nhỏ|phải|Tranh vẽ về một nghi lễ hiến tế
Hiến tế là việc dâng hiến đồ ăn thức uống, lễ vật hoặc sinh mệnh của loài vật hoặc con người cho một mục đích cao hơn, đặc biệt là dâng cúng cho các thần linh, như một hành động của sự sùng mộ hoặc thờ cúng, tế lễ. Trong khi hiến tế thường ngụ ý giết một con vật mang tính nghi lễ (sát tế), việc hiến tặng (Latin oblatio) có thể được sử dụng cho sự hiến tế không gây đổ máu bằng thức ăn hay các sản vật. Đối với việc hiến tặng chất lỏng (đồ uống) bằng cách rót, thuật ngữ libation được sử dụng chỉ về việc này. Các học giả như René Girard đã đưa ra giả thuyết rằng việc lấy người khác ra làm con dê tế thần có thể giải thích cho nguồn gốc của việc hiến tế.
Hiến tế động vật
phải|nhỏ| Hiến tế động vật được thục hiện cùng với việc rót rượu tế cho thần linh ở [[Hy Lạp cổ đại. Gác mái đỏ khoảng 430 - 425 TCN (Viện bảo tàng Louvre).]]
Hiến tế động vật là nghi thức giết động vật như một phần của tôn giáo. Nó được thực hành bởi các tín đồ của nhiều tôn giáo như một phương tiện để xoa dịu một vị thần hoặc các vị thần, hoặc thay đổi quá trình tự nhiên. Nó cũng phục vụ một chức năng xã hội hoặc kinh tế trong các nền văn hóa nơi mà các phần ăn được của động vật bị hiến tế được phân phối cho những người tham dự lễ hiến tế để ăn. Sự hiến tế động vật đã xuất hiện ở hầu hết các nền văn hóa, từ người Do Thái đến người Hy Lạp và La Mã (đặc biệt là nghi lễ thanh tẩy Lustratio), người Ai Cập (ví dụ trong giáo phái Apis) và từ người Aztec đến Yoruba. Tôn giáo của người Ai Cập cổ đại chỉ cho phép hiến tế cừu, bò đực, bê đực và ngỗng; cấm hiến tế các động vật khác.
Việc hiến tế động vật vẫn còn được thực hiện bởi những người theo Santería và các dòng dõi khác của Orisa như một phương tiện để chữa bệnh và cảm tạ Orisa (các vị thần). Tuy nhiên, ở Santeria, những lễ vật như vậy chiếm một phần cực kỳ nhỏ trong số những hoạt động được gọi là ebos - bao gồm lễ vật, cầu nguyện và hành động. Kitô hữu tại một số ngôi làng ở Hy Lạp cũng hiến tế động vật cho các vị thánh Chính thống trong một thực hành được gọi là kourbània. Việc thực hành này, trong khi bị lên án công khai, thường được dung thứ .
Hiến tế người
nhỏ| Hiến tế người của tộc [[Aztec, tác phẩm của Codex Mendoza, thế kỷ 16 (Thư viện Bodleian, Oxford).]]
nhỏ|phải|Nghi lễ sát tế nô lệ da đen ở Yoruba
Hiến tế người được thực hiện bởi nhiều nền văn hóa cổ đại. Người bị hiến tế sẽ bị giết một cách nghi thức theo cách được cho là làm hài lòng hoặc xoa dịu một vị thần hoặc linh hồn. Một số dịp để hiến tế người được tìm thấy ở nhiều nền văn hóa trên nhiều lục địa bao gồm:
- Hiến tế người cùng lúc với việc khai trương của một ngôi đền hoặc cây cầu mới.
- Hiến tế người tại thời điểm cái chết của một vị vua, thượng tế hoặc lãnh đạo vĩ đại; sự hy sinh được cho là để phục vụ hoặc đồng hành với nhà lãnh đạo quá cố ở kiếp sau.
- Hiến tế người trong thời điểm thiên tai. Hạn hán, động đất, núi lửa phun trào, v.v... được xem là dấu hiệu của sự tức giận hoặc bất mãn của các vị thần, và sự hiến tế được cho là để giảm bớt sự tức giận của thần linh.
Hiến tế người được thực hiện trong nhiều nền văn minh Tiền Colombo vùng Trung Mỹ. Người Aztec đặc biệt được biết đến với việc thực hành việc hiến tế người, mặc dù hầu hết các ước tính phổ biến là ước tính quá mức, và việc hiến tế người đã được thực hiện trên quy mô lớn hơn nhiều ở Trung Quốc cổ đại. Ước tính hiện tại về việc hiến tế người của người Aztec là từ vài nghìn đến hai mươi nghìn người mỗi năm . Một số trong những việc hiến tế người này là để giúp mặt trời mọc, một số để cầu mưa, và một số để đánh dấu mở rộng của ngôi đền lớn tại Tenochtitlán (thủ đô của họ). Ngoài ra còn có việc hiến tế những người Conquistador bị bắt trong các cuộc chiến tranh xâm lược México của Tây Ban Nha.
Có bằng chứng cho thấy các nền văn hóa Minoan thời tiền Hy Lạp thực hành việc hiến tế người. Các xác chết đã được tìm thấy tại một số địa điểm trong tòa thành Knossos ở đảo Crete. Ngôi nhà phía bắc tại Knossos chứa xương của những đứa trẻ dường như đã bị chặt nhỏ. Truyền thuyết về Theseus và Minotaur (lấy bối cảnh trong mê cung ở Knossos) cho thấy việc hiến tế người thời đó. Thần thoại Hy Lạp đã kể rằng Athens đã gửi bảy chàng trai trẻ và bảy phụ nữ trẻ đến đảo Hy Lạp để hiến tế cho Minotaur. Điều này gắn liền với các bằng chứng khảo cổ học cho thấy hầu hết các người hiến tế là thanh niên hoặc trẻ em. Những thương gia Phoenicia của Carthage được cho là thực hành hiến tế trẻ em, và mặc dù quy mô của hiến tế có thể đã được các tác giả cổ đại thổi phồng vì lý do chính trị hoặc tôn giáo, có bằng chứng khảo cổ học về số lượng lớn bộ xương của trẻ em được chôn cất cùng với các động vật hiến tế. Plutarch (khoảng năm 46 -120 AD) đề cập đến việc hiến tế này, cũng như Tertullian, Orosius, Diodorus Siculus và Philo. Họ mô tả những đứa trẻ bị nướng chín đến chết trong khi vẫn còn ý thức về một bức tượng bằng đồng nóng bỏng. Ở Scandinavia, tôn giáo Scandinavia cũ có kể việc hiến tế người, vì cả người Bắc Âu và nhà sử học Đức đều có kể lại, ví dụ Đền thờ tại Uppsala và Blót.
Việc hiến tế người không còn được chính thức thực hiện ở bất kỳ quốc gia nào, và bất kỳ trường hợp nào hiến tế xảy ra đều được coi là giết người.
Theo tôn giáo
Kitô giáo
nhỏ|304x304px| Tác phẩm nghệ thuật miêu tả sự hy sinh của Chúa Giêsu: Chúa Kitô trên thập giá của Carl Heinrich Bloch
Trong Kitô giáo Ba Ngôi, Thiên Chúa đã nhập thể thành Chúa Giêsu, hy sinh con trai mình để thực hiện sự hòa giải của Thiên Chúa và nhân loại, vốn đã tách mình khỏi Thiên Chúa thông qua tội lỗi (xem khái niệm tội lỗi nguyên thủy). Theo một quan điểm nổi bật trong thần học phương Tây từ đầu thiên niên kỷ thứ 2, công lý của Thiên Chúa đòi hỏi sự chuộc tội của loài người nếu con người được phục hồi vị trí ban đầu của họ và được cứu khỏi sự nguyền rủa. Tuy nhiên, Thiên Chúa biết rằng con người bị giới hạn không thể chuộc tội, vì sự xúc phạm của con người đối với Thiên Chúa là vô hạn, nên Thiên Chúa đã lập giao ước với Abraham, mà ông đã hoàn thành khi gửi Con duy nhất của mình trở thành người hiến tế cho giao ước bị phá vỡ. Trong thần học Kitô giáo, sự hy sinh này đã thay thế cho việc hiến tế động vật không đầy đủ của Giao ước cũ; Chúa Kitô "Chiên Thiên Chúa" đã thay thế sự hy sinh cừu của Korban Todah cổ đại (Nghi thức Lễ Tạ ơn), người đứng đầu trong đó là Lễ Vượt qua trong luật Môi-se.
Trong Giáo hội Công giáo La Mã, các Giáo hội Chính thống Đông phương, các Giáo hội Luther và các Giáo hội Giám lý, Tiệc Thánh hoặc Thánh lễ, cũng như Phụng vụ Thần thánh của các Giáo hội Công giáo Đông phương và Giáo hội Chính thống Đông phương, được xem như một sự hiến tế. Trong số những người theo Anh giáo, những lời của phụng vụ nói rõ rằng Tiệc Thánh là một sự hy sinh để ngợi khen và tạ ơn và là một sự dâng hiến vật chất cho Thiên Chúa kết hợp với Chúa Kitô bằng cách sử dụng những lời như vậy, như "với những món quà thánh này mà chúng ta hiện đang dâng lên Chúa" (1789 BCP) hoặc "tặng bạn từ những món quà mà bạn đã tặng chúng tôi, chúng tôi tặng bạn những món quà này" (Cầu nguyện D BCP 1976) như được chứng minh rõ ràng trong Sách Cầu nguyện chung được sửa đổi từ năm 1789, trong đó thần học về Bí tích Thánh Thể được chuyển đến gần hơn với quan điểm Công giáo. Tương tự như vậy, Giáo hội Giám lý Liên hiệp trong phụng vụ Thánh Thể có dòng chữ "Chúng ta hãy dâng mình và quà tặng cho Thiên Chúa" (A Service of Word and Table I)). Giáo hội Giám lý Liên hiệp chính thức dạy rằng "Rước lễ là một dạng hiến tế" tái hiện, thay vì lặp lại sự hy sinh của Chúa Kitô trên Thập giá; Cô tiếp tục tuyên bố rằng:
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Tranh vẽ về một nghi lễ hiến tế **Hiến tế** là việc dâng hiến đồ ăn thức uống, lễ vật hoặc sinh mệnh của loài vật hoặc con người cho một mục đích cao hơn,
nhỏ|phải|[[Dê nhà là động vật hiến tế phổ biến, chúng được biết đến với tên gọi "_con dê tế thần_"]] **Động vật hiến tế** hay **hiến tế động vật** là việc giết chết theo những
**Nhậm Hiền Tề** (sinh ngày 23 tháng 6 năm 1966) là một nam ca sĩ kiêm diễn viên người Đài Loan. ## Tiểu sử Nhậm Văn Tường, cha của Nhậm Hiền Tề là giáo viên
nhỏ|phải|Họa phẩm về con chiên tế lễ Lễ **Hiến sinh Vượt qua** (tiếng Anh: _Passover sacrifice_; tiếng Hebrew: קרבן פסח/_Korban Pesakh_) hay còn gọi là **Con chiên Vượt qua** hay **con chiên hiến tế** (_Passover
**Tế bào gốc** là các tế bào sinh học có khả năng biệt hoá thành các tế bào khác, từ đó phân bào để tạo ra nhiều tế bào gốc hơn. Chúng được tìm thấy
liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:A_pangolin_in_defensive_posture,_Horniman_Museum,_London.jpg|thế=|nhỏ|Một con tê tê trong tư thế phòng thủ, Bảo tàng Horniman, London. **Tê tê** hay còn gọi là **trút** hoặc **xuyên sơn giáp**, (tiếng Anh: **Pangolin**) là các loài động vật có vú thuộc
nhỏ|Tế bào sinh dục là tế bào sinh ra giao tử hoặc giao tử Trong sinh học phổ thông Việt Nam, **tế bào sinh dục** là tên của tế bào phát sinh giao tử hoặc
**Hiến pháp Vương quốc Sedang** được công bố bởi Marie-Charles David de Mayréna, người sáng lập ra Vương quốc Sedang ở Tây Nguyên vào cuối thế kỷ 19. Bản hiến pháp này dược Mayréna lập
nhỏ|phải|Tượng con Tê giác trước [[Bảo tàng d'Orsay của Henri Alfred Jacquemart, trong lịch sử chúng từng được xem như loài thần thú trị thủy]] nhỏ|phải|Họa phẩm tê giác của Johann Dietrich Findorff **Hình tượng
**Thực tế** là tổng hợp của tất cả những gì có thật hoặc tồn tại trong một hệ thống, trái ngược với những gì chỉ là tưởng tượng. Thuật ngữ này cũng được sử dụng
**Kinh tế Việt Nam** là một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang phát triển, phụ thuộc lớn vào nông nghiệp, du lịch, xuất khẩu thô và đầu tư trực
**Kinh tế học** (Tiếng Anh: _economics_) là môn khoa học xã hội nghiên cứu sự sản xuất, phân phối và tiêu dùng các loại hàng hóa và dịch vụ. Kinh tế học cũng nghiên cứu
**Tê giác lông mượt** (_Coelodonta antiquitatis_) là một loài tê giác đã tuyệt chủng phổ biến ở khắp Châu Âu và Bắc Á trong kỷ nguyên Pleistocen và tồn tại cho đến cuối thời kỳ
**Kinh tế ngầm** là một khu vực kinh tế nơi mà tất cả các hoạt động thương mại được tiến hành mà không có sự kiểm soát, thống kê của cơ quan nhà nước (thuế,
**Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London** (tiếng Anh: _The London School of Economics and Political Science_, viết tắt **LSE**), là một cơ sở nghiên cứu và giáo dục công lập chuyên về
So sánh GDP TQ **Nền kinh tế của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa** là một nền kinh tế đang phát triển định hướng thị trường kết hợp kinh tế kế hoạch thông qua các
**Sân bay quốc tế Dubai** (tiếng Ả Rập: **مطار دبي الدولي**) là sân bay quốc tế phục vụ Dubai, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, là sân bay chính của Dubai và là
**Pháp luật quốc tế** là hệ thống các nguyên tắc và quy phạm pháp luật, được các quốc gia và chủ thể khác của luật quốc tế thỏa thuận tạo dựng nên, trên cơ sở
Karl Marx, người sáng lập ra học thuyết kinh tế chính trị Marx - Lenin **Kinh tế chính trị Marx-Lenin** hay **kinh tế chính trị học Marx-Lenin** là một lý thuyết về kinh tế chính
**Kinh tế Bắc Triều Tiên** phản ánh những quan hệ sản xuất, cơ cấu kinh tế và tình hình kinh tế, đời sống tại CHDCND Triều Tiên. Nhìn chung, nền kinh tế CHDCND Triều Tiên
**Kinh tế chia sẻ** là một mô hình thị trường lai (ở giữa sở hữu và tặng quà) trong đó đề cập đến mạng ngang hàng dựa trên chia sẻ quyền truy cập vào hàng
**Hiếu Hiền Thuần Hoàng hậu** (chữ Hán: 孝賢纯皇后, ; 28 tháng 3, năm 1712 - 8 tháng 4, năm 1748), là nguyên phối Hoàng hậu của Thanh Cao Tông Càn Long Đế. Xuất thân vọng
**Tế bào T hỗ trợ** (**lympho Th**), còn được gọi là **tế bào CD4+**, là một loại lympho T giữ vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch, đặc biệt là trong hệ miễn dịch
nhỏ|phải|Tòa nhà quốc hội Cuba **Cải cách kinh tế Cuba** đề cập đến các chính sách kinh tế vĩ mô được thực hiện với mục đích ổn định nền kinh tế Cuba sau năm 1993.
**Điều ước quốc tế** là sự thỏa thuận giữa các chủ thể của luật quốc tế với nhau trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng nhằm thiết lập những quy tắc pháp lý bắt buộc
**Trung tâm Thông tin y tế Quốc gia** là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Y tế, có chức năng tổ chức xây dựng, vận hành khai thác cơ sở dữ liệu
**Kinh tế Nhật Bản** là một nền kinh tế thị trường tự do phát triển. Nhật Bản là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới theo GDP danh nghĩa và lớn thứ tư theo
Bức hình so sánh giữa hai ngọn đèn: một bên là lửa ở trên [[Trái Đất (bên trái) và một bên là lửa ở trong môi trường vi trọng lực (bên phải), một ví dụ
**Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh**, còn được gọi là **Đại học UEH** () là đại học đa thành viên chuyên khối kinh tế hệ công lập, thuộc nhóm đại học trọng
nhỏ|phải|Trải nghiệm công nghệ thực tế ảo tại Hà Nội, Việt Nam **Thực tế ảo** ( - _VR_) là một trải nghiệm mô phỏng có thể giống hoặc khác hoàn toàn với thế giới thực.
**Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất** (tên giao dịch chính thức: **Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất**; IATA: **SGN**; ICAO: **VVTS**) là sân bay quốc tế lớn nhất Việt Nam hiện tại.
phải|nhỏ|[[HeLa|Tế bào HeLa được nhuộm DNA nhân bằng thuốc nhuộm Hoechst huỳnh quang. Những tế bào trung tâm và nằm rìa bên phải đang ở kỳ trung gian, do đó có thể nhận diện toàn
phải|Sơ đồ về chu kỳ tế bào, cho thấy trạng thái của [[nhiễm sắc thể trong mỗi giai đoạn của chu kỳ.]] **Chu kỳ tế bào**, hay **chu kỳ phân bào**, là một vòng tuần
**Kinh tế Việt Nam giai đoạn 1976-1986** nằm trong bối cảnh thời bao cấp, đây là giai đoạn áp dụng mô hình kinh tế cũ ở miền Bắc cho cả nước sau khi thống nhất
**Nền kinh tế Ý** là nền kinh tế quốc gia lớn thứ ba của Liên minh châu Âu, lớn thứ tám tính theo GDP danh nghĩa của thế giới và lớn thứ 12 theo GDP
**Kinh tế Vương quốc /Liên hiệp Anh và Bắc Ireland** là một nền kinh tế thị trường xã hội và định hướng thị trường phát triển cao. được cấu thành bởi 4 nền kinh tế
**Kinh tế Hoa Kỳ** (Mỹ) là một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa hỗn hợp với kỹ nghệ, mức độ công nghiệp hóa và trình độ phát triển rất cao. Đây không chỉ là
**Đảng Lập hiến Đông Dương** (tiếng Pháp: _Parti Constitutionaliste Indochinois_) là một chính đảng hoạt động ở Nam Kỳ trong thập niên 1910 đến 1930. Đảng này do Bùi Quang Chiêu, một kỹ sư canh
**Hiến chương Liên Hợp Quốc** là hiến pháp của Liên Hợp Quốc, được ký kết trong Hội nghị Liên Hợp Quốc về Tổ chức Quốc tế (_United Nations Conference on International Organization_) tại San Francisco,
Tiền giấy mệnh giá 500 [[đồng Việt Nam Cộng hòa|đồng phát hành năm 1966]] **Kinh tế Việt Nam Cộng hòa** (1955-1975) là một nền kinh tế theo hướng thị trường, đang phát triển, và mở
Hiện tượng **bong bóng kinh tế** (tiếng Anh: Economic bubble) là hiện tượng chỉ tình trạng thị trường trong đó giá hàng hóa hoặc tài sản giao dịch tăng đột biến đến một mức giá
**Kinh tế Mexico** là một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới, đứng thứ 15 trên thế giới. Kể từ cuộc khủng hoảng 1994, chính phủ México đã có những cải cách đáng
**Lịch sử tư tưởng kinh tế** là lịch sử của các nhà tư tưởng và học thuyết kinh tế chính trị và kinh tế học từ thời cổ đại đến ngày nay. Lịch sử tư
**Trường phái kinh tế học Áo** là một trường phái tư tưởng nghiên cứu các hiện tượng kinh tế học dựa trên giải thích và phân tích những hành động có mục đích của các
**Đại học Quốc tế Florida** là một trường đại học nghiên cứu công lập với khuôn viên chính tại University Park, Florida, Hoa Kỳ. Được thành lập vào năm 1965 bởi Quốc hội Florida, trường
thumb|right|Tác phẩm [[Quân Vương (sách) của Niccolò Machiavelli là một tiền đề cho những tư tưởng chính trị hiện thực.]] **Chủ nghĩa hiện thực** (tiếng Anh: realism) là một trường phái lý thuyết trong ngành
nhỏ|phải|Hiến pháp Việt Nam năm 2013 **Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam** là văn bản pháp luật có giá trị cao nhất trong hệ thống pháp luật của Việt Nam.
**Đồng** (Mã giao dịch quốc tế: **VND**, ký hiệu: **₫** hoặc **đ**) là đơn vị tiền tệ của Việt Nam, do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành. Theo luật pháp hiện hành của
nhỏ|Một con tê giác tại Thảo Cầm Viên thành phố Hồ Chí Minh nhỏ|phải|Một con tê giác tại Thảo Cầm Viên thành phố Hồ Chí Minh **Tê giác** hay con **tê** là những loài động
nhỏ|Cổng trường Đại học kinh tế quốc dân (phố Vọng) **Đại học Kinh tế Quốc dân** (tiếng Anh: _National Economics University_, **NEU**) là một đại học định hướng nghiên cứu đầu ngành trong khối các