Tượng Hùng (tiếng Tạng: ཞང་ཞུང་, THL: Zhangzhung, chữ Hán: 象雄, bính âm: Xiàngxióng), là một nền văn hóa và là một vương quốc cổ đại tại miền tây và tây bắc khu vực Tây Tạng ngày nay. Người Tượng Hùng thờ Bản giáo (Bön giáo) cho rằng thế giới nguyên thủy vốn là một quả trứng khổng lồ, sau nở thành một ngọn núi thần màu trắng, lòng trắng trở thành đại dương, lòng đỏ trở thành mười tám quả trứng cỡ vừa, rồi nở tiếp mà sinh ra muôn loài. Bön giáo có ảnh hưởng đến giáo lý và việc tu luyện của Phật giáo Tây Tạng sau này. Tượng Hùng thường được đề cập đến trong sử liệu như là thế lực đầu tiên cai trị vùng trung tâm và tây Tây Tạng, trong những thập kỷ gần đây, các nhà khoa học đã tiến hành việc khảo cổ trong các khu vực này.
Cương vực
thumb|Các quốc gia năm 565
Theo Biên niên sử hồ Manasarovar, từng có thời điểm Tượng Hùng bao gồm tới 18 tiểu quốc tại phía tây và tây bắc Tây Tạng. Nền văn hóa Tượng Hùng tập trung quanh núi thiêng Kailash, trải rộng về phía tây đến Ladakh, Baltistan, phía tây nam đến Jalandhar, phía nam đến Nepal, phía đông gồm miền trung của Tây Tạng, và phía bắc đến Thiện Thiện. Do đó, có thể nói văn hóa Tượng Hùng đã kiểm soát phần lớn "nóc nhà của thế giới". Việc Tượng Hùng có thật sự lớn đến vậy không vẫn cần được kiểm chứng, các nhà sử học mới chỉ xác định được rằng đây là một vương quốc độc lập từng bao trùm toàn bộ miền tây Tây Tạng .
Kinh đô của Tượng Hùng được gọi là Kyunglung, "Cung điện bạc của Kim Sí Điểu", nằm về phía tây nam của núi Kailash, với nhiều cung điện được tìm thấy ở thượng du thung lũng Sutlej .
Theo tác giả Rolf Alfred Stein, Tượng Hùng là một quốc gia độc lập nằm ngoài lãnh thổ ban đầu của người Tạng :
Lịch sử
Văn hóa thời kỳ đồ sắt
Các hoạt động khảo cổ gần đây trên cao nguyên Changtang đã tìm thấy bằng chứng về một nền văn hóa thời kỳ đồ sắt và trong đó có một số được xem là của Tượng Hùng . Đây là một nền văn hóa đáng chú ý với các đặc điểm sau:
- Một hệ thống pháo đài hay thành quách đá trên đỉnh đồi, rất có thể được sử dụng để phòng thủ trước các bộ lạc thảo nguyên Trung Á, như người Scythia.
- Các khu phức hợp lăng mộ sử dụng các bia mộ thẳng đứng, đôi khi trong các dãy lớn, và trong đó có tới 10.000 ngôi mộ tại một vị trí.
- Các đền thờ bằng đá nằm tại các ngọn núi tiếp giáp với vùng đồng bằng, đặc trưng với các căn phòng không có cửa sổ, các mái đá có tay đỡ, và tường xung quanh.
- Bằng chứng về một cấu trúc phân tầng xã hội với các chỉ dấu về những môi mộ của hoàng gia.
- Các bức tranh khắc đá cho thấy nét văn hóa kị binh.
Các đặc điểm này gần gũi hơn với văn hóa thời kỳ đồ sắt tại châu Âu và thảo nguyên châu Á hơn là Ấn Độ hay Đông Á, cho thấy đây là một nền văn hóa chịu ảnh hưởng từ phía tây bắc hơn là đông nam.
Sụp đổ
Bản đồ thể hiện Tượng Hùng và kinh đô Kyunglung dưới thời [[Thổ Phồn]]
Có một số bất đồng về việc Thổ Phồn đã chinh phục Tượng Hùng vào thời kỳ trị vì của Songtsen Gampo (605 hoặc 617?-649) hay của Trisong Detsen (755-797 hoặc 804) . Theo Cựu Đường Thư thì sự kiện này xảy ra vào thời Songtsen Gampo vì sử liệu này viết rằng vào năm 634, Dương Đồng (tên gọi Tượng Hùng trong sử liệu nhà Đường) và các bộ lạc người Khương "hoàn toàn quy phục ông ta". Sau đó Songtsen Gampo hợp nhất Dương Đồng vào nước mình và đánh bại Thổ Dục Hồn, rồi lại chinh phục hai bộ lạc người Khương nữa trước khi tiến tới Tùng Châu với 20 vạn đại quân. Songtsen Gampo sau đó phái sứ thần mang vàng lụa tới hỏi cưới công chúa nhà Đường nhưng bị từ chối, ông quyết định tấn công Tùng Châu. Cuối cùng, Songtsen Gampo rút quân và tạ lỗi còn hoàng đế nhà Đường phải đáp ứng yêu cầu của ông .
Các ghi chép ban đầu của Tây Tạng thuật lại rằng người Tạng (Bod trong tiếng Tạng) và Tượng Hùng đã thông hôn với nhau để hình thành liên minh chính trị. Tuy nhiên, người thiếp Tạng của vua Tượng Hùng đã than rằng bà bị chính thê của nhà vua đối xử tệ hại. Chiến tranh nổ ra, "Vua Ligmikya của Tượng Hùng trên đường tới Sumba (Amdo ngày nay) đã bị Songtsen Gampo phục kích và giết chết. Kết quả là người Tạng thâu tóm Tượng Hùng vào lãnh thổ của mình, vươn mình trở thành Đế quốc, gọi là Thổ Phồn (Bod chen po) ". Rolf Alfred Stein cho rằng cuộc chinh phạt Tượng Hùng diễn ra vào năm 645 .
Nổi dậy năm 677
Tượng Hùng nổi dậy ngay sau cái chết của vua Mangsong Mangtsen (hay Trimang Löntsän, trị vì 650-677), con trai của Songtsen Gampo, nhưng sau đó nhanh chóng bị đưa trờ lại tầm kiểm soát của Thổ Phồn nhờ "sự cai trị vững chắc của các lãnh đạo vĩ đại gia tộc đại tướng Gar" .
Tiếng Tượng Hùng
Một số ít các bản văn Tượng Hùng và văn bản Thổ Phồn song ngữ vào thế kỷ 11 đã chứng nhận về một thứ tiếng Tượng Hùng có liên hệ với tiếng Kinnauri. Bön giáo tuyên bố rằng hệ thống chữ Tạng có nguồn gốc từ bảng chữ cái tiếng Tượng Hùng, trong khi các sử gia hiện đại công nhận nguồn gốc rõ ràng của chữ Tạng là từ một loại chữ viết Bắc Ấn Độ, phù hợp với các miêu tả tiếng Tạng. Một ngôn ngữ Kinnauri hiện đại có cùng tên (phát âm địa phương là Jangshung) được khoảng 2.000 người sử dụng tại thung lũng Sutlej ở Himachal Pradesh, họ tuyên bố rằng mình chính là hậu duệ của Tượng Hùng .
Ảnh hưởng của văn hóa Tượng Hùng tại Ấn Độ
Cần lưu ý rằng theo truyền thuyết Bön giáo được sáng lập bởi một nhân vật có nét tương đồng với Phật tên là Tonpa Shenrab Miwoche , ông đã giảng dạy những giáo lý tương tự như của Phật Thích Ca. Bön giáo tuyên bố rằng Tonpa Shenrab Miwoche sống cách đây khoảng 18.000 năm, ông tới Tây Tạng từ vùng đất Tagzig Olmo Lung Ring, hoặc Shambhala. Bön giáo cũng khẳng định trong thời gian đó, giáo lý của chúa Shenrab Miwoche đã lan ra toàn bộ tiểu lục địa và đóng góp vào sự phát triển của các tôn giáo Ấn Độ cổ đại. Một ví dụ cho sự liên kết này được cho là núi Kailash, là một trung tâm của văn hóa Tượng Hùng, và cũng là ngọn núi thiêng liêng nhất đối với người Ấn. Kết quả là, Bön giáo cho rằng phần lớn giáo lý sau này đều ít nhiều có nguồn gốc từ Tonpa Shenrab Miwoche.
👁️
1 | 🔗 | 💖 | ✨ | 🌍 | ⌚
**Tượng Hùng** (tiếng Tạng: ཞང་ཞུང་, THL: _Zhangzhung_, chữ Hán: 象雄, bính âm: _Xiàngxióng_), là một nền văn hóa và là một vương quốc cổ đại tại miền tây và tây bắc khu vực Tây Tạng
**Huỳnh Tường Hưng** (;) là nam diễn viên, người mẫu và người dẫn chương trình tại Hồng Kông. Anh hiện là diễn viên hợp đồng nghệ sĩ cơ bản của truyền hình TVB. ## Tiểu
**Đoàn Tường Hưng** (段祥興, ?-1251) là vị hoàng đế trong lịch sử nước Đại Lý từ năm 1239 đến năm 1251. Ông là con của Đoàn Trí Tường. Sau khi mất, ông được tôn thụy
**Nguyễn Hữu Hùng** (26 tháng 7 năm 1970 - 13 tháng 10 năm 2020) là một tướng lĩnh Quân đội nhân dân Việt Nam, cấp bậc Thiếu tướng. Tại thời điểm gặp nạn, ông giữ
nhỏ|phải|Tượng Hùng Vương trong Khu tưởng niệm các Vua Hùng tại Công viên Tao Đàn "Bảo vật quốc gia" - Phù điêu Quốc tổ Lạc Long Quân và các nhân vật thời đại Hùng Vương
**Lê Văn Hưng** (1933 - 1975) nguyên là một tướng lĩnh Bộ binh của Quân lực Việt Nam Cộng hòa, cấp bậc Chuẩn tướng. Ông xuất thân từ những khóa đầu tiên tại trường Sĩ
**Tượng Nữ thần Tự do** (; tên đầy đủ là **Nữ thần Tự do Soi sáng Thế giới**; ; ) là một tác phẩm điêu khắc bằng đồng theo phong cách tân cổ điển với
**Quốc Hưng** (chữ Hán: 国兴, ? – 1775), người Đại Định, Quý Châu , tướng lãnh nhà Thanh, tử trận trong chiến dịch bình định Đại – Tiểu Kim Xuyên lần thứ 2. ## Sự
phải|nhỏ|Bức _[[Người Vitruvius_ của Leonardo da Vinci thể hiện ảnh hưởng của các tác giả cổ đại lên những nhà tư tưởng thời Phục Hưng. Dựa trên những đặc điểm miêu tả trong cuốn _De
**Hưng Yên** là một tỉnh thuộc vùng đồng bằng sông Hồng, nằm ở miền Bắc Việt Nam, với trung tâm hành chính cách thủ đô Hà Nội khoảng hơn 55 km về phía Đông Nam.
**Lê Văn Hưng** (chữ Hán:黎文興, ?-1794?) là một danh tướng của nhà Tây Sơn. Ông được tôn xưng là một trong Tây Sơn thất hổ tướng. Xuất thân trong một gia đình giàu có, buôn
**Chiến tranh Hán – Hung Nô** (漢匈戰爭 - Hán-Hung chiến tranh，漢匈百年戰爭 - Hán-Hung bách niên chiến tranh) là tên được dùng để chỉ hàng loạt các trận đánh giữa nhà Hán và các bộ lạc
**_Captain America: Nội chiến siêu anh hùng_** (tựa gốc tiếng Anh: **_Captain America: Civil War_**) là phim điện ảnh siêu anh hùng của Mỹ năm 2016 dựa trên nhân vật truyện tranh Captain America của
**Anh hùng xạ điêu** là phần mở đầu trong bộ tiểu thuyết võ hiệp Xạ điêu tam bộ khúc của nhà văn Kim Dung. Trong truyện có nhiều nhân vật có tiểu sử riêng. Dưới
Trại của người Hung. **Người Hung** là một nhóm người dân du cư hay bán du cư trên lưng ngựa trong một liên minh lỏng lẻo ở khu vực Trung Á, có lẽ ban đầu
**Hung Nô** () là các bộ lạc du cư ở khu vực Trung Á, nói chung sinh sống ở khu vực thuộc Mông Cổ ngày nay. Từ thế kỷ III TCN họ đã kiểm soát
**Kiến trúc thời kỳ Phục hưng** là kiến trúc của thời kỳ giữa thế kỷ 14 và đầu 17 đầu ở các vùng khác nhau của châu Âu, thể hiện một sự hồi sinh và
**Tượng đài Bà mẹ Việt Nam anh hùng** lấy nguyên mẫu từ bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ quê xã Điện Thắng Trung, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam có 9
nhỏ|phải|Những [[chiến binh người Hung]] **Nguồn gốc người Hung** (_Origin of the Huns_) và mối quan hệ của tộc người Hung này với những giống dân khác được nhắc đến trong các nguồn sử liệu
nhỏ|240x240px|[[Linh vật siêu anh hùng cho Connecticut ComiCONN.]] **Siêu anh hùng** (tiếng Anh: **superhero**) **nữ siêu anh hùng** (tiếng Anh: **superheroine**) là một nhân vật sở hữu _siêu năng lực_, những khả năng vượt xa
nhỏ| [[Raffaello|Các bức bích họa trong Dãy phòng Raffaello của Điện Tông tòa ở Vatican, do Giáo hoàng Giuliô II ủy nhiệm cho Raffaello và xưởng vẽ của ông thực hiện. ]] nhỏ| _[[Sự tạo
**Phạm Hùng** (11 tháng 6 năm 1912 10 tháng 3 năm 1988), tên khai sinh là **Phạm Văn Thiện**, còn được gọi với bí danh là **Hai Hùng**, là một chính khách Việt Nam. Từng
**Dương Tái Hưng** (chữ Hán: 杨再兴) (1104 - 1140) là một viên tướng thời Nam Tống, thuộc hạ của Nhạc Phi. ## Xuất thân Dương Tái Hưng sinh năm 1104, là người gốc Hồ Nam.
**Dương gia tướng** (tiếng Hán: 杨家将) là tiếng tôn xưng dòng họ Dương của danh tướng Dương Nghiệp (? - 986) thời Bắc Tống. Từ là Dương Nghiệp cho đến Dương Tái Hưng (1104 -
Tranh vẽ cảnh vua Lê thiết triều của Samuel Baron - thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVII. **Hành chính Đàng Ngoài thời Lê trung hưng**, hay còn gọi là **hành chính Đại Việt thời
240x240px|nhỏ|[[Tập tin:TONG THE DEN HUNG.jpg|nhỏ|Đền Hùng thành phố Cần Thơ nhìn từ trên cao|256x256px]] **Đền thờ Vua Hùng** là cơ sở thờ tự vua Hùng tọa lạc tại khu vực 7, phường Bình Thủy, quận
**Văn Thiên Tường** (, 6 tháng 6, 1236 - 9 tháng 1, 1283) là thừa tướng trung nghĩa lẫm liệt nhà Nam Tống, một thi sĩ nổi tiếng mà tư tưởng yêu nước đã thấm
**Anh hùng dân tộc** là những người có công lao kiệt xuất trong công cuộc đấu tranh bảo vệ và phát triển của một dân tộc, được nhân dân ca ngợi và lịch sử dân
** Đế quốc Áo-Hung**, **Nền quân chủ kép**, hoặc gọi đơn giản là _Áo_, là một chính thể quân chủ lập hiến và cường quốc ở Trung Âu. Đế quốc Áo-Hung được thành lập năm
**_Biệt đội siêu anh hùng_** (hay **_Avengers: Biệt đội siêu anh hùng_**, tựa gốc tiếng Anh: **_The Avengers_**) là một bộ phim siêu anh hùng của Mỹ công chiếu vào năm 2012 được xây dựng
**Anh hùng Lao động Xã hội chủ nghĩa** () là danh hiệu nhà nước Liên Xô, đồng thời là danh hiệu cao nhất cho lĩnh vực lao động từ năm 1938 đến năm 1991. ##
**Âm nhạc thời Phục Hưng** là âm nhạc được viết tại Châu Âu trong thời kỳ Phục Hưng. Các nhà nhạc sử học – với những bất đồng đáng kể – đều thống nhất cho
**Nhà Lê trung hưng** (chữ Nôm: 茹黎中興, chữ Hán: 黎中興朝, Hán Việt: _Lê trung hưng triều_, 1533–1789) là giai đoạn sau của triều đại quân chủ nhà Hậu Lê (giai đoạn đầu là nhà Lê
nhỏ|phải|[[Leonardo da Vinci, _Người đàn bà và con chồn_- Bảo tàng Czartoryski, Kraków, Ba Lan]] Filippo Brunelleschi, Lorenzo Ghiberti và Donatello là những người mở đường cho hướng đi mới trong nghệ thuật có tiền
Trương Phúc Hùng (?-?) là một võ tướng của chúa Nguyễn Phúc Tần. ## Tiểu sử Trương Phúc Hùng hay Trương Phước Sơn (tức Hùng Oai Hầu) là con trai của tướng quân Phấn Vũ
Khoa học viễn tưởng là một thể loại quan trọng của văn học Nhật Bản hiện đại, có ảnh hưởng mạnh mẽ đến các khía cạnh của văn hóa đại chúng Nhật Bản đương đại,
nhỏ|phải|Một Bằng khen chứng nhận danh hiệu cho một Bà mẹ Việt Nam Anh hùng của Chủ tịch nước **Bà mẹ Việt Nam anh hùng** là danh hiệu vinh dự được Nhà nước Việt Nam
**Hùng Cường** (tên thật: **Trần Kim Cường**, 21 tháng 12 năm 1936 – 1 tháng 5 năm 1996) là một ca sĩ, nghệ sĩ cải lương, kịch sĩ và diễn viên điện ảnh người Việt
**Thọ Sơn** (), trước đây là **Đả Cẩu Sơn** (), **Đả Cổ Sơn** (), cũng thường được gọi là **Sài Sơn** (), là một ngọn núi tọa lạc tại quận Cổ Sơn ở thành phố
**Anh hùng dân tộc Việt Nam** là thuật ngữ chỉ những người có công kiệt xuất trong cuộc đấu tranh cho sự trường tồn và phát triển của dân tộc Việt Nam, được nhân dân
**My Hero Academia: Two Heroes** (tiếng Nhật: 僕のヒーローアカデミア THE MOVIE ～２人の英雄ヒーロー～; phiên âm Hepburn: _Boku no hīrōakademia: Futari no eiyū_) là một bộ phim siêu anh hùng thể loại anime vào năm 2018 dựa trên
**Anh hùng Liên bang Xô viết**, gọi tắt là **Anh hùng Liên Xô** (tiếng Nga: Герой Советского Союза, _Geroy Sovyetskovo Soyuza_) là danh hiệu vinh dự cao nhất của Chủ tịch đoàn Xô viết Tối
**Nguyễn Sinh Hùng** (sinh ngày 18 tháng 1 năm 1946) là một chính khách người Việt Nam. Ông nguyên là Ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam
**Nguyễn Văn Huấn** () là một trong những tướng lĩnh kiệt xuất của phong trào Tây Sơn. ## Công trạng Nguyễn Văn Huấn là em của Đại Tư mã Nguyễn Văn Danh. Hai anh em
**Đường Minh Hưng** là Trung tướng Công an nhân dân Việt Nam. Ông hiện là Phó Chủ tịch Hội Cựu Công an nhân dân Việt Nam. Ông nguyên là Cục trưởng Cục An ninh kinh
**Nguyên Hùng** (chữ Hán: 源雄, ? – ?), tự **Thế Lược**, người huyện Lạc Đô quận Tây Bình , quan viên nhà Tây Ngụy, nhà Bắc Chu cuối thời Nam bắc triều và nhà Tùy.
**Anh hùng Belarus** (, Łacinka _Hieroj Biełarusi_; ) là danh hiệu vinh dự cao nhất có thể được trao tặng cho một công dân Belarus. Sắc lệnh tổng thống năm 1995 quy định những người
**_Bảy tay súng oai hùng_** () là một bộ phim Viễn Tây do John Sturges làm tổng giám chế, được xuất phẩm ngày 12 tháng 10 năm 1960 tại Bắc Mỹ. ## Lịch sử Năm
**PGS-TS Phạm Ngọc Hùng** là một sĩ quan cấp cao trong Quân đội nhân dân Việt Nam, hàm Thiếu tướng. ## Thân thế và sự nghiệp Ông sinh ngày 5 tháng 4 năm 1948, quê
**Hưng Yên** là thành phố tỉnh lỵ cũ của tỉnh Hưng Yên, Việt Nam. ## Địa lý trái|nhỏ|Một góc thành phố Hưng Yên Thành phố Hưng Yên nằm ở phía nam của tỉnh Hưng Yên,