Sự kiện Anh và Liên Xô tấn xâm lược Iran là một cuộc tấn công của phe Đồng Minh - bao gồm Hồng quân Liên Xô, quân đội Vương quốc Anh cùng các lực lượng thuộc Khối thịnh vượng chung Anh - vào Iran dưới triều đại Pahlavi trong Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Chiến sự diễn ra từ ngày 25 tháng 8 đến ngày 17 tháng 9 năm 1941, với mật danh là Chiến dịch Countenance. Mục đích của cuộc tấn công là chiếm đóng các mỏ dầu lửa của Iran và bảo đảm an toàn cho con đường tiếp tế của các đồng minh phương Tây cho Liên Xô trong cuộc chiến với quân đội phe Trục trên mặt trận Đông Âu (còn gọi là Hành lang Ba Tư). Mặc dù Iran chính thức tuyên bố trung lập trong cuộc chiến, nhưng quốc vương Iran là Reza Shah Pahlavi lại tỏ ra thân thiện với khối Trục: Kết cục là ông bị phế truất sau khi Iran bị chiếm đóng và ngôi vị được thay thế bởi người con trai trẻ của mình, Mohammad Reza Pahlavi.
Bối cảnh
Năm 1925, sau nhiều năm chịu cảnh nội chiến và can thiệp quân sự của các nước đế quốc, Ba Tư thống nhất dưới sự trị vì của vua Reza Khan, người cùng năm đó tự phong vương với tên gọi Reza Shah. Năm 1935, ông đề nghị các phái đoàn ngoại giao sử dụng tên gọi Iran, danh xưng mang tính lịch sử mà dân bản xứ sử dụng. Nhà vua tiến hành chương trình cải tổ đầy tham vọng về kinh tế, văn hóa và hiện đại hóa quân sự. Iran trước đây đã từng bị chia cắt và cô lập dưới vương triều Qajar,giờ đây vươn lên mạnh mẽ thành một quốc gia công nghiệp hóa theo hướng hiện đại. Reza Shah có nhiều cải cách như xây, dựng hạ tầng, đô thị hóa mở rộng hệ thống giao thông, xây trường học. Ông cũng bắt đầu chính sách chính trị trung lập, nhưng để có tiền và hỗ trợ cho các dự án hiện đại hóa, cần sự hỗ trợ từ Phương Tây.
Iran và Đế chế Đức đã xây dựng quan hệ qua nhiều thập kỷ, nhằm chống lại tham vọng của Đế quốc Anh và Đế quốc Nga (và sau này là Liên bang Xô Viết). Công việc giao thương với Đức đầy hứa hẹn cho Iran vì người Đức không hề có lịch sử xung đột đế quốc trong khu vực như Anh và Nga. Chính quyền Iran không hỗ trợ chính sách bài Do Thái của Đức quốc xã. Các đại sứ quan Iran tại các nước Châu Âu bị Đức chiếm đóng đã giải cứu trên 1.500 người Do Thái và bí mật cấp quyền công dân Iran cho họ để có thể đến Iran.
Người Anh bắt đầu cáo buộc Iran hỗ trợ phe Trục và ủng hộ Đức. Mặc dù Reza Shah tuyên bố trung lập ngay từ giai đoạn đầu thế chiến 2, chính quyền Anh vẫn coi Iran có tầm quan trọng chiến lược và quan ngại khả năng Đức chiếm được tổ hợp lọc dầu Abadan (thuộc sở hữu của công ty dầu Anh-Iran). Nhà máy lọc dầu với sản lượng 8 triệu tấn năm 1940, đóng vai trò quan trọng trong cỗ máy chiến tranh của phe Đồng minh. Căng thẳng với Iran tăng lên từ năm 1931 khi vua Shah hủy bỏ Thỏa ước nhượng bộ D'Arcy, vốn đang ban cho Công ty dầu Anh-Iran, đặc quyền bán dầu Iran, Iran tiếp nhận chỉ 10%, (có thể 16%) doanh thu hoặc lợi nhuận.
Sau chiến dịch Barbarossa, Đức xâm lược Liên Xô tháng 6/1941, Anh và Liên Xô chính thức trở thành đồng minh, gián tiếp thúc đẩy khả năng Đồng minh xâm lược Iran. Đức lại trên đà chọc thủng phòng tuyến Liên Xô, Hành lang Ba Tư tạo thành bởi tuyến đường sắt xuyên Iran là con đường dễ nhất để phe Đồng Minh cung cấp chương trình Cho vay-Cho thuê (Lend-Lease) cho Liên Xô qua đường biển. Anh và Liên Xô đều hiểu rõ tầm quan trọng của tuyến đường sắt và cố gắng kiểm soát nó. Khi tàu ngầm Đức tăng cường tấn công và mùa đông băng giá kiến việc chuyển hàng đến Arkhangelsk thêm nguy hiểm, tuyến đường sắt quả là hứa hẹn. Liên Xô muốn khu vực Azerbaijan thuộc Iran và vùng Turkmen Sahra thành một phần của Liên Bang Xô Viết hoặc thậm chí biến Iran thành một nước Cộng sản. Hai nước Đồng minh tăng áp lực lên Iran và vua Shah, dẫn đến căng thẳng và tâm lý bài Anh tại Tehran. Người Anh mô tả các cuộc biểu tình theo hướng "ủng hộ Đức". Vị trí chiến lược của Iran đe dọa vùng Kavkaz của Liên Xô và các cánh của các quân đoàn Hồng quân và đà tiến quân của Đức có thể đe dọa đến khả năng kết nối giữa Ấn Độ và Địa Trung Hải của Anh.
Vua Shah từ chối trục xuất công dân Đức ở Iran theo yêu cầu của Đồng minh (hầu hết là công nhân và nhà ngoại giao). Một báo cáo của Sứ quán Anh năm 1940, ước tính có gần 1.000 công dân Đức tại Iran. Theo báo Iran Ettelaat, thực tế có khoảng 690 Đức kiều ở Iran (trong tổng số 4.630 người nước ngoài, gồm 2.590 Anh kiều). Jean Beaumont ước tính "có khoảng trên 3.000" Đức kiều thực tế ở Iran, nhưng người ta tin người Đức có ảnh hưởng lớn do công việc của họ trong các ngành công nghiệp chiến lược của chính phủ và hệ thống vận tải và truyền thông của Iran".
Tuy nhiên, theo yêu cầu của Đồng minh, Iran cũng bắt đầu giảm thương mại với người Đức. Vua Reza Shah cố gắng duy trì trung lập và không ngả hẳn về bên nào khiến căng thẳng với Anh và Xô Viết gia tăng. Anh tăng quân số ở Iraq sau chiến tranh Anh-Iraq đầu năm 1941. Quân Anh đồn trú tại biên giới Tây Iran trước khi chiến lược xâm lược bắt đầu.
👁️
0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Sự kiện** **Anh và Liên Xô tấn xâm lược Iran** là một cuộc tấn công của phe Đồng Minh - bao gồm Hồng quân Liên Xô, quân đội Vương quốc Anh cùng các lực lượng
Đây là **danh sách các cuộc xâm lược** theo thứ tự thời gian. ## 2000–nay ## 1946 - 1999 * 1999: Hoa Kỳ xâm lược Panama * 1999: NATO ném bom Cộng hòa Liên bang
phải|nhỏ|Những người lính Xô viết của Mặt trận phía Đông trong một thời gian nghỉ ngơi ngắn sau khi chiến đấu, ngày 1 tháng 4 năm 1944 phải|nhỏ|[[Joseph Stalin|Stalin, Roosevelt và Churchill tại Tehran Conference,
**Chiến tranh Iran – Iraq**, hay còn được biết đến với những tên gọi **Chiến tranh xâm lược của Iraq** (جنگ تحمیلی, _Jang-e-tahmīlī_), **Cuộc phòng thủ thần thánh** (دفاع مقدس, _Defa-e-moghaddas_) và **Chiến tranh Cách
**Chiến tranh Liên Xô tại Afghanistan**, hay còn được gọi là **Xung đột Afghanistan - Liên Xô** và **Chiến tranh Afghanistan** là cuộc xung đột kéo dài 10 năm giữa các lực lượng quân sự
**Lực lượng vũ trang Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết**(tiếng Nga: _Вооружённые Силы Союза Советских Социалистических Республик_) là lực lượng vũ trang của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết
Đặc trưng giai đoạn này của Liên xô là sự lãnh đạo của **Joseph Stalin**, người đang tìm cách tái định hình xã hội Xô viết với nền kinh tế kế hoạch nhiều tham vọng,
**Liên Xô** hay **Liên bang Xô viết**, tên chính thức là **Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết**, là một cựu quốc gia nằm ở phía bắc lục địa Á-Âu, tồn tại
**Rezā Shāh**, cũng là **Rezā Shāh Pahlavi** (15 tháng 3 năm 1878 - 26 tháng 7 năm 1944), là shah của Iran từ năm 1925 đến năm 1941 và là người sáng lập ra triều
nhỏ|Một chiếc T-26 **T-26** là một xe tăng bộ binh hạng nhẹ của Liên Xô, được sử dụng trong nhiều cuộc chiến hồi những năm 1930 cũng như trong Chiến tranh thế giới thứ hai.
**Liên hoan phim quốc tế Moskva** là một liên hoan phim lâu đời thứ nhì thế giới, sau Liên hoan phim Venezia. Liên hoan phim này được tổ chức lần đầu ở Moskva năm 1935.
**Hội nghị Tehran** (tên mã **Eureka**; phiên âm tiếng Việt: **Hội nghị Tê-hê-răng**) là một cuộc họp chiến lược giữa Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô Iosif Vissarionovich
**Iran Pahlavi** () có tên gọi chính thức là **Nhà nước Hoàng gia Ba Tư** từ khi thành lập 1925 cho đến năm 1935 và **Nhà nước Hoàng gia Iran** từ năm 1935 đến năm
**Các cuộc xâm lược của Mông Cổ** đã được tiến hành trong suốt thế kỷ 13, kết quả là tạo ra một Đế quốc Mông Cổ vô cùng rộng lớn bao phủ phần lớn châu
**Khủng hoảng Iran 1946**, còn gọi là **Khủng hoảng Azerbaijan** () theo nguồn tin của Iran, là một trong những cuộc khủng hoảng đầu tiên của Chiến tranh Lạnh, bắt nguồn từ việc lãnh tụ
**Hồng Quân** là cách gọi vắn tắt của **Hồng quân Công Nông** (tiếng Nga: Рабоче-крестьянская Красная армия; dạng ký tự Latin: _Raboche-krest'yanskaya Krasnaya armiya_, viết tắt: RKKA), tên gọi chính thức của Lục quân và
**Afghanistan** ( ; Pashto / Dari: , ; (), tên gọi chính thức là **Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan** là một quốc gia miền núi không giáp biển ở ngã tư Trung và Nam
**Cạnh tranh ảnh hưởng giữa Ả Rập Xê Út và Iran** (đôi khi được gọi là Chiến tranh Lạnh Ả-rập Xê-út – Iran hay Chiến tranh Lạnh ở Trung Đông) là cuộc đấu tranh đang
**Mikoyan-Gurevich MiG-25** (tiếng Nga: МиГ-25) (tên ký hiệu của NATO: "**Foxbat**") là một máy bay tiêm kích đánh chặn, trinh sát và ném bom siêu thanh thế hệ 3, được thiết kế bởi Phòng thiết
**Lịch sử Iran** hay còn được gọi là **lịch sử Ba Tư**, là lịch sử bao gồm nhiều đế quốc khác nhau trong suốt nhiều thiên niên kỷ qua tại Cao nguyên Iran và các
**Phong trào không liên kết** là một tổ chức quốc tế cánh tả gồm các quốc gia tự xem mình là không thuộc hoặc chống lại bất kỳ khối cường quốc lớn nào. Phong trào
**Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc**, viết tắt **UNESCO** là một trong những tổ chức chuyên môn lớn của Liên Hợp Quốc, được thành lập vào năm 1945
**Saddām Hussein ʻAbd al-Majīd al-Tikrīt** – còn được viết là **Husayn** hay **Hussain**; tiếng Ả Rập صدام حسين عبد المجيد التكريتي (sinh 28 tháng 4 năm 1937 - 30 tháng 12 năm 2006) là một chính
**Lịch sử của Azerbaijan** là lịch sử của người Azerbaijan và các khu vực liên quan đến lịch sử, dân tộc và địa lý của người Azerbaijan. Dưới sự cai trị của Media và Ba
## Thập niên 1940 ### 1945 *Hội nghị Yalta *Hội nghị Potsdam ### 1946 * Tháng 1: Nội chiến Trung Quốc tái diễn giữa hai thế lực của Đảng Cộng sản và Quốc Dân Đảng.
**Chiến tranh thế giới thứ hai** (còn được nhắc đến với các tên gọi **Đệ nhị thế chiến**, **Thế chiến II** hay **Đại chiến thế giới lần thứ hai**) là một cuộc chiến tranh thế
**Chiến tranh Lạnh** (1947-1991, tiếng Anh: **Cold War**) là chỉ đến sự căng thẳng địa chính trị và xung đột ý thức hệ đỉnh điểm giữa hai siêu cường (đứng đầu và đại diện hai
**Xung đột tại Afghanistan** ( ; ) là một loạt các cuộc chiến đã diễn ra ở Afghanistan kể từ năm 1978. Bắt đầu với cuộc đảo chính quân sự Cách mạng Saur, một loạt
Bài **Chiến tranh Lạnh (1979-1985)** viết về một giai đoạn bên trong cuộc Chiến tranh Lạnh từ khi Liên xô xâm lược Afghanistan năm 1979 tới khi Mikhail Gorbachev lên trở thành lãnh đạo Liên
**T-72** là xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) của Liên Xô, được sản xuất vào năm 1971 và ra mắt vào năm 1977. Mặc dù có hình dạng rất giống T-64, T-72 được các
**James Earl "Jimmy" Carter, Jr** (1 tháng 10 năm 1924 – 29 tháng 12 năm 2024) là một chính khách, Tổng thống thứ 39 của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ (1977–1981), ông được trao tặng
**Mặt trận Địa Trung Hải và Trung Đông** trong Chiến tranh thế giới thứ hai gồm nhiều trận đánh trên biển, đất liền và trên không giữa quân đội Đồng Minh và khối Trục tại
nhỏ|[[Franklin D. Roosevelt|Tổng thống Roosevelt đang ký biên bản Lend-Lease để hỗ trợ cho Anh và Trung Quốc (Tháng 3 năm 1941).]] nhỏ|[[United States House of Representatives|House of Representatives bill # 1776, p.1]] **Lend-Lease**, là
**Uzbekistan** (phiên âm tiếng Việt: _"U-dơ-bê-ki-xtan"_), tên chính thức **Cộng hòa Uzbekistan** (tiếng Uzbek: _O‘zbekiston Respublikasi_), là một quốc gia nằm kín trong lục địa tại Trung Á, trước kia từng là một phần của
Nagorno-Karabakh hiện tại là một nước Cộng hòa độc lập trên thực tế, nhưng trên lý thuyết vẫn là một phần của Cộng hòa Azerbaijan. Cuộc **chiến tranh Nagorno-Karabakh** là cuộc xung đột vũ trang
**Chiến dịch _Weserübung**_ () là mật danh của cuộc tấn công do Đức Quốc xã tiến hành tại Đan Mạch và Na Uy trong Chiến tranh thế giới thứ hai, mở màn Chiến dịch Na
**_Mujahideen_** hoặc **_mujahidin_** (, __ là hình thức số nhiều của **_Mujahid_** , 'người tham gia thánh chiến'), một thuật ngữ tiếng Ả Rập nói chung về những người du kích Hồi giáo tham gia
**Trung Á** là một vùng của châu Á không tiếp giáp với đại dương. Có nhiều định nghĩa về Trung Á, nhưng không có định nghĩa nào được chấp nhận rộng rãi. Các tính chất
**Chiến tranh Afghanistan** là một cuộc chiến tranh diễn ra sau khi Hoa Kỳ xâm lược Afghanistan và sau khi Hoa Kỳ và các đồng minh đã hạ bệ thành công Taliban từ vị trí
**T-62** là thế hệ xe tăng hạng trung kế tiếp và phiên bản cải tiến của xe tăng T-54/55 do Liên Xô nghiên cứu thiết kế, được đưa vào sản xuất hàng loạt năm 1961
**Moskva** (; phiên âm: "Mát-xcơ-va") là thủ đô và là thành phố lớn nhất của Nga. Thành phố nằm bên sông Moskva, ở trong Vùng liên bang Trung tâm và Vùng kinh tế Trung tâm
**Mikoyan-Gurevich MiG-21** (tiếng Nga: Микоян и Гуревич МиГ-21) (tên ký hiệu của NATO: **Fishbed** - **Cá hóa thạch**) là một máy bay tiêm kích phản lực, được thiết kế bởi phòng thiết kế Mikoyan, Liên
**Liên minh phương Bắc Afghanistan**, chính thức được gọi là **Mặt trận Đoàn kết Hồi giáo Cứu quốc Afghanistan** ( _Jabha-yi Muttahid-i Islāmi-yi Millī barā-yi Nijāt-i Afghānistān_), là một mặt trận quân sự được hình
thumb|right|[[Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Ilyich Brezhnev — giai đoạn do ông lãnh đạo nền kinh tế đình trệ, còn gọi "trì trệ"]] **Thời kỳ Trì trệ** () hay còn gọi
430x430px|thumb ## Sự kiện ### Tháng 1 * 5 tháng 1: Phi công người Mỹ Amelia Earhart chính thức được tuyên bố là đã chết, mười tám tháng sau khi cô mất tích. * 6
**Trận Gaugamela** (tiếng Hy Lạp: _Γαυγάμηλα_) còn gọi là **trận Arbela**, diễn ra vào ngày 1 tháng 10 năm 331 trước Công nguyên, giữa liên quân Hy Lạp do vua xứ Macedonia Alexandros III chỉ
**Armenia**, quốc hiệu là **Cộng hoà Armenia**, là một quốc gia nội lục ở phía nam Kavkaz thuộc khu vực Tây Nam Á, giáp Thổ Nhĩ Kỳ ở phía tây, Gruzia ở phía bắc, Azerbaijan
**Al-Qaeda** (; **', , nghĩa đen: "Căn cứ", "Tổ chức", cách đánh vần là **al-Qaida** và **al-Qa'ida''') là một tổ chức đa quốc gia của chiến binh Hồi giáo dòng Sunni, được nhiều người coi
**Tehran** (phiên âm tiếng Việt: **Tê-hê-ran** hoặc **Tê-hê-răng**; _Tehrān_; ) là thủ đô của nước Cộng hoà Hồi giáo Iran, đồng thời là thủ phủ của tỉnh Tehran. Với dân số khoảng 8.4 triệu người
**Thiếp Mộc Nhi** ( _Timūr_, tiếng Sát Hợp Đài: **', , chữ Hán: 帖木兒; 8 tháng 4 năm 1336— 18 tháng 2 năm 1405), còn được biết đến trong sử sách với tên gọi **Tamerlane_'