệu là Xaiya Setthathirath IV. Là quốc vương Vạn Tượng, ông chọn làm đồng minh của người Xiêm trong cuộc chiến tranh chống lại Miến Điện.
Năm 1816, Anouvong còn cho trùng tu và tạc bức tượng Phật ngọc mới để vào chùa Phra Keo.
Năm 1819, sau khi dẹp loạn ở Champasak, Anouvong đưa con trai mình là Ratxabout (Nyo) làm vương đất Champasak.
Năm 1832, Anouvong đã gặp gỡ sứ giả Anh quốc là John Crawfurd ở Băng Cốc. Có lẽ đâu là lần ngoại giao đầu tiên của quân chủ Lào với nước Anh.
Năm 1824, ông cũng cho xây chùa Wat Sisaket.
Tuy nhiên, vì cho là Xiêm triều không tuyên dương những võ công của ông, vào giai đoạn 1826-1828, Anouvong nổi dậy chống lại Xiêm với mong muốn giành độc lập hoàn toàn.
Theo Đại Nam thực lục:
Đinh hợi, năm Minh Mệnh thứ 8 [1827],Nước Vạn Tượng cùng nước Xiêm động binh đánh nhau. Trước là Quốc trưởng Vạn Tượng là A Nỗ gả con gái cho vua nước Xiêm đẻ con là Sâm Ma Yết. Vua Xiêm lại lấy người trong nước, đẻ con là Thôn ỷ Phá. ỷ Phá đã lớn, mưu cướp ngôi trưởng, giết Sâm Ma Yết đi. Vua Xiêm không ngăn cấm. A Nỗ lấy cớ ấy oán vua Xiêm, đem quân đánh lấy thành Cổ Lạc, giết binh Xiêm hơn 500 người. Vua Xiêm giận, sai Xá Chiêu Oan Na (tên vua thứ hai nước Xiêm) đem tướng sĩ vài vạn đi đánh Vạn Tượng. Tổng trấn Gia Định Lê Văn Duyệt trước được tin báo ngoài biên, đem việc tâu lên. Vua thấy thượng đạo Cam Lộ thông với nước Xiêm, sai Quản đạo Tống Văn Uyển đến ngay chỗ biên giới dò hỏi việc ấy, dặn sau có việc biên khẩn cấp cần báo ngay thì cho được làm tờ tâu đệ thẳng.
Tháng 2 năm 1827, Anouvong dấy binh kéo sang đánh Korat (nay là Nakhon Ratchasima, tỉnh Nakhon Ratchasima, Thái Lan), vì cho rằng người Anh ở Miến Điện cũng sẽ mở cuộc tấn công xâm chiếm Xiêm. Triều đình Xiêm cho rằng Anouvong phản trắc, bội bạc nên vua Thái Rama III đã ra lệnh vây hãm thành Viêng Chăn của Anouvong. Viêng Chăn sau đó thất thủ.
Bại trận
Anouvong thua phải rút khỏi Viêng Chăn chạy đến trú ẩn ở Lakhon (nay là Nakhon Phanom Thái Lan), sau đó chạy sang Mahaxay-Koongkeo (nay là Mahaxay tỉnh Khăm Muộn Lào) vào tháng 6 năm 1827. Sau đó với sự giúp đỡ của triều đình nhà Nguyễn (Việt Nam), Anouvong mở cuộc phản công đánh quân Xiêm ở Lakhon nhưng cũng lại thua.
Ngày 29 tháng tháng 9 năm 1827, Anouvong phải đưa vương tôn quốc thích chạy sang lưu vong ở Vinh, Nghệ An bên Việt Nam. Quyết phục thù Anouvong lại mộ binh về đánh quân Xiêm lần nữa.
Quân Xiêm do Chao Phraya Bodin Decha chỉ huy triệt hạ và phá hủy hoàn toàn Viêng Chăn và chỉ còn sót lại mỗi ngôi chùa Wat Si Saket. Người dân Vạn Tượng bị bắt di chuyển sang hữu ngạn sông Mê Kông, tức là vùng Đông Bắc Thái Lan ngày nay.
Ngày 19 tháng 12 năm 1828, khi qua đất Muang Phuan (tức Trấn Ninh, nay là Xiêng Khoảng), thì Anouvong bị Chao Noi (Chiêu Nội), tù trưởng Trấn Ninh (cũng là con rể của Anouvong), bắt và giao nộp cho quân Xiêm. Anouvong bị giải đến Bangkok. Rama III ra lệnh nhốt ông trong cũi sắt được một năm thì chết, hưởng dương 61 tuổi.
Di sản
Ngày nay người Lào xem ông là anh hùng dân tộc bất chấp thực tế lỗi lầm của chiến lược và chiến thuật kết hợp với tính khí nóng nảy của ông đã dẫn đến sự hủy diệt của Viêng Chăn và Lào đã mất lãnh thổ ngày nay là Đông Bắc Thái Lan.
Hậu duệ
Ông có 27 con trai và bảy con gái.
; Vương tử
Vương tử Sudhisara Suriya (Sonthesan Sua hoặc Poh)
Vương tử Nagaya (Ngaow)
Vương tử Yuva (Rajabud Yoh), phó vương Champasak
Vương tử Deva (Teh)
Vương tử Barna (Banh)
Vương tử Duang Chandra (Duang Chanh)
Vương tử Kiminhiya (Khi Menh), phó vương Viêng Chăn
Vương tử Kamabinga (Kham Pheng)
Vương tử Oanaya (Pane)
Vương tử Suvarna Chakra (Suvannachak)
Vương tử Jayasara (Sayasane)
Vương tử Suriya (Suea)
Vương tử Maen
Vương tử Jangaya (Chang)
Vương tử Ungagama (Ung Kham)
Vương tử Khatiyara (Khattignah)
Vương tử Buddhasada (Phuthasath)
Vương tử Tissabunga (Disaphong)
Vương tử Dhanandra (Theman)
Vương tử Hien Noi
Vương tử Ong-La
Vương tử Phui
Vương tử Chang
Vương tử Khi
Vương tử Anura (Nu)
Vương tử Thuan
Vương tử Di
; Vương nữ
Vương nữ Nujini (Nu Chin)
Vương nữ Sri
Vương nữ Chandrajumini (Chantarachome)
Vương nữ Gamavani (Kham Vanh)
Vương nữ Jangami (Siang Kham)
Vương nữ Gamabangi (Kham Pheng)
Vương nữ Buyi (Nang Nu)
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|337x337px|Bán đảo Đông Dương năm 1750. **Anouvong** (, , 1767-1829), hoặc Chao Anouvong, **Chao Anou**, hay **Chaiya-Xethathirath III**, sử nhà Nguyễn gọi là **A Nỗ** (阿弩), là vị vua cuối cùng của vương quốc Viêng
**Huyện Anouvong** là thủ phủ của tỉnh Xaisomboun. ## Lịch sử Huyện Anouvong được đặt theo tên của vua Anouvong, khi tỉnh Xaisomboun được thành lập là tỉnh thứ 18 của CHDCND Lào vào ngày
**Chao Phraya Bodin Decha** (1777-1849) (), là viên tướng Thái Lan đầu thế kỷ 19. ## Thân thế và sự nghiệp Ông tên thật là **Sing Singhaseni** (สิงห์ สิงหเสนี). Ông còn được gọi với các
**Vương quốc Champasak** (chữ Anh: _Kingdom of Champasak_, chữ Lào: ອານາຈັກຈຳປາສັກ) là một vương quốc ở phía nam nước Lào. Năm 1713, Vương quốc Champasak thoát li khỏi sự thống trị của Vương quốc Lan
**Vương quốc Viêng Chăn, Vương quốc Vientiane** hay **Lan Xang Vientiane** (tiếng Thái: _อาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์_, tiếng Trung Quốc: 萬象王國 / _Vạn Tượng vương quốc_), sử Việt gọi là **Vạn Tượng** (萬象), là một trong ba tiểu
**Rama III** (31 tháng 3 năm 1788 – 2 tháng 4 năm 1851), miếu hiệu là **Phra Nangklao Chaoyuhua**, là vị vua thứ ba của Vương triều Chakri, Xiêm La. Rama III trị vì từ
**Muang Phuan** (Lao: ເມືອງພວນ, ; Country of Phuan) hay **Xieng Khouang** (, ), người Việt gọi là **Bồn Man** (盆蠻), **Mường Bồn**, **Mường Phăng** hay **Trấn Ninh** (鎮寧), là một quốc gia cổ từng tồn
**Minh Mạng** hay **Minh Mệnh** (chữ Hán: 明命, 25 tháng 5 năm 1791 – 20 tháng 1 năm 1841) là vị hoàng đế thứ hai của triều Nguyễn trị vì từ năm 1820 đến khi
Tượng của [[Thao Suranaree (Khun Ying Mo) đánh dấu trung tâm thành phố, giữa phố cổ ở phía Đông và khu phát triển mới hơn ở phía Tây.]] **Nakhon Ratchasima** (tiếng Thái: **นครราชสีมา**, phiên âm:
**Tỉnh Viêng Chăn** (còn gọi là khu nông thôn Viêng Chăn) () là một tỉnh của Lào, nằm ở Tây bắc quốc gia. Đến năm 2015, toàn tỉnh có 419.090 người. Tỉnh Viêng Chăn có
**Môn bóng đá tại Đại hội Thể thao Đông Nam Á 2009** bao gồm bóng đá nam và bóng đá nữ. Nội dung bóng đá nam diễn ra từ ngày 2 tháng 12 đến ngày
**Sân vận động Quốc gia Lào** (tên chính thức là **Sân vận động Anouvong**, còn được gọi là **Sân vận động Tỉnh Viêng Chăn**) là một sân vận động đa năng ở Viêng Chăn, Lào.
**Bamnet Narong** () là một huyện (‘‘amphoe’’) ở tây nam tỉnh Chaiyaphum, đông bắc Thái Lan. ## Lịch sử Trong thời kỳ trị vì của vua Rama II thuộc Rattanakosin, khu vực Bamnet Narong là
**Xaisomboun** (hay **Saysomboun**, tiếng Lào: ໄຊສົມບູນ) là một _đặc khu_ (_khetphiset_) ở miền núi Trung Lào, gần thủ đô Viêng Chăn và Xiangkhouang. Đặc khu (_khetphiset_) này được lập năm 1994 sau khi tách khỏi
**Nong Bua Lam Phu** (, , ) là một tỉnh thuộc vùng Isan của Thái Lan. Các tỉnh giáp giới (từ phía bắc theo chiều kim đồng hồ): Udon Thani, Khon Kaen và Loei. ##
**Chiến tranh Việt – Xiêm** (1833–1834) là một cuộc chiến gồm hai đợt tấn công của quân Xiêm vào lãnh thổ Việt Nam thời Nhà Nguyễn của vua Minh Mạng, đợt thứ nhất khởi đầu
Nhà nước đầu tiên của Lào là vương quốc Lan Xang. Phà Ngừm người sáng lập vương quốc này, chính là quốc vương đầu tiên của Lào. Chế độ quân chủ ở Lào chấm dứt
**Người Lào** (tiếng Lào: ລາວ, tiếng Isan: ลาว, IPA: láːw) là một dân tộc có vùng cư trú truyền thống là một phần bắc bán đảo Đông Dương. Họ là một phân nhóm của các
**Karate tại Đại hội Thể thao Đông Nam Á năm 2009** được tổ chức từ ngày 10 đến 12 tháng 12 năm 2009 tại Chao Anouvong Gymnasium, thành phố Viêng Chăn, Lào. Với hai nội
**Judo tại Đại hội Thể thao Đông Nam Á năm 2009** được tổ chức từ ngày 15 đến ngày 17 tháng 12 năm 2009 tại Chao Anouvong Gymnasium, thành phố Viêng Chăn, Cộng hòa Dân
**Nội dung bóng đá nữ** tại **Đại hội Thể thao Đông Nam Á 2009** được tổ chức tại Lào từ ngày 4 tháng 12 đến ngày 16 tháng 12 năm 2009. Không có giới hạn
**Nội dung bóng đá nam** tại **Đại hội Thể thao Đông Nam Á 2009** được tổ chức tại Lào từ ngày 2 tháng 12 đến ngày 17 tháng 12 năm 2009. Độ tuổi tham dự
thumb|Bản đô tỉnh Xaisomboun năm 2014 **Xaisomboun** (IPA: , ) hay **Xaysomboun** là một tỉnh miền núi ở Trung Lào, giáp với Viêng Chăn và Xiangkhouang. ## Lịch sử Xaisomboun là tỉnh thứ 17 của
Vị trí châu Ngọc Ma trong phủ Nghệ An thời thuộc Minh () **Phủ Ngọc Ma** là một phủ cũ của xứ Nghệ, tiền thân của tỉnh Nghệ An, trong các triều đại phong kiến
**Rajabud Yoh**, **Yoh**, **Yuva** hay **Nyô** (? - 1828) vương hiệu đầy đủ _Chao Raja Putra Sadet Chaofa Jaya Yoh_, là một phó vương (_uparaja_) của Vương quốc Champasak, trị vì từ năm 1819 đến
**Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2011** (_AFF Women's Championship 2011_) tổ chức tại Viêng Chăn, Lào từ ngày 16 tháng 10 đến ngày 25 tháng 10 năm 2011. Tất cả các
**Vat Yotkeo** là ngôi chùa ở Lào được xây dựng dưới thời trị vì của Vua Sai Setthathirath. Chùa này bị người Thái phá hủy vào năm 1828, vốn là thế lực đã thiêu rụi