✨Chuối tiêu

Chuối tiêu hay chuối già (danh pháp: Musa × paradisiaca) là một loài chuối cũng như là một giống chuối trồng trọt trong nông nghiệp, có nguồn gốc là kết quả lai ghép giữa chuối rừng (Musa acuminata) và chuối hột (Musa balbisiana), được con người trồng và thuần hóa từ rất sớm. Nhà khoa học Linnaeus ban đầu sử dụng danh pháp M. paradisiaca chỉ dành cho chuối lá hoặc chuối nấu ăn, nhưng cách sử dụng hiện đại bao gồm các giống cây trồng lai được dùng cho cả chuối nấu ăn và tráng miệng. Danh pháp mà Linnaeus đặt cho chuối tráng miệng, Musa sapientum, đã trở thành danh pháp đồng nghĩa của Musa × paradisiaca.

Nguồn gốc

Hầu hết tất cả các giống chuối nông nghiệp ngày nay đều là giống cây trồng được lai ghép từ hai loài hoang dã là chuối rừng (M. acuminata) và chuối hột (Musa balbisiana). Có lý thuyết cho rằng nông dân Đông Nam Á là những người đầu tiên thuần hóa M. acuminata. Khi cây trồng lan rộng theo hướng Tây Bắc đến các khu vực có loài M. balbisiana sinh sống bản địa (xem bản đồ), sự lai tạo giữa hai loài đã xảy ra và sau đó phát triển thành nhiều giống cây trồng.

Có một thời, để giải quyết sự đa dạng lớn của chuối trồng trọt, giới thực vật học đã đặt ra nhiều danh pháp khác mà ngày nay được xem là đồng nghĩa của M. × paradisiaca, chẳng hạn như M. corniculata Lour., thường được phân ra thành 3 giống là tiêu lùn, tiêu vừa và tiêu cao. Đặc điểm riêng từng giống:

• Chuối tiêu lùn: cây cao 1,2 - 1,5 m, thân lớn, lá rộng bề ngang. Như các loại chuối khác, cây có thân giả, mọc thẳng, tròn mềm. Quả chuối tiêu có hình cong như lưỡi liềm. Vỏ quả xanh đậm khi chưa chín, lúc chín thì chuyển sang vàng tươi. Thịt quả vàng nõn, rất thơm và ngọt. Tuy nhiên, nên tránh trồng cây tại nơi hay xảy ra ngập lụt. Cần tránh nơi có gió bão lớn bởi vì chuối là cây thân thảo nên rất mẫn cảm với gió mạnh do không có mô gỗ. Ngoài ra, thời vụ trồng trọt cũng nên tuỳ chỉnh theo mùa vụ. Trước khi mùa khô bắt đầu thì không nên trồng chuối muộn hơn 6 tuần, cũng cần tránh thời điểm thu hoạch trùng với thời kỳ gió bão.

Dinh dưỡng

Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia Việt Nam, chuối tiêu giàu chất dinh dưỡng nhất trong rất nhiều loại chuối, cung cấp nhiều năng lượng nhất trong các loại quả ngọt tại Việt Nam, thích hợp với mọi người, mọi lứa tuổi. Cụ thể:

• Trong 100 g chuối tiêu chín chứa 74,4 g nước; 1,5 g protein; 0,2 g lipid; 0,4 g acid hữu cơ; 22,2 g carbohydrat; 0,8 g cellulose; 0,9 g chất tro. Cung cấp gần 100 kcal cho năng lượng cơ thể, vượt xa các loại quả ngọt khác như cam, đu đủ chín, nhãn, vú sữa. Hàm lượng vitamin gồm 0,04 mg B1; 0,05 mg B2; 0,7 mg PP; 6 mg C cùng với 45 μg beta-caroten. nấu cá kho chuối, lươn om chuối, làm giấm chuối,… hoặc đơn giản là luộc chuối. Chuối tiêu chín vàng thường được ăn trực tiếp, làm sinh tố chuối, kem chuối, bánh chuối,...

Sức khỏe

Chuối tiêu có nhiều công dụng tốt với sức khỏe người. Cụ thể:

• _Chắc khỏe xương: c_huối tiêu không chứa nhiều calci nhưng lại có khả năng thúc đẩy hấp thu calci cho hệ xương chắc khỏe, nhờ chất fructooligosaccharides.
• Nhuận tràng: hàng ngày ăn 1-2 quả chuối tiêu lúc sáng sớm khi còn đói hoặc sau mỗi bữa cơm hoặc ăn 1 quả buổi tối trước khi đi ngủ, sẽ giúp nhuận tràng tốt.
• Với bệnh nhân tăng huyết áp, chuối tiêu chín là thực phẩm tiêu biểu giúp hạ huyết áp tốt, chứa gần 400 mg kali trong 100 g và không có tác dụng phụ, giúp cân bằng lượng natri, đề phòng đột quỵ. Lá non trong thân giả, lấy giã nát, đắp vết thương để cầm máu, xoa dịu vết bỏng. Nước cốt từ củ chuối tiêu giã nhuyễn hoặc dịch thân cây khi uống có tác dụng chữa sưng tấy, nhọt sưng đau.
• Với bệnh đường ruột, chuối tiêu chín mềm và giàu chất xơ, giúp trung hòa lượng axit dư thừa, giảm đau dạ dày, đồng thời xoa dịu, thúc đẩy da non phát triển tại các vết thương tổn trong viêm ruột kết có loét, chống lại rối loạn ruột và dạ dày. Do tác dụng nhuận tràng và nhiều chất xơ, chuối tiêu chín thường dùng để trị táo bón. Chuối tiêu xanh (thường dùng dạng bột) giúp kích thích lớp màng nhầy phát triển, tạo điều kiện cho vết viêm loét dạ dày chóng lành. Quả xanh, vỏ quả hay rễ củ còn được dùng chữa bệnh kiết lỵ, đau bụng, thổ tả, tiêu chảy cấp và mạn tính, trĩ hoặc đại tiện ra máu, nóng cuồng, mê sảng, co giật,...
• Với các bệnh hô hấp như viêm phế quản, ho khan, nóng phổi,..., dùng 2 - 3 quả chín cắt lát, đun cách thủy cùng khoảng 100gr đường phèn, ăn 1 - 2 lần/ngày, liên tục trong khoảng 10 ngày sẽ giúp giảm bệnh.
• Với bệnh gút, kali trong chuối tiêu chín giúp đào thải, giảm sự ngưng tụ acid uric gây viêm tại khớp.

Khuyến cáo

Mặc dù có nhiều công dụng tốt, nhưng đối với chuối tiêu cũng có nhiều khuyến cáo thận trọng. Do chứa nhiều carbohydrat, nên chuối tiêu không thích hợp với bệnh nhân tiểu đường vì sẽ gia tăng lượng đường trong máu. Người bị các triệu chứng như đau dạ dày, sâu răng, thừa cân, béo phì, suy thận hoặc đang bị đau đầu... không nên ăn chuối tiêu theo các khuyến cáo y khoa. Đối với trẻ em, không nên cho các bé ăn chuối tiêu khi đang đói, táo bón hoặc tiêu chảy. Lượng ăn được khuyến nghị hàng ngày là 1-3 quả chuối tiêu mỗi ngày. Đây là lượng vừa phải đối với hầu hết người khỏe mạnh.