Tuyền Châu hay Toàn Châu () là một thành phố cảng cấp tỉnh (địa cấp thị) nằm ở bờ bắc của sông Tấn, bên cạnh eo biển Đài Loan, phía nam tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Đây là vùng đô thị lớn nhất Phúc Kiến với diện tích và dân số năm 2010 là 8.128.530 người. Thành phố riêng biệt của nó có 6.107.475 người, bao gồm các quận Lý Thành, Phong Trạch, Lạc Giang, Tấn Giang; thành phố cấp huyện Nam An và Thạch Sư; huyện Huệ An và quận Tuyền Châu (Kim Môn) đang nằm dưới quyền kiểm soát của Đài Loan.
Tuyền Châu là cảng lớn của Trung Quốc đối với các thương nhân nước ngoài, những người được biết đến với cái tên Zaiton trong suốt thế kỷ 11 đến thế kỷ 14. Nó đã được cả Marco Polo và Ibn Battuta ghé thăm, những du khách tới đây đều ca ngợi nó là một trong những thành phố thịnh vượng và huy hoàng nhất trên thế giới. Đây là căn cứ hải quân mà chủ yếu từ đó Mông Cổ phát động các cuộc tấn công xâm lược Nhật Bản và Java. Đây cũng là một trung tâm quốc tế của các đền thờ Phật giáo, Ấn Độ giáo, Hồi giáo và Thiên chúa giáo, bao gồm cả nhà thờ Công giáo Rôma và dòng Phan Sinh. Cuộc nổi loạn Ispah đã dẫn đến một cuộc tàn sát các cộng đồng người nước ngoài của thành phố vào năm 1357. Sự bất ổn về kinh tế, bao gồm cướp biển và cấm biển quá mức của đế quốc đối với nó trong thời Minh, Thanh đã khiến thành phố này suy giảm, hoạt động thương mại với Nhật Bản chuyển sang Ninh Ba và trấn Sạ Phố, còn ngoại thương với các nước khác bị hạn chế ở Quảng Châu. Tuyền Châu đã trở thành một trung tâm buôn lậu thuốc phiện vào thế kỷ 19 nhưng phù sa bồi đắp tại bến cảng đã cản trở hoạt động buôn bán của các tàu lớn.
Do tầm quan trọng của nó đối với hoạt động thương mại hàng hải thời Trung Cổ, cùng với sự pha trộn độc đáo của các tòa nhà tôn giáo và di tích khảo cổ học rộng lớn, thị trấn cổ Tuyền Châu đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 2021.
Tên
Tuyền Châu (còn được gọi là Zayton hoặc Zaiton trong các nguồn lịch sử của Anh và Mỹ) là phiên âm La Mã bính âm của tên tiếng Trung của thành phố泉州, sử dụng cách phát âm của nó trong phương ngữ Quan Thoại . Tên này bắt nguồn từ vị thế trước đây của thành phố là trụ sở của quận Quan (" Mùa xuân ") của hoàng gia Trung Quốc . Ch'üan-chou là bản La tinh hóa cùng tên của Wade-Giles ; các dạng khác bao gồm Chwanchow-foo , Chwan-chau fu , Chwanchew , Ts'üan-chou , Tswanchow-foo , Tswanchau , T'swan-chau fu , Ts'wan-chiu , Ts'wan-chow-fu , Thsiouan-tchéou-fou , và Thsíouan-chéou-fou . Các cách phiên âm Chuan-chiu , Choan-Chiu , và Shanju phản ánh cách phát âm tiếng Phúc Kiến địa phương .
Tên trên Bản đồ bưu chính của thành phố là "Chinchew", một biến thể của Chincheo , phiên âm tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Tây Ban Nha của tên Phúc Kiến địa phương cho Chương Châu , cảng Phúc Kiến chính giao thương với Macao và Manila vào thế kỷ 16 và 17 thế kỉ. Không rõ khi nào và tại sao các thủy thủ Anh lần đầu tiên đặt tên cho Tuyền Châu.
Tên tiếng Ả Rập của nó là Zaiton hoặc "Zayton" ( زيتون ), từng phổ biến trong tiếng Anh, có nghĩa là "[Thành phố] Ô-liu " và là một từ của biệt danh Trung Quốc trước đây của Tuyền Châu Citong Cheng có nghĩa là "thành phố cây tung", bắt nguồn từ những con đường có cây tung mang dầu được người cai trị thành phố thế kỷ thứ 10 Liu Congxiao ra lệnh trồng xung quanh thành phố . Các phiên âm biến thể từ tên tiếng Ả Rập bao gồm Caiton , Çaiton , Çayton , Zaytún , Zaitûn , Zaitún , và Zaitūn . Từ nguyên của satin bắt nguồn từ "Zaitun".
Lịch sử
Tuyền Châu được xây dựng vào năm 718.
Vào thời nhà Tống và nhà Nguyên, Tuyền Châu là một trong những hải cảng lớn nhất thế giới. Nó từng được gọi là điểm xuất phát của Con đường tơ lụa trên biển.
Phương ngữ
Tiếng Mân Nam (閩南語)
Hành chính
Địa cấp thị Tuyền Châu quản lý 4 khu, 3 thành phố cấp huyện và 5 huyện.
- Khu:
Lý Thành (鯉城)
Phong Trạch (丰澤)
Lạc Giang (洛江)
Tuyền Cảng (泉港)
- Thành phố cấp huyện
Thạch Sư (石獅)
Tấn Giang (晉江)
** Nam An (南安)
- Huyện
Huệ An (惠安)
An Khê (安溪)
Vĩnh Xuân (永春)
Đức Hóa (德化)
** Kim Môn (金門) - tranh chấp chủ quyền, thực tế do Trung Hoa Dân quốc quản lý.
Văn hóa
Tuyền Châu là một trong hai mươi tư thành phố đầu tiên được chính phủ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa công nhận là thành phố văn hóa lịch sử.
Các loại hình văn hóa đáng chú ý tại đây bao gồm:
- Kịch Lê Viên (梨園戯)
- Trình diễn rối tượng gỗ (傀儡戲)
- Kịch Cao Giáp (高甲戯)
- Kịch Đả Thành (打城戯)
- Nhạc cổ điển Nam Quản (南管)
- Vịnh Xuân quyền
Các món ăn đặc trưng của thành phố gồm có bánh ú, hàu ốp lết.
Các di tích lịch sử đáng chú ý bao gồm:
- Thanh Nguyên sơn: Ngọn đồi cao nhất trong thành phố, nơi có tầm nhìn tuyệt vời ra Hồ Tây.
- Công viên Đông Hồ: Là vườn thú nhỏ nằm tại trung tâm thành phố
- Công viên Tây Hồ: Là hồ nước ngọt lớn nhất thành phố
- Phố Trạng Nguyên: Con phố dài khoảng 500 mét, không gian thanh lịch, chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực du lịch và thủ công văn hóa.
- Tượng Mani tại Chùa Thảo Am
- Tháp Vạn Thọ
- Tháp Lục Thắng
- Bến tàu Thạch Hồ
- Cầu An Bình
- Miếu Chân Vũ và bến tàu cửa sông
- Cầu Thuận Tế cũ (hay ngày nay là Cầu Lạc Dương)
- Thành phố cổ
- Lăng mộ Hồi giáo
- Tượng Lão Tử
- Cửu Nhật sơn
Sản phẩm nổi tiếng
- Gốm sứ Đức Hóa (德化瓷器)
- Đá khắc Huệ An (惠安石刻)
- Thiết quan âm An Khê (安溪鐵觀音)
Các trường đại học cao đẳng
- Đại học Hoa Kiều (quốc lập)
- Học viện Sư phạm Tuyền Châu (công lập)
- Học viện Y Tuyền Châu (công lập)
- Đại học Ngưỡng Ân (tư thục)
👁️
2 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Tuyền Châu** hay **Toàn Châu** () là một thành phố cảng cấp tỉnh (địa cấp thị) nằm ở bờ bắc của sông Tấn, bên cạnh eo biển Đài Loan, phía nam tỉnh Phúc Kiến, Trung
**Tuyền Châu: Trung tâm thương mại Thế giới thời Tống-Nguyên** là tên của Di sản thế giới nằm ở thành phố Tuyền Châu, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Di sản này bao gồm 22 thành
**Đức Hóa** (tiếng Trung: 德化, Hán Việt: _Đức Hóa_) là một huyện của thành phố Tuyền Châu (泉州), tỉnh Phúc Kiến, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Huyện này có diện tích 2.220 km², dân số
**Sân bay Tấn Giang Tuyền Châu** là một sân bay ở Tuyền Châu, tỉnh Phúc Kiến, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa . ## Các hãng hàng không và các điểm đến
**Lý Thành** (tiếng Trung: 鲤城, Hán Việt: _Lý Thành_) là một quận của thành phố Tuyền Châu (泉州), tỉnh Phúc Kiến, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Quận này có diện tích 52 km², dân số
**An Khê** (tiếng Trung: 安溪, Hán Việt: _An Khê_) là một huyện của thành phố Tuyền Châu (泉州), tỉnh Phúc Kiến, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Huyện này có diện tích 2.933 km², dân số
nhỏ|420x420px|Vĩnh Xuân **Vĩnh Xuân** (tiếng Trung: 永春, Hán Việt: _Vĩnh Xuân_) Là một huyện của thành phố Tuyền Châu (泉州), tỉnh Phúc Kiến, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Huyện này có diện tích 1.469 km²,
**Tuyên Châu** (chữ Hán giản thể: 宣州区, Hán Việt: _Tuyên Châu khu_) là một quận thuộc địa cấp thị Tuyên Thành, tỉnh An Huy, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Quận này có diện tích
**Tuyền Cảng** (tiếng Trung: 泉港) là một quận thuộc thành phố Tuyền Châu, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Quận này có diện tích 306 km², dân số 360.000 người, mã số bưu chính 362114. Quận Tuyền
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Đức** () là đội tuyển bóng đá nam quốc gia đại diện cho Đức tại các giải đấu bóng đá quốc tế kể từ năm 1908. Kể từ khi
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Maroc**, có biệt danh "Những chú sư tử Atlas", là đội tuyển đại diện cho Maroc tại các giải đấu bóng đá nam quốc tế. Đội được quản lý
là đội tuyển bóng đá quốc gia đại diện cho Nhật Bản tại các giải đấu khu vực, châu lục và thế giới. Đội được quản lý bởi Hiệp hội bóng đá Nhật Bản (JFA).
**Vòng loại Cúp bóng đá châu Á 2023** là quá trình vòng loại do Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) tổ chức để xác định các đội tuyển sẽ tham gia Cúp bóng đá
**Quảng Châu** (chữ Hán giản thể: 广州, phồn thể: 廣州, pinyin: _Guǎngzhōu_, Wade-Giles: _Kuang-chou_, việt phanh: _Gwong2zau1_, Yale: _Gwóngjaū_) là thủ phủ và là thành phố đông dân nhất của tỉnh Quảng Đông ở miền
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Hàn Quốc** (Hangul: 대한민국 축구 국가대표팀, Romaja: _daehanmin-guk chukgu gukgadaepyotim_, Hán Việt: _Đại Hàn Dân Quốc túc cầu quốc gia đại biểu đội_) là đội tuyển bóng đá nam
Đồng hồ đếm ngược đến ngày khai mạc (Lviv, Ukraina) Những chú dê – biểu tượng của thành phố Poznan được trang trí bởi lá cờ Euro 2012 **Giải vô địch bóng đá châu Âu
nhỏ|Lăng mộ năm 1342 của [[Katarina Vilioni, thành viên của một gia đình thương gia người Ý ở Dương Châu]] Dựa trên bằng chứng văn bản và khảo cổ học, người ta tin rằng hàng
**Vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 1966 – khu vực châu Phi, châu Á và châu Đại Dương** có tổng cộng 21 đội tuyển đăng ký tham dự vòng loại Giải vô
**Liên đoàn bóng chuyền châu Âu** (tiếng Pháp: _Confédération Européenne de Volleyball_, tên viết tắt: **CEV**) là cơ quan quản lý chính thức các hoạt động và sự kiện thể thao của môn bóng chuyền,
**Vòng loại Cúp bóng đá châu Á 2027** là quá trình vòng loại do Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) tổ chức để xác định các đội tham dự Cúp bóng đá châu Á
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Ả Rập Xê Út** () là đội tuyển bóng đá đại diện cho Ả Rập Xê Út và do Liên đoàn bóng đá Ả Rập Xê Út (SAFF) quản
**Giải đấu vòng loại bóng đá nữ UEFA 2016** là giải đấu bóng đá nữ do UEFA tổ chức để chọn ra đội tuyển bóng đá nữ quốc gia châu Âu cuối cùng được góp
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Cameroon** (; ), còn có biệt danh là "Những chú sư tử bất khuất", là đội tuyển của Liên đoàn bóng đá Cameroon và đại diện cho Cameroon trên
**Giấy Tuyên** (, Hán-Việt: Tuyên chỉ) hay **giấy huyện Kính** (, Hán-Việt: Kính huyện chỉ) là một loại giấy có nguồn gốc ở Trung Quốc cổ đại, được sử dụng để viết và vẽ. Giấy
Các trận đấu thuộc **vòng 3** của **vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 2022** **khu vực châu Á** diễn ra từ ngày 2 tháng 9 năm 2021 đến ngày 29 tháng 3
Các trận đấu thuộc **vòng 4** của **vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 2026 khu vực châu Á** sẽ diễn ra từ ngày 8 đến ngày 14 tháng 10 năm 2025. ##
phải|nhỏ|250x250px| Đội tuyển bóng chuyền nữ quốc gia Kazakhstan tại World Grand Prix 2011 tổ chức ở Almaty **Đội tuyển bóng chuyền nữ quốc gia Kazakhstan** đại diện cho Kazakhstan trong các giải đấu bóng
**Đội tuyển bóng chuyền nữ quốc gia Nhật Bản **(Hinotori Nippon, 火の鳥NIPPON), là đội tuyển đứng thứ 6 trên bảng xếp hạng của FIVB. Hiện tại, huấn luyện viên trưởng là Nakada Kumi. Một trong
Dưới đây là các mốc thời gian và kết quả thi đấu của **vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 1974** **khu vực châu Phi (CAF)**. Để có cái nhìn tổng quan hơn
Dưới đây là các mốc thời gian và kết quả thi đấu của **vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 1982 – Khu vực châu Phi (CAF)**. Để có cái nhìn tổng quan
Dưới đây là các mốc thời gian và kết quả thi đấu của **vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 1978** **khu vực châu Phi (CAF)**. Để có cái nhìn tổng quan hơn,
Dưới đây là các mốc thời gian và kết quả thi đấu của **vòng loại** **Vòng loại Giải vô địch bóng đá thế giới 1986 – Khu vực châu Phi (CAF)** . Để có cái
Nội dung bóng chày tại Đại hội Thể thao Liên châu Mỹ từ lâu đã được coi là một trong những sự kiện bóng chày quốc tế hàng đầu trên thế giới, thậm chí còn
**Tuyên Thành** (chữ Hán giản thể: 宣城市, bính âm: Xuānchéng Shì, Hán Việt: _Tuyên Thành thị_) là một địa cấp thị của tỉnh An Huy, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tuyên Thành có diện
thumb|Mạng lưới đường cao tốc ở châu Âu từ tháng 12 năm 2012. **Mạng lưới Đường bộ Quốc tế châu Âu** là một hệ thống đánh số cho các tuyến đường giao thông ở châu
**Đội tuyển bóng đá nữ quốc gia Đức** () là đội tuyển bóng đá nữ đại diện cho Đức trên bình diện quốc tế trong các trận thi đấu giao hữu cũng như trong Giải
"**Thường Châu tuyết trắng**" là cụm từ được giới truyền thông Việt Nam sử dụng để nói về **trận chung kết của Giải vô địch bóng đá U-23 châu Á 2018** giữa hai đội tuyển
**Tuyên Quang** là một tỉnh thuộc vùng trung du và miền núi Bắc Bộ. Việt Nam. ## Trước năm 1945 Tên gọi Tuyên Quang xuất hiện sớm nhất trong cổ thư ở nước ta là
**Giải vô địch bóng đá châu Âu 2020**, hay còn gọi là **UEFA Euro 2020**, là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 16, giải vô địch bóng đá quốc tế của châu
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Việt Nam** là đội tuyển bóng đá quốc gia đại diện cho Việt Nam thi đấu tại các giải đấu bóng đá quốc tế do Liên đoàn bóng đá
**Giải vô địch bóng đá châu Âu** (**UEFA European Football Championship**), thường được biết đến với tên gọi **UEFA Euro** hay **Euro**, là giải bóng đá quốc tế dành cho các đội tuyển quốc gia
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Thụy Sĩ** (; ; ; ), gọi tắt là "Nati", là đội tuyển của Liên đoàn bóng đá Thụy Sĩ và đại diện cho Thụy Sĩ trên bình diện
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Ý** () là đội tuyển bóng đá quốc gia đại diện cho nước Ý thi đấu ở các giải bóng đá cấp châu lục và thế giới. Đội tuyển
**Chiến dịch Mãn Châu** hay _Chiến dịch tấn công chiến lược Mãn Châu_ (tiếng Nga: _Манчжурская стратегическая наступательная операция_), hay _Cuộc tấn công của Liên Xô vào Mãn Châu_ hay _Chiến tranh chống lại Nhật
**Đội tuyển bóng đá nữ quốc gia Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên** là đội tuyển nữ đại diện cho CHDCND Triều Tiên tại các giải đấu quốc tế dưới sự quản lý
**Lục địa Nam Cực** hay **châu Nam Cực** (, phát âm hay ; còn được gọi là **Nam Cực**) là lục địa nằm xa về phía nam và tây nhất trên Trái Đất, chứa Cực
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Úc** (tiếng Anh: _Australia national soccer team_) là đội tuyển bóng đá nam đại diện Úc tham gia thi đấu quốc tế. Từng là một thành viên của Liên
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Pháp** () là đội tuyển đại diện cho Pháp ở môn bóng đá nam quốc tế và được quản lý bởi Liên đoàn bóng đá Pháp. Biệt danh của
**Trận chung kết giải vô địch bóng đá châu Âu 2020** là một trận đấu bóng đá được diễn ra vào ngày 11 tháng 7 năm 2021 trên sân vận động Wembley ở Luân Đôn,
**Đội tuyển bóng đá quốc gia Liên Xô** là đội tuyển bóng đá đại diện cho Liên Xô ở các giải đấu quốc tế. Đội tuyển bóng đá này đã từng tồn tại cho đến