nhỏ|phải|Một con gà chọi choai nòi Bình Định (mã kim)
Gà chọi Bình Định là một giống gà có nguồn gốc ở Bình Định, chúng được nuôi cho mục đích làm gà chọi. Đây là giống gà chọi cổ xưa gắn liền với miền đất võ Bình Định, tương truyền rằng từ thời Tây Sơn, Nguyễn Lữ đã quan sát gà chọi và sáng tạo ra bài Hùng kê quyền. Gà chọi Bình Định có thể chất tốt, thể hiện ở đặc điểm có sức chịu đòn và thi đấu bền bỉ, nhiều con thi đấu được tới 40 hiệp đấu liên tục, chúng triệt hạ đối thủ bằng sức mạnh của bàn chân chứ không phải bằng khả năng đâm xuyên của cựa. Giới chơi gà chọi trong nước đã đánh giá cao, nhiều gà chọi Bình Định đã thi đấu và nổi tiếng ở các trường đấu nhờ các thế đánh hay, đòn đá đẹp và hiểm.
Lịch sử
nhỏ|phải|Hai con gà nòi tơ tại Quảng Ngãi
Gà chọi được nuôi từ xa xưa ở nhiều địa phương thuộc tỉnh Bình Định. Đến nay, ước tính cả tỉnh có khoảng 1.000 gà trống được tuyển chọn, huấn luyện và sử dụng làm gà thi đấu ở các cấp độ khác nhau. Nhiều huyện và thành phố đều có nuôi và tổ chức trường đấu gà, song tập trung nhất là thành phố Quy Nhơn, Tây Sơn và thị xã Hoài Nhơn. Giống gà chọi Bình Định hiện nay không chỉ tồn tại riêng ở Bình Định mà còn phát tán ra các tỉnh lân cận như Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hoà, Gia Lai, Đắk Lắk. Gà trống thi đấu đạt thành tích cao thường được bán đi nhiều nơi trong và ngoài nước như ở các trường đấu Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan.
Khó có thể xác định được lịch sử và nguồn gốc của gà chọi Bình Định do có ít tài liệu và người chơi gà và nuôi gà thường hay dấu nghề và giữ độc quyền về dòng mái, có ý kiến cho rằng gà chọi Bình Định có nguồn gốc từ Trung Quốc do gà chọi Bình Định có thân hình to khoẻ, được nuôi phổ biến ở Trung Quốc đến miền Bắc và miền Trung của Việt Nam, thể lệ đấu gà ở Miền Bẵc, miền Trung và Trung Quốc có nhiều nét tương đồng. Ở Bình Định, từ lâu đã có hai dòng gà nổi tiếng là dòng Ngân hàng và dòng Bảy Quéo, hai dòng gà này đang được tập hợp tại các cơ sở bảo tồn ở phường Ghềnh Ráng thành phố Quy Nhơn để ghép phối luân chuyển trống nhằm bảo tồn và phát triển dòng thuần.
Đặc điểm
Đặc điểm chung về gà chọi Bình Định là có tầm vóc to lớn, cơ bắp phát triển, có thể chất tốt, xương to chắc (gà Đòn) thể hiện ở đặc điểm có sức chịu đòn khá và thi đấu bền bỉ, rất nhiều con chịu đựng được 40 hiệp đấu liên tục (mỗi hiệp dài 20 phút và thời gian giải lao giữa các hiệp là 5 phút). Các phần đầu, cổ, ngực, đùi đều rất thưa lông, nhưng hai cánh có bộ lông phát triển giúp gà có khả năng cất cao mình để tung đòn đá. Gà chọi Bình Định có tốc độ sinh trưởng chậm, trên 1 năm tuổi mới thành thục về thể vóc.
Tầm vóc
nhỏ|phải|Một con gà chọi Bình Định
Gà chọi Bình Định có tầm vóc to lớn, chân cao, xương ống chân to, ngón dài và khoẻ, bàn chân (ống chân) gà trưởng thành có con dài tới 15 cm, song thường thấy loại 10–13 cm, có cựa ngắn hoặc không có, lớp biểu bì hoá sừng ở cẳng chân dày và cứng. Ngực rộng với cơ ngực nổi rõ. Đùi to, dài và cơ phát triển. Tuy nhiên bụng lại rất gọn, khoảng cách giữa hai mỏm xương chậu hẹp từ 1,5–3,0 cm ở gà trống. Phao câu và lông đuôi phát triển, lông đuôi có thể dài tới 30 cm.
Khối lượng cơ thể trưởng thành của gà trống có thể đạt 5,0 kg, song thường gặp loại gà nặng từ 3,5–4,5 kg. Khối lượng cơ thể trưởng thành của gà mái đạt 3,5–4,0 kg. Tuy nhiên, trong quá trình nuôi dưỡng và huấn luyện gà, người ta thường khống chế khối lượng của gà trống thi đấu ở khoảng 3,0–3,8 kg là khoảng khối lượng mà gà phát huy tốt nhất các đòn đá hay và hiểm. Nuôi theo phương thức truyền thống tại các hộ gia đình, gà 18 tháng tuổi đạt bình quân 4,034g con trống và 2,870 g ở con mái.
Màu lông
Màu sắc của gà chọi Bình Định đa dạng, có thể thuần màu hay đa màu trên một cá thể, nhưng chiếm tỉ lệ cao nhất là gà có lông màu đen tuyền (hay còn gọi là gà ô). Màu sắc lông phụ thuộc vào màu lông của con trống là chính, màu lông giống con trống chiếm tỷ lệ 50–60%. Các biến thể lông gồm: Gà có lông đen tuyền gọi là gà ô, loại này chiếm tỉ lệ cao nhất. Gà có lông đen, lông mã màu đỏ gọi là gà Tía. Gà có màu lông xám tro gọi là gà Xám. Gà có màu lông giống lông chim ó gọi là gà ó. Gà có màu lông trắng roàn thân, gọi là gà Nhạn. Gà có lông 5 màu (đỏ, đen, vàng, trắng, xám), gọi là gà Ngũ sắc. Còn có một số có màu lông pha tạp như gà đen có chấm trắng.
Màu mỏ cũng có màu sắc đa dạng, thường thấy mỏ có màu trắng ngà, màu vàng, màu đen, màu xanh lợt (xanh đọt chuối). Màu chân thì lớp biểu bì hoá sừng (vảy) ở bàn chân và các ngón chân gà chọi Bình Định cũng có màu sắc không giống nhau giữa các cá thể, cùng một cá thể song màu sắc hai chân lại khác nhau. Thường thấy gà hai chân đen, vàng, xanh lợt, trắng, vàng đốm nâu, một chân vàng một chân đen hoặc trắng. Màu sắc cựa gà thường giống màu chân, song có con có hai cựa với hai màu khác nhau mặc dù hai chân lại cùng màu. Màu da: Phần da đầu, cổ, ức, đùi và hông có màu đỏ và dày. Các phần khác như lưng, nách, cánh lại có màu vàng hoặc trắng và da mỏng.
Chăn nuôi
Chế độ ăn
Theo truyền thống, gà chọi Bình Định được nuôi dưỡng bằng thức ăn tự nhiên dạng nguyên, bao gồm: lúa, gạo, ngũ cốc, giun, dế, động vật thủy sinh, côn trùng cây cỏ. Ngày nay, sử dụng thức ăn hỗn hợp công nghiệp để cho gà con ăn ở giai đoạn theo mẹ. Sau 1,5 tháng tuổi cho thêm lúa, gạo, cơm, ngô, ếch, nhái, lươn, thịt bò, lòng đỏ trứng, rau, giá khi tăng lượng lúa thì rút dần cám công nghiệp, đến khi tách mẹ thì cho ăn hoàn toàn bằng lúa.
Cho gà ăn làm hai bữa vào 9 giờ sáng và 4–5 giờ chiều. Riêng gà con cho ăn tự do, gà tách mẹ ngoài hai bữa chính còn tự đi kiếm ăn. Gà lớn trên 6 tháng cho ăn thêm rau, giá, xà lách, chuối sứ, cà chua, mỗi tuần cho ăn thêm 1–2 bữa lươn hoặc thịt bò. Khẩu phần ăn cho gà con tách mẹ (cho ăn tự do): cám gạo: 10%, bắp: 20%, lúa: 30%, Cá tươi nấu chín: 20%, Rau (muống, cải, xà lách): 20%. Khẩu phần cho một gà trống thi đấu/ngày gồm Lúa: 0,25 kg. Rau, giá: 0,10 kg. Lươn, thịt bò: 0,10 kg.
Chọn giống
nhỏ|phải|Một con gà chọi Bình Định (Mã mái)
Mục đích chính của việc nuôi gà chọi là sử dụng con trống vào việc huấn luyện và thi đấu. Đa phần gà mái và những con trống không thành công trong quá trình tập luyện cũng như thi đấu thường được giết thịt. Đối với gà mái, từ khi nở ra, lớn lên con nào có ngoại hình thể chất khoẻ mạnh, tính khí hung dữ và có một số đặc điểm ngoại hình quy định phẩm chất tốt sẽ được giữ lại làm gà mái sinh sản. Chúng được kiểm định qua vài lứa, nếu sản xuất ra được nhiều gà trống đạt thành tích cao thì tiếp tục sử dụng nhân giống, nếu không đạt thì bị loại bỏ, chuyến sang giết thịt.
Đối với gà trống, con nào có ngoại hình tốt, thể chất tốt, tính tình hung hăng thì được đưa vào huấn luyện, trong quá trình này người ta tiếp tục chọn theo các tiêu chí: Có thể chất tốt (có khả năng chịu đòn, gan lì, luyện tập và thi đấu bền bỉ). Có thế đánh hay, đòn đá đẹp và hiểm. Có khả năng tránh đòn tốt. Tỉ lệ gà được huấn luyện thành công và trở thành gà thi đấu là rất thấp, chỉ đạt dưới 20% so với tổng số gà trống lúc nở ra.
Huấn luyện
Gà con được nuôi chung cả ổ và theo mẹ đến 2,5 hoặc 3 tháng tuổi. Sau khi tách mẹ vẫn được nhốt chung, cho đến 4–5 tháng tuổi thì tách riêng trống, mái. Gà trống lúc này được nhốt riêng mỗi con một ô, không cho các con trống thấy mặt nhau để tránh mổ và đá bậy. Khi gà đã gáy rõ tiếng thì bắt đầu cắt lông ở các vùng đầu, cổ, ức, đùi nhằm bộc lộ da ở các vùng này. Đồng thời cắt tai, tích. Cho gà đá thử 1–5 trận, xem con nào có khả năng đá hay thì giữ lại huấn luyện tiếp, hoặc không thì bán hoặc giết thịt.
Huấn luyện gà bằng các việc chính: Quần sương: cho gà vận động vào sáng sớm hàng ngày. Xát nghệ: dùng nghệ giã nhỏ, hoà với rượu, nước trà, nước tiểu trẻ con sát vào vùng da đã cắt lông trong vòng 3 tháng để cho da dày lên nhằm tăng khả năng chịu đòn và giảm thương tích khi thi đấu. Dầm cẳng: trước khi thi đấu 1 tháng, gà được cho ngâm chân trong hỗn dịch: nghệ, muối, nước tiểu để cho gà được cứng chân.
Mùa chọi gà thường được tổ chức vào dịp Tết và Xuân, kéo dài từ tháng chạp đến tháng tư âm lịch. Sau đó, từ tháng năm đến tháng 11 âm lịch là mùa gà thay lông nên không sử dụng thi đấu được.
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
nhỏ|phải|Một con gà chọi choai nòi Bình Định (mã kim) **Gà chọi Bình Định** là một giống gà có nguồn gốc ở Bình Định, chúng được nuôi cho mục đích làm gà chọi. Đây là
nhỏ|phải|Một con [[gà nòi của Việt Nam]] nhỏ|phải|Một con [[gà chọi Philippines]] **Gà chọi** là tên gọi chung cho các giống gà dùng cho mục đích thi đấu chọi gà.Các giống chọi gà này thường
Bình Định là quê hương của các loại hình nghệ thuật như tuồng, bài chòi... với bờ biển dài, nhiều vũng vịnh với những bãi tắm đẹp và danh lam thắng cảnh như:Quy Nhơn, Tam
nhỏ|phải|Hai con gà chọi Pêru Gallo Navajero Peruano gồm mã kim (bên trái) và mã mái (bên phải) **Gà chọi Pêru** (tên địa phương: _Gallo Navajero Peruano_, tên tiếng Anh: Peruvian Razor Rooster) hay còn
nhỏ|phải|Một con gà nòi **Gà nòi** là một giống gà nội địa của Việt Nam được nuôi phục vụ cho những trận chọi gà. Gà nòi là giống gà thuộc nhóm gà trọc đầu. Giống
nhỏ|phải|Gà Busteni **Gà nhà** là giống gia cầm rất phổ biến, hầu như tất cả các quốc gia đều có từ một hay nhiều giống gà, thậm chí nhiều địa phương cũng có một giống
nhỏ|phải|Một con gà chọi Cuba (mã mái) **Gà chọi Cuba** hay gà **Cubalaya** là giống gà đá có nguồn gốc ở Cuba vào thế kỷ 19. Người ta cho là nguồn gốc từ Philippines (gà
nhỏ|phải|Hai con gà trống đang đá với nhau. nhỏ|phải|Tranh chọi gà do [[Winslow Homer vẽ vào năm (1859)]] **Chọi gà** hay **đá gà** là một trò chơi dân gian phổ biến trên thế giới. Năm
: nhỏ|phải|Gà mái nhỏ|Gà con nhỏ|Gà trống **Gà** (danh pháp hai phần: _Gallus domesticus_) là một phân loài chim đã được con người thuần hóa cách đây hàng nghìn năm. Một số ý kiến cho
Mùa đầu tiên của bộ phim truyền hình Hàn Quốc **Trò chơi con mực** do Hwang Dong-hyuk viết kịch bản và đạo diễn, được Netflix phát hành trực tuyến vào ngày 17 tháng 9 năm
nhỏ|phải|Một con gà Shamo **Gà Shamo** (tiếng Nhật: 軍鶏/Hán Việt: _Quân kê_) là một giống gà tại Nhật Bản được sử dụng làm gà chọi, nó thường mô tả một giống gà của Nhật Bản
**_Ticket to Ride_** là một trò chơi trên bàn kiểu Đức có mô phỏng đường sắt do Alan R. Moon thiết kế, Julien Delval và Cyrille Daujean minh họa. Trò chơi được Days of Wonder
**Gà ta lai** (hay còn gọi bằng ký hiệu là **Gà JA** hay **gà J**) là giống gà công nghiệp lông màu lai có nguồn gốc từ Việt Nam. Chúng là tổ hợp gà lai
**Con gà**, đặc biệt là **gà trống** hiện diện nhiều trong nhiều nền văn hóa Phương Đông và Phương Tây. Là vật nuôi từ được thuần hóa từ lâu trong lịch sử, gà gắn bó
nhỏ|phải|Một con Semara **Gà Serama** hay còn gọi là **gà tre Mã Lai**, **gà thượng lưu** hay **gà vương giả** hay **gà thành phố** là một giống gà có nguồn gốc từ Mã Lai và
Dưới đây là các sự việc nổi bật (bao gồm những tình huống gây tranh cãi, sự cố...) xuất hiện trong chương trình _Đường lên đỉnh Olympia._ ## Sự việc xảy ra trong các cuộc
_Đối với các định nghĩa khác, xem_ _Ninh Bình (định hướng)._ **Ninh Bình** là tỉnh nằm ở cửa ngõ phía Nam của thủ đô Hà Nội và thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, miền Bắc,
**Tân Bình** là một quận nội thành cũ thuộc Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. Quận Tân Bình nổi tiếng vì có sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất là sân bay lớn nhất
nhỏ|phải|Một con gà Sumatra trống **Gà Sumatra** (tiếng Indonesia: _Ayam gallak_) là một giống gà có nguồn gốc từ đảo Sumatra của Indonesia, chúng xuất hiện vào năm 1847 và được du nhập sang châu
nhỏ|Trò chơi video _[[Pong_ cỡ lớn tại Bảo tàng trò chơi điện tử quốc gia]] Một **trò chơi video** hay **video game** là một trò chơi điện tử liên quan đến sự tương tác với
**Gà Buckeye** là một giống gà có nguồn gốc ở tiểu bang Hoa Kỳ là bang Ohio. Chúng được lai tạo ra trong những năm cuối thế kỷ 19, gà Buckeye là giống gà được
nhỏ|phải|Một con gà Cao Lãnh tại Bình Hưng Hòa A, Bình Tân **Gà Cao Lãnh** hay **gà nòi Cao Lãnh** là một giống gà chọi bản địa của Việt Nam có xuất xứ từ vùng
**Thịt gà** là thực phẩm gia cầm phổ biến nhất trên thế giới. Do có chi phí thấp và dễ chăn nuôi hơn so với các động vật khác như trâu bò hoặc lợn, nên
nhỏ|phải|Gà Polverara trắng **Gà Polverara** (hay còn được gọi là **Schiatta hay S'ciata**) là một giống gà cổ xưa của vùng Polverara ở tỉnh Padova, thuộc vùng Veneto của đông bắc nước Ý. Gà Polverara
nhỏ|phải|Gà cổ trụi ở Pháp **Gà cổ trụi** hay **gà cổ rắn** hay còn gọi là **gà Transylvania** là một giống gà có nguồn gốc từ Hungary. Ngày nay gà cổ rắn khá phổ biến
**_Lộc Đỉnh ký_** () hay **_Lộc Đỉnh Công_** là cuốn tiểu thuyết cuối cùng của Kim Dung, nội dung là phần tiếp theo của tiểu thuyết Bích huyết kiếm và nhân vật chính trong tiểu
**_Trò chơi con mực_** (Hangul: , tiếng Anh: _Squid Game_) là một bộ phim truyền hình Hàn Quốc do Hwang Dong-hyuk viết kịch bản và đạo diễn. Phim được Netflix phát hành trực tuyến vào
**Hùng kê quyền** (雄雞拳, quyền gà chọi), âm địa phương một số vùng gọi không hoàn toàn chính xác là **Hồng kê quyền**, là bài quyền mô phỏng các kỹ thuật của gà chọi, một
là một series light novel do Torako sáng tác và Osaka Nozomi minh họa. Tác phẩm đoạt giải danh dự trong Giải thưởng Kyoto Animation năm 2010,. Một phiên bản chuyển thể anime của Kyoto
(hay còn được biết đến với tên gọi **_Yakuza_** đến năm 2022), là một dòng trò chơi điện tử đến từ Nhật Bản do Sega sáng tạo, sở hữu và phát hành. Loạt game _Yakuza_
**_Chicken Invaders_** là một loạt trò chơi điện tử shoot 'em up do nhà phát triển độc lập ở Hy Lạp là Konstantinos Prouskas sáng tạo. Với việc phát hành phiên bản đầu tiên là
**Bình Dương** là một tỉnh cũ thuộc vùng Đông Nam Bộ, Việt Nam. Ngày 12 tháng 6 năm 2025, tỉnh Bình Dương được sáp nhập vào Thành phố Hồ Chí Minh. Tỉnh lỵ của tỉnh
**Lý thuyết trò chơi**, hoặc gọi **đối sách luận**, **lí luận ván cờ**, là một phân nhánh mới của toán học hiện đại, cũng là một môn học trọng yếu của vận trù học, tác
**Thái Bình Công chúa** (chữ Hán: 太平公主; 665 - 1 tháng 8, 713), phong hiệu đầy đủ là **Trấn Quốc Thái Bình Công chúa** (鎮國太平公主), công chúa nhà Đường, là một Hoàng nữ của Đường
nhỏ|phải|Tuyến du thuyền [[Tam Cốc trong quần thể di sản thế giới Tràng An]] nhỏ|phải|Nhà thờ chính tòa - [[nhà thờ chính tòa Phát Diệm|nhà thờ đá Phát Diệm]] Ninh Bình là một trung tâm
**_Boku wa Tomodachi ga Sukunai_** (僕は友達が少ない, ぼくはともだちがすくない) còn được biết với tên **Haganai** (はがない) là loạt light novel được viết bởi Hirasaka Yomi và minh họa bởi Buriki. Media Factory đã phát hành loạt tiểu
nhỏ|phải|Một con gà tây bảo tồn nhỏ|phải|Các giống gà tây đa dạng đang được bảo tồn **Gà tây bảo tồn** hay **Gà tây tiêu chuẩn** hay **Gà tây truyền thống** hay **Gà tây thuần chủng**,
phải|nhỏ|Giao lộ Lê Quang Định-Nguyễn Văn Đậu, nay vẫn thường gọi bằng tên dân gian là Ngã tư Xóm Gà**Xóm Gà** thời Nhà Nguyễn nằm trong xã Bình Hòa, thuộc huyện Bình Dương, phủ Tân
**Trần Bình** (, ? - 178 TCN), nguyên quán ở làng Hội Dũ, huyện Hương Vũ, là nhà quân sự, chính trị thời chiến tranh Hán-Sở và nhà Tây Hán trong lịch sử Trung Quốc,
**Nguyễn Nhạc** (chữ Hán: 阮岳; 1743 – 1793) hay còn gọi là **Nguyễn Văn Nhạc**, là vị hoàng đế sáng lập ra Nhà Tây Sơn và ở ngôi hoàng đế từ năm 1778 đến năm
**Mortal Kombat 2011** (theo cách gọi đầy đủ khác mà bên phát triển đặt là **The Mortal Kombat**) là trò chơi diện tử đối kháng trong dòng _Mortal Kombat_ đầu tiên được sản xuất từ
**Hòa Bình** là một tỉnh cũ miền núi thuộc vùng Tây Bắc Bộ, Việt Nam. Tỉnh Hòa Bình có diện tích lớn thứ 29 trong 63 tỉnh thành của Việt Nam và là đơn vị
**Nguyễn Bỉnh Khiêm** (chữ Hán: 阮秉謙; 13 tháng 5 năm 1491 – 28 tháng 11 năm 1585), tên huý là **Văn Đạt** (文達), tự là **Hanh Phủ** (亨甫), hiệu là **Bạch Vân am cư sĩ**
Mùa thứ 2 của bộ phim truyền hình Hàn Quốc **Trò chơi con mực** do Hwang Dong-hyuk viết kịch bản và đạo diễn, được Netflix phát hành trực tuyến vào ngày 26 tháng 12 năm
**_Resident Evil 2_** là một trò chơi kinh dị sinh tồn năm 2019 do Capcom phát triển và phát hành. Đây là phiên bản làm lại của trò chơi cùng tên năm 1998, tác phẩm
**Black Mesa** là một trò chơi bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) được phát triển cũng như phát hành bởi Crowbar Collective - một studio game độc lập từ năm 2005. Đây là phiên
**Gà Chabo** hay **gà bantam Nhật Bản** hay **gà tre Nhật Bản** (Chữ Nhật: 矮鶏/ Hán Việt: Ải kê) là giống gà có xuất xứ từ Nhật Bản. Đây là giống gà đẹp được ưa
là manga Nhật Bản của Nozawa Yukiko vẽ, nguyên tác bởi Nakamura Rikito, nó được đăng mỗi kì từ số kết hợp 4-5 năm 2020, trên tạp chí Weekly Young Jump (Shueisha). Tác phẩm còn
**_Hoa_** là một trò chơi điện tử độc lập đồ họa 2D cuộn cảnh màn hình ngang thuộc thể loại phiêu lưu, giải đố kết hợp đi cảnh mang phong cách Studio Ghibli do Skrollcat
**Bình Thuận** là một trong những trung tâm du lịch của Việt Nam hiện nay. Nếu so với các trung tâm du lịch lớn khác của Việt Nam như: Hạ Long, Huế, Nha Trang, Đà