✨Vụ án năm Canh Tý

Vụ án năm Canh Tý

Vụ án năm Canh Tý xảy ra vào tháng 9 năm Canh Tý (1780). Đây là một vụ án lớn đã xảy ra ngay trong phủ chúa Trịnh, mà bên nguyên đơn là Nguyễn Huy Bá, người theo phe Tuyên Phi Đặng Thị Huệ; và bị can là Trịnh Khải (còn có tên là Tông, con trưởng của Tĩnh Đô vương Trịnh Sâm), cùng với một số đại thần đương thời. Theo sử Việt thì vụ án này đã làm cho nội bộ nhà Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài thêm rạn nứt, thêm suy yếu.

Nguyên nhân

Nguyên nhân vụ án là do Trịnh Khải là con trưởng đã lớn dẫu vậy nhưng ngôi Thế tử vẫn bị bỏ ngỏ mà trong khi đó chúa Trịnh Sâm lại hết mực cưng sủng Đặng Thị Huệ và con trai Trịnh Cán. Vì vậy Trịnh Khải lo sợ một ngày không xa cha sẽ sắc phong Trịnh Cán làm Thế tử chứ không phải mình. Vả lại, khi đó lại có tin đồn rằng chúa Trịnh Sâm đang bị bệnh rất nặng, nên Trịnh Khải nghĩ rằng phải gấp rút hành động để giành thế chủ động vốn thuộc về mình trước phe Tuyên phi.

Diễn biến

Mưu đồ

Trịnh Khải bàn mưu với gia thần là Đàm Xuân Thụ, Thế Thọ, Thẩm Thọ và Vĩnh Vũ bí mật sắm sửa vũ khí, chiêu tập dũng sĩ, để chờ thời cơ giết chết Đặng Thị Huệ và Hoàng Đình Bảo. Ngoài ra, Trịnh Khải còn ngầm liên kết với Trấn thủ Sơn Tây là Hồng lĩnh hầu Nguyễn Khản, Trấn thủ Kinh Bắc là Tuân sinh hầu Nguyễn Khắc Tuân để sẵn sàng hỗ trợ việc tranh ngôi Thế tử của mình.

Vỡ lở

Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục, có kể rằng: Quan Đốc đồng Kinh Bắc là Ngô Thì Nhậm từng giữ việc ngày ngày giảng sách cho (Trịnh) Khải, cũng rất được Khải thân yêu. Tên đầy tớ, cũng là học trò của (Thì) Nhậm lúc này đang giữ sách cho Khải là Hà Như Sơn biết được cơ mưu trên, bèn nói với Nhậm. :Bấy giờ có viên Cấp sự trung là Nguyễn Huy Bá, vốn tính ưa giảo hoạt, từng vì tội tham ô mà bị bãi chức. Bá cho con dâu vào thị tì, hầu hạ Đặng Thị (Huệ), lại còn sai người thân tín vào cầu cạnh để làm môn hạ của Nguyễn Khắc Tuân (là người đối nghịch với phe Đặng Thị Huệ). Nhờ kẻ thân tín này, mà Bá dò biết được cơ mưu, liền tố cáo ngay với Đặng Thị (Huệ). (Ngô Thì) Nhậm cũng phụ họa với Đặng Thị, bèn cùng với Bá hợp mưu tố cáo rằng Khải đã lén lút liên hệ với hai viên trấn thủ (Sơn Tây & Kinh Bắc) để làm chuyện phản nghịch. (Trịnh) Sâm giận lắm, cho triệu (Hoàng) Đình Bảo vào phủ bàn việc này. :(Trịnh) Sâm muốn trị tội ngay, song (Hoàng) Đình Bảo can rằng: "Sở dĩ (Trịnh) Khải dám làm chuyện ghê gớm này, chung quy cũng vì có hai viên trấn thủ Sơn Tây & Kinh Bắc chủ mưu. Nay, cả hai người này đang cầm quân ở ngoài, nếu vội vàng trị tội thì sợ là sẽ có biến cố khác. Vậy chi bằng hãy triệu hết hai viên trấn thủ ấy về triều rồi hãy trị tội cũng không muộn". (Trịnh) Sâm cho lời ấy là phải.

Bị kết án

Nghe theo lời bàn của Hoàng Đình Bảo, chúa Trịnh Sâm bèn hạ lệnh triệu hồi Nguyễn Khản về kinh, rồi cho bí mật bắt hết bè đảng của viên trấn thủ này. Đồng thời, chúa cũng cho triệu Nguyễn Khắc Tuân về triều. Sau khi giam tất cả lại, chúa sai Ngô Thì Nhậm cùng viên hoạn quan là Phạm Huy Thức cùng lo việc tra khảo. Bất ngờ, cha Ngô Thì Nhậm là Ngô Thì Sĩ mất, nên ông phải về chịu tang, nên chúa dùng Lê Quý Đôn để thay.

Kết cục, theo Khâm định Việt sử thông giám cương mục, thì: Đàm Xuân Thụ, Thế Thọ, Thẩm Thọ và Vĩnh Vũ đều bị giết. Nguyễn Khản, Nguyễn Khắc Tuân đều bị giam vào ngục, còn Nguyễn Phương Đính (hoặc Định) bị kết tội nuôi dưỡng Trịnh Khải không nên người, bị lột hết chức tước và đuổi về làng. Sau, Nguyễn Khắc Tuân và Chu Xuân Hán đều uống thuốc độc mà chết. Riêng Trịnh Khải bị phế, chỉ được ở ngôi nhà ba gian, ăn uống đi lại đều không được tự do.

Sách Lê Quý dật sử do Bùi Dương Lịch soạn, còn cho biết người nhũ mẫu của Trịnh Khải là Thị Quỳnh (vợ của người lính Sơn Tây là Quỳnh Tài, nhờ có nhiều sữa tốt, nên được làm vú nuôi) chạy trốn ở Sơn Tây, vào làm bà vãi ở chùa, (cũng) bị lính đuổi theo, bắt được giải về kinh, chúa cho voi đực dày xéo.

Ở sách Hoàng Lê nhất thống chí, chỉ ghi ba đại thần theo phe Trịnh Khải đều phải mất mạng, đó là: Khê trung hầu, Tuân sinh hầu (Nguyễn Khắc Tuân) đều uống thuốc độc tự tử, Nguyễn Quốc Tuấn (thuộc hạ của Khắc Tuân) bị án chém; còn Trịnh Khải bị quản thúc ngặt trong một ngôi nhà ba gian.

Thấy nhiều người bị án, ai nấy đều ái ngại nhưng không dám nói ra. Bấy giờ, chỉ có viên Tri châu là Lê Vĩ, dâng thư xin tội cho Trịnh Khải, nhưng thư ấy không được chúa Trịnh Sâm xem xét. Ngay trong năm này, mặc dù Trịnh Cán chỉ mới 4 tuổi vẫn được lập làm Thế tử, và Quận Huy được cử làm A phó để phò tá.

Hậu quả

Vụ án năm Canh Tý đã làm cho triều đình Lê-Trịnh bị tổn thất nhân sự, nội bộ nhà Lê - Trịnh thêm rạn nứt và suy yếu. Phe Trịnh Khải thất thế và phe Đặng Tuyên phi - Trịnh Cán thắng thế. Tuy nhiên, cục diện này không duy trì lâu, chỉ 2 năm sau, Trịnh Sâm chết, phe Trịnh Tông lại trỗi dậy, xảy ra loạn kiêu binh giết quận Huy và lật đổ Trịnh Cán, sau đó còn làm hỗn loạn và khổ sở cho rất nhiều người trong suốt mấy năm liền, khiến Bắc Hà thêm suy yếu. (Xem Nạn kiêu binh).

Nghi vấn

Đốc đồng trấn Kinh Bắc Ngô Thì Nhậm có phải là người đồng tố giác việc mưu sự của phe Trịnh Khải hay không, vẫn còn là một nghi vấn trong sử Việt.

Kết tội Ngô Thì Nhậm, có Khâm định Việt sử thông giám cương mục. Sách này chép:

:Trước khi Ngô (Thì) Nhậm tố cáo cơ mưu của Trịnh Khải, có đem bàn với cha là Ngô (Thì) Sĩ. Ngô (Thì) Sĩ cố sức ngăn... Đến khi hay tin Ngô (Thì) Nhậm đã tố cáo, Ngô (Thì) Sĩ buồn bực mà uống thuốc độc tự tử. Ngô (Thì) Nhậm, vì có công tố giác, được thăng làm Hữu Thị lang bộ Công, nhưng thiên hạ lúc ấy lại có câu rằng: "Sát tứ phụ nhi Thị lang", nghĩa là "giết bốn người cha mà làm Thị lang".

Và sách Lê Quý dật sử: :... (Ngô Thì) Sĩ thấy con bè đảng xu phụ Tuyên Phi (Đặng Thị Huệ), vu khống Thế tử, ông bất bình, ra sức khuyên ngăn, nhưng (Ngô Thì) Nhậm không nghe, ông phẫn uất uống thuốc độc tự tử... (Sau vụ án) cất nhắc Ngô Thì Nhậm làm Công bộ tả thị lang, vì tố cáo Thế tử (Trịnh Khải) nên được ban thưởng, thăng vượt cấp bảy lần.

Bênh vực ông, có Hoàng Lê nhất thống chí. Theo sách này thì chỉ có một mình Nguyễn Huy Bá đứng ra tố giác. Sách này còn kể ông Nhậm đã có lời khuyên Nguyễn Khắc Tuân phải hỏa tốc về kinh can ngăn Trịnh Khải dừng lại cơ mưu, nhưng không được nghe. Đến khi ông Tuân bị bắt giam, ông Nhậm định tìm cách gỡ tội, nhưng vì việc tang nên phải về.

Tuy nhiên người đương thời là Phạm Đình Hổ cho rằng Ngô Thì Chí khi viết Hoàng Lê nhất thống chí đã che đậy cho Ngô Thì Nhậm: :Năm Canh Tý phát ra cái án của Thế tử là do Ngô Thì Nhậm. Ông Thì Nhậm nhờ công ấy được thăng làm Công bộ thị lang. Người thời bấy giờ có câu: "Giết bốn cha mà được thị lang, trung cần chí hiếu". Cái lỗi của Thì Nhậm, dư luận không dung thứ. Khi em là ông Thì Chí vào làm Thiêm tri hình phiên, có soạn bộ sách Nhất thống chí; chép về cái mật án ấy, cũng có che đậy đi ít nhiều. Nhưng về những việc trong cung phủ thì chép được tường lắm, không nên nhất nhất đều chê cả.

Năm Nhâm Dần (1782), quân ưu binh giết Hoàng Đình Bảo, bỏ Trịnh Cán và Đặng Thị Huệ, lập Trịnh Khải lên làm chúa. Bị cho là người có liên quan đến vụ án Canh Tý, Ngô Thì Nhậm phải trốn về quê vợ ở Bách Tính, Nam Định (nay là Bách Tính, Nam Hồng, Nam Trực, Nam Định) lánh nạn, rồi theo giúp nhà Tây Sơn. Chính vì vậy, có người cho rằng sử nhà Nguyễn và Lê Quý dật sử đều có cái nhìn không mấy thiện cảm về ông; còn sách Hoàng Lê nhất thống chí, các tác giả đều là người cùng họ Ngô Thì, nên có thể có thiên vị.

👁️ 0 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Vụ án năm Canh Tý** xảy ra vào tháng 9 năm Canh Tý (1780). Đây là một vụ án lớn đã xảy ra ngay trong phủ chúa Trịnh, mà bên nguyên đơn là Nguyễn Huy
**Vụ án Năm Cam và đồng phạm** hay **Chuyên án Z5.01** là vụ án về tội phạm có tổ chức đặc biệt, có tính đặc thù, đây là một vụ án lớn và phức tạp,
**Vụ án Hàn Đức Long** là một vụ án oan xảy ra tại tỉnh Bắc Giang của Việt Nam. Trong vụ án này, ông Hàn Đức Long đã bốn lần bị tòa án cấp sơ
**_Vụ án Khá Bảnh_** là vụ án hình sự về tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc của Khá Bảnh là người cầm đầu và các đồng phạm ở khu vực tỉnh Bắc Ninh,
**Vụ án hành hạ bé gái 8 tuổi năm 2021** là một vụ án hình sự về tội giết người tại Việt Nam vào ngày 22 tháng 12 năm 2021 xảy ra ở quận Bình
**Vụ án Vạn Thịnh Phát** (hay **Đại án Vạn Thịnh Phát**), cũng được Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh gọi là **vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm**, là một vụ
Phan Văn Anh Vũ, cựu Thượng tá Công an, doanh nhân bất động sản, bị cáo buộc với sự giới thiệu của Bộ Công an được UBND TP Đà Nẵng bán nhà đất công sản
nhỏ|[[Quân kỳ của Cảnh sát biển Việt Nam]] **Vụ án tham ô tài sản tại Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển** là các vụ án trong đó một số tướng lĩnh trong Ban Thường vụ
**Vụ án Tamám Shud**, còn được gọi là **bí ẩn của người đàn ông Somerton**, là một vụ án chưa được giải quyết về cái chết của một người đàn ông không xác định
**Vụ ấu dâm Lương Quốc Dũng** xảy ra vào cuối năm 2003 và xét xử trong năm 2004. Là một vụ án lớn về xâm hại tình dục trẻ em tại Việt Nam trong thập
**Vụ án Epco-Minh Phụng** là một trong những vụ án kinh tế nổi tiếng nhất của Việt Nam thập niên 90. Epco-Minh Phụng từng là công ty liên doanh của Thành phố Hồ Chí Minh.
Vào tháng 1 năm 2016, Tổng công ty Viễn thông MobiFone thông báo hoàn thành việc mua cổ phần của AVG. Thương hiệu truyền hình An Viên của AVG sau đó đổi tên thành MobiTV.
**Vụ án Mr Pips và đồng phạm** hay còn gọi là **Vụ án Phó Đức Nam**. Đây là một vụ án kinh tế gây chấn động dư luận Việt Nam vào cuối năm 2024 khi
**Vụ án Lệ Chi viên**, tức **Vụ án vườn vải**, là một vụ án oan nổi tiếng thời Lê sơ. Qua vụ án này, quan Đại thần Hành khiển Nguyễn Trãi và vợ là Lễ
**Vụ án buôn lậu 12 tấn heroin**, hay **chuyên án 006N** là một vụ án buôn lậu ma túy lớn với số lượng 32.000 bánh heroin có tổng khối lượng 12 tấn. ## Cáo trạng
**Vụ án Lê Văn Luyện** là một vụ án giết người và cướp tài sản xảy ra tại tiệm vàng Ngọc Bích ở số 45 phố Sàn, xã Phương Sơn (nay là thị trấn Phương
**Các vụ án liên quan đến Tập đoàn Dầu khí Việt Nam** là việc các doanh nhân nhà nước tại Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) bị cáo buộc có các hành vi cố
**Tổng Công ty Trực thăng Việt Nam**, phiên hiệu quân sự **Binh đoàn 18**, tên thương mại là **Vietnam Helicopters** (**VNH**), là một doanh nghiệp quốc phòng, an ninh trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt
**Vụ hỏa hoạn Công ty Rạng Đông** là vụ cháy xảy ra tại Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông, Hà Nội vào ngày 28 tháng 8 năm 2019 tại cơ sở
**_Người Hobbit: Đại chiến Năm cánh quân_** (tựa gốc: **_The Hobbit: The Battle of the Five Armies_**) là một bộ phim điện ảnh sử thi kỳ ảo của Mỹ công chiếu năm 2014 do Peter
**Ngôi sao năm cánh** hay **sao năm cánh** là hình tạo từ năm điểm của một hình ngũ giác đều cùng với năm đường thẳng nối các đỉnh đó. Ngôi sao của quốc kỳ Việt
**Vụ án Tống Văn Sơ** là sự kiện liên quan đến Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) khi ông bị bắt giam ở Hồng Kông từ ngày 6 tháng 6 năm 1931 đến ngày 22
Vào nửa cuối năm 2022, hàng loạt những sai phạm tại các trung tâm đăng kiểm xe cơ giới, các trung tâm đăng kiểm đường thủy và Cục Đăng kiểm Việt Nam đã bị phơi
**Vụ án gián điệp của Rio Tinto** bắt đầu với việc bắt giữ ngày 5 tháng 7 năm 2009, bốn nhân viên tại văn phòng Thượng Hải của Tập đoàn Rio Tinto, ở Cộng hòa
**_Trường An 12 canh giờ_**( () là một bộ phim truyền hình cổ trang Trung Quốc năm 2019, do Tào Thuẫn đạo diễn và Paw Studio biên kịch. Bộ phim có sự tham gia của
**Bộ Công dân vụ Việt Nam Cộng hòa** là cơ quan chính phủ phụ trách công tác giáo dục công dân, cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí, tổ chức quần chúng và tuyên
**Phan Văn Anh Vũ** (sinh ngày 2 tháng 11 năm 1975), biệt danh **Vũ nhôm**, là một doanh nhân Việt Nam. Ông sống tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, được xem là _trùm_
**Vụ sai phạm tại Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á**, hay còn gọi ngắn gọn là **vụ Việt Á** hoặc **đại án Việt Á,** là một vụ án hình sự điển hình về
**Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam** (tiếng Anh: **Vietnam National Industry - Energy Group,** tên giao dịch: **Petrovietnam**, tên viết tắt: **PVN**), là một tập đoàn năng lượng quốc gia
**Vụ sai phạm tại Tập đoàn Thuận An** là vụ sai phạm liên quan đến đấu thầu, tham nhũng diễn ra xung quanh Tập đoàn Thuận An do ông Nguyễn Duy Hưng sáng lập và
**Vụ đánh bạc Rikvip,** còn gọi là **Vụ án Tip.Club**, là vụ án Tổ chức đánh bạc, Đánh bạc, Lạm dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, Sử dụng mạng Internet
**Tổng Công ty Thép Việt Nam - CTCP** (tên tiếng Anh: **Viet Nam Steel Corporation**, viết tắt: **VNSTEEL**) là một công ty cổ phần được hình thành từ sự hợp nhất của 2 Tổng Công
**Vụ sai phạm tại Tập đoàn Phúc Sơn** là một vụ án tham nhũng nghiêm trọng tại Việt Nam xoay quanh Công ty cổ phần Tập đoàn Phúc Sơn. Các sai phạm diễn ra trong
"**Đại án Bacolod**", hay còn được biết đến với cái tên là "**Nỗi hổ thẹn ở Bacolod**", là vụ việc một số cầu thủ của đội tuyển U-23 Việt Nam tham gia cá độ, tổ
**Vụ nổ tại Hà Đông 2016** là một vụ nổ xảy ra vào khoảng 15 giờ 10 phút (UTC+07:00) ngày 19 tháng 3 năm 2016 tại khu đô thị Văn Phú ở quận Hà Đông,
**Anh Duệ Hoàng thái tử** (chữ Hán: 英睿皇太子, 6 tháng 4 năm 1780 - 20 tháng 3 năm 1801), tên thật là **Nguyễn Phúc Cảnh** (阮福景), tục gọi là **Hoàng tử Cảnh** (皇子景), **Đông cung
**Chuyên án 516E** là chuyên án ma túy tại Việt Nam từ năm 2016 đến năm 2017, mà theo đánh giá của Ban giám đốc Công an thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) là
**_Án lệ 13/2017/AL_** về hiệu lực thanh toán của thư tín dụng (L/C) trong trường hợp hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế là cơ sở của L/C bị hủy bỏ hay **_Án lệ
**Nam Định** là thành phố tỉnh lỵ cũ của tỉnh Nam Định, Việt Nam. Đây là một trong những thành phố được Pháp lập ra đầu tiên ở Liên bang Đông Dương. Nằm ở phía
Năm 2022, nhiều vụ sai phạm liên quan đến thị trường chứng khoán Việt Nam đã được báo chí Việt Nam đăng tin. ## Các vụ việc * Ngày 29/03/2022, Trịnh Văn Quyết , Chủ
**Vụ kiện đòi 55 triệu USD thắng qua máy đánh bạc** là một vụ tranh chấp của ông Ly Sam (nguyên đơn) kiện Công ty liên doanh Đại Dương, bị đơn (quản lý Câu lạc
**Án lệ 70/2023/AL** về việc chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động là cán bộ công đoàn không chuyên trách là án lệ thứ 70 thuộc lĩnh vực lao động của
Vào ngày 31 tháng 12 năm 2022, trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam đã xảy ra một vụ tai nạn liên quan đến an toàn thi công công trình xây dựng khiến cho
**Đặng Thị Huệ** (chữ Hán: 鄧氏惠, ?-?), thông gọi **Đặng Tuyên phi** (鄧宣妃), là một cung tần của chúa Trịnh Sâm, và là mẹ của vị chúa tiếp theo Trịnh Cán. Trong hậu phủ chúa
**Đoàn Nguyễn Tuấn** (段阮俊, 1750-?), hiệu **Hải Ông**, là nhà thơ thời Tây Sơn trong lịch sử Việt Nam. ## Tiểu sử Đoàn Nguyễn Tuấn quê làng Hải Yên, huyện Quỳnh Côi (nay là làng
**Tổng công ty Hàng hải Việt Nam** được thành lập vào ngày 29/4/1995 theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ với sứ mệnh sẽ là doanh nghiệp nòng cốt, chủ lực của ngành Hàng
**Đại án tham nhũng Phương Nam** là vụ Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Giám đốc Công ty Phương Nam Lâm Ngọc Khuân cho lập báo cáo tài chính khống để vay tiền ngân
Những chiếc bát ăn mang thiết kế thích hợp sẽ giúp bé tập ăn dễ dàng và ngon miệng hơn trong giai đoạn ăn dặm. Đến từ Hàn Quốc, Bát ăn dặm có nắp đậy
Những chiếc bát ăn mang thiết kế thích hợp sẽ giúp bé tập ăn dễ dàng và ngon miệng hơn trong giai đoạn ăn dặm. Đến từ Hàn Quốc, Bát ăn dặm có nắp đậy
Những chiếc bát ăn mang thiết kế thích hợp sẽ giúp bé tập ăn dễ dàng và ngon miệng hơn trong giai đoạn ăn dặm. Đến từ Hàn Quốc, Bát ăn dặm có nắp đậy