Nước Đại Nam đối diện với Pháp và Trung Hoa, 1847-1885 (Tiếng Pháp: L'Empire vietnamien face à la Chine et à la France, 1847-1885) là cuốn sách xuất bản tại Paris năm 1987 do nhà xuất bản L'Harmattan ấn hành, viết về một giai đoạn lịch sử của nước Đại Nam (tức Việt Nam) triều vua Tự Đức khi Thực dân Pháp chuẩn bị xâm lược. Tác giả của cuốn sách là Yoshiharu Tsuboï, giáo sư người Nhật Bản ở Đại học Waseda, Nhật Bản.
Nhận xét về cuốn sách
Nhà dân tộc học người Pháp, Georges Condominas, chuyên nghiên cứu về Việt Nam đã nhận xét về cuốn sách như sau: "Sự soi rọi độc đáo một giai đoạn quan trọng nhất đã thai nghén ra lịch sử đương thời"; còn GS Trần Văn Giàu, trong lời giới thiệu cuốn sách, từ bản dịch tiếng Pháp sang tiếng Việt, có viết: "Y. Tsuboï đã vẽ dung mạo của những con người cụ thể, diễn viên chính và phụ của tấn bi kịch 40 năm thời Tự Đức: từ vị thừa sai này, tên cướp núi cướp biển nọ, hoàng đế, tể tướng, lái buôn đến các sĩ phu và văn thân".
So sánh Việt-Nhật
Cuốn sách giới thiệu về nước Đại Nam (tức Việt Nam) dưới triều vua Tự Đức 1847-1885 trước họa xâm lăng của Pháp và Trung Hoa. Đây là thời kỳ mấu chốt. Đấy là thời điểm có thể nói nghiêm trọng nhất trong số phận tồn vong của các dân tộc phương Đông khi phải đối mặt với một thế giới trước đó hoàn toàn xa lạ: phương Tây của Chủ nghĩa tư bản đang lên. Đúng ra, không chỉ "chủ nghĩa tư bản", còn là một nền văn minh, một nền văn hóa, thậm chí một thời đại hoàn toàn khác lạ. Trong cuộc giáp mặt quyết liệt ấy, chỉ duy nhất có Nhật Bản thành công, trong khi tất cả các dân tộc khác, theo nhiều kiểu khác nhau, đều thất bại.
Đầu thế kỷ 19, tình hình hai nước Việt Nam và Nhật Bản có lẽ chưa quá khác biệt nhau là mấy. Đến triều vua Tự Đức, thời kỳ này ở Việt Nam đại để cũng là thời kỳ Minh Trị ở Nhật Bản, hai nước đều phải "đối diện" với một loạt vấn đề. Thế mà, trước bão táp Âu - Mỹ, nước Nhật Bản giữ vững độc lập và nhanh chóng trở thành cường quốc ngang hàng với các nước lớn mạnh Âu - Mỹ, còn nước Việt Nam thì suy đốn không cứu chữa nổi, bị Pháp lấn áp, gặm dần, nuốt trọn, rốt cuộc trở thành thuộc địa, xiềng chân gông cổ cho đến nỗi cái tên Việt Nam và Đại Nam cũng bị xóa khỏi bản đồ thế giới.
Cuốn sách là một sự so sánh chính xác giữa hai nước Việt Nam và Nhật Bản cùng thời kỳ này. Nhiều bài học rút ra về thành công của Nhật Bản, đặc biệt là "Tinh thần Nhật Bản", được ghi lại trong một tài liệu có tiêu đề "Năm điều cấp bách nhất của Nhật Bản" do học giả Hà Lan học, Kanda Kōhai, thảo ngay trước cuộc Cải cách. Năm điều đó là:
Nước Nhật chúng ta phải mãi mãi độc lập. Nhật Bản không thể lệ thuộc bất cứ quốc gia nào khác.
Nếu muốn giữ độc lập, ta phải tạo ra sức mạnh xứng đáng với quốc gia.
Nếu muốn có sức mạnh quốc gia, dân chúng phải biết đoàn kết với nhau ở khắp miền đất nước.
Nếu muốn đoàn kết cả nước, dân phải tuân thủ phép nước.
Nếu muốn dân theo phép nước, triều đình phải biết áp dụng những lý thuyết từ mọi miền đất nước, không thể kiên trì với những cách lý luận một chiều.
Nhận xét về Việt Nam
Báo cáo của nhà ngoại giao và Hán học Philastre gửi Thống đốc Nam Kỳ năm 1878 viết: "Đất nước này hết sức nghèo nàn, chính phủ bị ràng buộc trong tất cả mọi hoài bão có thể có và trong tất cả mọi ý muốn cải cách, bởi những sợi dây không thể cắt đứt mà không làm đổ vỡ hết đồng loạt. Triều đình còn bị kìm hãm bởi những điều mê tín của một xã hội đã được cấu tạo rất chặt chẽ; đối với kẻ cầm đầu, mê tín đó là những cái cớ viện dẫn để bảo vệ những quyền lợi đã có, đối với tất cả mọi người thì đó là khí giới phòng thủ chống lại mọi thay đổi. Mỗi người đều biết mình có lợi gì khi thay đổi, nhưng lại chú ý nhiều nhất tới những gì sẽ mất và đều không muốn bắt đầu từ đấy.".
Tóm tắt
Cuốn sách gồm 9 chương:
- Chương 1: Nước Việt Nam trước 1847: Mấy đặc thù
- Chương 2: Những người Pháp đến Việt Nam: Từ giáo sĩ Alexandre De Rhodes tới Paul Philastre
- Chương 3: Trung Hoa và người Hoa vào thời kỳ độc lập dưới triều Nguyễn
- Chương 4: Tự Đức: Một quyền thừa kế chính thống bị tranh cãi
- Chương 5: Các nhân vật chủ yếu của chính quyền Tự Đức
- Chương 6: Nhóm trung thành và nhóm đối kháng
- Chương 7: Thay đổi nhân sự và điều chỉnh chính trị
- Chương 8: Tầng lớp văn thân lánh xa Tự Đức
- Chương 9: Từ cuộc tranh chấp Pháp-Việt tới cuộc chiến Pháp-Hoa.
Lời cảm ơn
Trong lời của ơn của cuốn sách, tác giả Yoshiharu Tsuboï đã cảm ơn giáo sư Georges Condominas, vị chủ nhiệm bảo trợ luận án của ông; giáo sư Nguyễn Thế Anh, nguyên Viện trưởng Đại học Huế, nhà nghiên cứu tại CNRS; các giáo sư Lê Thành Khôi, Piere-Richard Feray...
Bản tiếng Việt
Nước Đại Nam đối diện với Pháp và Trung Hoa
Nguyễn Đình Đầu dịch với sự cộng tác của Bùi Trân Phượng và Tăng Văn Hỷ, lời bạt: Nguyên Ngọc
- Hà Nội: Hội Sử học Việt Nam, 1993
- Hà Nội: Nhà xuất bản Tri thức và Công ty Cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam, 2011
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**_Nước Đại Nam đối diện với Pháp và Trung Hoa, 1847-1885_** (Tiếng Pháp: _L'Empire vietnamien face à la Chine et à la France, 1847-1885_) là cuốn sách xuất bản tại Paris năm 1987 do nhà
**Nguyễn Đình Đầu** (12 tháng 3 năm 1920 - 20 tháng 9 năm 2024) là một nhà nghiên cứu nổi tiếng trong lĩnh vực địa lý, lịch sử Việt Nam. Ông được biết nhiều với
**Lập pháp viện** () là cơ quan lập pháp tối cao của Trung Hoa Dân quốc, gồm 113 thành viên. Tiền thân là Quốc hội sơ niên ở Bắc Kinh từ năm 1913 tới năm
**Tsuboi Yoshiharu** (chữ Hán: 坪井善明, _Bình Tỉnh Thiện Minh_, sinh 1948) là nhà sử học Nhật Bản. Ông từng là giảng viên khoa luật ở Đại học Tokyo. Từ năm 1973, Yoshiharu Tsuboï bắt đầu
**Chiến tranh giữa Pháp và người Da đỏ** hay còn được gọi là **Cuộc Chiến tranh Chinh phạt** (, ) là chiến trường của chiến tranh Bảy năm trên đất Bắc Mỹ từ năm 1754
**Chiến tranh Pháp – Đại Nam** hoặc **chiến tranh Pháp – Việt**, hay còn được gọi là **Pháp xâm lược Đại Nam** là cuộc xung đột quân sự giữa nhà Nguyễn của Đại Nam và
**Trung Hoa Dân Quốc** () là một chính thể tiếp nối sau triều đình nhà Thanh năm 1912, chấm dứt hơn 2000 năm phong kiến Trung Quốc. Đây là chính thể cộng hòa hiện đại
**Chế định Chủ tịch nước Việt Nam** qua các bản Hiến pháp là tổng thể các quy định trong các bản Hiến pháp Việt Nam về vị trí, vai trò, nhiệm vụ và quyền hạn
**Trung Hoa Dân Quốc** (Tiếng Trung: 中華民國; Bính âm: Zhōnghuá Mínguó; Tiếng Anh: Republic Of China) là một quốc gia cộng hòa đã kiểm soát chủ quyền với toàn bộ Trung Quốc từ năm 1912
**Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc** () là bản hiến pháp thứ năm và hiện hành của Trung Hoa Dân Quốc (ROC), được Quốc Dân Đảng phê chuẩn trong kỳ họp Quốc hội Lập hiến
**Sinh vật huyền thoại Trung Hoa** là những sinh vật (động vật) trong các câu chuyện thần thoại, truyền thuyết, huyền thoại và trong các tác phẩm văn học của Trung Hoa và có sự
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa chính thức ra đời ngày 1 tháng 10 năm 1949 với thế hệ lãnh đạo đầu tiên gồm Mao Trạch Đông, Chu Ân Lai, Chu Đức và một số
nhỏ|300x300px|[[Cờ hoa mai là cờ hiệu của Ủy ban Olympic Trung Hoa (Đài Loan)]] **Đài Bắc Trung Hoa** () hay **Trung Hoa Đài Bắc** (, , mã IOC: TPE) là một danh xưng đại diện
**Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam** là "nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa", theo Điều 2, Hiến pháp 2013. Đây là sự kết hợp của hai kiểu nhà nước:
**Bộ Ngoại giao Trung Hoa Dân Quốc** (, , viết tắt: **MOFA**) là cơ quan phụ trách ngoại giao của Trung Hoa Dân Quốc, nằm dưới quyền Hành chính viện Trung Hoa Dân Quốc. Mục
**Đế quốc Trung Hoa** () hoặc **Đế chế Hồng Hiến** () là một triều đại ngắn ngủi trong lịch sử Trung Quốc khi chính khách kiêm tướng quân nhiều quyền lực thời kỳ Dân Quốc
**Đại hội đại biểu Toàn quốc Đảng Cộng sản Trung Quốc** () hay còn được gọi là được gọi là **Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc** được tổ chức 5 năm 1 lần do
**Trung Hoa Dân Quốc dời sang Đài Loan** còn được gọi là **Quốc Dân Đảng dời sang Đài Loan** hay **Cuộc rút lui vĩ đại **đề cập đến cuộc di cư của chính phủ Trung
Sau khi Võ Văn Thưởng từ chức Chủ tịch nước vào ngày 20 tháng 3 và Vương Đình Huệ từ chức Chủ tịch Quốc hội vào ngày 26 tháng 4 năm 2024, Việt Nam tiếp
thumb|[[Jean Gabin, Louis de Funès, Jeanne Moreau, Alain Delon, Brigitte Bardot, Jean-Paul Belmondo, Isabelle Huppert, Jean Dujardin, Gérard Depardieu.]] **Điện ảnh Pháp** là nền nghệ thuật và công nghiệp điện ảnh của Pháp, nền điện
**Quốc vụ viện nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa** (**Quốc vụ viện**; Trung Văn giản thể: 中华人民共和国国务院, Hán-Việt: Trung hoa Nhân dân Cộng hòa quốc Quốc vụ viện) hay **Chính phủ Nhân dân Trung
**Lãnh đạo Đảng và Nhà nước** là thuật ngữ chính trị được sử dụng trên các phương tiện truyền thông về các lãnh đạo cấp cao của Đảng Cộng sản và Nhà nước Trung Quốc.Tại
**Hải Nam** (chữ Hán: 海南, bính âm: Hǎinán) là tỉnh cực nam của Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa. Năm 2018, Hải Nam là tỉnh đông thứ hai mươi tám về số dân, đứng thứ
**Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn** ( – **VNU-USSH**) là một trường đại học thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội. Trụ sở chính của Trường đặt tại số
**Bệnh viện Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí** là một bệnh viện ở Uông Bí, Quảng Ninh được xây dựng và đưa vào hoạt động vào năm 1981; với sự giúp đỡ, viện trợ
**Dự thảo Hòa ước Aubaret** (tiếng Pháp: _Projet de traité d'Aubaret_; tiếng Anh: _Draft Treaty of Aubaret_) là những cuộc đàm phán giữa đại diện của Đệ Nhị Đế chế Pháp và Đại Nam nhầm
Nam quyền **Nam Quyền** là tên gọi cho tất cả các võ phái miền nam Trung Hoa có nguồn gốc từ chùa Nam Thiếu Lâm ở Phúc Kiến. ## Phạm trù và nội dung Nam
Trong nhiều thập kỷ, trên quan điểm chính trị, Cộng hòa nhân dân Trung Hoa từng được biết đến là một thực thể chính trị đồng nghĩa với Trung Quốc lục địa. Về mặt lịch
**Ngân hàng Nhà nước Việt Nam** (tên viết tắt: **SBV** hoặc **NHNNVN**) là cơ quan ngang bộ của Chính phủ Việt Nam, là ngân hàng trung ương của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa
**Ủy ban Olympic Đài Bắc** **Trung Hoa** (; mã IOC: **TPE**) là Ủy ban Olympic quốc gia đại diện cho Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan). ## Lịch sử Liên đoàn vận động viên nghiệp
phải|thumb|Lãnh thổ của [[người Hán từ lưu vực Hoàng Hà đã bành trướng sang các lãnh thổ lân cận.]] **_Chủ nghĩa đế quốc Trung Hoa_** (giản thể: **中华帝国主义**, phồn thể: **中華帝國主義**, **bính âm: Zhōnghuá dìguó
**Trung Hoa Dân Quốc chiếm đóng Mông Cổ** bắt đầu vào tháng 10 năm 1919 và kéo dài cho đến đầu năm 1921, khi quân đội Trung Quốc trong Urga bị đánh bại bởi lực
**Bộ Giáo dục** (viết tắt **MOE**) (; Pha̍k-fa-sṳ: _Kau-yuk Phu_) là một bộ thuộc Hành chính viện Trung Hoa Dân Quốc (Chính phủ), có chức năng thực thi chính sách giáo dục và quản lý
Trung Quốc đã và đang là khởi nguồn của nhiều tiến bộ, phát hiện khoa học và các phát minh sáng chế. Dưới đây là danh sách theo thứ tự bảng chữ cái Latinh các
**Đại hội Thể thao Trong nhà và Võ thuật châu Á 2021**, tên chính thức là **Đại hội thể thao võ thuật và trong nhà châu Á lần thứ 6,** tên gọi chính thức bằng
**Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước** (tiếng Anh: _State Records and Archives Department of Vietnam_) là cơ quan trực thuộc Bộ Nội vụ, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ
**Cục Chấp pháp và Quản lý Hành chính Đô thị**, thường được viết tắt là **_Thành Quản_** (), là một cơ quan chính quyền địa phương được thành lập ở mọi thành phố tại Trung
**Lâm Sâm** (tiếng Hoa: 林森; bính âm: Lín Sēn; 1868 – 1 tháng 8 năm 1943), tự Tử Siêu (子超), hiệu **Trường Nhân** (長仁), là Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc (Khi đó chức vụ
Hệ thống quân hàm Quân đội Trung Hoa Dân Quốc là hệ thống cấp bậc quân sự của Quốc quân Trung Hoa Dân Quốc hiện nay. Lực lượng Quốc quân Trung Hoa Dân Quốc được
**Quốc huy Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa** (tiếng Trung: 中华人民共和国 国徽; chữ Hán phồn thể: 中華人民共和國 國徽, bính âm: Zhonghua Renmin gònghéguó Guohui) có một đại diện của Quảng trường Thiên An Môn, cổng
**** () nói về cách thức chính quyền Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tuyên truyền có hệ thống để tác động lên tư tưởng của công chúng theo hướng có lợi cho chính quyền.
**Đài Loan** () là một trong hai tỉnh của **Trung Hoa Dân Quốc**. Tỉnh chiếm xấp xỉ 73% diện tích được kiểm soát bởi Đài Loan. Tỉnh bao gồm phần lớn đảo Đài Loan cũng
thumb|Bộ Nội chính **Bộ Nội chính** Trung Hoa Dân Quốc (chữ Hán phồn thể: 內政部, bính âm Hán ngữ: _Nèizhèng bù_, Hán-Việt: _Nội chính bộ_) là một cơ quan cấp nội các thuộc Hành chính
**Đài Truyền hình Việt Nam**, được biết đến rộng rãi với tên gọi **VTV** (viết tắt của từ ), là đài truyền hình quốc gia thuộc sở hữu của Chính phủ nước Cộng hòa Xã
**Quan hệ Việt Nam – Trung Quốc** (_Quan hệ Việt-Trung_, ) là mối quan hệ giữa hai nước láng giềng vì có chung biên giới trên bộ và trên biển, hai nước có chung thể
**Chiến tranh biên giới 1979**, hay thường được gọi là **Chiến tranh biên giới Việt – Trung năm 1979**, là một cuộc chiến ngắn nhưng khốc liệt giữa Trung Quốc và Việt Nam, diễn ra
**Hán hóa** (chữ Anh: _Sinicization_ hoặc _sinofication_, _sinification_, _sinonization_; tiếp đầu ngữ _sino-_, nghĩa là “thuộc về Trung Quốc”), hoặc gọi **Trung Quốc hoá**, là quá trình mà trong đó các xã hội hoặc cộng
, cũng thường được gọi với tên phiên âm của nó là **Kuomintang** (**KMT**; ), là chính đảng do Tôn Trung Sơn và các chí sỹ của ông sáng lập và tồn tại cho đến
Nhân quyền tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là một vấn đề tranh cãi giữa chính phủ Trung Quốc và các nước khác cũng như các tổ chức phi chính phủ. Bộ Ngoại giao
**Triều đại trong lịch sử Trung Quốc**, hay **triều đại Trung Quốc**, ý chỉ các chế độ quân chủ thế tập cai trị Trung Quốc trong phần lớn chiều dài lịch sử nước này. Kể