thumb|Bức tranh đá Bhimbetka của [[Ấn Độ, Di sản thế giới.]]
thumb|Tranh khắc đá ở Gobustan, [[Azerbaijan, có niên đại từ 10.000 trước Công nguyên.]]
thumb|Nghệ thuật trên đá ở Balichakra gần thị trấn Yadgir ở Karnataka, Ấn Độ
Trong khảo cổ học, nghệ thuật trên đá là những dấu ấn do con người tạo ra được tìm thấy trên đá tự nhiên; nó phần lớn đồng nghĩa với nghệ thuật trên đá trong hang động. Một hiện tượng toàn cầu, nghệ thuật trên đá được tìm thấy ở nhiều khu vực đa dạng văn hóa trên thế giới. Nó đã được tạo ra trong nhiều bối cảnh trong suốt lịch sử loài người, mặc dù phần lớn nghệ thuật trên đá đã được ghi lại về mặt dân tộc học đã được tạo nên như một phần của nghi lễ. Những tác phẩm nghệ thuật như vậy thường được chia thành ba hình thức: tranh khắc được khắc vào bề mặt đá, tượng hình được vẽ trên mặt đá, và các họa hình trên đất, được hình thành trên mặt đất. Các tác phẩm nghệ thuật trên đá lâu đời nhất được biết đến từ thời đại đồ đá cũ muộn, đã được tìm thấy ở Châu Âu, Úc, Châu Á và Châu Phi. Các nhà khảo cổ học nghiên cứu những tác phẩm nghệ thuật này tin rằng chúng có thể có ý nghĩa tôn giáo riêng.
Phân ngành khảo cổ học về nghiên cứu nghệ thuật trên đá được phát triển lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 19 bởi một vài trong số các học giả Pháp ngữ nghiên cứu về nghệ thuật đá thời đại đồ đá cũ muộn được tìm thấy trong các hệ thống hang động của Tây Âu. Nghệ thuật trên đá tiếp tục có tầm quan trọng đối với người dân bản địa ở nhiều nơi trên thế giới, họ coi chúng vừa là vật phẩm thiêng liêng vừa là thành phần quan trọng trong sự tôn sùng văn hóa của họ. Các địa điểm khảo cổ như vậy cũng là nguồn du lịch văn hóa quan trọng, và đã được sử dụng trong văn hóa đại chúng như quan điểm thẩm mỹ của họ.
Thuật ngữ
Thuật ngữ nghệ thuật đá xuất hiện trong các tài liệu xuất bản sớm nhất là vào những năm 1940. Nó cũng đã được mô tả là "chạm khắc đá", "vẽ trên đá", "bản khắc đá", hình trên đá, hình vẽ đá, nghệ thuật đá "điêu khắc đá" "tác phẩm điêu khắc đá".
Các loại nghệ thuật
Tượng hình
Tượng hình là những bức tranh hoặc hình vẽ đã được khắc trên mặt đá. Những tác phẩm nghệ thuật như vậy thường được tạo ra với đất khoáng và các hợp chất tự nhiên khác được tìm thấy trên khắp thế giới. Các màu chủ yếu được sử dụng là đỏ, đen và trắng. Màu đỏ thường tạo được thông qua việc sử dụng đất nung, trong khi màu đen thường được cấu tạo từ than củi, hoặc đôi khi từ các khoáng chất như mangan. Màu trắng thường được tạo ra từ phấn tự nhiên, đất sét kaolinite hoặc đất tảo cát. Một khi các sắc tố đã thu được, chúng sẽ được nghiền và trộn với một chất lỏng, chẳng hạn như nước, máu, nước tiểu hoặc lòng đỏ trứng, sau đó bôi lên đá như sơn bằng bàn chải, ngón tay hoặc con dấu.
Một hình thức tượng hình khác thường, được tìm thấy ở nhiều nơi, mặc dù không phải là ở tất cả các nền văn hóa có nghệ thuật trên đá, là in bàn tay lên đá. Trong các trường hợp khác, nghệ thuật trên đá được thể hiện thông qua bộ gõ gián tiếp, vì một tảng đá thứ hai được sử dụng như một cái đục giữa đá búa và mặt đá.
Hình họa trên đất
Các hình họa trên đất là những thiết kế và họa tiết lớn được tạo ra trên bề mặt đá. Chúng có thể được phân loại thông qua phương pháp tạo thành của chúng. Các hình chạm khắc lõm được tạo ra bằng cách cạo các mặt đường sa mạc (đá cuội phủ trên mặt đất) để lộ hình ảnh mờ nhạt trên bề mặt bên dưới. Ví dụ nổi tiếng nhất về nghệ thuật khắc lõm đá như vậy là Những hình vẽ trên cao nguyên Nazca ở Peru.
Lịch sử
Mặc dù các nhà khảo cổ học người Pháp đã thực hiện nhiều nghiên cứu về nghệ thuật trên đá, nhưng khảo cổ học Anglophone đã bỏ bê chủ đề này trong nhiều thập kỷ.
Môn học nghiên cứu nghệ thuật trên đá đã chứng kiến cái mà Whitley gọi là "cuộc cách mạng" trong những năm 1980 và 1990, khi ngày càng nhiều nhà khảo cổ học trong thế giới Anglophone và Mỹ Latinh chuyển sự chú ý của họ sang chủ đề này. Khi làm như vậy, họ nhận ra rằng nghệ thuật trên đá có thể được sử dụng để hiểu các hệ thống biểu tượng và tôn giáo, quan hệ giới tính, ranh giới văn hóa, thay đổi văn hóa và nguồn gốc của nghệ thuật và tín ngưỡng. Tuy nhiên, nghiên cứu về nghệ thuật trên đá trên toàn thế giới được đánh dấu bằng sự khác biệt đáng kể về quan điểm đối với sự phù hợp của các phương pháp khác nhau và khuôn khổ lý thuyết có liên quan và chặt chẽ nhất.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
thumb|Bức tranh đá Bhimbetka của [[Ấn Độ, Di sản thế giới.]] thumb|Tranh khắc đá ở Gobustan, [[Azerbaijan, có niên đại từ 10.000 trước Công nguyên.]] thumb|Nghệ thuật trên đá ở Balichakra gần thị trấn Yadgir
nhỏ|phải|Họa phẩm nghệ thuật châu Âu nhỏ|phải|Họa phẩm châu Âu nhỏ|phải|Kiến trúc châu Âu **Nghệ thuật Châu Âu** (_Art of Europe_) còn được gọi là **nghệ thuật phương Tây** (_Western art_) bao gồm lịch sử
Một **tác phẩm nghệ thuật** hoặc **đối tượng nghệ thuật** là một vật phẩm có tính thẩm mỹ hoặc một sáng tạo có tính nghệ thuật. Ngoại trừ "tác phẩm nghệ thuật", có thể được
**Các bức vẽ trên đá ở Sierra de San Francisco** là một nghệ thuật trên đá tượng hình được tìm thấy tại dãy núi Sierra de San Francisco thuộc khu vực đô thị Mulegé, phía
nhỏ|phải|Thai tạng giới [[Mạn-đà-la ()]] nhỏ|phải|Vòng Pháp luân **Nghệ thuật Phật giáo** là sự phản ánh các khái niệm trong đạo Phật dưới các hình thức nghệ thuật khác nhau – nhất là các lĩnh
**Trượt băng nghệ thuật** (tiếng Anh: _figure skating_) là môn thể thao trong đó các cá nhân, đôi hoặc nhóm biểu diễn bằng giày trượt băng trên sân băng. Đây là môn thể thao mùa
**Hình tượng con ngựa trong nghệ thuật** là hình ảnh của con ngựa trong nghệ thuật, ngựa là chủ đề khá quen thuộc trong văn học, âm nhạc, hội họa, điêu khắc, kiến trúc, chúng
Toán học trong nghệ thuật: Bản khắc trên tấm đồng mang tên _[[Melencolia I_ (1514) của Albrecht Dürer. Những yếu tố liên quan đến toán học bao gồm com-pa đại diện cho hình học, hình
nhỏ|296x296px| Tranh khảm Byzantine là một trong những tác phẩm lừng danh còn sót lại của [[Hagia Sophia ở Constantinople - chân dung của Christ Pantocrator trên các bức tường của phòng trưng bày phương
**Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại** (tiếng Anh: **Museum of Modern Art**, viết tắt là **MoMA**) là một bảo tàng nghệ thuật tại Midtown Manhattan, Thành phố New York, nằm trên 53rd Street, giữa Fifth
nhỏ|phải|Một cổng của [[Nhà thờ Đức Bà Chartres (khoảng năm 1145). Những bức tượng kiến trúc những tác phẩm điêu khắc Gothic sớm nhất và là một cuộc cách mạng trong phong cách và khuôn
Một số đặc trưng của nghệ thuật Việt Nam: [[Phụ nữ Việt Nam với áo tứ thân, áo dài, nón quai thao đang chơi các nhạc cụ như đàn bầu, tam thập lục, đàn tứ,
thế=|nhỏ|350x350px|Thông báo được dán trước cửa một [[thư viện công cộng ở Island Bay, New Zealand rằng nó bị đóng cửa do đại dịch và sẽ miễn tất cả phí trả lại trễ]] Đại dịch
**Chữ khắc và Nghệ thuật đá Bir Hima** () là một địa điểm nghệ thuật đá nằm ở tỉnh Najran, phía tây nam Ả Rập Xê Út, cách về phía bắc thành phố Najran. Đây
**Trung tâm Văn hóa và Nghệ thuật Bangkok** (tiếng Anh: Bangkok Art and Culture Centre, viết tắt **BACC**; ) là một trung tâm nghệ thuật đương đại ở Bangkok, Thái Lan. Các sự kiện nghệ
nhỏ|304x304px|Bức tranh trừu tượng màu nước đầu tiên của [[Wassily Kandinsky|Kandinsky, 1910 ]] **Nghệ thuật Trừu tượng** là trào lưu hội họa đầu thế kỷ 20, vào những năm 1910 đến 1914. Nghệ thuật trừu
thumb|[[Vincent van Gogh, tháng 7 năm 1890, _Đồng lúa và những con quạ_.]] **Tâm lý học mỹ thuật** là một lĩnh vực liên ngành nghiên cứu về quan niệm, nhận thức và đặc điểm của
thumb|Từ góc phía trên bên trái theo chiều kim đồng hồ: một bức chân dung tự họa của [[Vincent van Gogh, một bức tượng của người Chokwe ở châu Phi, một phần bức tranh _Birth
**Nghệ thuật môi trường** là một loạt những hoạt động nghệ thuật từ cách tiếp cận tự nhiên trước kia cho đến các tác phẩm có động cơ sinh thái và chính trị gần đây.
**Viện Nghệ thuật Chicago** () (viết tắt là **AIC**) là một bảo tàng mỹ thuật nằm tại công viên Grant Park, thành phố Chicago, Hoa Kỳ. Viện thành lập năm 1879, là một trong những
Nghệ thuật của Hy Lạp Cổ Đại đã gây ảnh hưởng rất lớn đến nền văn hóa của nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là trong các lĩnh vực điêu khắc và kiến trúc.
alt=|thumb|Bàn tay phước lành của Stepan Ryabchenko tại Saatchi Gallery ở [[London, mô tả bàn tay của Chúa]] **Nghệ thuật ánh sáng** là một loại hình nghệ thuật thị giác sử dụng ánh sáng làm
**Nghệ thuật quân sự** hay **nghệ thuật chiến tranh** là một bộ phận cơ bản và trọng yếu của phương thức tiến hành chiến tranh. Chúng có vai trò giải quyết những vấn đề tiến
nhỏ| [[Viện bảo tàng Louvre|Bảo tàng Louvre ở Paris, Pháp, là bảo tàng nghệ thuật được ghé thăm nhiều nhất trên thế giới vào năm 2018.]] nhỏ|[[Bảo tàng nghệ thuật quốc gia Hoa Kỳ tại
nhỏ|_Kè xoắn ốc_ của [[Robert Smithson từ trên đỉnh mũi đất Rozel, giữa tháng 4 năm 2005.]] nhỏ|_Cảnh quan Thời gian_ của [[Alan Sonfist, tại các đường LaGuardia và Houston ở Manhattan, 1965-nay]] **Nghệ thuật
Các nhà hoạt động xã hội và nghệ sĩ tham gia các cuộc biểu tình ở Hồng Kông năm 2019 – 2020 đã sử dụng tác phẩm nghệ thuật, hội họa, âm nhạc và các
phải|nhỏ|250x250px| _Phòng âm nhạc (1983)_, tác phẩm của [[Jean-Robert Sedano và Solveig de Ory Montpellier (Pháp) ]] phải|nhỏ|250x250px| Đường hầm dưới đáy Đại Tây Dương (1995), [[Maurice Benayoun, Cài đặt tương tác thực tế ảo:
**Champa** có nền văn minh Ấn hóa ở khu vực duyên hải miền Trung Việt Nam ngày nay trong thời gian từ năm 192 đến 1832 sau Công nguyên. Người Chăm có lẽ là những
Jeffrey Masin, "ban nhạc một người" (_One-man band_), một người biễu diễn đường phố tại [[thành phố New York với những nhạc cụ của một ban nhạc]] **Nghệ thuật biểu diễn trên đường phố** hoặc
**Nghệ thuật Đàng Ngoài thời Lê trung hưng** phản ánh các loại hình nghệ thuật của nước Đại Việt dưới thời Lê trung hưng trong vùng lãnh thổ do chúa Trịnh cai quản (phía bắc
**Nghệ thuật Đại Việt thời Lý** phản ánh thành tựu các loại hình nghệ thuật của nước Đại Việt dưới thời nhà Lý, chủ yếu trên lĩnh vực kiến trúc, điêu khắc và âm nhạc.
nhỏ|upright|_Madonna với con trẻ_ vào thế kỷ XIII. **Đức Maria trong nghệ thuật** miêu tả về Đức Maria một mình hoặc cùng với con là Chúa Giêsu. Những hình ảnh này là trung tâm biểu
nhỏ|phải|[[Leonardo da Vinci, _Người đàn bà và con chồn_- Bảo tàng Czartoryski, Kraków, Ba Lan]] Filippo Brunelleschi, Lorenzo Ghiberti và Donatello là những người mở đường cho hướng đi mới trong nghệ thuật có tiền
**Thể dục nghệ thuật** là một bộ môn thể dục dụng cụ trong đó các vận động viên biểu diễn nhiều động tác (mỗi động tác trong khoảng 30 tới 90 giây) với nhiều dụng
nhỏ|[[Carl Theodor Dreyer, ảnh chụp năm 1965, đạo diễn bộ phim năm 1928 - _The Passion of Joan of Arc_, được coi là một bộ phim nghệ thuật điển hình.]] **Phim nghệ thuật** thường là
**Học viện Nghệ thuật Nga** (, tên gọi không chính thức là **Học viện Nghệ thuật** **Sankt-Peterburg**), là một học viện nghệ thuật được thành lập bởi bá tước Ivan Shuvalov vào năm 1757 với
**Lịch sử học nghệ thuật** là nghiên cứu về các đối tượng thẩm mỹ và biểu hiện thị giác trong bối cảnh lịch sử và phong cách. Theo truyền thống, ngành lịch sử học nghệ
phải|nhỏ|280x280px| _Khỉ đánh giá Nghệ thuật_, 1889, Gabriel von Max **Phê bình nghệ thuật** là thảo luận hoặc đánh giá về nghệ thuật thị giác. Các nhà phê bình nghệ thuật thường chỉ trích nghệ
nhỏ|Tranh Đông Hồ - Lý Ngư Vọng Nguyệt **Phong cách nghệ thuật động vật** (_Animal style_) là một cách tiếp cận trang trí nghệ thuật thị giác được ghi nhận từ Trung Quốc đến Bắc
nhỏ| Như các logo trên cửa sổ hiển thị, RKD chia sẻ cùng tòa nhà (nằm gần [[Den Haag trung tâm|Den Haag Centraal) với (LM), Huygens ING, Viện âm nhạc Hà Lan (NMI) và Koninklijke
**Nghệ thuật Thiền tông** Phật giáo là một loại hình nghệ thuật có nguồn gốc từ Thiền tông. Các thiền sư đã mượn các nghệ thuật này để miêu tả những kinh nghiệm hay chứng
Đầu uyên ương bằng đất nung trang trí cung điện thời Trần **Nghệ thuật Đại Việt thời Trần** phản ánh các loại hình nghệ thuật của nước Đại Việt thời nhà Trần, chủ yếu trên
**Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Toàn quốc** () là lễ phát thưởng thường niên do Tổng thống Việt Nam Cộng hòa sáng lập và điều hành các giai đoạn 1957−1963, 1966−1970, 1971−1975. Mục đích
phải|nhỏ| Hiệp hội Nghệ thuật Hoàng gia Anh tại [[Luân Đôn, Vương quốc Anh ]] **Hiệp hội Vương thất Anh về Xúc tiến Nghệ thuật, Sản xuất và Thương mại,** thường được gọi tắt là
thế=Michelangelo's David|nhỏ| _[[David (Michelangelo)|David_ (1504) "Tinh thần nào trống rỗng và mù quáng đến nỗi nó không thể nhận ra sự thật rằng bàn chân còn cao quý hơn giày, và da đẹp hơn
**Nghệ thuật khái niệm**, còn được gọi là chủ **nghĩa khái niệm**, là nghệ thuật trong đó khái niệm hoặc ý tưởng liên quan đến tác phẩm được ưu tiên hơn các mối quan tâm
**Wycinanki** là một loại hình nghệ thuật dân gian tại Ba Lan. Wycinanki trong tiếng Ba Lan có nghĩa là “cắt bỏ”, phát âm là vee-chee-non-kee. Đây vốn là một loại hình nghệ thuật dân
thumb|right|Họa tiết trang trí đặc trưng nhất là phong cách [[hình lá cọ giống như trên tấm túi da của kỵ sĩ này.]] thumb|right|Nhiều ngôi làng theo phong cách Romanesque ở Hungary được thiết kế
Chân đèn trang trí họa tiết rồng thời Mạc **Nghệ thuật Đại Việt thời Mạc** phản ánh các thành tựu về nghệ thuật của nước Đại Việt dưới thời nhà Mạc từ năm 1527 đến
**Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie** là một bảo tàng ở Warsaw, Ba Lan. Bảo tàng được thành lập vào năm 2005. Cho đến khi xây dựng bảo tàng mới, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại