✨Trận Leuthen

Trận Leuthen là một trận đánh tại tỉnh Schlesien (Phổ) trong Chiến tranh Bảy năm, diễn ra vào ngày 5 tháng 12 năm 1757 giữa 39 nghìn quân Phổ dưới sự thống lĩnh của vua Friedrich II với 66 nghìn quân Áo và chư hầu Đức do vương công Karl xứ Lothringen và thống chế Leopold Joseph von Daun thống lĩnh. Trận đánh kết thúc với thất bại nặng nề của người Áo, bẻ gãy hoàn toàn chiến dịch của họ nhằm chiếm lại Schlesien cuối năm 1757. Đây được xem là thắng lợi lớn nhất của quân đội Phổ thời Chiến tranh Bảy năm, và cũng là thắng lợi toàn diện nhất trong sự nghiệp quân sự của Friedrich II.

Năm 1757, nước Phổ bị quân đội Áo tấn công từ hướng nam và quân đội Pháp tấn công từ hướng tây. Các mũi tấn công của Pháp đã bị Friedrich II đánh tan trong trận Roßbach ngày 5 tháng 11; nhưng cùng lúc đó, một đạo quân lớn của Áo và chư hầu Đức dưới quyền Karl và Daun đã xâm nhập phần lớn tỉnh Schlesien phía đông-nam Phổ. Friedrich II tức tốc kéo quân về chiếm lại Schlesien, và đến ngày 5 tháng 12, lực lượng hai bên tổ chức chiến đấu gần Leuthen. Lợi dụng sự che khuất của một dãy đồi núi, quân Phổ di chuyển qua chính diện và đột kích vào cánh trái quân Áo, đồng thời cử một toán nghi binh uy hiếp cánh phải hòng dụ Karl tăng quân sang hướng này. Quân cánh trái Áo nhanh chóng tan vỡ trước các đòn tiến công của Phổ. Karl và Daun đành xoay quân sang hướng nam đặng lập nên một tuyến phòng ngự mới với trọng tâm tại Leuthen. Quân bộ binh Phổ có pháo binh yểm trợ mở nhiều đợt tấn công dữ dội và đánh bật quân Áo khỏi thị trấn, nhưng sau đó bộ binh Phổ trở nên sơ hở trước một đòn phản kích của kỵ binh cánh phải Áo do tướng Joseph Lucchesi d'Averna chỉ huy. Tuy nhiên, kỵ binh trừ bị Phổ do tướng Georg Wilhelm von Driesen đã kịp thời đón đánh và phá tan cuộc phản công này. Tướng Lucchesi chết tại trận. Kỵ binh Áo cắm đầu chạy thẳng vào đội hình bộ binh Áo, kéo theo sự tan vỡ hoàn toàn của trận tuyến quân Áo.

Sau thất bại ở Leuthen, Karl và Daun rút toàn bộ quân chủ lực về Böhmen, tạo điều kiện cho Friedrich II lần lượt tái chiếm các thành phố then chốt của Schlesien như Breslau, Liegnitz và Schweidnitz từ cuối tháng 12 năm 1757 đến tháng 1 năm 1758. Mặc dù cuộc chiến còn tiếp diễn thêm nhiều năm nữa, kết quả của trận Leuthen cùng với trận Roßbach ngày 5 tháng 11 đã làm phá sản ý định thôn tính vương quốc Phổ của liên minh Pháp-Áo và chư hầu Đức trong năm 1757.

Bối cảnh

Cuối năm 1756, Chiến tranh Bảy năm bùng nổ giữa liên minh Áo-Pháp-Nga-Thụy Điển với Phổ. Bấy giờ Áo và Phổ là hai nước mạnh nhất trong đế quốc La-Đức (tập hợp các nước của người Đức). Phổ đã chinh phục Schlesien, một tỉnh giàu có của Áo trong chiến tranh Kế vị Áo (1740–174), nên Áo quyết lấy lại bằng được. Vua Phổ Friedrich II lên kế hoạch đánh phủ đầu Áo, hòng loại nước này khỏi vòng chiến trước khi quân Áo phối hợp với quân các đồng minh xâm chiếm Phổ. Sau khi thôn tính xứ Sachsen chư hầu của Áo năm 1756, Friedrich dẫn hơn 6 vạn quân đánh vào vùng Böhmen thuộc Áo, nhưng bị quân đội Áo do thống chế Joseph Leopold von Daun chỉ huy đánh tan trong trận Kolín ngày 18 tháng 6 năm 1757. Friedrich buộc phải chuyển sang thế phòng thủ bị động dọc theo biên giới Sachsen - Böhmen. Thừa thắng, liên minh Pháp-Áo-Nga vây đánh Phổ khắp tứ phương; nhưng chỉ có mũi tấn công của quân Pháp vào Sachsen trên hướng tây, và mũi tấn công vào Schlesien của 84 nghìn quân Áo do vương công Karl xứ Lothringen và thống chế Daun chỉ huy là gây được sức ép lớn đến sự tồn vong của Vương triều Phổ.]] thumb|alt=Friedrich vào lâu đài Lissa, gặp nhiều sĩ quan Áo|Tranh của [[Richard Knötel mô tả cảnh Friedrich vào lâu đài Lissa, thấy 1 nhóm sĩ quan Áo (mặc áo trắng) ngạc nhiên tột độ.]] Khi đêm xuống, tuyết bắt đầu rơi, Friedrich hạ lệnh ngừng truy kích. Có giai thoại kể một số quân sĩ Phổ, hoặc có lẽ chỉ 1 người, đã hát vang bài thánh ca Kháng Cách Nun danket alle Gott; không lâu sau đó toàn bộ quân đội cùng hát theo. Friedrich đi về Lissa. Bại binh chạy từ Leuthen ùa vào thành phố; khi Friedrich bước vào sân lâu đài địa phương, ông thấy nhiều sĩ quan Áo ngỡ ngàng. Tương truyền, ông xuống ngựa và nói với họ bằng giọng nhã nhặn: "Chào buổi tối, các bạn, ta biết các bạn không ngờ ta ở đây. Cho ta ở trọ qua 1 đêm cùng các bạn được không?".

Trận Leuthen kết thúc với thất bại hoàn toàn của quân đội Áo. Thiệt hại của họ lên đến 22 nghìn sĩ quan và binh lính (trong đó bao gồm 3 nghìn người tử trận, 7 nghìn người bị tàn phế và hơn 12 nghìn người khác bị bắt làm tù binh), và con số này chiếm tới hơn 1/3 lực lượng Áo tham gia trận chiến. Ngoài ra, nhà sử học, nhân khẩu học Áo Gaston Bodart ước tính 5% số người chết, bị tàn phế là sĩ quan. Nhiều trung đoàn Áo bị tan vỡ hoàn toàn ở giai đoạn đầu và cuối của trận đánh. Tổn thất về nhân lực của Phổ cũng không hề nhẹ, với 6259 quân thương vong (1141 người thiệt mạng; 5118 bị thương) và 58 người bị bắt sống. Trong số này có 2 thiếu tướng: Lorenz Ernst von Münchow bị thương nặng, đến tháng 1 năm 1758 thì chết; Kaspar Friedrich von Rohr trúng đạn pháo và chết ở Radaxdorf ngày 12 tháng 12 năm 1757.

Tuy vậy, tỷ lệ chênh lệch tổn thất giữa Áo với Phổ lên đến hơn 3:1 và đây là một sự chênh lệch rất hiếm có trong chiến tranh ở châu Âu thế kỷ 18. Người Áo cùng các đồng minh cũng tiến hành nhiều cải cách quân sự và rút ra một số kinh nghiệm như không đánh quân Phổ trên đồng trống, và phải chủ động cướp địa hình thuận lợi buộc quân Phổ bị động giao chiến. Nhờ đó, họ gây khó khăn lớn cho quân đội Phổ trong giai đoạn 1758 – 1762.

Tuy nhiên, trận Leuthen vẫn là một thắng lợi quyết định đối với người Phổ, vì nó khai lối cho Friedrich chiếm lại hoàn toàn tỉnh Schlesien, làm phá sản hoàn toàn kế hoạch chinh phục Phổ của liên minh Áo-Nga-Pháp-Thụy Điển năm 1757, đồng thời tạo động lực lớn cho Phổ tiếp tục cự nhau với liên minh này trong 6 năm tiếp theo.

Nhận định

Trận Leuthen thường được xem là một trong những trận đánh hay nhất ở phương Tây thế kỉ 18, đã xác lập tên tuổi của Friedrich II như một trong những nhà quân sự kiệt xuất của châu Âu. Hoàng đế, nhà cầm quân lớn của Pháp Napoléon I (1769-1821) viết:

Theo nhà sử học hiện đại Christopher Duffy, hầu hết các nhà bình luận khi nhắc đến trận đánh này đều nhấn mạnh tinh thần chiến đấu hăng hái của quân đội Phổ, sự hiểu biết và khai thác địa hình của Friedrich, tốc độ nhịp nhàng của cuộc tấn công, sức cơ động và hỏa lực ghê gớm của pháo binh Phổ, sự ứng biến nhanh nhẹn hiệu quả của bộ binh Phổ, màn xung phong đẹp mắt của kỵ binh cánh trái Phổ do Driesen chỉ huy, và cuối cùng, là sự chủ động cao độ của các cấp chỉ huy Phổ từ trung tướng Driesen xuống đại uý Möllendorf. Duffy cũng chỉ ra trận Leuthen ngoạn mục hơn trận Roßbach, vì ở Leuthen, quân đội Phổ thắng một đội quân khó thắng, trước đó từng đánh bại quân Phổ mấy lần.

Bên cạnh đó, Friedrich cũng may mắn hưởng lợi từ sự dễ dụ và bị động của bộ thống soái Áo. Trước hết, Karl tỏ ra quá dễ bị "dắt mũi" khi tin rằng mũi nghi binh nhằm vào cánh phải Áo chính là mũi chủ công của Phổ. Thời bấy giờ, lực lượng khinh kỵ Áo khá giỏi trinh sát, nhưng Karl lại không dùng tới. Friedrich sau này nhìn nhận rằng chỉ cần một đội tuần tiễu nhỏ của Áo cũng có thể phát hiện hướng đi của ông. Thứ nữa, người Áo không cài một đồn bót nào để canh gác cánh sườn bị hở trên hướng nam Leuthen. Nádasdy là chỉ huy quân Áo ở hướng này, và đây là một sai lầm đáng ngạc nhiên từ phía ông. Dù đã có nhiều năm kinh nghiệm chống quân Phổ, Nádasdy quên rằng Friedrich chuyên chơi đánh ập từ một hướng mà không ai ngờ tới. Cuối cùng, Karl phản ứng chậm và lúng túng khi quân Phổ bất thần giáng vào cánh sườn bên trái. Ông vẫn không nắm được bản chất thực sự của mũi nghi binh gần Frobelwitz. Đến khi ngộ ra, Karl gửi kỵ binh xuống chặn mũi chủ công của địch, nhưng lúc này đã muộn